Luận văn Ứng dụng E-Learning hỗ trợ cho giảng dạy môn học Tin học văn phòng ở Trường Trung Học Xây Dựng TPHCM (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Ứng dụng E-Learning hỗ trợ cho giảng dạy môn học Tin học văn phòng ở Trường Trung Học Xây Dựng TPHCM (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ TRẦN HUY CƯỜNG ỨNG DỤNG E-LEARNING HỖ TRỢ CHO GIẢNG DẠY MƠN HỌC TIN HỌC VĂN PHỊNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC XÂY DỰNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC - 601401 S K C0 0 1 7 5 1 Tp. Hồ Chí Minh, tháng 08/2007
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HCM LUẬN VĂN THẠC SĨ TRẦN HUY CƯỜNG ỨNG DỤNG E-LEARNING HỖ TRỢ CHO GIẢNG DẠY MÔN HỌC TIN HỌC VĂN PHÒNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC XÂY DỰNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành : GIÁO DỤC HỌC Mã số ngành : 601401 Tp. Hồ Chí Minh, tháng 08 năm 2007
3. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HCM LUẬN VĂN THẠC SĨ ỨNG DỤNG E-LEARNING HỖ TRỢ CHO GIẢNG DẠY MÔN HỌC TIN HỌC VĂN PHÒNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC XÂY DỰNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành : GIÁO DỤC HỌC Mã số ngành : 601401 Họ và Tên học viên : KS. TRẦN HUY CƯỜNG Người hướng dẫn : TS. LƯU ĐỨC TIẾN Tp. Hồ Chí Minh, tháng 08 năm 2007
4. CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Cán bộ hướng dẫn khoa học : Cán bộ chấm nhận xét 1 : Cán bộ chấm nhận xét 2 : Luận văn thạc sĩ được bảo vệ HỘI ĐỒNG CHẤM BẢO VỆ LUẬN VĂN THẠC SĨ TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT, Ngày tháng năm
5. TÓM TẮT LÝ LỊCH TRÍCH NGANG - Họ và tên : TRẦN HUY CƯỜNG - Ngày, tháng, năm sinh : 01 – 10 – 1976 - Nơi sinh : Bệnh viện Đại đồng – Quận Thủ Đức – Tp. Hồ Chí Minh - Địa chỉ liên lạc : 194 Võ Văn Ngân – P. Bình Thọ – Q. Thủ Đức – Tp. Hồ Chí Minh. - Điện thoại : 09896 11076 - Email : huycuong1976@yahoo.com - Quá trình công tác : . Từ năm 1994 đến năm 1999 : Học đại học chuyên ngành Điện khí hóa và cung cấp điện tại Trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Thành Phố Hồ Chí Minh. . Từ năm 2005 đến nay : Học cao học chuyên ngành Giáo dục học tại Trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Thành Phố Hồ Chí Minh. - Quá trình công tác : . Từ năm 1999 đến năm 2001 : Là giáo viên thỉnh giảng tại Trường Kỹ Thuật Nghiệp Vụ Xây Dựng. . Từ năm 2001 đến tháng 11 năm 2005 : Là giáo viên cơ hữu tại Trường Kỹ Thuật Nghiệp Vụ Xây Dựng (đến tháng 11 năm 2005, Trường được nâng cấp thành Trường Trung Học Xây Dựng TPHCM). . Từ tháng 11 năm 2005 đến nay : Là giáo viên cơ hữu tại Trường Trung Học Xây Dựng Thành Phố Hồ Chí Minh.
6. LỜI CẢM ƠN Người nghiên cứu đề tài xin chân thành cảm ơn : Tiến sĩ Lưu Đức Tiến – Phó Trưởng phòng Giáo dục chuyên nghiệp, Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình hướng dẫn và chỉ bảo cho người nghiên cứu thực hiện đề tài này. Tiến sĩ Võ Thị Xuân – Giảng viên Khoa Sư phạm kỹ thuật, Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình hướng dẫn và chỉ bảo cho người nghiên cứu để đề tài được hoàn thiện hơn. Quý Thầy, Cô giảng dạy lớp Cao học khóa 13, chuyên ngành Giáo dục học, Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh. Quý Thầy, Cô Phòng Cao học – Quan hệ Quốc tế – Sau đại học, Trường Đại học sư phạm kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh. Ban giám hiệu, các Phòng, các Khoa, các Giáo viên của Trường Trung học Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi để người nghiên cứu hoàn thành đề tài này. Bạn bè trong lớp Cao học khóa 13 , chuyên ngành Giáo dục học, Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình góp ý cho người nghiên cứu để đề tài được hoàn thiện hơn.
7. TÓM TẮT Trong Chiến lược phát triển giáo dục 2001 – 2010 ở nước ta, Bộ Giáo dục và đào tạo đã nhấn mạnh : “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giảng dạy để làm tăng tính tích cực, chủ động của người học, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và các phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học ”. Thế nhưng, quá trình đổi mới vẫn chưa được bao nhiêu, phổ biến nhất trong giai đoạn hiện nay vẫn là lối truyền thụ một chiều và thực trạng đào tạo ở Trường Trung Học Xây Dựng TPHCM cũng không tránh được lối mòn này. Thế kỷ 21 là thế kỷ của “Tri thức”, là thời đại của Công nghệ thông tin và Truyền thông, do đó việc đổi mới Phương pháp dạy học nhằm đáp ứng được nhu cầu của xã hội là vấn đề có ý nghĩa sống còn đối với nhà trường. Thực trạng đó đã thôi thúc người nghiên cứu chọn đề tài : “Ứng dụng E-Learning hỗ trợ cho giảng dạy môn học Tin học văn phòng ở Trường Trung Học Xây Dựng TPHCM”. Nội dung của luận văn được thể hiện qua các phần, chương như sau :  Phần mở đầu : Giới thiệu tổng quan về đề tài.  Chương 1 : Cơ sở lý luận về phát huy tính tích cực ở người học và ứng dụng E-Learning để phát huy tính tích cực ở người học, nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo.  Chương 2 : Khảo sát và tìm hiểu thực trạng về quá trình dạy và học môn học Tin học văn phòng ở một số Trường Trung cấp chuyên nghiệp trên địa bàn TPHCM. Trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo đối với môn học Tin học văn phòng.  Chương 3 : Từ Cơ sở lý luận đạt được ở Chương 1 và Thực trạng của quá trình dạy và học môn học Tin học văn phòng ở Chương 2, người nghiên cứu tiến hành thiết kế và xây dựng trang Web dạy và học với sự hỗ trợ của E-Learning, nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo. Sau đó, người nghiên cứu tiến hành thực nghiệm sư phạm và phân tích kết quả thu được, nhằm khẳng định tính khả thi của đề tài.  Phần kết luận và kiến nghị : Tóm tắt những điều đã làm được, phân tích ý nghĩa khoa học giáo dục của đề tài. Qua đó, đưa ra một số kiến nghị và hướng phát triển của đề tài, để trong thời gian ngắn nhất đưa việc ứng dụng E-Learning vào hỗ trợ quá trình dạy và học ở Trường Trung Học Xây Dựng TPHCM.
8. SUMMARY In the education development strategy of Vietnam in period 2001 – 2010, the Ministry of education and training emphasized : “It’s necessary to innovate strongly the teaching method for increase the learner’s activity, controlling the one-way teaching to from the learner’s creative thinking. Step by step, we should apply the advanced methods and modern expedients in teaching process ”. However, the innovation process evolves very slowly. Nowadays, the most popular methods still is the one-way teaching. The training reality at College of Construction HCM city is in the same situation. The 21st century is the century of “Knowledge”, now is the time of information technology and communication. So that, teaching method innovation to respond to social needs is the most important problem for College of Construction HCM city. By that training reality, Researcher designate the theme: “Application of E-Learning to add the teaching in Introduction to Computers Science subject at College of Construction HCM city”. The content of this thesis included :  Preface : Introduced generally about the theme.  Chapter 1 : The base of argument about how the develop the learner’s activity and the E-Learning application for developing the learner’s activity.  Chapter 2 : In this chapter, Researcher examined and got information about reality of teaching and learning process in Introduction to Computer Science subject at College of Construction HCM city. Base on those foundation, Researcher suggested the solutions for raising the training effectives of Introduction to Computer Science subject.  Chapter 3 : Found on the bases of argument in Chapter 1 and the reality of teaching and learning process in Chapter 2, Researcher designed and created the website E-Learning added teaching learning to raise the training effectiveness. Then, Researcher executed the pedagogy experiment and analyzed the result to affirm the realizable property of this thesis.  Conclusion and Petition : Summarized all of the advanced tasks, analyzed the education science meaning of the thesis. At last, Researcher suggested some petitions and oriented the theme development. Researcher hope E-Learning added teaching and learning application will be carry out in the earliest time at college of Construction HCM city.
9. MỤC LỤC Trang PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tên đề tài 1 2. Lý do chọn đề tài 1 3. Mục đích nghiên cứu 2 4. Đối tượng và Khách thể nghiên cứu 2 5. Giả thuyết nghiên cứu 2 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 2 7. Phạm vi nghiên cứu 3 8. Phương pháp nghiên cứu 3 9. Điểm mới của luận văn 3 10. Kế hoạch nghiên cứu 4 PHẦN NỘI DUNG Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1 Xu thế phát triển phương pháp dạy học 5 1.1.1 Xu thế phát triển phương pháp dạy học 5 1.1.2 Dạy cách học 11 1.2 Giáo dục điện tử (E-Learning) 12 1.2.1 Tổng quan về E-Learning 12 1.2.2 Hướng đến một xã hội học tập qua giáo dục điện tử 17 Kết luận chương 1 20 Chương 2 KHẢO SÁT THỰC TRẠNG DẠY VÀ HỌC MÔN TIN HỌC VĂN PHÒNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC XÂY DỰNG TPHCM 2.1 Đặc điểm đào tạo của Trường Trung Học Xây Dựng TPHCM 21 2.1.1 Khái quát về Trường Trung Học Xây Dựng TPHCM 21 2.1.2 Cơ sở vật chất, qui mô đào tạo và đối tượng tuyển sinh 21 2.2 Nội dung và phương pháp khảo sát 22 2.2.1 Nội dung khảo sát 22 2.2.2 Phương pháp khảo sát 23
10. 2.3 Kết quả khảo sát 23 2.3.1 Một số vấn đề về mục tiêu, chương trình môn học 23 2.3.2 Thực trạng giáo viên, cơ sở vật chất, phương tiện dạy học 23 2.3.3 Phương pháp dạy học môn Tin học văn phòng 25 2.3.4 Thực trạng học tập môn Tin học văn phòng 27 Kết luận chương 2 31 Chương 3 ỨNG DỤNG E-LEARNING HỖ TRỢ CHO GIẢNG DẠY MÔN HỌC TIN HỌC VĂN PHÒNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC XÂY DỰNG TPHCM 3.1 Môn học tin học văn phòng 32 3.1.1 Tổng quan về môn học Tin học văn phòng 32 3.1.2 Những thuận lợi và sự cần thiết ứng dụng E-Learning hỗ trợ giảng dạy môn học Tin học văn phòng 33 3.2 Ứng dụng E-Learning hỗ trợ cho giảng dạy môn học Tin học văn phòng ở Trường Trung Học Xây Dựng TPHCM 34 3.2.1 Xây dựng Web dạy học 34 3.2.2 Xây dựng các bài giảng điện tử 36 3.3 Thực nghiệm sư phạm 49 3.3.1 Mục đích thực nghiệm 49 3.3.2 Đối tượng thực nghiệm 49 3.3.3 Nội dung thực nghiệm 49 3.3.4 Phương pháp thực nghiệm 50 3.3.5 Phân tích và Đánh giá hiệu quả thực nghiệm 51 Kết luận chương 3 68 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận 69 2. Kiến nghị 70 3. Hướng phát triển của đề tài 71 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
11. DANH MỤC BẢNG BIỂU Trang Bảng 1.1 Hai mô hình dạy – học 12 Bảng 2.1 Khảo sát về mục tiêu và nội dung của môn học 24 Bảng 2.2 Khảo sát về giáo trình và phương tiện dạy học 25 Bảng 2.3 Khảo sát về mức độ sử dụng phương tiện dạy học 25 Bảng 2.4 Phương pháp thường dùng khi giảng dạy môn THVP 27 Bảng 2.5 Mức độ ảnh hưởng đến hứng thú học tập 28 Bảng 2.6 Mức độ hứng thú học môn THVP với PPDH truyền thống 28 Bảng 2.7 Mức độ bị động trong quá trình tiếp thu kiến thức 29 Bảng 2.8 Mức độ cung cấp thông tin của PPDH truyền thống 30 Bảng 2.9 Trình độ đầu vào học sinh học môn Tin học văn phòng 31 Bảng 3.1 Dạng và tình trạng phương tiện trong dạy học 43 Bảng 3.2 Thống kê số lần phát biểu, đặt câu hỏi 52 Bảng 3.3 Thống kê mức độ khuyến khích nêu vấn đề (hỏi học sinh) 52 Bảng 3.4 Thống kê mức độ khuyến khích nêu vấn đề (hỏi giáo viên) 53 Bảng 3.5 Thống kê ứng dụng E-Learning có tác dụng tốt (hỏi giáo viên) 54 Bảng 3.6 Thống kê tính tự học thông qua trang Web 55 Bảng 3.7 Thống kê mức độ cung cấp thông tin (hỏi giáo viên) 55 Bảng 3.8 Thống kê mức độ khách quan khi đánh giá (hỏi giáo viên) 56 Bảng 3.9 Thống kê mức độ hứng thú học tập 57 Bảng 3.10 Thống kê ứng dụng E-Learning có tác dụng tốt (hỏi học sinh) 58 Bảng 3.11 Thống kê tính chủ động trong học tập 59 Bảng 3.12 Thống kê mức độ cung cấp thông tin (hỏi học sinh) 59 Bảng 3.13 Thống kê mức độ khách quan khi đánh giaÙ (hỏi học sinh) 60 Bảng 3.14 Phân bố điểm Winword của lớp đối chứng 61 Bảng 3.15 Phân bố điểm Winword của lớp thực nghiệm 62 Bảng 3.16 Phân bố điểm Excel của lớp đối chứng 63 Bảng 3.17 Phân bố điểm Excel của lớp thực nghiệm 64 Bảng 3.18 Bảng thống kê điểm trung bình, độ lệch tiêu chuẩn 65
12. DANH MỤC HÌNH VẼ Trang Hình 3.1 Phần mềm Macromedia Dreamweaver 4 44 Hình 3.2 Phần mềm Macromedia Flashmx 2004 45 Hình 3.3 Phần mềm Flax 45 Hình 3.4 Phần mềm Photoshop CS2 46 Hình 3.5 Phần mềm Snagit 46 Hình 3.6 Phần mềm Webshot 47 Hình 3.7 Phần mềm Sound Recorder 47 Hình 3.8 Phần mềm Hypercam 48 Hình 3.9 Phần mềm Videomach 2.7.2 48 Hình 3.10 Bộ phần mềm Microsoft Office XP 49 Hình 3.11 Hệ điều hành Windows XP 49
13. DANH MỤC SƠ ĐỒ Trang Sơ đồ 1.1 Vai trò của giáo viên và học sinh trong các PPDH 6 Sơ đồ 1.2 Bốn dòng đời của các phương pháp dạy học 7 Sơ đồ 1.3 Mô hình E-Learning 14 Sơ đồ 1.4 Ưu điểm khi tạo bài giảng của E-Learning 16 Sơ đồ 3.1 Sơ đồ thiết kế trang Web gồm : Chiến lược giảng dạy và Chiến lược thông tin 36 Sơ đồ 3.2 Cơ sở lý luận của thuyết hành vi 40 Sơ đồ 3.3 Cơ sở lý luận của thuyết nhận thức 41 Sơ đồ 3.4 Mô hình thiết kế dạy học của Hannafin & Peck 42 Sơ đồ 3.5 Mô hình thiết kế dạy học của Usha V. Reddi 43
14. DANH MỤC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 2.1 Mức độâ hứng thú học môn THVP với PPDH truyền thống 28 Biểu đồ 2.2 Mức độ bị động trong quá trình tiếp thu kiến thức 29 Biểu đồ 2.3 Mức độ cung cấp thông tin của PPDH truyền thống 30 Biểu đồ 3.1 Mức độ khuyến khích nêu vấn đề (hỏi học sinh) 53 Biểu đồ 3.2 Mức độ khuyến khích nêu vấn đề (hỏi giáo viên) 53 Biểu đồ 3.3 Ứng dụng E-Learning có tác dụng tốt (hỏi giáo viên) 54 Biểu đồ 3.4 Tính tự học thông qua trang Web 55 Biểu đồ 3.5 Mức độ cung cấp thông tin (hỏi giáo viên) 56 Biểu đồ 3.6 Mức độ khách quan khi đánh giá (hỏi giáo viên) 57 Biểu đồ 3.7 Mức độ hứng thú học tập của học sinh 57 Biểu đồ 3.8 Ứng dụng E-Learning có tác dụng tốt (hỏi học sinh) 58 Biểu đồ 3.9 Tính chủ động trong học tập 59 Biểu đồ 3.10 Mức độ cung cấp thông tin (hỏi học sinh) 60 Biểu đồ 3.11 Mức độ khách quan khi đánh giá (hỏi học sinh) 60 Biểu đồ 3.12 Tần suất phân bố điểm bài tập 3 – Winword 62 Biểu đồ 3.13 Tần suất phân bố điểm bài tập 3 – Excel 65
15. MỞ ĐẦU 1. TÊN ĐỀ TÀI : “ỨNG DỤNG E-LEARNING HỖ TRỢ CHO GIẢNG DẠY MÔN HỌC TIN HỌC VĂN PHÒNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC XÂY DỰNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH” 2. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI : Trong Chiến lược phát triển giáo dục 2001 – 2010 ở nước ta, Bộ Giáo dục và đào tạo đã nhấn mạnh : “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giảng dạy để làm tăng tính tích cực, chủ động của người học, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và các phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học ” Và trong bức thư chúc mừng, nhân ngày nhà giáo Việt Nam 20 tháng 11 năm 2006, Bộ trưởng Bộ giáo dục và Đào tạo – GS.TS Nguyễn Thiện Nhân đã nhắn nhủ : “Bước vào kỷ nguyên hợp tác và cạnh tranh toàn cầu, chính các thầy cô giáo có sứ mạng vô cùng vẻ vang là đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài để đất nước phát triển nhanh và bền vững bằng trí tuệ Việt Nam”. Để hoàn thành được chiến lược đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm làm tăng tính tích cực, chủ động của người học và để thực hiện được trọn vẹn lời nhắn nhủ đào tạo nguồn nhân lực để đất nước phát triển nhanh và bền vững, chúng ta – những thầy cô giáo trong kỷ nguyên mới cần phải đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy để đào tạo được nguồn nhân lực có chất lượng phục vụ cho đất nước phát triển nhanh và bền vững. Khả năng và sở thích ở mỗi người không thể giống nhau hoàn toàn, do đó khi học mỗi người sẽ có cách tiếp thu của riêng mình. Phương pháp dạy học truyền thống chưa phát huy tính tích cực của người học, vì vậy cần phải đổi mới để người học có thể phát huy hết khả năng của mình trong quá trình tiếp thu kiến thức và vận dụng vào thực tiễn. Dạy và học với sự hỗ trợ của E-Learning sẽ giải quyết được vấn đề này. Bản chất xã hội của con người đã chỉ ra rằng, con người không chỉ biết sử dụng mà còn phải biết tái tạo kiến thức để có thể phát triển bền vững, do đó khi truyền đạt kiến thức vấn đề quan trọng không chỉ là kiến thức, mà còn phải quan tâm truyền đạt cả cách tiếp thu và cách sử dụng kiến thức, sao cho kiến thức đó luôn luôn được tái tạo. Phương pháp dạy học truyền thống hầu hết chỉ quan tâm là làm thế nào nhồi nhét cho hết các câu, các chữ có trong giáo trình, mà không quan tâm đến cách người học tiếp thu và sử dụng như thế nào, vì vậy cần phải thay đổi nhằm dần dần biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo. Dạy và học với sự hỗ trợ của E-Learning sẽ giải quyết được vấn đề này. - 1 -
16. Bước vào kỷ nguyên hợp tác và cạnh tranh toàn cầu, Tin học văn phòng là hành trang không thể thiếu đối với nhiều người, nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, quá trình dạy và học môn học Tin học văn phòng ở Trường Trung Học Xây Dựng Thành Phố Hồ Chí Minh hiện nay còn nhiều bất cập nên chưa đáp ứng được nhu cầu của xã hội, đòi hỏi phải có những đổi mới. Vì những lý do trên, người nghiên cứu chọn đề tài “Ứng dụng E-Learning hỗ trợ cho giảng dạy môn học tin học văn phòng ở Trường Trung Học Xây Dựng Thành Phố Hồ Chí Minh” làm luận văn tốt nghiệp. 3. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU : Ứng dụng E-Learning hỗ trợ cho giảng dạy môn Tin học văn phòng ở Trường Trung Học Xây Dựng Thành Phố Hồ Chí Minh nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo. 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU : * Đối tượng nghiên cứu : - Lý thuyết và mô hình E-Learning. - Phương pháp giảng dạy môn Tin học văn phòng ở Trường Trung học Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh và một số Trường Trung cấp chuyên nghiệp trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. * Khách thể nghiên cứu : - Các lý thuyết và mô hình dạy học. - Quá trình dạy và học môn Tin học văn phòng ở Trường Trung học Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh và một số Trường Trung cấp chuyên nghiệp trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. 5. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU : Dạy và học môn Tin học văn phòng với sự hỗ trợ của E-Learning, nếu thực hiện được sẽ mang lại hiệu quả cao trong đào tạo. 6. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU : * Nghiên cứu lý luận : - Các quan điểm của Đảng và Nhà nước về đổi mới giáo dục. - Tổng hợp các lý luận về nhận thức, tâm lý học nhận thức, học tập đa phương tiện, E-Learning. * Nghiên cứu thực tiễn : - Khảo sát thực trạng dạy và học môn học Tin học văn phòng ở Trường Trung học Xây dựng TPHCM và một số Trường Trung cấp chuyên nghiệp trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. - 2 -
17. - Vận dụng các lý thuyết đã nghiên cứu để ứng dụng E-Learning hỗ trợ cho giảng dạy môn học Tin học văn phòng ở Trường Trung học Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh. 7. PHẠM VI NGHIÊN CỨU : Do điều kiện và thời gian thực hiện luận văn, người nghiên cứu chỉ giải quyết một số vấn đề cơ bản sau : - Nghiên cứu quá trình dạy và học môn học Tin học văn phòng ở Trường Trung học Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh và một số Trường Trung cấp chuyên nghiệp trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. - Ứng dụng kết quả nghiên cứu để hỗ trợ cho giảng dạy môn học Tin học văn phòng cho Trường Trung học Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh ở một số nội dung như : Xây dựng trang Web dạy học, bài giảng điện tử theo hướng E-Learning. 8. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU : Các phương pháp nghiên cứu chính được dùng trong quá trình thực hiện luận văn này bao gồm : * Nghiên cứu lý luận : Nghiên cứu các nguồn tài liệu, các công trình nghiên cứu đã công bố, các sách báo, thông báo khoa học, các văn bản pháp qui để hình thành cơ sở lý luận. * Nghiên cứu thực tiễn : - Phương pháp Khảo sát và phương pháp Đàm thoại : Với những công cụ là những phiếu khảo sát và trực tiếp trao đổi, đàm thoại với đối tượng nghiên cứu để giúp người nghiên cứu tìm ra được những vấn đề thực tế cần thiết cho nội dung nghiên cứu. - Phương pháp Thống kê : Xử lý số liệu bằng phương pháp thống kê với sự hỗ trợ của máy vi tính. * Thực nghiệm : Thực nghiệm sư phạm một số nội dung được xây dựng theo hướng dạy và học với sự hỗ trợ của E-Learning. 9. ĐIỂM MỚI CỦA LUẬN VĂN : - Đề xuất và Xây dựng được mô hình dạy và học môn học Tin học văn phòng với sự hỗ trợ của E-Learning. - 3 -
18. - Đóng góp ban đầu của đề tài đã tạo cơ sở và tiền đề cho việc nghiên cứu ứng dụng Công nghệ thông tin và Internet trong giảng dạy tại Trường Trung học Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh nhằm ngày càng nâng cao hiệu quả đào tạo. 10. KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU : - Tháng 12/2006 : Thu thập tài liệu, lập đề cương nghiên cứu. - Tháng 01/2007 : Bảo vệ đề cương nghiên cứu. - Tháng 02/2007 : Khảo sát thực trạng. - Tháng 03/2007 : Hoàn chỉnh Chương 1. - Tháng 04/2007 : Hoàn chỉnh Chương 2. - Tháng 05/2007 : Thực nghiệm sư phạm. - Tháng 06/2007 : Hoàn chỉnh Chương 3. - Tháng 07/2007 : Hoàn chỉnh luận văn. - Tháng 08/2007 : Nộp luận văn và chuẩn bị bảo vệ luận văn. - Tháng 09/2007 : Bảo vệ luận văn. - 4 -
19. CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1 XU THẾ PHÁT TRIỂN PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC 1.1.1 Xu thế phát triển phương pháp dạy học Vấn đề phát huy tính tích cực học tập của học sinh đã được đặt ra trong ngành giáo dục nước ta từ những năm 1960 và trong cuộc cải cách giáo dục lần hai, năm 1980, phát huy tính tích cực đã là một trong các phương hướng cải cách, điều 24.2 của Luật Giáo Dục (12/1980) đã ghi : “Phương pháp dạy học phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học, đồng thời phải phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học ”. Thế nhưng, cho đến nay sự chuyển biến về phương pháp dạy học ở các trường Trung cấp chuyên nghiệp, phương pháp đào tạo ở các trường Sư phạm vẫn chưa là bao, phổ biến nhất vẫn là cách dạy thông báo các kiến thức định sẳn, cách học thụ động, sách vở. Mặc dù, trong nhà trường đã xuất hiện ngày càng nhiều tiết dạy tốt của các giáo viên giỏi theo hướng tổ chức cho học sinh hoạt động, tự lực chiếm lĩnh tri thức mới, nhưng tình trạng chung hàng ngày vẫn là “Thầy đọc – Trò chép” hoặc giảng giải xen kẽ vấn đáp tái hiện, giải thích minh họa bằng tranh. Nếu vẫn tiếp tục phương pháp dạy học thụ động như thế, giáo dục sẽ không đáp ứng được những yêu cầu mới của xã hội, sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và đáng lo hơn cả là sự thách thức trước nguy cơ tụt hậu trên đường tiến vào thế kỷ XXI bằng cạnh tranh trí tuệ. Vì vậy, cần thiết phải đổi mới giáo dục, trong đó có sự đổi mới căn bản về phương pháp dạy học. Đây không phải là vấn đề của riêng nước ta, mà tất cả các quốc gia trong chiến lược phát triển nguồn lực con người phục vụ các mục tiêu kinh tế – xã hội đều quan tâm đến vấn đề đổi mới giáo dục. Trong bức thư chúc mừng, nhân ngày nhà giáo Việt Nam 20 tháng 11 năm 2006, Bộ trưởng Bộ giáo dục và Đào tạo – GS.TS Nguyễn Thiện Nhân đã nhắn nhủ : “Bước vào kỷ nguyên hợp tác và cạnh tranh toàn cầu, chính các thầy cô giáo có sứ mạng vô cùng vẻ vang là đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài để đất nước phát triển nhanh và bền vững bằng trí tuệ Việt Nam”. Và trong Chiến lược phát triển giáo dục 2001 – 2010 ở nước ta, Bộ Giáo dục và đào tạo đã nhấn mạnh : “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giảng dạy để làm tăng tính tích cực, chủ động của người học, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và các phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học ” - 5 -
20. Xu hướng chung của các quốc gia trên thế giới là phát triển phương pháp dạy học “Lấy học sinh làm trung tâm”. Trong đó, học sinh là chủ thể, thầy là tác nhân của quá trình dạy học. Sơ đồ 1.1 dưới đây minh họa rõ nét sự chuyển biến về vai trò của giáo viên và học sinh trong các phương pháp dạy học : Mục tiêu học tập 4 Vai trò giáo viên 4 3 1. Lặp lại 3 2 1. Truyền đạt kiến thức 2. Phát biểu lại 2 1 2. Gợi mở động viên 3. Sáng tạo lại 1 3. Cố vấn, trọng tài 1 4. Sáng tạo mới 4. Mờ nhạt 2 3 4 Vai trò của học sinh 1. Mờ nhạt 2. Được hướng dẫn 3. Được khích lệ 4. Được giải phóng Sơ đồ 1.1 Vai trò của giáo viên và học sinh trong các phương pháp dạy học1 Nhìn vào Sơ đồ 1.1, ta thấy vai trò của người thầy trong phương pháp dạy học giáo điều rất quyền uy và là trung tâm của quá trình dạy và học[8,tr.2], còn vai trò của người học rất mờ nhạt và thụ động trong quá trình tiếp thu kiến thức; còn với phương pháp dạy học cổ truyền, người thầy có vai trò động viên, gợi mở và người học trong vai trò được hướng dẫn, định hướng lĩnh hội kiến thức. Đây là 2 phương pháp dạy học được sử dụng phổ biến hiện nay, mặc dù phương pháp dạy học cổ truyền có quan tâm đến tính tích cực của người học, thế nhưng vai trò của người thầy vẫn là trung tâm của quá trình dạy và học. Phát triển hơn là phương pháp dạy học tích cực, vai trò của người thầy lúc này chỉ là người hướng dẫn, cố vấn và vai trò của người học là được khích lệ, chủ động chiếm lĩnh tri thức; còn với phương pháp dạy học không chỉ đạo thì vai trò của người thầy rất nhỏ, khi đó người học được giải phóng, tự giáo dục. Đây là 2 phương pháp dạy học mà các nước đang hướng đến nhằm nâng cao tính tích cực, chủ động trong quá trình tiếp thu kiến thức của người học. Phát huy tính tích cực nhận thức trong hoạt động học tập liên quan trước hết đến động cơ học tập của người học. Động cơ đúng sẽ tạo ra hứng thú, hứng thú là tiền đề của tự giác, tự học. 1 4 định hướng về PPDH theo sơ đồ Jean Vial (1986). - 6 -
21. Năm 2001, Viện khoa học giáo dục đã chia phương pháp dạy học thành 4 dòng đời, cũng đã cho thấy hướng phát triển của phương pháp dạy học “Lấy trò làm trung tâm” như sau : Trò Thầy Đời I Đời II Đời III Đời IV Sơ đồ 1.2 Bốn dòng đời của các phương pháp dạy học[8,tr.2] Nhìn vào Sơ đồ 1.2 ta thấy, ở dòng đời I, vai trò của người thầy là rất lớn, rất quyền uy, còn vai trò của người học chỉ chiếm phần nhỏ, rất mờ nhạt, dạy học ở dòng đời này phần nhiều là giải thích và minh hoạ; Ở dòng đời II vai trò của người thầy được giảm bớt nhằm nâng thêm vai trò của người học, dạy học ở dòng đời này phần lớn là lặp lại, tái tạo theo mẫu; Ở dòng đời III, vai trò của người thầy không còn chiếm phần lớn trong quá trình dạy và học, mà thay vào đó vai trò của người học sẽ chiếm phần lớn hơn, dạy học ở dòng đời này phần nhiều sẽ là cùng tìm tòi, cùng giải quyết; Ở dòng đời IV, vai trò của người thầy lúc này sẽ rất nhỏ, còn vai trò của người học sẽ chiếm phần rất lớn trong quá trình lĩnh hội tri thức, dạy học ở dòng đời này phần lớn sẽ là người học tự nghiên cứu, tự chiếm lĩnh tri thức. Tính tích cực là một phẩm chất vốn có của con người trong đời sống xã hội. Khác với động vật, con người không chỉ tiêu thụ những gì sẵn có trong thiên nhiên mà còn chủ động sản xuất ra những của cải vật chất cần thiết cho sự tồn tại, phát triển của xã hội, sáng tạo ra nền văn hóa ở mỗi thời đại, chủ động cải tạo xã hội. Hình thành và phát triển tính tích cực xã hội là một trong các nhiệm vụ chủ yếu của giáo dục, nhằm đào tạo những con người năng động, thích ứng và góp phần phát triển cộng đồng. Như vậy, có thể xem tính tích cực như là một điều kiện, đồng thời là một kết quả của sự phát triển nhân cách trong một xã hội. Tính tích cực học tập thực chất là tính tích cực nhận thức, đặc trưng ở khát vọng hiểu biết, cố gắng trí tuệ và nghị lực cao trong quá trình chiếm lĩnh tri thức. Khác với quá trình nhận thức trong nghiên cứu khoa học, quá trình nhận thức trong học tập không nhằm phát hiện những điều loài người chưa biết, mà nhằm lĩnh hội những tri thức loài người đã tích lũy được. Tuy nhiên trong học - 7 -
22. S K L 0 0 2 1 5 4