Sự tham gia của người dân vào chính sách công dưới ảnh hưởng của mạng xã hội tại Việt Nam: Nghiên cứu từ tình huống điển hình

Nội dung text: Sự tham gia của người dân vào chính sách công dưới ảnh hưởng của mạng xã hội tại Việt Nam: Nghiên cứu từ tình huống điển hình

1. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 Sự tham gia của người dân vào chính sách cơng dưới ảnh hưởng của mạng xã hội tại Việt Nam: Nghiên cứu từ tình huống điển hình Huỳnh Ngọc Chƣơng Viện nghiên cứu Kinh tế phát triển - Email: chuonghn90@gmail.com (Bài nhận ngày 27 tháng 4 năm 2016, hồn chỉnh sửa chữa ngày 27 tháng 6 năm 2016) TĨM TẮT Việc sử dụng Facebook trở thành một thĩi khơng thể đảo ngược, người dân tham gia ngày quen khơng thể thiếu trong xã hội Việt Nam càng nhiều vào các cuộc thảo luận chính sách hiện nay, đặc biệt với người trẻ. Trong bài cơng và địi hỏi sự minh bạch, hiệu quả trong nghiên cứu này, tác giả sử dụng tình huống hoạt động của chính quyền. Cuối cùng, tác giả “Cây xanh Hà Nội” để phân tích đặc trưng và đưa ra một số gợi mở để mở rộng khơng gian xu hướng tham gia của người dân vào các vấn thảo luận cũng như hỗ trợ quá trình chuyển đổi đề chính sách cơng. Kết quả nghiên cứu cho xã hội mở ở Việt Nam tránh các sức nén và đổ thấy, Facebook đã làm thay đổi cơ bản tương vỡ khơng cần thiết trong tiến trình này. tác của người dân - Nhà nước, như một xu thế Từ khĩa: Mạng xã hội, chính sách cơng, sự tham gia của người dân, các bên liên quan. Trong vài năm gần đây, ở Việt Nam, các 1. BỐI CẢNH NGHIÊN CỨU tình huống chính sách phải thay đổi hoặc hủy Theo nghiên cứu cho thấy, Internet ngày bỏ dưới áp lực của các nhĩm lợi ích được tập càng mở rộng và phổ cập trong xã hội Việt hợp trên các mạng xã hội, đặc biệt là Facebook Nam. Sự phát triển và kết nối mạnh mẽ giữa như: tình huống chặt cây xanh Hà Nội, tình các nhĩm dân cư trở nên dễ dàng hơn với hơn huống lấp sơng ở Đồng Nai, tình huống cáp 61% thanh niên truy cập Internet (Undp, 2011). treo Sơn Đoong. Đây là các tình huống chưa hề Trong đĩ, mạng xã hội (Facebook, Twitter, cĩ tiền lệ khi các chính quyền địa phương và Blogger) đang nổi lên như là một kênh giao trung ương phải thay đổi chính sách hoặc xem tiếp rộng rãi và dễ dàng tiếp cận. Điều này xét lại các quyết định dưới áp lực và sự lan đồng nghĩa với việc các nhĩm lợi ích khác rộng phản đối từ dư luận trên mạng xã hội. nhau cĩ thể kết nối và xây dựng các mạng lưới Điều này cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của lợi ích cĩ trọng lượng trong việc tác động đến mạng xã hội và internet làm thay đổi sự giao các cá nhân khác cũng như tạo áp lực đối với tiếp và cách thức quản trị nhà nước truyền các chính sách, thực thi chính sách nĩi riêng và thống lâu nay ở Việt Nam. quản trị nhà nước nĩi chung. Do đĩ, để làm sáng tỏ vấn đề mạng xã hội Trang 21
2. SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No Q4 - 2016 cũng như ảnh hưởng của nĩ đến quản trị nhà thái và chính sách của tổ chức. nước ở Việt Nam, tơi thực hiện nghiên cứu chủ Theo nghiên cứu của Freeman (1984) về đề: “Sự tham gia của người dân vào chính sách quản trị chiến lược của một doanh nghiệp, các cơng dưới ảnh hưởng của mạng xã hội tại Việt bên liên quan là bất kỳ tổ chức và cá nhân ảnh Nam: nghiên cứu từ tình huống điển hình”. hưởng hay chịu ảnh hưởng từ những mục tiêu 2. MỤC TIÊU, CÂU HỎI VÀ PHƢƠNG của tổ chức đĩ. Từ đây, các nghiên cứu sử dụng PHÁP NGHIÊN CỨU cụm từ “stakeholders” đã được mở rộng phổ Với giới hạn của nghiên cứu, tác giả hướng biến trong nghiên cứu cho cả trong khu vực tư đến mục tiêu xác định tác động của xu hướng và cơng (Shannon, 2014). sử dụng mạng xã hội đến sự tham gia của Trong nghiên cứu của Bryson (2003) xác người dân vào các vấn đề cơng cộng của Việt định, các bên cĩ liên quan là bất kỳ cá nhân, Nam. Do đĩ, bài nghiên cứu này cĩ thể trả lời nhĩm, tổ chức mà cĩ liên quan đến mối quan các câu hỏi sau: tâm của tổ chức đĩ hoặc nguồn lực hay đầu ra RQ1: Sự tham gia của người dân vào chính chịu ảnh hưởng bởi các đầu ra của tổ chức. sách cơng dưới ảnh hưởng của mạng xã hội Trong nghiên cứu này, tác giả sử dụng định như thế nào? nghĩa của Bryson (2003) về các bên liên quan RQ2: Xu hướng tham gia của người dân bao gồm bất kỳ cá nhân, tổ chức cĩ mối quan vào chính sách cơng dưới tác động của mạng tâm, lợi ích hay liên quan đến các chính sách xã hội như thế nào? của khu vực Nhà nước. Tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu Chính sách cơng định tính dựa trên phương pháp nghiên cứu tình Vấn đề chính sách cơng là các nhu cầu, giá trị huống điển hình. Theo Yin (1994), nghiên cứu và cơ hội cải thiện mà chưa được thực hiện đang tình huống phù hợp khi hiện tượng và bối cảnh xảy ra trong thực tế (Dunn, 1994). Theo đĩ, các nghiên cứu là phức tạp, thiếu các bằng chứng vấn đề này khi xuất hiện hay tồn tại địi hỏi phải rõ ràng; đồng thời Yin (1994) cũng nhấn mạnh cĩ sự can thiệp của Nhà nước theo các hướng: can rằng khơng cĩ một tiêu chuẩn chung chính xác, thiệp vào thị trường, loại bỏ can thiệp vào thị rõ ràng nào cho mọi tình huống. Ở đây, tác giả trường, khơng làm gì để tự thị trường điều chỉnh. lựa chọn tình huống “cây xanh Hà Nội” vì tính Dù như thế nào đi nữa thì mỗi khi xảy ra một vấn mở đầu, đặc trưng và trở thành xu hướng được đề chính sách cơng luơn địi hỏi quyết định của lặp lại liên tục trong thời gian qua. Nhà nước để giúp tối ưu phúc lợi của tồn xã hội. 3. NỀN TẢNG LÝ THUYẾT VÀ KHUNG Trong nghiên cứu này, chính sách cơng được PHÂN TÍCH hiểu là các hành động của chính quyền bao hàm 3.1. Các định nghĩa nền tảng cả việc đưa ra các chính sách, quyết định, họp báo hay một hành động phản ứng với các kích thích từ Các bên liên quan các vấn đề trong xã hội. Theo Mitroff (1983) các bên liên quan là tất cả những cá nhân, tổ chức, nhĩm cĩ lợi ích liên Mạng xã hội quan bao hàm cả bên trong và bên ngồi của tổ Mạng xã hội là một kiểu website cho phép các chức. Nĩi cách khác, tất cả các đối tượng ảnh cá nhân kết nối và chia sẻ với nhau Boyd & hưởng hay chịu ảnh hưởng từ các hành vi, trạng Ellison (2007). Với cấu trúc tạo ra một khơng Trang 22
3. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 gian ảo để các cá nhân cĩ thể xem, đọc, thảo luận người ra quyết định, các nhĩm lợi ích liên quan, và chia sẻ các thơng tin. nhĩm hưởng lợi, những người phải chi trả và cả các thế hệ tương lai chịu ảnh hưởng. Trong nghiên cứu này, tác giả sử dụng cụm từ „thảo luận trên mạng xã hội” để biểu thị cho các Trong giới hạn nghiên cứu của đề tài này, tác hành vi đọc (xem và like trên Facebook), thảo giả sử dụng lý thuyết các bên liên quan để tập luận, chia sẻ giữa các cá nhân trên mạng xã hội trung vào việc phân tích và lý giải trạng thái cũng Facebook. như hành vi của các bên liên quan trong các tình huống nghiên cứu điển hình. 3.2. Các lý thuyết nền tảng Lý thuyết về các bên liên quan trong chính Các bên liên quan trong quản trị cơng sách cơng Lý thuyết các bên liên quan trong quản trị Lý thuyết về các bên liên quan được Freeman cơng tập trung vào việc xác định và phân tích các (1984) phát triển từ những khái niệm về “ các bên mối liên hệ giữa các cá nhân, tổ chức ảnh hưởng liên quan” đầu tiên trên cơ sở mơ hình quản trị đến quản trị cơng trong một quốc gia. Theo đĩ, 8 doanh nghiệp. nhân tố chính tương tác với nhau trong quản trị cơng bao gồm: các cá nhân (cơng dân), các tổ Sự phát triển của lý thuyết các bên liên quan chức cộng đồng và tương tự, các tổ chức phi lợi mở rộng sang lĩnh vực chính sách cơng và quản nhuận (NGOs), giới kinh doanh, truyền thơng, các trị nhà nước. Theo đĩ, việc áp dụng lý thuyết về cấp chính quyền (public agencies), các chính các bên liên quan để phân tích, giải thích nhiều khách được bầu cử, các tổ chức thương mại. Các lĩnh vực nghiên cứu khác nhau trong các vấn đề nhân tố này được chia là 3 nhĩm chủ yếu: nhà chính sách cơng. Theo Vining & Weimer (2010), nước, thị trường và xã hội dân sự ( Bovaird & chính sách cơng được phân tích theo xu hướng Lưffler, 2009). phân tích các bên liên quan bao hàm cả những Chính quyền Tổ chức Truyền thơng thương mại Đại biểu dân NGOs cử Giới kinh Cộng đồng doanh Cơng dân Hình 1. Mối quan hệ tƣơng tác giữa các nhân tố trong quản trị nhà nƣớc Nguồn: Tác giả tổng hợp từ Bovaird & Lưffler (2009) Trang 23
4. SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No Q4 - 2016 Cĩ 3 mối quan hệ chính định hướng mối liên bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ. hệ, tương tác lẫn nhau khơng chỉ bao gồm việc 3.3. Lƣợc khảo các nghiên cứu đi trƣớc hợp tác mà cịn là cạnh tranh và xung đột giữa các Kenski & Stroud (2006) bằng kết quả nghiên bên liên quan. Các mối quan hệ trong mạng lưới này thơng thường được tổ chức theo 3 dạng: thứ cứu của mình khẳng định rằng Internet đã trở thành một kênh thơng tin tiếp cận và tạo áp lực bậc, thị trường và cộng đồng. Trong đĩ, các bên lên các chính sách của chính quyền giúp tăng liên quan thuộc khu vực nhà nước được tổ chức theo dạng thứ bậc, các doanh nghiệp và khu vực cường hiệu quả chính sách, kiến thức và sự tham gia của người dân vào chính sách cơng. kinh doanh thường hoạt động ở thị trường và các cộng đồng được tổ chức rất đa dạng. Trong nghiên cứu của Jennings & Zeitner Mỗi một nhân tố trong mạng lưới quản trị (2003), bằng việc khảo sát sự khác biệt của hai nhĩm đối tượng khảo sát giữa những người sử cơng đều tương tác với nhau trong các vấn đề dụng và khơng sử dụng Internet cho thấy cĩ sự cơng, khơng thể cĩ một nhân tố nào đủ quyền lực và khả năng đạt đến mục tiêu trong các vấn đề đĩ. khác biệt rõ rệt trong hành vi tham gia của họ đối với các vấn đề chính sách cơng. Điều này hàm ý Theo hàm ý đĩ, mỗi một vấn đề cơng đều được rằng Internet đã đĩng vai trị là cơng cụ làm thay giải quyết thơng qua quá trình tương tác, phân phối quyền lực, khả năng và sự tương tác của các đổi hay tác động thúc đẩy sự tham gia vào chính sách cơng của người dân trên nhiều khía cạnh làm nhân tố trong mạng lưới. Người dân tham gia vào thay đổi sự tương tác của người dân và các nhân các vấn đề chính sách cơng thơng qua các mối liên hệ tương tác với các bên liên quan khác nhau tố khác trong quản trị nhà nước trong thế giới phẳng ngày nay. để tác động vào vấn đề. Trong khi đĩ, Dahlgren (2005) xem xét cấu Các bên liên quan trong quản trị cơng tại Việt Nam trúc, sự thể hiện và tương tác của các nhân tố trong quản trị nhà nước. Theo đĩ, sự tương tác Theo Nghĩa (2015), người dân đĩng vai trị là của các nhân tố trong chính sách cơng đã được nền tảng của quyền lực nhà nước. Điều này hàm ý thay đổi, ơng cho rằng Internet đã làm thay đổi rằng mọi quyền lực đều thuộc về nhân dân và mơi trường văn hĩa quản trị nhà nước theo hướng được nhân dân ủy quyền cho các cơ quan: lập mở ra các kênh tiếp cận mới thơng qua các cuộc pháp, hành pháp và tư pháp. Chính vì vậy, người thảo luận chính sách trên mạng. Bằng việc thảo dân cĩ thể thơng qua các cơ quan này để thực luận các vấn để chính sách cơng trên Internet, các hiện các quyền lực của mình. Quá trình tương tác vấn đề cơng cộng được thảo luận, tương tác với của người dân đối với các cơ quan chính quyền nhiều gĩc độ khác nhau giúp các nhân tố tương thơng qua các hình thức theo ba kênh: lập pháp tác, truyền đạt các thơng tin và thúc đẩy quá trình (bầu cử, tiếp xúc cử tri), hành pháp (thực hiện hay thảo luận chính sách cơng. Tuy vậy, kết quả từ khơng thực hiện chính sách - pháp luật, biểu tình, nghiên cứu cũng cho thấy, một số chủ đề thảo kiến nghị), tư pháp (thơng qua các cấp tịa án). luận trên Internet, đặc biệt các vấn đề liên quan Như vậy, sự tham gia của người dân vào đến chính trị dễ bị thảo luận khơng lý tính. chính sách cơng được thực thi thơng qua sự tương Hơn thế nữa, mơ hình của Fung, Russon tác của các nhân tố được quy định chính thức (lập Gilman & Shkabatur (2013) về ảnh hưởng và pháp, tư pháp, hành pháp) hoặc thơng qua các tổ tương tác của các cá nhân đến các chính sách chức chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội dân sự, cơng khẳng định rằng Internet và mạng xã hội ra báo chí cũng như các hiệp hội và nhĩm lợi ích để đời làm thay đổi cách thức tương tác của người Trang 24
5. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 dân trong việc tham gia vào các vấn đề chính sách tin được thu thập tạo lập nên các sự kiện gây chú cơng từ việc được cập nhật thơng tin, tham gia ý, các hình thức kết nối mạng lưới thơng qua các thảo luận, phản hồi, tập hợp các nhĩm tổ chức cĩ ý kiến, chia sẻ của cơng dân hoặc các cơ quan cùng mối quan tâm và đi đến các hành động trên truyền thơng tạo nên áp lực lớn đối với các nhân thực tế. Các nhà nghiên cứu đưa ra 6 mơ hình, tố khác trong mạng lưới hình thành nên những mỗi mơ hình là một hình thức ảnh hưởng của thay đổi trong chính sách cơng. Internet đến các vấn đề cơng thơng qua việc thơng Các tổ chức truyền thống Luật và chính sách Chính khách và các Cơng dân cơ quan cơng Chủ đề cơng cộng và ý Hành động cơng kiến cơng dân Hình 2. Mơ hình tƣơng tác dƣới ảnh hƣởng của Internet Nguồn: Fung, Russon Gilman, & Shkabatur (2013) Mou, Atkin, Fu, Lin, & Lau (2013) đã thực viên tại các trường đại học để thực hiện nhiều hiện nghiên cứu về ảnh hưởng của mạng xã hội mơ hình hồi quy khác nhau và mơ hình Path và truyền thơng Internet đối với với các cuộc tổng hợp. Kết quả cho thấy, với thời gian dành thảo luận chính sách tại Trung Quốc. Trong trên mạng Internet cao cĩ mối tương quan chặt nghiên cứu này, các tác giả tập trung vào các đến việc sử dụng các diễn đàn trên mạng cũng câu hỏi nghiên cứu chính về mối liên hệ giữa như các đặc tính cá nhân sẽ thúc đẩy các cuộc việc sử dụng mạng xã hội và việc thảo luận các thảo luận chính sách gia tăng và các cuộc thảo vấn đề chính sách tại Trung Quốc. Do phần lớn luận chính sách sách trên mạng xã hội cũng tác sinh viên là những người sử dụng Internet, các động thúc đẩy hiệu quả chính sách. tác giả thực hiện khảo sát với mẫu là 181 sinh Hình 3. Mơ hình ảnh hƣởng của mạng xã hội đối với việc thảo luận chính sách cơng Nguồn: Mou, Atkin, Fu, Lin, & Lau (2013) Trang 25
6. SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No Q4 - 2016 Trong nghiên cứu về ảnh hưởng của các cơng dưới tác động của mạng xã hội và các bên mạng xã hội đối với hành vi và thái độ đối với liên quan dựa trên nghiên cứu tình huống “cây chính sách của Zhang, Johnson, Seltzer, & xanh Hà Nội” với tiếp cận từ lý thuyết các bên Bichard (2009) đã khẳng định tác động tích cực liên quan trong quản trị cơng của Bovaird & của mạng xã hội đối với việc thúc đẩy quá trình Lưffler (2009) và Nghĩa (2015). thảo luận chính sách cơng của người dân. Đồng 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU thời, thơng qua việc thảo luận trên mạng xã hội, niềm tin của người dân đối với Chính phủ cũng 4.1. Sự tham gia của ngƣời dân vào chính sách cơng ở tình huống “cây xanh Hà Nội” gia tăng đáng kể. Điều này hàm ý rằng việc gia tăng các cuộc thảo luận trên mạng cĩ ảnh Trước khi chiến dịch chặt cây hàng loạt xảy hưởng tích cực đến lịng tin của người dân đối ra với Chính phủ. Thơng tin về các đề án cây xanh Hà Nội khơng được cơng bố rộng rãi trên truyền thơng Nghiên cứu về mối quan hệ giữa việc sử dụng Facebook và việc tham gia vào chính sách trước khi thực hiện đề án. Đơn vị trực tiếp thực hiện chiến dịch chặt 6700 cây xanh là cơng ty cơng của người trẻ ở Mỹ và người lớn ở Trung TNHH Cây Xanh Hà Nội, đây là một cơng ty Quốc, Chan & Guo (2013) đã xác nhận xu hướng tập hợp, thảo luận với những người cĩ cơng ích nhà nước. Tuy vậy, cơng ty này khơng cĩ trang web để cơng bố các thơng tin hay hoạt cùng “lập trường” trên mạng xã hội. Trong đĩ, động của cơng ty, trái với thường lệ hiện nay các tác giả đã xác nhận việc dùng các mạng xã hội ảnh hưởng tích cực đến việc tham gia của mỗi cơng ty, đơn vị đều cĩ trang web. Trên trang web của Sở xây dựng Hà Nội khơng cĩ người dân đặc biệt là người trẻ trong các vấn đề thơng tin về bản đề án được cơng khai. chính sách cơng. Trong khi đĩ, hồn tồn khơng cĩ thơng 3.4. Mơ hình nghiên cứu đề xuất báo truyền thơng hay báo chí đưa tin về vấn đề Các nghiên cứu được lược khảo mới chỉ này. Theo giải trình của Sở Xây dựng sau này phân tích các ảnh hưởng trên khía cạnh đánh cho thấy, đề án này đã bắt đầu từ 1 năm trước, giá hành vi của dân khi tham gia vào mạng xã trong khi đĩ, báo chí và truyền thơng chỉ được hội. Hướng tiếp cận này là hữu ích xét về mặt thơng tin từ tháng 1/2015 khi bắt đầu thực hiện phân tích hành vi, tuy nhiên, sự tham gia của kế hoạch. người dân cịn chịu ảnh hưởng từ nhiều bên Thơng tin mà người dân nhận được khơng liên quan khác nhau trong quản trị nhà nước, xuất phát từ các cơ quan nhà nước hay các đơn hơn thế nữa, việc đánh giá dựa trên các dữ liệu vị thực hiện mà xuất phát từ các đơn vị truyền khảo sát hành vi rất dễ bị thiên lệch và thiếu thơng, báo chí (cĩ ít nhất 2 tờ báo internet1 đưa tính đại diện cho tổng thể. thơng tin sớm nhất về đề án chặt cây xanh vào Riêng tại Việt Nam, tới thời điểm tác giả ngày 26 và 27 tháng 1). thực hiện nghiên cứu, hầu như chưa cĩ một Như vậy, trước khi tiến hành chiến dịch nghiên cứu nào về ảnh hưởng của mạng xã hội chặt hàng loạt cây thì đề án cải tạo cây xanh Hà đối với sự tham gia của người dân vào các vấn Nội là khơng được cơng khai hồn tồn với đề cơng được cơng bố trên các tạp chí trong và người dân. Các thơng tin mà người dân tiếp ngồi nước. nhận là hạn chế thơng qua ít nhất là 2 bài báo Do đĩ, tác giả đi sâu vào phân tích sự tham gia của người dân vào các vấn đề chính sách 1 Đĩ là: Vnexpress và Infonet. Trang 26
7. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 dạng tường thuật vấn đề. Các thơng tin được dùng mạng xã hội khi họ được cập nhật thơng tiếp cận qua kênh chính thống này dường như tin, chia sẻ và đồng cảm với nhau. Rõ ràng, khơng tạo nên luồng dư luận nào để phản biện những nút “Thích (like)” hay “Chia sẻ (Share)” hay phản đối kế hoạch chặt cây xanh của thành khơng chỉ là biểu tượng đơn thuần trên mạng phố Hà Nội. Internet mà nĩ cịn thể hiện quan điểm, cảm Khi chiến dịch chặt cây hàng loạt xảy ra xúc và tương tác giữa các cá nhân trên mạng xã hội. Khi chiến dịch chặt cây xanh được bắt đầu nhằm hồn thành đề án trong tháng 3, người Qua đĩ, Facebook tạo nên các vịng xốy dân được tiếp nhận thơng tin từ các luồng lan truyền cảm xúc dây chuyền hình thành nên thơng tin: các báo chí điện tử, kênh Facebook áp lực dư luận phản đối mạnh mẽ đối với chiến (FB) và blog. dịch chặt cây xanh. Kênh báo chí điện tử tường thuật chỉ tường Trí thức, người nổi tiếng thuật thơng tin về buổi họp báo và lễ phát động Trong khơng gian mạng xã hội Facebook, “trồng cây xanh”. Các thơng tin này chỉ mang những tiếng nĩi cĩ sức nặng và được chia sẻ các yếu tố tích cực hoặc trung tính về việc cải nhiều là những ý kiến hay dịng trạng thái của tạo cây xanh để đồng bộ và trồng thêm cây những người nổi tiếng, các trí thức. Những ý xanh quý “vàng tâm”. kiến của họ được cơng khai trên các trang FB Kênh thơng tin Facebook và blog là kênh cá nhân, đây là những trang rất dễ dàng tiếp cận thơng tin mang lại nguồn thơng tin đa dạng và và giúp những ý kiến của các chuyên gia, người nhiều hình thức khác nhau. Trong quá trình nổi tiếng được lan truyền mạnh trong cộng chặt cây xanh, các thơng tin mà người dân tiếp đồng. nhận trên Facebook dựa trên sự lan truyền Facebook trở thành một cơng cụ truyền tin thơng tin từ các hình ảnh thực tế. Hàng loạt các mà mỗi cá nhân đều cĩ thể lan tỏa thơng tin hình ảnh chặt cây xanh được lan truyền trên các mạnh mẽ đến những người khác trong vịng kết trang FB cá nhân, Youtube và các trang blog. nối. Bên cạnh đĩ, việc lan tỏa ý kiến của các Trong đĩ, những hình ảnh và video chặt các chuyên gia trên FB giúp tạo điều kiện để các cá cây vẫn cịn tươi tốt kiến tạo nên các luồng cảm nhân trực tiếp trao đổi các ý kiến, thảo luận và xúc và đầy đủ cảm xúc của các cá nhân chia sẻ. tranh luận, do đĩ, Facebook của mỗi cá nhân đã So với Facebook, truyền thơng chính thống trở thành một kênh truyền thơng và là một diễn đưa tin chậm hơn nhiều đối với các dịng sự đàn để tương tác với mọi người. kiện, điều này dẫn đến việc cập nhật từ các tin Tình huống bức thư của nhà báo Trần Đăng tức chặt cây ở đâu, hiện đang cĩ vấn đề ở khu Tuấn khi đăng cơng khai thư ngỏ của mình phố nào, cảm xúc của những người chứng kiến (vào ngày 16/3) gần như là điểm nối cịn thiếu cũng như các bài viết chia sẻ cảm nghĩ, ý kiến trong cơn bão dư luận và đưa vấn đề chặt cây từng cá nhân tạo nên sự đa dạng và hấp dẫn của xanh từ dịng thảo luận chỉ trên mạng xã hội và Facebook. ngầm ẩn trở thành một xu hướng mạnh mẽ, đẩy Facebook thực sự tạo ra các luồng thơng tin truyền thơng (báo chí, truyền hình, báo mạng ) đa chiều, theo kịp dịng sự kiện cùng với những cùng tham gia chính thức vào sự kiện này. tương tác giữa người dân với nhau được truyền Từ đĩ, việc lan truyền mạnh mẽ bức thư tải thơng qua mạng xã hội theo từng giây phút ngỏ của nhà báo Tuấn cùng với các kênh thơng (thời gian thực), điều này thu hút những người tin báo chí đưa tin đã bắt buộc chính quyền Trang 27
8. SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No Q4 - 2016 thành phố Hà Nội phải cĩ phản ứng chính sách án chặt 6700 cây xanh. Trong đĩ, nổi bật là đầu tiên là việc trả lời báo chí và trả lời thư ngỏ nhĩm “6700 người bảo vệ 6700 cây xanh” và của ơng Tuấn. Thêm vào đĩ, bằng việc thể hiện phong trào “tree hugs”, đây là các nhĩm xã hội rõ ràng chính kiến của mình, ơng Tuấn đã thúc dân sự được tập hợp tạm thời để cùng chung đẩy các trí thức khác cơng khai nĩi lên quan mục tiêu là bảo vệ cây xanh Hà Nội. Trong đĩ, điểm và đưa ra những hành động khác nhau dựa trên tập hợp trên Facebook dưới dạng các (thư của đại biểu quốc hội chất vấn, kiến nghị fanpage, các nhĩm này thực hiện đưa thơng tin, của các nhĩm xã hội dân sự, ). bài viết về cây xanh, tình trạng chặt cây xanh ở Hơn thế nữa, thơng qua Facebook trở thành Hà Nội theo thời gian thực. một kênh truyền thơng của cá nhân, các hình Bằng sự cập nhật liên tục cũng như quá thức phản ứng của những người nổi tiếng rất đa trình tương tác giữa những người dùng dạng, từ việc đang các bài viết phản đối đề án, Facebook quan tâm đến vấn đề cây xanh, các phân tích khoa học đến những câu chuyện fanpage của nhĩm “6700 người bảo vệ 6700 bình thường dễ dàng gợi ra cảm xúc của người cây xanh” thu hút hơn 61000 người tham gia. đọc. Trong đĩ, các nghệ sĩ thực hiện bằng Tất cả các hoạt động hay phong trào đều được chính các hình thức nghệ thuật và lan truyền thơng báo hồn tồn trên fanpage của nhĩm, trên FB tạo nên sự kết nối và thu hút lớn với dư các thơng tin này sau đĩ được lan tỏa lên các luận. trang Facebook của cá nhân tạo ra một phong Tất nhiên những điều này rất ít được các trào cực kỳ lớn mạnh diễn ra các hoạt động báo chí, truyền thơng chính thống đưa tin. Tất biểu tình hay mít tinh trên các tuyến phố Hà cả những hình thức này đều được chia sẻ trên Nội vào các ngày cuối tuần. các Facebook cá nhân của những người nổi Đây là lần đầu tiên, các sự kiện biểu tình vì tiếng (giáo sư Ngơ Bảo Châu, các nghệ sỹ tại mơi trường và phản đối chính sách được diễn ra Hà Nội) với hàng chục ngàn lượt người theo cơng khai được kêu gọi cơng khai trên dõi hàng ngày tạo ra sự lan tỏa cực kỳ lớn đối Facebook. Những hình ảnh biểu tình, hay các với các hiện tượng này. Điều này tạo ra sức hút hoạt động bảo vệ cây xanh lại tiếp tục được cập liên tục của vấn đề cây xanh Hà Nội đối với dư nhật trên các fanpage và lan truyền theo luận trong lúc truyền thơng chính thống khơng Facebook cá nhân cũng như truyền thơng đã thể cập nhật theo các dịng sự kiện này. thúc đẩy sự lan rộng của phong trào. Ngồi ra, Các bên liên quan khác bằng các thơng báo kêu gọi ký tên hồn tồn chỉ thực hiện trên Facebook, chỉ sau một ngày Facebook trở thành một kênh thiết lập các đã cĩ hơn 7000 chữ ký ủng hộ để kêu gọi chính diễn đàn đối thoại, chia sẻ cũng như tập hợp quyền thành phố Hà Nội dừng đề án chặt cây của những nhĩm cần sự ủng hộ điều này mở ra xanh. một kênh tiếp cận mới của các nhĩm xã hội dân sự Điểm đặc biệt trong tình huống Hà Nội là Sự lan truyền mạnh mẽ của các nhĩm trên các nhĩm xã hội dân sự cĩ vai trị quan trọng Facebook đã tạo ra hiệu ứng truyền thơng khơng được hình thành trước đĩ như những tổ khơng chỉ trong nước mà cịn thu hút truyền chức NGOs2 mà là tập hợp các cá nhân cĩ cùng thơng quốc tế. mục tiêu bảo vệ cây xanh và vận động dừng dự Truyền thơng và doanh nghiệp Truyền thơng đưa tin về sự kiện này khá 2 Các nhĩm như: tơi yêu cây xanh, 6700 người vì 6700 cây thận trọng trong những dịng sự kiện đầu tiên. xanh Trang 28
9. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 Các thơng tin về đề án cải tạo cây xanh mặc dù kinh phí cho đề án cũng chịu ảnh hưởng đến được nhắc đến nhưng chỉ là một số ít các bài hình ảnh thương hiệu khi chính quyền thực tường thuật. Truyền thơng chỉ bắt đầu đưa các hiện đổ lỗi cho quá trình chặt cây xanh được tin chính thống về vấn đề chặt cây xanh sau khi tiến hành hàng loạt do sự thúc ép của các doanh nhà báo Trần Đăng Tuấn cĩ thư ngỏ vào ngày nghiệp4 tài trợ. Tuy vậy, ngay khi thơng tin này 16/3 lên chính quyền thành phố Hà Nội. Từ đưa ra, các nhà tài trợ ngay lập tức lên tiếng tình huống này cho thấy, truyền thơng chính phản bác. Hành động phản ứng nhanh chĩng thống tại Việt Nam khơng phải là lực lượng này là dễ hiểu vì họ cĩ động cơ bảo vệ hình ảnh dẫn dắt thơng tin đặc biệt khi đối diện với các doanh nghiệp, tránh sự phản đối của cơng vấn đề liên quan đến chính quyền, họ khơng chúng dễ dẫn đến các hành động tẩy chay ảnh phải là những người đưa ra các tin tức đầu tiên hưởng trực tiếp đến hoạt động và thương hiệu vì sự dè dặt và chịu kiểm sốt. Dù vậy, với ưu của họ. thế về đội ngũ phĩng viên, các tờ báo đã cĩ Chính quyền và phản ứng chính sách cơng những phân tích thơng tin sâu sắc. Sự lan tỏa Trước khi thực hiện chiến dịch, chính tương tác giữa các thơng tin trên Facebook và quyền khơng quan tâm đến việc truyền thơng, báo chí (người dùng FB chia sẻ các bài báo đồng thời khơng cơng khai các vấn đề này ra phân tích các khuất tất trong đề án chặt 6700 cơng luận. Các thơng tin khơng được cơng bố. cây xanh) tạo nên các luồng thơng tin cực kỳ đa Chỉ khi thực hiện trên thực tế chiến dịch chặt dạng với rất nhiều thơng tin hữu ích. cây hàng loạt thì đề án chặt cây xanh mới được Trong khi đĩ, cơng ty cây xanh đơ thị Hà cơng chúng và truyền thơng biết đến. Trong Nội là đơn vị trực tiếp tham gia xây dựng đề án quá trình thực thi khi áp lực bắt đầu xuất hiện và thực hiện đề án. Từ những thơng tin được trên Facebook và truyền thơng, chính quyền các đơn vị truyền thơng đưa tin về chi phí để thực hiện các biện pháp âm thầm sửa sai như 3 khảo sát và chặt cây cao một cách vơ lý đồng gắn biển hỏi, đưa ra kế hoạch và thực hiện các thời cĩ sự nghi ngờ về các khoản thu từ những phản bác (trả lời hầu hết người dân đồng ý hay cây gỗ thu được từ đề án, cơng ty này cũng vấn đề này khơng phải hỏi dân) để cho thấy đề chịu ảnh hưởng sự chỉ trích về các vấn đề này án này là hợp lý. Tuy vậy, cuối cùng dưới áp trên mạng xã hội, tuy nhiên, vì tính phụ thuộc lực dư luận quá lớn, chính quyền thành phố Hà của trong cấu trúc hoạt động của doanh nghiệp Nội phải thực hiện các cuộc họp báo, giải trình nhà nước nên những chỉ trích này thường được đồng thời với việc trả lời thư ngỏ của các trí hướng đến chỉ trích đề án và cơ quan xây dựng thức sau đĩ báo cáo vấn đề lên Chính phủ. Câu đề án là sở xây dựng cùng chính quyền thành chuyện cây xanh dần hạ nhiệt và kết thúc khi phố. Trong tình huống này, cơng ty cơng viên cĩ kết luận của Chính phủ và kết quả xử lý cán cây xanh và đơ thị Hà Nội khơng đưa ra hay bộ trực tiếp thực hiện đề án này. tham gia ý kiến vào bất cứ vấn đề nào trong Đây là lần đầu tiên, một vấn đề chính sách tồn bộ dịng sự kiện của chiến dịch chặt cây được bàn luận cơng khai trên Facebook và thu xanh và các quyết định sau đĩ. hút dư luận tham gia trở thành một vấn đề được Đối với các doanh nghiệp đĩng gĩp vào thảo luận rộng rãi trong xã hội. Lần đầu tiên, 4 Chúng tơi khơng tài trợ tiền cho việc chặt cây xanh Hà 3 Chi phí chặt mỗi cây khoảng 35 triệu: Nội: toi-khong-tai-tro-tien-cho-viec-chat-cay-xanh-ha-noi- chat-mot-cay-xa-cu-3161142.html 1427664087.htm Trang 29
10. SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No Q4 - 2016 các nhĩm xã hội dân sự được hình thành dựa đến những vấn đề ảnh hưởng đến lợi ích “sát trên sự kết nối Facebook để hoạt động, vận sườn” của họ mà cịn quan tâm rất nhiều đến động và thực hiện các phong trào hay các cuộc các vấn đề của quốc gia (thể diện quốc gia), biểu tình, mit tinh hướng đến mục tiêu phản vấn đề của văn hĩa và phát triển bền vững (mơi bác lại các chính sách của chính quyền. Từ một trường) cũng như nền quản trị của quốc gia câu chuyện hẹp ở phạm vi một đơn vị (cây (vấn đề cán bộ trong cơ quan nhà nước). Chưa xanh đơ thị) đã trở thành một vấn đề chung của bao giờ và chưa khi nào chính sách nhà nước cả quốc gia cũng như thu hút truyền thơng quốc lại tiếp cận đến người dân một cách nhanh tế dựa trên sự lan truyền chủ yếu của Facebook. chĩng cũng như được quan tâm mạnh mẽ đến Như vậy, Facebook khơng phải là nhân tố vậy. trực tiếp tạo ra các áp lực đến các cấp chính Trong luồng dư luận trên mạng xã hội cũng quyền và đơn vị trực tiếp thực hiện đề án. cho thấy vai trị của các tri thức trong thảo luận Facebook tạo ra khơng gian chia sẻ, lan tỏa và chính sách cơng. Những phát ngơn hay phê dẫn dắt cùng truyền thơng tạo nên các áp lực về bình của họ cĩ trọng lượng và với mạng lưới mặt truyền thơng cũng như dựa trên các hình kết nối trên mạng xã hội cao, do đĩ những chia thức phong trào được dẫn dắt trên thực tế như sẻ của người nổi tiếng và các trí thức nhận biểu tình, thỉnh nguyện thư được nhiều sự quan tâm và cĩ ảnh hưởng mạnh 4.2. Sự tham gia của ngƣời dân vào chính đến dư luận cũng như thu hút giới báo chí, sách cơng dƣới ảnh hƣởng của Facebook truyền thơng. Hơn thế nữa, với vai trị là những người cĩ mối quan hệ rộng, khả năng tác động Tình huống trên là điển hình cho rất nhiều đẩy một vấn đề từ việc thảo luận trên mạng xã các tình huống thảo luận chính sách cơng trên hội trở thành một vấn đề thảo luận phổ biến mạng xã hội Facebook hiện nay của Việt Nam trên truyền thơng chính thống hay chính họ là từ các vụ việc như chăm sĩc tại trung tâm bảo người khơi nguồn cho các cuộc thảo luận chính trợ xã hội đến vấn đề lấp sơng Đồng Nai, việc sách cơng về các vấn đề mà khơng được truyền bổ nhiệm giám đốc một sở ở Quảng Nam đã thơng hay người dân chú ý đến. cho thấy một xu thế khơng thể đảo ngược về tính lan tỏa của các vấn đề chính sách cơng Thơng qua sự kết nối giữa những người sử trong xã hội. Internet và Facebook đã thiết lập dụng Facebook, trong đĩ người dân cũng như sự kết nối khơng chỉ người dân mà cịn với các những trí thức kết nối với nhau, lan tỏa các vấn cơ quan báo chí và các tổ chức dân sự. đề. Facebook đã trở thành kênh truyền thơng tin tức lớn nhất, diễn đàn thảo luận rộng rãi Điều này tạo ra một mơi trường giao tiếp nhất của Việt Nam. Ở đây mọi người đều cĩ mới giữa các bên liên quan trong quản trị nhà thể tiếp cận với rất nhiều nguồn thơng tin, từ nước, mạng xã hội trở thành một kênh chính các bên liên quan và cả ý kiến của các chuyên trong việc bày tỏ chính kiến, bình luận và lan gia, qua đĩ, các vấn đề thời sự được thảo luận tỏa các vấn đề trong chính sách cơng mà người rộng rãi trên Facebook. dân thấy cần phải chia sẻ khơng chỉ vì nĩ ảnh hưởng trực tiếp đến họ mà cịn vì những mục 4.3. Xu hƣớng tham gia vào các cuộc tiêu mà họ mong đợi về một nền chính sách thảo luận chính sách ở Việt Nam được thì tốt hơn, thỏa mãn kỳ vọng và đáp ứng Xu hướng mở rộng việc sử dụng Internet và với sự tiến bộ của thời đại. mạng xã hội tại Việt Nam là một xu hướng Người dân hiện nay khơng chỉ quan tâm khơng thể đảo ngược. Hơn thế nữa, với một xã hội cĩ cấu trúc dân số trẻ thì sự kết nối và tập Trang 30
11. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 hợp, chia sẻ với nhau trên mạng xã hội sẽ ngày sự tham gia của người dân, xã hội dân sự vào các càng phát triển mạnh mẽ với vai trị là một vấn đề chính sách cơng dưới ảnh hưởng của sự kênh kết nối, chia sẻ và lan tỏa. Do đĩ, Việt phát triển của mạng xã hội. Qua kết quả lược Nam sẽ chứng kiến một thế hệ trẻ, cĩ học vấn khảo từ lý thuyết và nghiên cứu đi trước cũng như và khả năng sử dụng các phương tiện cơng các nghiên cứu tình huống điển hình của Việt nghệ thơng tin hiện đại để kết nối, tương tác Nam trong thời gian gần đây đã cho thấy cĩ sự với nhau. Các vấn đề chính sách cơng sẽ ngày chuyển dịch mạnh mẽ trong quá trình tương tác càng được đưa ra thảo luận cơng khai dù chính của các nhân tố dưới ảnh hưởng của mạng xã hội. quyền muốn hay khơng cùng với sự kết nối Mạng xã hội trở thành một kênh kết nối mới giữa các bên liên quan khác để trở thành ràng giữa người dân, các chuyên gia - trí thức, các buộc ngày càng mạnh mẽ đối với chính quyền nhĩm lợi ích, các tổ chức xã hội dân sự và chính nhằm nâng cao hiệu quả quản trị nhà nước, đáp quyền trong quản trị nhà nước. Theo đĩ, thơng ứng những kỳ vọng của các bên liên quan và qua mạng xã hội các thơng tin về chính sách được hướng đến những mục tiêu của phát triển. bình luận, lan tỏa tạo ra các áp lực về dư luận và Thêm vào đĩ, với sự tham gia của các truyền thơng bắt buộc các cơ quan chính quyền chuyên gia, trí thức trong việc bình luận các phải thực hiện giải trình, biện hộ hay phải đình vấn đề chính sách cơng trên mạng xã hội đã chỉ một số chính sách sai lầm. làm cho các vấn đề này dễ dàng lan tỏa cũng Cuối cùng, Chính quyền hiện nay về khía như vì tiếng nĩi của họ rất cĩ trọng lượng do đĩ cĩ thể ảnh hưởng mạnh đến chính kiến của cạnh chính sách vẫn chưa thừa nhận các trang facebook và thơng tin trên mạng là hợp pháp những người tham gia vào mạng xã hội. Điều nhưng đã cĩ các bước tiến đáng kể trong việc này hàm ý rằng nếu một vấn đề được phản biện tốt sẽ tạo ra áp lực thay đổi theo chiều hướng nắm bắt xu hướng trên mạng, thực hiện phản hồi, giải trình và sửa chữa các chính sách sai lầm của tốt, ngược lại nếu việc phản biện khơng đi theo mình khi cĩ áp lực từ các cuộc thảo luận chính chiều hướng tốt vì lý do nào đĩ (vấn đề lợi ích cá nhân, hạn chế về thơng tin, kiến thức ) sẽ sách trên mạng xã hội. ảnh hưởng mạnh đến chất lượng hiệu quả chính Về mặt quan điểm và tư duy, Chính quyền sách. cần xem xu hướng thảo luận chính sách trên Cuối cùng, như một xu thế khơng thể đảo mạng xã hội là một xu hướng khơng thể đảo ngược, các tổ chức NGOs và xã hội dân sự ngược và do đĩ cần thúc đẩy các mặt tích cực đối cũng như các nhĩm lợi ích sẽ tận dụng mạng xã với Nhà nước. Điều này hàm ý rằng, các cuộc hội nhằm lan tỏa và tập hợp sức mạnh trong các thảo luận chính sách trên mạng xã hội cần được cuộc thương lượng và đấu tranh cho các lợi ích xem là một kênh tương tác mới giúp Nhà nước mà họ theo đuổi. Điều này hàm ý rằng các cuộc cải thiện khả năng minh bạch và giải trình, thơng tranh luận trên mạng xã hội sẽ ngày càng phổ qua đĩ giúp thúc đẩy hiệu quả của các chính sách biến và đồng thời cũng gay gắt hơn, hơn thế được đưa ra hay ngăn ngừa các vấn đề cố hữu của nữa những cuộc tập hợp lực lượng để biểu thị ý khu vực nhà nước như tham nhũng, lãng phí. kiến cả trên thực địa như diễu hành, biểu tình là Việc tăng cường năng lực truyền thơng 2 chiều, điều hiển nhiên sẽ đến trong tương lai gần. khuyến khích các cơ quan và cá nhân tham gia nắm bắt xu hướng thảo luận của các bên trên 5. KẾT LUẬN VÀ CÁC VẤN ĐỀ GỢI MỞ mạng xã hội để chủ động đưa ra các thơng tin đầy Trong bài nghiên cứu này, tác giả đi xem xét đủ và nhanh chĩng tránh sự dồn nén gây ra những Trang 31
12. SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No Q4 - 2016 đổ vỡ khơng cần thiết trong quá trình quản trị chính quyền cũng như hiệu quả hoạt động của cơng. Nhà nước. Đây cũng là kết quả đã được chứng minh trong nghiên cứu của Zhang, Johnson, Nhà nước vẫn là nhân tố cĩ đầy đủ sức mạnh, Seltzer, & Bichard (2009) khi họ khẳng định rằng khả năng và điều kiện thuận lợi để tận dụng mạng xã hội và các cuộc thảo luận ảnh hưởng tích những mặt tích cực của sự phát triển mạng xã hội cực đến sự tham gia của người dân cũng như lịng và các cuộc thảo luận chính sách cơng trên đĩ cho tin của của họ đối với chính quyền. việc nâng cao khả năng tin cậy của người dân vào Trang 32
13. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 Impact of social networking sites on the participation of citizens in public policies in Vietnam: Evidence from a case study Huynh Ngoc Chuong Fulbright Economic Teaching Program (FETP) - Email: chuonghn90@gmail.com ABTRACT Nowadays, Facebook becomes extremely an irreversible trend, citizens increasingly take popular in Vietnam, especially with young part in discussing public policies and require people. Using the case study “Trees in Hanoi”, transparency and efficiency of governmental the author aims to analyze characteristics and operations. Finally, the author offers some trend in the participation of citizens in public suggestions to expand public policy discussion policy issues. The results showed that and support the transition into an open society Facebook has fundamentally changed in Vietnam so as to avoid unnecessary pressure interactions between citizens and the State. As and social collapse. Key words: Social network sites, public policy, participation of citizens, stakeholders. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Báo điện tử Dân Trí. Hà Nội hai phụ nữ cố thủ trên cây để phản đối chặt cây 6101.2007.00393.x (2013). Retrieved from [5]. Bryson, J. What to do when stakeholders matter: A guide to stakeholder phu-nu-co-thu-tren-cay-de-phan-doi-chat- identification and analysis techniques. A cay-1381694089.htm Paper Presented at the London School of [2]. Báo điện tử infonet. 73 tỷ đồng chặt hạ, (2003). Retrieved from thay thế 6.700 cây xanh đơ thị (2015). Retrieved from pes/why_stakeholder_analysis_London_S 73-ty-dong-chat-ha-thay-the-6700-cay- chool_of_Econ_Feb_2003.pdf xanh-do-thi-post157022.info [6]. Chan, M., & Guo, J. The role of political [3]. Bovaird, T., & Lưffler, E. Public efficacy on the relationship between Management and Governance (2009). facebook use and participatory behaviors: a comparative study of young American and Chinese adults. Cyberpsychology, [4]. Boyd, D. m., & Ellison, N. B. Social Behavior and Social Networking, 16(6), Network Sites: Definition, History, and 460-3 (2013). Scholarship. Journal of Computer- Mediated Communication, 13(1), 210-230 (2007). [7]. Cổng thơn tin điện tử Hà Nội. Thay thế trên 1,7 nghìn cây xanh trong năm 2013 Trang 33
14. SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No Q4 - 2016 (2013). Retrieved from 26 (1983). [15]. Mou, Y., Atkin, D., Fu, H., Lin, C. a., & /hn/ZVOm7e3VDMRM/7320/105403/tha Lau, T. Y. The influence of online forum y-the-tren-17-nghin-cay-xanh-trong-nam- and SNS use on online political discussion 2013.html in China: Assessing “spirals of Trust.” [8]. Dahlgren, P. The Internet, Public Spheres, Telematics and Informatics, 30(4), 359– and Political Communication: Dispersion 369 (2013). and Deliberation. Political Communication, 22(2), 147-162 (2005). [16]. Nghĩa, P. D. Dân chủ, ủy trị và các chức năng của cơ quan dân cử. Bài giảng mơn 60 Quản trị nhà nước, FETP (2015). [9]. Dunn, W. N. Public Policy Analysis: An [17]. Shannon, K. O. Environmental and Introduction (1994). Retrieved from Stakeholder Theory and Practice. Taylor & Francis Group (2014). Public_Policy_Analysis.html?id=xC22A [18]. Undp. Dịch vụ xã hội phục vụ phát triển AAAIAAJ&pgis=1 con người. Báo cáo Quốc gia về Phát triển [10]. Freeman, R. E. Strategic management: A Con người năm 2011 (2011). stakeholder approach. Freeman Edward [19]. Vining, A., & Weimer, D. Foundations of (Vol. 1) (1984). Retrieved from public administration: Policy analysis. Public Administration Review, gic-management-a-stakeholder-approach- Foundations of Public (2010). Retrieved 2/ from [11]. Fung, A., Russon Gilman, H., & Shkabatur, J. Six models for the internet + ndations+of+public+administration%3A+ politics. International Studies Review, Policy+analysis&btnG=&hl=en&as_sdt= 15(1), 30-47 (2013). 0%2C5#0 [20]. Yin, B. R. K. Case Study Research: [12]. Jennings, M. K., & Zeitner, V. Internet Design and Methods, 1-5 (1994). Use and Civic Engagement. Public Retrieved from Opinion Quarterly, 67(3), 311-334 (2003). study_research.html?id=BWea_9ZGQMw [13]. Kenski, K., & Stroud, N. J. Connections C&pgis=1 Between Internet Use and Political [21]. Zhang, W., Johnson, T. J., Seltzer, T., & Efficacy, Knowledge, and Participation. Bichard, S. L. The Revolution Will be Journal of Broadcasting & Electronic Networked: The Influence of Social Media, 50(2), 173-192 (2006). Networking Sites on Political Attitudes and Behavior. Social Science Computer 02_1 Review, 28(1), 75-92 (2009). [14]. Mitroff, I. Stakeholders of the organizational mind. Retrieved from 2 Trang 34
15. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 PHỤ LỤC Diễn biến tình huống cây xanh Hà Nội Bối cảnh thành phố Hà Nội thời kỳ từ năm 2008 - 2014 Hà Nội là trung tâm đầu não về chính trị - văn hĩa của Việt Nam. Với tư cách là thủ đơ của một nước hơn 93 triệu dân và tỷ lệ biết chữ xấp xỉ 95%, Hà Nội được coi là nơi tập hợp tri thức và cĩ dân trí cao nhất nước. Theo thống kê đầu năm 2015, Hà Nội cĩ khoảng 42 ngàn cây xanh được trồng ở các tuyến đường, những cây xanh này được trồng lâu đời và là một phần của lịch sử - văn hĩa Hà Nội. Hàng năm, các kế hoạch cải tạo cây xanh Hà Nội đều được thực hiện bởi cơng ty cây xanh đơ thị dù rằng các kế hoạch này khơng được cơng khai (Cổng thơng tin điện tử Hà Nội, 2013). Trước đây, đã cĩ một số sự kiện chống đối việc chặt cây xanh ở các trường hợp nhỏ lẻ xảy ra trên địa bàn Hà Nội, dù vậy, các sự kiện này thường khơng cĩ tiếng vang và chìm dần vào im lặng dù cĩ sự tham gia của báo chí, truyền thơng (Báo điện tử Dân Trí, 2013). Câu chuyện chặt cây xanh Xuất phát từ đề án của Sở Xây dựng Hà Nội thực hiện chặt hạ khoảng 6700 cây xanh trên 190 tuyến phố với chi phí thực hiện hơn 73 tỷ đồng với mục tiêu đồng bộ các chủng loại cây xanh, thay thế các cây đã già - hỏng. Ngay khi cĩ thơng tin về đề án chặt cây xanh, đã cĩ các tờ báo đăng tin5 khá trung thực về đề án này. Theo đĩ, thơng tin về việc chặt hàng loạt các cây xanh trên các tuyến phố được lên kế hoạch từ đề án đã được khảo sát 2014. Thơng tin về đề án khơng cịn được quan tâm cho đến giữa 03/2015, khi thành phố Hà Nội thực hiện hàng loạt các sự kiện liên quan đến chiến dịch này: Ngày 11/3, trong buổi họp báo của cơ quan tuyên giáo Hà Nội đã cho biết sẽ hồn thành đề án chặt cây xanh trong tháng 3 (Báo điện tử infonet, 2015). Ngày 14/3, “lễ ra quân trồng cây xuân Ất Mùi 2015”, đây được coi như thời điểm ra quân trên tồn thành phố để chặt hạ và trồng cây mới. Trong đĩ, các cây mới được thơng tin báo chí tường thuật là cây vàng tâm. Ngay sau đĩ, hình ảnh các cây xanh trên các tuyến phố bị chặt hàng loạt từ ngày 15/3, đặc biệt là những cây cổ thụ và các cây xanh tốt bị chặt gây ra tâm lý tiêu cực đối với mọi người. Theo Google Trends6 các nội dung về cây xanh Hà Nội bắt đầu rộ lên từ khoảng ngày 15/3. Khi đĩ, hàng loạt các status (trạng thái) của người dùng Facebook đồng loạt chia sẻ những hình ảnh, video và những bình luận tiêu cực về đề án này của Hà Nội. Những hình ảnh này được chia sẻ đầu tiên trên các trang mạng xã hội cá nhân (Facebook cá nhân), xu hướng chia sẻ mạnh mẽ trên mạng thúc đẩy báo chí, truyền thơng đi sâu vào chủ đề này. Hơn thế nữa, nhiều tổ chức dân sự đã được tập hợp với mục tiêu bảo vệ cây xanh Hà Nội ra đời: “Vì một Hà Nội xanh”, “6700 người vì 6700 cây” là những nhĩm tập hợp nhiều trí thức, người dân và thanh niên. Nhĩm thực hiện nhiều biện pháp đồng bộ bao gồm: thực hiện truyền thơng trên mạng đặc biệt trên mạng Facebook, biểu diễn nghệ thuật đường phố, các bài hát, thực hiện tổ chức hội thảo, lấy chữ ký kiến nghị và hơn hết là tổ chức các buổi đi bộ biểu trưng vịng hồ Gươm vào các buổi cuối tuần trong tháng 3 và đầu tháng 4. Cũng như các tình huống khác, chính quyền địa phương phản ứng lúc đầu bằng các lập luận bác bỏ dư luận và khẳng định: “khơng phải hỏi dân” về quyết định này. Tuy nhiên sau đĩ, các cơ quan nhà nước dưới áp lực 6 Cơng cụ tìm kiếm xu hướng nội dung trên mạng Internet của google. Trang 35
16. SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No Q4 - 2016 truyền thơng và dư luận lớn nên phải giải thích, tổ chức các buổi họp báo và cả trao đổi với nhĩm các nhĩm xã hội dân sự, trả lời các kiến nghị và họp báo. Đỉnh điểm của vấn đề được đẩy lên cao nhất khi phĩ Thủ tướng chính phủ yêu cầu Hà Nội phải thanh tra làm rõ vấn đề. Câu chuyện dần kết thúc sau khi cĩ kết luận thanh tra vào tháng 7, theo đĩ, đề án bị dừng và các cán bộ chính quyền bị kỷ luật, trong đĩ cao nhất là thơi việc một nhân viên kỹ thuật của của Phịng giám sát cây xanh thuộc Sở xây dựng, cịn lại là luân chuyển, cảnh cáo và giáng chức. Trang 36