Luận văn Tình hình nhiễm Ascaris lumbricoides, Trichuris trichiura, Ancylostoma duodenale/Necator americanus tại trường cấp một Y wang trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột và hiệu quả điều trị liều duy nhất mebendazol 500mg

Nội dung text: Luận văn Tình hình nhiễm Ascaris lumbricoides, Trichuris trichiura, Ancylostoma duodenale/Necator americanus tại trường cấp một Y wang trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột và hiệu quả điều trị liều duy nhất mebendazol 500mg

1. i bé gi¸o dôc v ®o t¹o tr−êng ®¹i häc t©y nguyªn ___ phan tÊn hïng t×nh h×nh nhiÔm Ascaris lumbricoides , Trichuris trichiura , Ancylostoma duodenale/ Necator americanus t¹i tr−êng cÊp I y wang trªn ®Þa bn thnh phè bu«n ma thuét v hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ liÒu duy nhÊt mebendazol 500mg luËn v¨n th¹c sü y häc Bu«n Ma Thuét, n¨m 2009
2. i Bé gi¸o dôc v ®o t¹o tr−êng ®¹i häc t©y nguyªn ___ phan tÊn hïng t×nh h×nh nhiÔm Ascaris lumbricoides , Trichuris trichiura , ancylostoma duodenale/ Necator americanus t¹i tr−êng cÊp I y wang trªn ®Þa bn thnh phè bu«n ma thuét v hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ liÒu duy nhÊt mebendazol 500mg Chuyªn ngµnh : Ký sinh trïng – C«n trïng. M· sè : 607265 luËn V¡N th¹c sü y häc ng−êi h−íng dÉn khoa häc TS. NguyÔn Ngäc xu©n Bu«n Ma Thuét, n¨m 2009
3. i LI CAM ĐOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cu ca riêng tôi, các s liu và kt qu nghiên cu nêu trong lun văn là trung thc, ñưc các ñng tác gi cho phép s dng và chưa tng ñưc công b trong bt kỳ công trình nào khác. Phan Tn Hùng
4. i LI CÁM ƠN Đu tiên, tôi xin t lòng bit ơn sâu sc nht ca tôi ñi vi TS Nguyn Ngc Xuân, ngưi ñã tn tâm hưng dn, ñng viên giúp ñ tôi ht sc nhit tình trong quá trình hoàn thành lun văn này. Tôi cũng xin ñưc t lòng bit ơn: GS. TS Phm Mnh Hùng phó ban tuyên hun Trung Ương, ging viên b môn sinh lý bnh trưng Đi hc Y Hà Ni, trưng Đi hc Quân Y, PGS.TS Trn Xuân Mai ch nhim b môn ký sinh trùng trưng Đi hc Y Dưc Thành ph H Chí Minh, PGS.TS Phm Văn Thân ch nhim b môn ký sinh trùng trưng Đi hc Y Hà Ni, PGS.TS Nguyn Xuân Thao Hiu trưng trưng Đi hc Tây Nguyên, TS Phan Văn Trng ch nhim khoa y dưc, ging viên b môn ký sinh trùng trưng Đi hc Tây Nguyên, TS Triu Nguyên Trung, Vin trưng vin SR – KST – CT Quy Nhơn, TS H Văn Hoàng phó Vin trưng vin SR – KST – CT Quy Nhơn, PGS.TS Đng Tun Đt Vin trưng vin VSDT Tây Nguyên, TS Chu Mnh Thăng ging viên Trưng Đi hc Y Hà Ni, TS Nguyn Vit Lô ging viên trưng Đi hc Y khoa Hu. Các thy ñã nhit tình ging dy, cung cp các kin thc chuyên ngành cũng như các kin thc liên quan giúp tôi có ñ ñiu kin ñ vit cun lun văn này. Tôi xin cám ơn Ban giám hiu trưng Đi hc Tây Nguyên, lãnh ño khoa Y Dưc, khoa sau Đi hc, B môn ký sinh trùng, B môn nhi cùng các b phn khác ca trưng Đi hc Tây Nguyên ñã giúp ñ và to ñiu kin thun li ñ tôi hoàn thành khoá hc và bo v lun án
5. i Tôi xin t lòng bit ơn Thc sĩ Ngô Th Tâm và các k thut viên Trung tâm phòng chng bnh SR – KST – CT tnh Dălăk ñã nhit tình giúp ñ tôi trong quá trình thu thp s liu ñ thc hin cun lun văn. Tôi xin cám ơn ban giám hiu và toàn th các thy cô giáo, hc sinh trưng tiu hc Y Wang ñã nhit tình cng tác cùng chúng tôi trong quá trình thc hin cun lun văn. Tôi xin cám ơn nhng ngưi thân trong gia ñình, bn bè ñng nghip ñã quan tâm ñng viên tôi trong quá trình hc tp. Tác gi Phan Tn Hùng
6. i MC LC Trang Trang ph bìa Li cam ñoan i Li cám ơn .ii Mc lc .iii Danh mc các ch vit tt Danh mc các bng Danh mc các hình v, ñ th ĐT VN Đ 1 CHƯƠNG I : TNG QUAN TÀI LIU 3 1.1 Chu kỳ phát trin ca giun ñũa, giun tóc, giun móc/m 3 1.2 Tác hi ca giun ñũa, giun tóc, giun móc/m 5 1.3 Tình hình nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m 7 1.4 Mt s ch s v nhim GTQĐ ñưc s dng trong nghiên cu .12 1.5 Các thuc ñiu tr giun truyn qua ñt .13 1.6 Hiu qu ñiu tr GTQĐ ca mebendazol 18 CHƯƠNG II : ĐI TƯNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 20 2.1 Đa ñim nghiên cu 20 2.2 Thi gian nghiên cu 20 2.3 Đi tưng nghiên cu 20 2.4 Mu nghiên cu 20
7. i 2.4.1 C mu 20 2.4.2 Chn mu 21 2.4.3 Tiêu chun loi tr 21 2.5 K thut thu thp thông tin 21 2.5.1 K thut xét nghim phân 21 2.5.2 Cách ly bnh phm 23 2.6 Vt liu hoá cht dùng trong nghiên cu .23 2.7 Nhóm ch s mô t ñiu tra KAP .23 2.8 Nhóm ch s nguy cơ nh hưng ñn nhim GTQĐ 23 2.9 Đánh giá tác dng ñiu tr giun bng mebendazol 500mg liu duy nht 24 2.10 Phương pháp s lý s liu 24 CHƯƠNG III : KT QU NGHIÊN CU .25 3.1 Đc ñim chung ca ñi tưng nghiên cu .25 3.2 T l nhim giun, cưng ñ nhim giun 26 3.3 Hiu qu ñiu tr liu duy nht mebendazol 500mg 34 3.4 Điu tra KAP ca hc sinh 36 CHƯƠNG IV : BÀN LUN .47 4.1 Đa ñim nghiên cu 47 4.2 Đc ñim nhóm nghiên cu .47 4.3 T l nhim, cưng ñ nhim GTQĐ 48 4.4 Kt qu ñiu tr .55 4.5 Kin thc, thái ñ, thc hành ca tr vi nhim GTQĐ 58
8. i KT LUN .66 KIN NGH 68 TÀI LIU THAM KHO PH LC
9. i DANH MC CÁC CH VIT TT Ting Vit : CS Cng s GTQĐ Giun truyn qua ñt Ting Anh : Eggs per gram of faeces (epg) : s trng/gr phân Knowledge Attitude Practise (KAP) :Kin thc – thái ñ thc hành World health organization(WHO) : T chc Y T Th Gii
10. i DANH MC CÁC BNG Bng1.1 T l nhim GTQĐ hc sinh nông thôn và thành ph ca mt s quc gia 8 Bng 1.2 T l nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m ca nưc ta 10 Bng 1.3 T l nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m tr em Gia Lai theo tui 11 Bng 1.4 T l nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m tr em huyn Lăk 12 Bng 1.5 Cưng ñ nhim GTQĐ theo W.H.O 12 Bng 3.1 Phân b các nhóm ñi tưng trong ñiu tra nghiên cu 25 Bng 3.2 T l nhim giun chung ca hc sinh ñiu tra 26 Bng 3.3 Phân b t l nhim giun theo lp 27 Bng 3.4 Phân b t l nhim giun theo dân tc 28 Bng 3.5 T l nhim giun ña, giun tóc, giun móc/m và nhim phi hp 29 Bng 3.6 T l nhim tng loi giun theo dân tc 30 Bng 3.7 T l nhim giun theo gii 31 Bng 3.8 T l nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m theo lp 32 Bng 3.9 Cưng ñ nhim giun ña, giun tóc, giun móc/m 33 Bng 3.10 Cưng ñ nhim trung bình giun ñũa, giun tóc, giun móc/ m 33 Bng 3.11 Cưng ñ nhim trung bình giun móc/m ca hc sinh kinh so vi hc sinh dân tc thiu s 34 Bng 3.12 Kt qu sau ñiu tr bng mebendazol vi giun ñũa, giun tóc, giun móc/m 34
11. i Bng 3.13 Hiu bit ca hc sinh v các nguyên nhân nhim giun 36 Bng 3.14 Hiu bit ca hc sinh v tác hi ca bnh nhim GTQĐ 37 Bng 3.15 Hiu bit ca hc sinh v các bin pháp phòng nhim giun 38 Bng 3.16 Thái ñ ca hc sinh v phòng nhim GTQĐ 39 Bng 3.17 T l bao ph và các dng h xí ca gia ñình hc sinh 40 Bng 3.18 Thc hành ca hc sinh v phòng chng nhim GTQQĐ 41 Bng 3.19 Hiu bit ca hc sinh v nguyên nhân gây phát tán trng giun trong môi trưng 42 Bng 3.20 Nhim giun nhóm hiu bit ñy ñ các nguyên nhân nhim giun và không hiu bit ñy ñ các nguyên nhân nhim giun 42 Bng 3.21 Nhim giun nhóm hiu bit ñy ñ các bin pháp phòng chng nhim GTQĐ và nhóm hiu bit không ñy ñ các bi n pháp 43 Bng 3.22 Nhim giun nhóm có ñi dép và nhóm ñi chân không 44 Bng 3.23 Nhim giun nhóm ñi cu vào h xí và nhóm không ñi cu vào h xí 44 Bng 3.24 Nhim giun truyn qua ñt nhóm ung nưc lã và nhóm ung nưc ñun sôi ñ ngui. 45 Bng 3.25 Nhim giun nhóm có ung thuc và nhóm không ung thuc ty giun trong vòng sáu tháng. 45 Bng 3.26 Nhim giun nhóm có và không có ra tay trưc lúc ăn và sau khi ñi v sinh 46
12. i DANH MC CÁC HÌNH Hình 1.1 Cu trúc ca các benzimidazol 14 Hình 3.1 Phân b các nhóm ñi tưng trong ñiu tra nghiên cu 26 Hình 3.2 T l nhim giun chung 27 Hình 3.3 Phân b các nhóm ñi tưng trong ñiu tra nghiên cu 28 Hình 3.4 T l nhim giun theo dân tc 29 Hình 3.5 T l nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m 30 Hình 3.6 T l nhim tng loi giun theo dân tc 31 Hình 3.7 T l nhim giun theo gii 31 Hình 3.8 T l nhim giun ñũa,giun tóc,giun móc/m theo lp 32 Hình 3.12 Kt qu sau ñiu tr bng mebendazole vi giun ñũa Giun tóc, giun móc/m 35 Hình 4.1 Giy v sinh quanh gc cà phê 59 Hình 4.2 Nhà v sinh ca nhà trưng không dùng vì thiu nưc 60 Hình 4.4 Nhà v sinh làm tm sơ sài và không x dng 60
13. i ĐT VN Đ Nhim giun truyn qua ñt (GTQĐ) là bnh khá ph bin trên th gii, ñc bit các nưc ñang phát trin; trong ñó thưng gp nht là nhim giun ñũa, giun tóc và giun móc/m. Theo ñiu tra ca W.H.O (1998), tính chung trên th gii có 1,4 t ngưi nhim giun ñũa; 1,3 t ngưi b nhim giun móc/m và 1 t ngưi b nhim giun tóc, trong ñó tr em 612 tui có t l nhim cao nht[ 27 ]. Vit Nam là nưc ñang phát trin, các ñiu kin v kinh t và xã hi còn thp, kt hp vi khí hu nhit ñi gió mùa, nên t l nhim GTQĐ cũng không nm ngoài quy lut. Nhiu công trình nghiên cu v các bnh lý GTQĐ ti Vit Nam ñã ñưc tin hành rt sm t nhng năm 1936 ca Đng Văn Ng, Đ Dương Thái[17], Phm T Dương, Trnh Văn Thnh, và các công trình nghiên cu trong nhng năm gn ñây ca các tác gi : Hoàng Tân Dân [5], [6], Lê Đình Công [4], Nguyn Xuân Thao [23], Phan Văn Trng [28] Phm Trung Kiên[14], Trn Quc Kham và Lê Th Tuyt[11] Tt c các công trình này công b kt qu t l nhim GTQĐ là rt cao, dao ñng t 40 cho ñn trên 70%; ph bin nht làgiun ñũa, giun tóc, giun móc/m và làm nh hưng ln ñn sc khe cng ñng ñc bit là tr em tui hc ñưng. Tây Nguyên vi khí hu nhit ñi nóng m ñin hình, kt hp vi ñiu kin ñi lý và ñi sng kinh t xã hi còn thp, nhiu khó khăn hơn so vi các vùng min khác trong c nưc nên t l bnh nhim GTQĐ cũng rt cao. Nhiu tác gi ñã tin hành các công trình nghiên cu trên quy mô din rng các tnh Tây Nguyên như : Vũ Đc Vng [30], Nguyn Xuân Thao [23], Ngô Th Tâm
14. i [21], Phan Văn Trng [28], kt qu cho thy t l nhim GTQĐ chung khá cao dao ñng t 5092%. Tnh Daklak, vi ưu th thun li có Vin V Sinh Dch T Tây Nguyên, có trưng Đi Hc Tây Nguyên ñóng trên ña bàn tnh nên các công trình nghiên cu v bnh lý liên quan ñn GTQĐ khá phong phú[3], [23], [28], [30] Đ góp phn b sung ngày càng hòan thin bc tranh dch t hc ca bnh GTQĐ ti ña bàn Daklak và bưc ñu ñánh giá hiu qu can thip bng thuc vi mt s loi GTQĐ ph bin trên cơ s kt qu ñã ñiu tra, chúng tôi ñã tin hành ñ tài nghiên cu “ Tình hình nhim Ascaris lumbricoides, Trichuris trichiura, Ancylostoma duodenale/Necator americanus ti trưng cp mt Y wang trên ña bàn thành ph Buôn Ma Thut và hiu qu ñiu tr liu duy nht mebendazol 500mg ”. Đ tài nghiên cu vi các mc tiêu: 1. Xác ñnh t l nhim GTQĐ hc sinh trưng tiu hc ph thông Y Wang thuc ña bàn thành ph Buôn Ma Thut. 2. Đánh giá kin thc, thái ñ, thc hành v phòng chng GTQĐ ca hc sinh ti cng ñng. 3. Đánh giá hiu qu ñiu tr bng mebendazol liu duy nht 500mg.
15. i CHƯƠNG I TNG QUAN TÀI LIU Chu kỳ phát trin ca ca các loi GTQĐ gn tương t nhau, gm 2 giai ñon: giai ñon phát trin trong cơ th vt ch, và giai ñon phát trin ngoài cơ th vt ch. Trong cơ th vt ch giun sng ký sinh mt v trí nào ñó ( giun ñũa, giun móc rut non, giun tóc ñi tràng) phát trin ñ trng, trng ñưc thi tr theo phân và phát trin môi trưng bên ngoài. 1.1. Chu kỳ phát trin ca giun ñũa, giun tóc, giun móc/m. 1.1.1. Chu kỳ phát trin ca giun ñũa ( Ascaris lumbricoides ) [5], [6],[16], [17], [22], [24]. Chu kỳ phát trin ca giun ñũa (Ascaris lumbricoides ) gm hai giai ñon, giai ñon phát trin trong cơ th ngưi và giai ñon phát trin ngoi cnh. NGƯI
    ===  NGOI CNH Giai ñon trong cơ th ngưi : giun ñũa ký sinh rut non. Ngưi mc bnh giun ñũa là do ăn phi thc ăn nhim trng giun ñũa có u trùng; khi vào rut, trng phát trin thành u trùng, u trùng chui qua thành rut ñn mch mc treo ri ti gan. Ti gan, u trùng theo tĩnh mch trên gan ti tim, theo ñng mch phi lên phi. Ti phi, u trùng phát trin nhanh các ph nang, sau ñó theo khí ph qun lên hu hng, xung rut non thành giun trưng thành. Trung bình giun cái trưng thành ñ mi ngày 2 x 10 5 trng, trng b cơ th ñào thi theo phân ra ngoài.
16. i Giai ñon ngoi cnh : Trng giun ñũa ñưc ñào thi ra ngoài cơ th gp ñiu kin thun li (nhit ñ 24 – 25 o C, ñ m trên 80% và có oxy) s phát trin thành trng có u trùng. Chu kỳ ca giun ñũa trung bình khong 60 ngày, ñi sng giun ñũa trung là 13 tháng. 1.1.2. Chu kỳ phát trin ca giun tóc( Trichuris trichiura )[6], [16], [17]. Chu kỳ phát trin giun tóc gm hai giai ñon, giai ñon phát trin trong cơ th ngưi và giai ñon phát trin ngoi cnh. NGƯI
    ===  NGOI CNH. Giai ñon phát trin trong cơ th ngưi : giun tóc ký sinh ñi tràng. Ngưi mc bnh giun tóc là do ăn phi thc ăn nhim trng giun có u trùng; khi vào rut non, trng giun tóc phát trin thành u trùng, u trùng di chuyn xung ñi tràng và phát trin thành giun trưng thành. Trung bình mt con giun cái mi ngày ñ 5.000 – 20.000 trng, trng sau ñó ñưc ñào thi theo phân ra ngoài; giun có th sng và phát trin trong cơ th ngưi t 5 – 6 năm. Giai ñon ngoi cnh : Trng giun tóc sau khi ñào thi ra ngoài, gp 0 ñiu kin thích hp ( nhit ñ 25 – 30 C, ñ m trên 80% , có O 2 ) sau chng 17 ngày, trng phát trin thành trng có u trùng. Chu kỳ phát trin ca giun tóc trung bình khong 30 ngày. 1.1.3. Chu kỳ phát trin ca giun móc/m( Ancylostoma duodenale/Necator americanus) [5], [16], [17], [23]. Chu kỳ phát triên ca giun móc/m gm hai giai ñon, giai ñon phát trin trong cơ th ngưi và giai ñon phát trin ngoi cnh. NGƯI
    ===  NGOI CNH. Giai ñon phát trin trong cơ th ngưi : Ngưi nhim giun móc/m ch yu là do u trùng xuyên qua da. Sau khi xâm nhp qua da, u trùng vào tĩnh
17. i mch v tim, sau ñó theo ñng mch phi lên phi. Ti phi, u trùng gây tc mao mch phi, to bnh cnh viêm ph nang thâm nhim tăng bch cu ưa a xít ri gây v ph nang, phn x ho ñưa u trùng lên hu hng sau ñó u trùng ñưc nut xung ñưng tiêu hoá phát trin thành giun trưng thành. Trung bình mi ngày giun cái ñ 30.000 trng, giun m ñ ít hơn 10.000 trng/24 gi. Giai ñon ngoi cnh : trng sau khi ñào thi ra ngoài, gp ñiu kin 0 thun li ( nhit ñ 24 – 25 C, ñ m trên 80%, có O 2 ) ch sau mt ngày ñã phát trin thành trng có u trùng và phát trin thành u trùng(giai ñon I). Trong môi 0 trưng nhit ñ, ñ m thích hp( nhit ñ 24 – 30 C, ñ m 80%, có O 2 ), u trùng giai ñon I phát trin sang u trùng giai ñon II, giai ñon III. Trong ñiu kin thun li u trùng có th tn ti 18 tháng. u trùng giai ñon III tìm v trí cao, ñ m thích hp ñ cư trú. Khi có ñiu kin s xâm nhp qua da ñ vào cơ th ngưi. Thi gian hoàn thành chu kỳ là 3 – 4 tun, giun móc có th sng ti 10 – 15 năm. 1.2. Tác hi ca giun ñũa, giun tóc, giun móc/m. 1.2.1. Tác hi ca giun ñũa. Giun ñũa gây nhiu tác hi và nh hưng xu ñn s phát trin chung ñi vi cơ th: ti phi có th gây hi chng Loeffler vi ho ñau ngc, tăng bch cu ái toan. Giun ký sinh rut non chim dng cht dinh dưng ca cơ th gây suy dinh dưng [16], [22], [24]. Theo tính toán tr nhim trung bình 26 con giun ñũa, vi khu phn thc ăn 35 50 gr proteine thì tr s mt trung bình 10% lưng dưng cht trên [24]. Tripathy (1971), nghiên cu trên 12 tr 5 10 tui, nu tr nhim trung bình 48 con thì mi ngày tr mt 7,2% proteine, 14,3% cht béo trong khu phn ăn[18] . Ngoài chim dng thc ăn, giun ñũa còn gây ri lon hp thu ti rut làm tr suy dinh dưng. Nghiên cu nh hưng ca giun ñũa ñi
18. i vi hp thu vitamin cho thy tr nhim giun ñũa mc ñ trung bình ch hp thu 80,1% lưng vitamine A ñưc ung, trong khi ñó tr không nhim giun thì t l hp thu ñt trên 99% [18]. Trong quá trình sinh sng giun ñũa còn tit ra các cht gây d ng cho cơ th. Nu s lưng nhiu giun ñũa gây các bin chng cơ hc : giun chui ng mt, viêm rut tha, tc rut v v. 1.2.2. Tác hi ca giun tóc : Trung bình mt con giun tóc mi ngày ch hút khong 0,005ml máu, nhưng nu s lưng nhiu, giun tóc gây tn thương niêm mc ñi tràng, kích thích gây hi chng l. Nu thi gian nhim giun kéo dài gây chm phát trin tinh thn, vn ñng, thiu máu gây bi nhim các vi khun thương hàn, t, vi khun sinh m có th gây sa trc tràng [6], [14]. 1.2.3. Tác hi ca giun móc/m : Giun móc/ m gây nhiu tác hi cho cơ th ngưi, nhưng tác hi ñáng chú ý nht là gây thiu máu. Giun móc/m ký sinh tá tràng nơi rt giàu mch máu, trung bình mi ngày mt con giun móc trưng thành hút 0,16 – 0,34 ml máu, giun m hút 0,03 – 0,05 ml máu, Ngoài hút máu, giun còn tit ra các peptide có tác dng c ch yu t ñông máu ( Xa, VIIa), yu t t chc làm chy máu liên tc, hu qu là gây thiu máu thiu st, ñc bit nhng trưng hp nng thì tình trng thiu máu mn tính gây nhiu bin chng như suy tim, và thm chí gây suy tu [44]. Tr nhim giun móc nng s b thiu máu, thiu st, gim áp lc keo do mt huyt tương gây phù, tr chm phát trin th cht, gim sút trí tu[23], [28]. Các nghiên cu gn ñây còn cho thy ngoài thiu máu tr còn b suy dinh dưng, gim sc ñ kháng ca cơ th. Hu qu tr d b mc các bnh nhim
19. i khun hơn so vi các tr bình thưng. Ngoài ra các bnh d ng như hen, mày ñay, d ng vi nhiu loi thc ăn cũng ñã ñưc ñ cp[40]. 1.3. Tình hình nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m. 1.3.1. Tình hình nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m trên th gii : Theo ñiu tra ca W.H.O (1998), tính chung trên th gii có 1,4 t ngưi nhim giun ñũa; 1,3 t ngưi b nhim giun móc/m và 1 t ngưi b nhim giun tóc, trong ñó tr em 612 tui có t l nhim cao nht[ 27 ]. Awashi S. (1997), nghiên cu trên 1061 tr t 1,5 – 3,5 tui ti Nht Bn thy t l nhim ký sinh trùng ñưng rut chung là 17,5%, trong ñó GTQĐ là 68,1% [trích dn t14]. Ananthakrian (1997), t l nhim GTQĐ tr em n Đ là 5 76% [33]. Mahendra Raj S (1998), nghiên cu t l nhim giun ca tr em Malaisia công b t l nhim GTQĐ là 73% [39]. Magambo. J. K(1998), nghiên cu t l nhim giun ca tr em Sudan cho kt qu vi giun móc 13,1%, giun tóc là 1,8% [38]. Jamaneh L (1998), t l nhim giun ñũa tr em Ethiopia là 29 38%, giun móc là 7 15% [36]. Kightlinger L.K(1998), nghiên cu trên 667 tr em thy nhim giun ñũa tr em Madagasca là 93%, giun tóc là 55%, giun móc/m là 27%[37]. Saldiva.S.R (1999), t l nhim giun ñũa tr 112 tui Brazin là 41% , và t l nhim giun móc là 40% [43]. Theo các s liu cp nht mt s nưc Á –Phi M la tinh cho s kt qu[42].
20. i Bng 1.1 T l nhim GTQĐ hc sinh nông thôn và thành ph ca mt s quc gia Nưc Tui Giun ñũa Giun tóc Giun móc Thành Nông Thành Nông Thành Nông ph thôn ph thông ph thôn Malawi 314 15,40 0,7 0,4 2,1 (n = 553 ) Tanzania 314 60,60 63,6 100 100 97,6 94,6 (n = 256) Cameroon 815 33,9 56,4 32,3 59 0 5,1 (n = 211 ) Brazil 515 6,1 1,3 0,7 0,1 4,3 4,4 (n = 236 ) Malaysia < 15 51,7 21,2 65,3 29,1 5,7 5,9 (n = 3073 ) Như vy t l nhim GTQĐ, ñc bit nht là giun ñũa, tóc, móc/m các nưc trên ñu chim mt t l khá cao, ñc bit là tr em tui hc ñưng. 1.3.2 Tình hình nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m ti Vit Nam. Nưc ta do các ñc ñim v ña lý, khí hu, th nhưng và kinh t xã hi còn thp là ñiu kin thun li cho s phát trin ca GTQĐ, vì vy t l nhim GTQĐ rt cao. Nhiu công trình nghiên cu ñã ñưc tin hành trên quy mô din rng:
21. i Đ Dương Thái và CS(1975), t l nhim giun ñũa ca tr 2 – 5 tui các tnh phía Bc là 42,8 – 66%[22]. Đ Th Đáng(1995), t l nhim giun ñũa tr 6 tháng ñn 15 tui ti Thái Bình là 87 89%, giun tóc 78 – 80% và giun móc 20,05%[ trích dn t 14]. Ngô Th Thi, Nguyn Công Khanh và CS (1995), t l nhim giun ñũa tr em 7 – 15 tui ti Hà Ni, Hà Tây dao ñng t 41,03 – 75%, giun tóc 10 – 23 %[26]. Nguyn Công Khanh, Nguyn Thu Nhn và CS (1996), nghiên cu trên 185 tr sng vùng ngoi thành Hà Ni và tnh Hà Tây thuc khu vc trng màu thy 79,8% s tr nhim giun ñũa, 44,3% s tr nhim giun tóc, 30,2% s tr nhim giun móc/m [12]. Vũ Bình Phương (2001), ñiu tra tình hình nhim giun hc sinh tiu hc và trung hc thuc mt huyn ca tnh Thái Bình cho kt lun : T l nhim giun chung là 95 – 95,9%, trong ñó nhim giun ñũa là 92%, nhim giun tóc là 77,2%, t l nhim giun móc /m thp 7,8% [18]. Nguyn Th Vit Hòa, Đng Th Cm Thch, Nguyn Thu Hương và CS ti Vin St Rét –Ký Sinh Trùng – Côn Trùng Trung ương (2003), nghiên cu tình hình nhim giun ca hc sinh tiu hc Ngh An, Yên Bái, Qung Ninh, Cn Thơ, Tha Thiên Hu cho thy t l nhim giun chung dao ñng t 70,4% 98,6% [9]. Cao Bá Li, Cn Th Cúc, và CS (2005), ñiu tra v nhim giun ñưng rut hc sinh tiu hc xã Qung Lc, Mai Pha, Chi Lăng Lng Sơn cho kt qu t l nhim giun chung ti Lng Sơn là 59,1%, trong ñó giun ñũa chim 51,2%, giun móc 35,2%, và giun tóc là 21,4% [15]. Lương Văn Đnh, Nguyn Võ Hinh và CS(2006), ñiu tra tình hình nhim giun huyn A Lưi cho thy t l nhim giun chung tr t 2 – 15 tui thuc
22. i huyn A Lưi là 64,41%, trong ñó nhim giun ñũa là 54,24%, nhim giun tóc 16,27%, và giun móc/m là 25,08% [7]. Vin St Rét – Ký SinhTrùng và Côn Trùng Trung Ương cùng vi Vin St Rét – Ký Sinh Trùng Côn Trùng Quy Nhơn(1998), ñiu tra trên phm vi tòan quc v tình hình nhim GTQĐ kt qu ñưc tóm tt trong bng sau[ trích dn t 21]. Bng 1.2T l nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m ca nưc ta. Vùng Đng bng Trung du Min núi Min bin Min–loi nhim MIN Giun ñũa 8095% 8090% 5070% 70% BC Giun tóc 5889% 3841% 2952% 2875% Giun 360% 5864% 61% 67% móc/m MIN Giun ñũa 70,5% 38,4% 12,5% TRUNG Giun tóc 2747% 4,210,2% 12,7% Giun 36% 66% 69% móc/m MIN Giun ñũa 4560% Tn * 10 NAM 20% Giun tóc 0,551,2% Tn *1,7% Giun 52% Tn *47% 68% móc/m Tình hình nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m ti Tây Nguyên.
23. i Nhiu công trình nghiên cu trên quy mô din rng ñã ñưc tin hành Tây nguyên nói chung và Daklak nói riêng. Hu ht các công trình nghiên cu ñu cho thy t l nhim GTQĐ là khá cao dao ñng t 50% ñn 92%. Nguyn Đăng Đc và CS (1995), t l nhim giun móc/m ca ngưi dân tc thiu s huyn Krôngpack là 8890% [trích dn t 28]. Vũ Đc Vng (1996), t l nhim giun chung mt s trưng cp I trên ña bàn tnh Daklak là 77,40% trong ñó nhim giun móc/m là 53,9%[30] Phan Văn Trng (2000) ñiu tra trên quy mô din rng ca mt s xã thuc thành ph Buôn Ma Thut, Krôngbuk, Cư’mga, Krôngana, Lăk trên ñi bàn Đăklăk, kt qu cho thy t l nhim giun chung 51,82% 71,87% trong ñó nhim giun ñũa là là 25,13%, giun tóc là 3,77%, giun móc/m là 61,84%[29]. Nguyn Văn Chương và CS (2004)[3], ñiu tra t l nhim giun tr em theo tui ñưc tóm tt trong bng sau. Bng 1.3T l nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m tr em Gia Lai theo tui [3]. Tui Nhim chung Giun ñũa(%) Giun tóc (%) Giun móc/m (%) 14 22,61 12,37 10,95 59 45,20 15,07 2,65 31,29 1014 50,32 9,38 2,75 40,61 Nguyn Xuân Thao và CS (2003), ñiu tra tình hình nhim GTQĐ ti xã Hòa Thng thành ph Buôn Ma Thut, xã Eaknuêk và xã Eayông thuc huyn Krôngpăck trên ña bàn tnh Đaklak cho thy t l nhim giun chung là 72,51%, t l nhim giun ñũa ngưi kinh là 4,48% 33,51%, giun móc /m trên 65%,
24. i giun tóc 0,75%, ngưi Ê Đê nhim giun ñũa là 33,51%, giun móc/m 64,49%, giun tóc là 0,51% [23]. Ngô Th Tâm(2005), ñiu tra t l nhim GTQĐ ti huyn Lăk thuc tnh Đaklak thu ñưc kt qu [21] : Bng 1. 4 T l nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m tr em huyn Lăk Tui T l nhim Giun ñũa Giun tóc Giun móc/m chung(%) (%) (%) (%) 35 49,18 22,93 6,68 36,69 614 64,57 28,07 17,32 51,31 1.4 Mt s ch s v nhim GTQĐ ñưc s dng trong nghiên cu. 1.4.2 Nhóm ch s v t l nhim GTQĐ. + T l nhim giun chung, tng loi giun theo dân tc. + T l nhim phi hp. + T l nhim GTQĐ theo gii. + T l nhim GTQĐ theo lp. 1.4.2 Nhóm ch s v cưng ñ nhim GTQĐ: s lưng trng/gr phân. Cưng ñ nhim GTQĐ theo W.H.O Bng 1.5 Cưng ñ nhim GTQĐ theo W.H.O [27]. Loi giun Nhim nh Nhim trung bình Nhim nng Giun ñũa 14999 epg 5.00049.999 epg ≥ 50.000 epg Giun tóc 1999 epg 1.0009.999 epg ≥ 10.000 epg Giun móc/m 11.999 epg 2.0003.999 epg ≥ 4.000 epg
25. i + Cưng ñ nhim tng loi giun theo dân tc. 1.4.3 Ch s ñánh giá hiu qu ñiu tr. + T l gim trng. + T l sch trng : Tiêu chun Carlo Urbani(1998) [1]. * T l sch trng (%) = s ngưi sch trng x 100 S ngưi ñiu tr * T l sch trng 89% : thuc có hiu lc rt tt. 1.5 Các thuc ñiu tr GTQĐ . Ty giun hàng lot và ñnh kỳ là mt trong nhng gii pháp làm gim nhanh t l nhim giun. Có nhiu nhóm thuc ñiu tr giun ñũa, giun tóc, giun móc/m. Tuy nhiên trong phm vi ñ tài, chúng tôi ch trình bày mt s thuc cơ bn ñang s dng ph bin hin nay. 1.5.1. Dn xut benzimidazol[10], [32], [41]. Brown và cng s ln ñu tiên ñã phát hin tác dng chng giun sán ca thiabendazol. Phát hin này ñã m ñưng cho vic phát trin các dn xut benzimidazol có tác dng chng giun sán. Hàng nghìn các dn xut benzimidazol ñã ñưc phát hin trong ñó 3 dn xut là thiabendazol, mebendazol và albendazol ñã ñưc s dng rng rãi ñiu tr giun sán ngưi.
26. i Hình 1.1 cu trúc ca các benzimidazol Thiabendazol có nhân thiazole v trí s 2, có hot tính chng giun tròn (nematode) ph rng. Tuy nhiên, hin nay s dng hn ch vì ñc tính ca thuc. Mebendazol, Albendazol là benzimidazol carbamat ñã ñưc s dng ñiu tr nhim giun trên 30 năm, hiu qu tt cho ñiu tr các loi giun ñưng rut và ít ñc hơn thiabendazol. 1.5.2 MEBENDAZOLE Mebendazole là benzimidazole tng hp, có tác dng chng giun sán ph rng, ít tác dng ph. * Dưc ñng hc Mebendazol hp thu kém qua ñưng tiêu hóa, sinh kh dng ñưng ung dưi 20%. Hp thu thuc gia tăng khi ung thuc cùng vi thc ăn giàu lipid. Phn thuc ñưc hp thu b chuyn hóa thành dng không hot tính (chuyn hóa ln ñu qua gan). Thuc gn mnh vào protein huyt tương (trên 90%), thi gian bán
27. i hy 26 gi, thi tr ch yu qua ñưng tiu dng chuyn hóa và mt ít thi tr qua mt. * Tác dng và cơ ch tác dng. Mebendazol có tác dng trên giun trưng thành và giai ñon u trùng cagiun ñũa, giun kim, giun tóc, giun móc/m. Ngoài ra thuc còn có tác dng trên trng ca giun ñũa và giun tóc. Cơ ch tác dng chng giun ca mebendazole tương t như các dn xut benzimidazol, thuc c ch tng hp các vi ng (microtubule), là thành phn thit yu cho s hot ñng bình thưng ca ký sinh trùng. Thuc m (parent drug) là dng có hot tính tác dng. Mebendazol có tác dng tt vi giun ñũa, giun tóc, giun móc và giun kim. *Áp dng lâm sàng Mebendazole là thuc la chn cho ñiu tr nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m và nhim giun kim. Thuc ung trưc hoc sau ba ăn. Nhim giun kim: ung liu 100mg mt ln, và nhc li sau hai tun. Nhim giun ñũa, giun tóc, và giun móc/m: ngưi ln và tr em trên hai tui, ung liu 200mg/ngày, dùng liên tip ba ngày; hoc ung liu duy nht 500mg/ngày. *Tác dng không mong mun Vi liu ñiu tr cho các trưng hp nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc /m và giun kim thì hu như mebendazol rt ít tác dng ph. Mt s rt ít trưng hp có bun nôn, nôn nh, tiêu chy, ñau bng. Thưng ch vi liu cao có th xut hin các phn ng quá mn, ban, sn nga, gim bch cu ht, rng tóc và tăng men gan.
28. i Thuc gây quái thai ñng vt, vì vy không dùng cho ph n có thai và tr em dưi 2 tui. 1.5.1.2 Albendazol E Albendazol là thuc chng giun sán ph rng. Thuc ñưc ch ñnh cho các trưng hp nhim giun ñũa, giun kim, giun tóc và giun móc. Ngòai ra, albendazol cũng là thuc ñưc la chn ñiu tr nang sán (hydratid) và bnh u trùng sán dây (cysticercosis). * Dưc ñng hc : Nu ung hp thu không hng ñnh, hp thu thuc tăng lên khi ung cùng vi thc ăn giàu lipid. Sau khi hp thu, thuc nhanh chóng tri qua chuyn hóa ln ñu gan thành cht chuyn hóa hot tính albendazol sulfoxid. Ung liu 400mg, thuc ñt nng ñ ti ña trong máu sau 3 gi, thi gian bán hy là 812 gi, phn ln sulfoxid gn vi protein huyt tương, phân b tt trong các t chc, ñưng mt, dch não ty và các nang sán. Thuc ñưc thi tr qua ñưng tiu dưi dng chuyn hóa. * Tác dng dưc lý : Thuc có tác dng tt vi giun ñũa, giun tóc, giun móc, giun kim, giun lươn và sán dây. Thuc có tác dng trên c giai ñon trưng thành và giai ñon u trùng ca các loi giun ký sinh ñưng tiêu hóa, dit ñưc trng giun ñũa và giun tóc. Cơ ch tác dng chng giun sán tương t như mebendazol. * Áp dng lâm sàng Do tính cht hp thu ca thuc, nên albendazol có th ung lúc ñói, hoc ung cùng vi thc ăn giàu cht béo ñ ñt mc ñích ñiu tr. Trong trưng hp ñiu tr nhm vào các ký sinh trùng ñưng rut, thì thuc ñưc ung vào lúc ñói
29. i ñ hn ch ti thiu hp thu thuc và phát huy ti ña hiu qu tác dng. Ngưc li, khi ñiu tr các ký sinh trùng ký sinh trong t chc, thì thuc ung cùng vi ba ăn giàu cht béo ñ tăng kh năng hp thu ca thuc và do vy nng ñ thuc s tăng cao trong các t chc ñ ñ tiêu dit ký sinh trùng ký sinh trong các t chc này. Nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc và giun kim, ung liu duy nht 400mg cho c ngưi ln và tr em trên 2 tui. Bnh nang sán: ung liu 1015mg/kg chia làm 3 ln trong ngày ung 4 ñt, mi ñt 28 ngày. * Tác dng không mong mun : Nhìn chung albendazol dung np tt và ít tác dng ph khi ñiu tr ngn ngày. Các tác dng ph thưng gp là ñau vùng thưng v nh thoáng qua, tiêu chy, ñau ñu, bun nôn, hoa mt, mt mi. Khi dùng thuc dài ngày ñiu tr bnh nang sán, albendazole có th gây mt s tác dng ph như ñau bng cp, ñau ñu, st, mt mi, rng lông, tóc, tăng men gan, gim toàn b t bào máu. Vì vy cn theo dõi công thc máu, men gan trong ñt ñiu tr dài ngày. 1.5.1.3 THIABENDAZOLE Thiabendazol là dn xut benzimidazol, hin nay có xu hưng ít dùng vì có nhiu ñc tính hơn so vi albendazol và mebendazol. * Dưc ñng hc : Thiabendazol hp thu nhanh chóng qua ñưng tiêu hóa. Vi liu ñiu tr, thuc ñt nng ñ ti ña trong máu 2gi sau ung, thi gian bán hy 12 gi. Phn ln thuc ñưc chuyn hóa gan thành 5hydroxy. khang 90% thuc ñưc thi tr qua ñưng tiu dưi dng glucuronid hoc sulfonat. * Áp dng lâm sàng :
30. i Thiabendazol ñưc s dng trong các trưng hp nhim giun lươn, giun xon và u trùng trong da. Ung liu 25mg/kg, chia 2 ln liên tip trong 3 ngày. * Tác dng không mong mun : Thuc gây nhiu tác dng không mong mun, thưng gp bun nôn, nôn, ñau bng, chóng mt, nga, phát ban, tiêu chy. Him gp nhp tim chm, h huyt áp, st 1.6 Hiu qu ñiu tr GTQĐ ca mebendazole. Trong chin lưc phòng chng bnh giun ñũa, giun tóc, giun móc/m, vic ñiu tr mebendazole cho ngưi mc bnh nhm ngăn cn mm bnh ñào thi t ngưi ra ngoi cnh, làm gim cưng ñ nhim t ñó làm gim t l bnh và gim t l t vong do bnh gây ra. Trên th gii, nhiu tác gi ñã làm các kho cu v hiu lc ñiu tr ca mebendazole trong ñiu tr GTQĐ, hu ht ñu cho kt qu kh quan : + Byong S.S và cng s ( 1978) : Liu duy nht mebendazole 500mg có tác dng tt vi giun ñũa vi t l ht giun ñũa là 96,7%[12]. + Abadi K. (1985): Liu duy nht mebendazole 500mg cho kt qu tt t l sch trng vi giun ñũa là 93,4%, giun tóc là 77,6%, giun móc là 91,1% [12]. + Evans và CS ( 1987) : Mebendazole liu duy nht ñiu tr nhim GTQĐ (1987) t l sch trng vi giun ñũa là 93,2%, giun tóc là 100%, giun móc/m là 56,9% [12]. Ti Vit Nam mebendazole ñã ñưc x dng rng rãi vi kt qu rt kh quan. Nguyn Công Khanh và cng s (1996) mebendazole liu duy nht 500mg cho kt qu : “T l sch trng vi giun ñũa là 63%, giun tóc là 93,9%, giun móc/m là 63,1%. Thuc dùng không tai bin, r tin”.[12]
31. i Lê Cao Hi và CS (2004), mebendazole liu 500mg cho kt qu t l sch trng chung cho c ba loi giun là 97%.[8] Lương Văn Đnh, Nguyn Vũ Hinh, Bùi Th Lc, Hoàng Th Diu Hương, Trn Th Mng Liên , Lê Quang Phú và CS (2005 2006) : Mebendazole liu duy nht 500mg t l sch trng vi giun ñũa là 95,63%, vi giun tóc t l sch trng là 64,58%, vi giun móc/m t l sch trng là 56,76%, t l gim trng là 90,48%. [7]
32. i CHƯƠNG II ĐI TƯNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU. 2.1. Đa ñim nghiên cu: Da trên danh sách các trưng tiu hc trên ñi bàn thành ph do Phòng Giáo dc thành ph Buôn Ma Thut cung cp. Chúng tôi bc thăm ngu nhiên ñưc trưng tiu hc Y Wang là trưng ñ nghiên cu. 2.2. Thi gian nghiên cu: Thi gian nghiên cu t tháng 04/2009 ñn tháng 07/2009. 2.3. Đi tưng nghiên cu : Tt c hc sinh cp I ca trưng tiu hc ñã ñưc la chn. 2.4. Mu nghiên cu. 2.4.1. C mu. C mu ñưc tính theo công thc : 2 n = Z 1 α/2 x p(1p) (1) (P.ε) 2 p : T l nhim giun ca mt nghiên cu trưc ti mt trưng tiu hc; chn p = 0,5 ñ có c mu ñt giá tr ln nht. α : mc ý nghĩa thng kê; chn α = 0,05 ==> Z 1α/2 = 1,96 ( t bng Z ng vi α = 0,05 ) ε : ñ chính xác tương ñi ñưc n ñnh trưc, chn ε = 0,1. 2 Thay vào (1) ta có n = 1,96 x 0,5 x 0,5 = 3,8416 x 0,25 = 384 (0,5 x0,1) 2 (0,05) 2
33. i 2.4.2. Chn mu. Vi c mu tính ñưc n = 384 và vi thc t hc sinh ca trưng cũng xp x bng vi c mu do vy tt c hc sinh ca trưng ñu ñưc chn làm nghiên cu. 2.4.3. Tiêu chun loi tr : Loi tr các em Đã ung thuc ty giun trong vòng 3 tun . Có tin s bnh gan mt, ñang st. 2.5. K thut thu thp thông tin : 2.5.1. K thut xét nghim phân : Xét nghim phân bng phương pháp Kato – Katz ñ xác ñnh t l, cưng ñ nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m trong các mu phân. K thut Kato – Katz căn bn là k thut Kato, ñưc Katz ci tin năm 1972 ñ ñnh lưng trng giun sán trong phân bng cách ñong phân trong l ca khuôn nha hay bìa carton[47]. 2.5.1.1. Mô t phương pháp[47]. Dùng que tre ly khong 100 – 150 gr phân ( bng ht ngô) ñt trên giy thm, ñt ming lưi lên trên phân, (lc phân) dùng que ñu bng n nh ñ phân ñùn lên lưi, ri gt ly phân cho vào l khuôn như hay bìa có sn ñt trên lam kính ñ ñong phân, sau khi phân ñã ñy l, nh nhàng nhc khuôn ra khi lam kính, ñt mt mnh cellophane ñã ñưc ngâm trong dung dch Kato ( hn dch ca nưc ct 100ml + glycerine nguyên cht 100ml + dung dch xanh malachite 3% 1 ml) dùng nút cao su dàn ñu ra toàn b mnh cellophane, ñ khô trong nhit ñ phòng khong 30 phút ri ñm toàn b trng giun trên lam kính vi ñ phóng ñi 100 ln. S trng trong mt gram phân(N) s ñưc tính theo công thc:
34. i N = S trng trên lam x 1000(mg)/ M(mg) M (trng lưng phân trong l khuôn): ñã ñưc xác ñnh trưc theo tiêu chun nhà sn xut. Cưng ñ nhim giun là s trng giun trong 1 gr phân. * Cưng ñ nhim trung bình: S trng TB/gr phân = ∑ s trng/gr phân ca nhng ngưi có trng giun Tng s ñi tưng ñưc xét nghim T l nhim chung = Tng s ñi tưng xét nghim dương tính x 100 Tng s ñi tưng ñưc xét nghim T l nhim giun ñũa = Tng s ñi tưng nhim giun ñũa x 100 Tng s ñi tưng ñưc xét nghim T l nhim giun tóc = Tng s ñi tưng nhim giun tóc x 100 Tng s ñi tưng ñưc xét nghim T l nhim giun móc/m = Tng s ñi tưng nhim g.móc/m x 100 Tng s ñi tưng ñưc xét nghim T l ñơn nhim = Tng s ñi tưng nhim mt loi giun x 100 Tng s ñi tưng nhim giun T l nhim 2 loi = Tng s ñi tưng nhim hai loi giun x 100 Tng s ñi tưng nhim giun
35. i T l nhim 3 loi = Tng s ñi tưng nhim ba loi giun x 100 Tng s ñi tưng nhim giun 2.5.2 Cách ly bnh phm Phân ñng vào l sch có dán nhãn ñ ghi tên, tui, lp. Phân ly không ñưc dính ñt cát,ly rìa khuôn phân, nhiu v trí. Khi lưng phân cn ly 5gr. Sau khi ly bnh phm ñưc xét nghim ngay trong vòng 24 gi, trưng hp không làm kp ñưc bo qun bng dung dch bo qun F 2 AM. 2.6. Vt liu hóa cht dùng trong nghiên cu : Lam kính khô sch; l sch ñng bnh phm có dán nhãn; que tre dài 15 cm; giy thm; giy cellophane kích thưc 26 x 28mm x 40m, ñã ñưc ngâm trong dung dch Kato; nút cao su; mnh lưi mm; giá ñng tiêu bn, và kính hin vi quang hc. Thuc ty giun: Mebendazol, do Công ty dưc phm Mekophar sn xut, viên nén hàm lưng 500mg. 2.7 Nhóm ch s mô t ñiu tra KAP. Tình trng v sinh môi trưng nơi hc sinh : + T l s gia ñình hc sinh có h xí, t l h xí hp v sinh. + KAP ca hc sinh v phòng chng GTQĐ : • T l hc sinh bit v nguyên nhân lây nhim giun. • T l hc sinh bit v tác hi ca nhim giun. • T l hc sinh bit v các cách phòng chng nhim giun. • T l hc sinh thc hành ñúng phòng chng GTQĐ 2.8 Nhóm ch s nguy cơ nh hưng ñn nhim GTQĐ :
36. i + T l nhim GTQĐ nhóm bit ñy ñ v nguyên nhân lây nhim các bnh GTQĐ và nhóm không bit ñy ñ các nguyên nhân này. + T l nhim GTQĐ nhóm bit ñy ñ v các bin pháp phòng chng các loi GTQĐ và nhóm bit không ñy ñ các bin pháp này + T l nhim GTQĐ nhóm có và nhóm không ñi tin vào h xí. + T l nhim GTQĐ nhóm ñi dép và nhóm thưng xuyên ñi chân ñt. + T l nhim GTQĐ nhóm có và nhóm không ty giun ñnh kỳ. + T l nhim GTQĐ nhóm có và nhóm không ung nưc lã. + T l nhim GTQĐ nhóm có và nhóm không ra tay trưc khi ăn. + T l nhim GTQĐ nhóm có và không ra tay sau khi ñi v sinh. 2.9 Đánh giá tác dng ñiu tr giun bng mebendazole liu duy nht. Tt c các tr có kt qu xét nghim (+) vi nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m( mt loi, hai loi hay ba loi ) s ñưc lit kê vào danh sách, ñ chun b cơ s thuc cn thit. Điu tr s chia thành 5 ñt( theo tng) ln lưt t nhóm tr ln nht(lp 5) tr xung lp nh nht (lp 1). Các bưc tin hành : Da vào danh sách tr nhim giun ñã lp, bác sĩ trc tip cho các cháu ung thuc. Sau 3 tun k t khi ung thuc, các cháu s ñưc ly mu phân xét nghim tìm trng giun ñ ñánh giá hiu qu ñiu tr ca thuc theo tiêu chun Carlo Urbani ( 1998)[1]. Đ ñánh giá tác dng không mong mun ca thuc, chúng tôi có mt bác sĩ chuyên khoa nhi và mt y tá s ghi nhn các biu hin tác dng không mong mun ca thuc như ñau ñu, bun nôn, ñau bng, tiêu chy . 2.10 Phương pháp x lý s liu. Các s liu thu thp ñưc s ñưc x lý trên phn mm epi info .
37. i CHƯƠNG III KT QU NGHIÊN CU Kt qu ñiu tra ti trưng tiu hc ph thông Y Wang vi tng s 365 em ñưc ñưa vào nghiên cu. Dưi ñây là các kt qu thu ñưc 3.1. V ñc ñim chung ca các ñi tưng nghiên cu. Bng 3.1. Phân b các nhóm ñi tưng trong ñiu tra nghiên cu. Nam N Kinh Thiu s Lp 1 42 34 11 65 (n = 76) ( 55,26%) ( 44,74%) (14,47 %) (85,53 %) Lp 2 38 36 19 55 (n = 74) (51,35%) (48,65 %) (25,68%) ( 74,32%) Lp 3 36 41 33 44 (n = 77) (46,75%) (53,25%) (42,86 %) ( 57,14%) Lp 4 38 42 28 52 (n = 80) (47,5 %) (52,5%) (35%) (65 %) Lp 5 22 36 24 34 (n = 58) (37,93%) (62,07%) (41,38%) (58,62%) Tng 176 189 115 250 (n=365) (48,22) (51,78%) (31,51%) ( 68,49%) Nhn xét: Phân b các nhóm hc sinh (t lp 1 ñn lp 5) có t l tương ñương nhau. T l nam và n xp x bng nhau. T l hc sinh là ngưi thiu s ( 68,49%) cao hơn so vi hc sinh kinh ( 31,51%)
38. i 70 60 50 Nam 40 N 30 Kinh Dân tc 20 10 0 lp 1 lp 2 lp 3 lp 4 lp 5 Biu ñ 3.1 Phân b các nhóm ñi tưng trong ñiu tra nghiên cu. 3.2. V t l nhim giun,cưng ñ nhim giun. Bng 3.2. T l nhim giun chung ca hc sinh ñiu tra. Có trng Không có giun trng giun S mu xét nghin 117 218 (n = 335) (34,93%) (65,07%) Nam 58 99 (n=157) (49,57%) (45,41%) N 59 119 (n=178) (50,43%) (54,59%) Nhn xét. T l nhim giun chung ca hc sinh là 34,93% T l nhim giun ca hc sinh nam và n xp x bng nhau
39. i Nhim giun Không nhim giun Biu ñ 3.2 T l nhim giun chung Bng 3.3. Phân b t l nhim giun theo lp. S mu XN S mu (+) Lp 1 75 29( 38,67%) n = 76 Lp 2 55 14( 25,46%) n = 74 Lp 3 73 26( 35,62 %) n = 77 Lp 4 75 26( 32,50%) n = 80 Lp 5 57 22( 38,60 %) n = 58 Tng 335 117(34,93%) n = 365 Nhn xét. T l nhim giun gia các lp xp x gn bng nhau.
40. i 50 40 30 20 10 0 lp 1 lp 2 lp 3 lp 4 lp 5 Biu ñ3.3 Phân b t l nhim giun theo lp. Bng 3.4. Phân b t l nhim giun theo dân tc. Mu xn Mu (+) Hc sinh kinh 114 36 (31,56%) Hc sinh thiu s 221 81 (36,65%) ■ Tng 335 117(34,93%) Ghi chú: ■ p>0.05, giá tr p so sánh gia t l nhim giun ca hc sinh kinh và hc sinh thiu s. Nhn xét. T l nhim giun ca hc sinh dân tc xp x bng t l nhim giun ca hc sinh kinh, khác bit không có ý nghĩa vi p > 0,05
41. i HS Kinh HS Dân tc Biu ñ 3.4 T l nhim giun theo dân tc. Bng 3.5. T l nhimgiun ñũa, giun tóc, giun móc/m và nhim phi hp Giun ñũa Giun tóc Giun móc/m Nhi m phi hp Tng 5 1 113 2 n = 117 T l % 4,27 0,85 96,58 1,71 Nhn xét: T l nhim giun móc/m cao nht 96,58% so vi giun ñũa, giun tóc s khác bit có ý nghĩa thng kê vi p<0,001 T l ña nhim thp.
42. i 150 100 50 0 Giun ña Giun tóc Giun Phi hp móc/m Biu ñ 3.5 T l nhimgiun ñũa, giun tóc, giun móc/m. Bng 3.6 T l nhim tng loi giun theo dân tc. Kinh Dân tc Đũa 3(60%) 2(40%) n =5 Tóc 1(100%) n = 1 Móc/m 33(29,2%) 80(70,8%) n = 113 Ghi chú: Giá tr p so sánh t l nhim giun gia hc sinh kinh và dân tc Nhn xét. T l nhim giun móc/m hc sinh dân tc(70,80%) cao hơn nhiu so vi hc sinh kinh(29,20), khác bit có ý nghĩa vi p <0,01. T l nhin giun móc/m chim hu ht các trưng hp nhim giun
43. i 120 100 80 Giun ñũ a 60 Giun toc 40 Giun moc/m 20 0 Kinh Dan t c Biu ñ 3.6 T l nhim tng loi giun theo dân tc. Bng 3.7 T l nhim giun theo gii. Nam N Tng s 58 59 (n=117) T l % 49,57 50,43 ■ Nhn xét: T l nhim giun hc sinh nam và n xp x bng nhau. Nam N Biu ñ 3.7. T l nhim giun theo gii
44. i Bng 3.8 T l nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m theo lp. Giun ñũa Giun tóc Giun móc/m Lp 1 0 0 29(25,66%) Lp 2 2( 40 %) 0 12 (10,62 %) Lp 3 2( 40 %) 0 24( 21,24 %) Lp 4 1(20 %) 0 26( 23,01%) Lp 5 0( %) 1(100%) 22( 19,47%) Tng 5 1 113 Nhn xét: T l nhim giun móc/m hu ht các lp xp x bng nhau, khác bit không có ý nghĩa thng kê vi p > 0,05 100 80 60 Giun ñũ a Giun toc 40 Giun moc/m 20 0 Lp 1 Lp 2 Lp 3 Lp 4 lp 5 Biu ñ 3.8 T l nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m theo lp.
45. i Bng 3.9 Cưng ñ nhimgiun ñũa, giun tóc, giun móc/m. Nh Trung bình Nng Đũa 5 0 0 n = 5 Tóc 1 0 0 n = 1 Móc/m 113 0 0 n = 113 Nhn xét: Tt c các trưng hp nhim giun ñu mc ñ nh. Bng 3.10 Cưng ñ nhim trung bình giun ñũa, giun tóc, giun móc/m. Giun ñũa Giun tóc Giun móc/m Cưng ñ nhim 1180/355 320/335 23720/335 trung bình (3,52) (0,96) (70,81) Nhn xét. Cưng ñ nhim trung bình ca ba loi giun ñu mc ñ nh.
46. i Bng 3.11 Cưng ñ nhim trung bình giun móc/m ca hc sinh kinh hc sinh dân tc thiu s HS. kinh HS. thiu s Tng Cưng ñ nhim trung 4520/114 19.200/221 23.720/335 bình giun móc/m (39,65) (86,88) (70,80) Nhn xét : Cưng ñ nhim trung bình giun móc/m ca hc sinh dân tc thiu s cao hơn hc sinh kinh mt cách có ý nghĩa vi P<0,001. 3.3 hiu qu ñiu tr mebendazol liu duy nht 500mg Bng 3.12 Kt qu sau ñiu tr bng mebendazol vi giun ñũa, giun tóc, giun móc/m. S mu XN T l gim trng T l sch trng (+) sau ñiu tr sau ñiu tr Đũa 5 0 5 (100%) ■ n = 5 Tóc 1 0 1(100%) n = 1 Móc/m 113 16(14,16%) 97(85,84%) n = 113 Nhn xét: Mebendazol có tác dng tt vigiun ñũa, giun tóc, giun móc/m, t l sch trng sau ñiu tr vi các loi giun trên 80%
47. i 120 100 80 T l gi m tr ng 60 T l s ch tr ng 40 20 0 Giun ñũ a Giun toc Giun moc Biu ñ 3.12 Kt qu sau ñiu tr bng mebendazol vi giun ñũa, giun tóc, giun móc/m.
48. i 3.4. Điu tra kin thc, thái ñ, thc hành (KAP) ca hc sinh Bng 3.13 Hiu bit ca hc sinh v các nguyên nhân nhim giun. Tt c hc sinh t lp 3 tr lên, có mu phân xét nghim ñu ñưc chúng tôi tin hành phng vn trc tip vi b câu hi ñiu tra KAP. Các nguyên nhân Hc sinh kinh Hc sinh thiu s Tng s nhim giun (n = 84) (n = 121) (205) Ăn rau sng ra 65 86 151 kg sch. (77,38%) (71,07%)■ (73,65%) Ăn thc ăn b 63 83 146 nhim bn (75%) (68,6%) ■ (71,21%) Móng tay dài 54(64,3%) 67(55,4%) ■ 121(59,02%) Đi chân ñt 61 83 144 (72,62%) (68,6%) ■ (70,24%) Không ra tay 73 94 167 trưc ăn, sau khi (86,9%) (77,69%) ■ (81,46%) ñi v sinh Ung nưc lã 56 77 133 (66;67%) (63,64%) ■ (64,87%) Không bit 1 4 5 (1,19%) (3,31%) ■ (2,43%) Nhn xét. ■ p > 0,05; giá tr p so sánh gia 2 nhóm hc sinh kinh và hc sinh dân tc. Hiu bit v các nguyên nhân nhim giun ca 2 nhóm hc sinh không khác nhau có ý nghĩa vi p > 0,05
49. i Bng 3.14 Hiu bit ca hc sinh tác hi ca bnh nhim GTQĐ Hc sinh kinh Hc sinh dân tc Tng (n = 84) (n = 121) (205) Đau bng 77(91,7%) 104(85,95%) ■ 181 (88,29%) Gy yu, suy nhưc 55(65,48%) 56(46,23%) * 111 (54,16%) Gim trí nh, hc không 45(53,57%) 65(53,72%) ■ 110 (53,65%) tp trung Chm ln 53(63,1%) 66(54,55%) ■ 119 (58,04%) Thiu máu 58(69,05%) 78(64,46%) ■ 136 (66,34%) Không bit tác 1(1,19%) 3(2,48%) ■ 4 (1,95%) hi ca giun Nhn xét phn ln (trên 50% ) hc sinh ñu hiu bit tác hi ca bnh GTQĐ. Hiu bit tác hi ca GTQĐ gia 2 nhóm hc sinh hu như không khác bit.
50. i Bng 3.15 Hiu bit ca hc sinh v các bin pháp phòng nhim giun. Hc sinh kinh Hc sinh dân tc Tng (n = 84) (n = 121) (205) Nên ung thuc giun ñnh 58(69,1%) 82(67,77%) ■ 140 kỳ (68,29%) Không nên ñi cu ba bãi 75(89,29%) 97(80,17%) ■ 172 (83,90%) Không dùng phân tươi bón 81(96,43%) 117(96,69%) ■ 198 (96,58%) cây Rui là vt truyn bnh 76(90,48%) 115(95,04%) ■ 191(93,17%) Nên s dng h xí hp v 83(98,81%) 115(95,04%) ■ 198(96,58%) sinh Không ñi chân ñt 76(90,48%) 100(82,65%) ■ 176(85,85%) S dng nưc sch sinh 84(100%) 121(100%) ■ 205 (100%) hot Không ung nưc lã 76(90,48%) 104(85,95%) ■ 180(87,80%) Ra tay trưc khi ăn và sau 78(92,85%) 108(89,25%) ■ 186(90,73%) ñi cu Nên ăn thc ăn chín 84(100%) 121(100%) ■ 205(100%) Nhn xét. ■ p > 0,05; giá tr p so sánh gia 2 nhóm hc sinh kinh và dân tc Hiu bit v các bin pháp phòng chng GTQĐ gia 2 nhóm hc sinh không khác bit vi p > 0,05
51. i Bng 3.16. Thái ñ ca hc sinh v phòng bnh GTQĐ Hc sinh kinh Hc sinh dân tc Tng (n = 84) (n = 121) (205) Cn 77(91,66%) 80(66,12%) 157(76,58%) Không cn 1(1,19%) 12(9,92%) 13(6,34%) H xí Không bit 6(7,14%) 29(23,97%) 35(17,07%) Cn 79(94,05%) 104(85,95%) ■ 183(89,26%) Không cn 4(4,76%) 7(5,79%) ■ 11(5,36%) Ty giun ñnh Không bit 1(1,19%) 10(8,27%) 11(5,36%) kỳ Cn 76(90,48%) 108(89,26%) ■ 184(89,75%) Cn mua Không cn 7(8,33%) 7(5,79%) ■ 14(6,82%) thuc giun khi Không bit 1(1,19%) 6(4,96%) ■ 7(3,41%) nhim giun Cn 76(90,48%) 99(81,82%) ■ 175(85,36%) Phòng chng Không cn 6(7,14%) 13(10,74%) ■ 19(9,26%) bnh giun Không bit 2(2,38%) 9(7,44%) * 11(5,36%) * P < 0,05; p < 0.01; giá tr p so sánh gia 2 nhóm hc sinh kinh và dân tc Nhn xét. Thái ñ tích cc v vai trò ca h xí, ty giun ñnh kỳ và phòng chng GTQĐ ca nhóm hc sinh kinh cao hơn so vi nhóm hc sinh dân tc; khác bit có ý nghĩa thng kê ln lưt vi p< 0,01, p <0,1 và p<0,05
52. i Bng 3.17 T l bao ph và các dng h xí ca gia ñình hc sinh Các em hc sinh tham gia tr li phng vn ñưc chúng tôi yêu cu dn v nhà ñ kho sát thc trng h xí ca gia ñình. Kt qu ñưc th hin bng 3.17 Gia ñình hs kinh Gia ñình hs dân tc Tng (n = 84) (n = 121) (205) S gia ñình có h xí 84(100%) 108(89,26%) * 192(93,65%) S gia ñình có h xí 42(50%) 30(24,79%) 72(35,12%) hp v sinh S gia ñình có h xí 42(50%) 65(53,71%) ■ 107(52,19%) không hp v sinh S gia ñình không có 0 13(10,74%) 13(6,34%) h xí ■ p > 0,05, * p<0,05; p < 0,01, giá tr p so sánh gia 2 nhóm hc sinh kinh và hc sinh dân tc. Nhn xét. Xp x 50% s gia ñình có h xí không ñm bo hp v sinh và 10,74 % s gia ñình hc sinh dân tc không có h xí S gia ñình không có h xí ca nhóm hc sinh dân tc cao hơn so vi gia ñình ca hc sinh kinh, khác bit có ý nghĩa vi p < 0,01
53. i Bng 3.18 Thc hành ca hc sinh v phòng chng GTQĐ Hc sinh Hc sinh dân tc Tng kinh (n = 121) (205) (n = 84) Có 52(61,91%) 74(61,16%) ■ 126(61,46%) Ty giun ñnh Không 32(38,1%) 47(38,84%) ■ 79(38,53%) kỳ Đi dép Có 79(94,05%) 101(83,47%) ■ 180(87,80%) Không 5(5,95%) 20(16,53%) 25(12,19%) Ung nưc ñun Có 78(92,86%) 101(83,47%) ■ 179(87,31%) sôi Không 6(7,14%) 20(16,53%) * 26(12,68%) Đi tin vào h Có 77(91,67%) 87(71,9%) 164(80,00%) xí Không 7(8,33%) 34(28,1%) 41(20,00%) Ra tay trưc Có 79(94,05%) 106(87,6%) ■ 185(90,24%) ăn, sau ñi cu Không 5(5,95%) 15(12,4%) * 20(9,75%) Nhn xét. Nhóm hc sinh dân tc thói quen không ñi dép, ung nưc lã, ñi tin ngoài h xí và không ra tay trưc ăn sau ñi cu cao hơn so vi nhóm hc sinh kinh, khác bit có ý nghĩa thng kê ln lưt vi p < 0,01, p<0,05, p <0,001 và p<0,05.
54. i Bng 3.19 Hiu bit ca hc sinh v nguyên nhân phát tán trng giun trong môi trưng. Nguyên nhân phát tán Hc sinh kinh Hc sinh dân tc Tng trng giun (n = 84) (n = 121) (n=205) Đi cu ra ñt 5(5,95%) 7(5,78%) 12(5,85%) Dùng phân tươi bón 79(94,05%) 110(90,91%) 189(92,19%) rung C hai nguyên nhân 79(94,05%) 110(90,91%) 189(92,19%) trên Không bit 0 3(2,48%) 3(1,46%) Ghi chú: giá tr p so sánh hiu bit các nguyên nhân phát tán trng giun Nhn xét: T l bit c hai nguyên nhân phát tán trng giun ra môi trưng rt cao và khác bit có ý nghĩa so vi t l bit ch mt nguyên nhân ñi cu ra ñt. Bng 3.20 Nhim giun nhóm hiu bit ñy ñ các nguyên nhân nhim giun và không hiu bit ñy ñ các nguyên nhân nhim giun. Nhim giun Không nhim giun OR (n = 70) (n = 135) Hiu bit không ñy 52(37,96%)* 85(62,04%) ñ nguyên nhân nhim giun(n =137) Hiu bit ñy ñ 18(26,47%) 50(73,53%) 1,7 nguyên nhân nhim giun(n =68)
55. i Nhn xét : T l nhim giun nhóm hc sinh hiu bit ñy ñ các nguyên nhân nhim giun thp hơn so vi nhóm hiu bit không ñy ñ, khác bit có ý nghĩa thng kê vi p < 0,05. Nguy cơ nhim giun nhóm hiu bit không ñy ñ nguyên nhân gây nhim giun cao gp 1,7 ln so vi nhóm hiu bit ñy ñ (OR=1,7). Bng 3.21 Nhim giun nhóm hiu bit ñy ñ các bin pháp phòng chng GTQĐ và hiu bit không ñy ñ các bin pháp. Nhim giun Không nhim giun (n = 70) (n = 135) OR Không hiu bit ñy ñ 50 * 76 các bin pháp phòng (39,68%) (60,32%) chng nhim giun. (n = 126) Hiu bit ñy ñ các bin 20 59 1,94 pháp phòng chng nhim (25,32%) (74,68%) giun. (n = 79) Nhn xét : T l nhim giun nhóm hiu bit không ñy ñ các bin pháp phòng chng giun cao hơn nhóm hiu bit ñy ñ các bin pháp phòng chng giun, khác bit có ý nghĩa thng kê vi p < 0,05 Nguy cơ nhim giun nhóm hiu bit không ñy ñ các bin pháp phòng chng giun cao gp 1,94 ln nhóm hiu bit ñy ñ (OR=1,94) .
56. i Bng 3.22 Nhim giun nhóm có ñi dép và nhóm ñi chân không. Nhim giun Không nhim OR (n = 70) giun (n = 135) Đi chân không 14(50%) 14(50%) n = 28 Đi dép 56(31,64%) 121(68,36%) 2,16 n = 177 Nhn xét: Nhim giun nhóm ñi chân không cao hơn nhiu so vi nhóm ñi dép, khác bit có ý nghĩa thng kê vi p < 0,01 Nguy cơ nhim giun nhóm ñi chân không cao gp 2,16 ln so vi nhóm ñi dép Bng 3.23 Nhim giun nhóm ñi cu h xí và nhóm không ñi cu vào h xí. Nhim giun Không nhim giun OR (n = 70) (n=135) Không ñi cu h xí 36(87,81%) 5(13,19%) (n = 41) Đi cu vào h xí 34(20,73%) 130(79,27%) 27,53 (n = 164) Nhn xét: T l nhim giun nhóm không ñi cu vào h xí cao hơn nhiu so vi nhóm ñi cu vào h xí, khác bit có ý nghĩa vi p < 0,001 Nguy cơ nhim giun nhóm không ñi cu vào h xí cao hơn 27,53 ln so vi nhóm ñi cu vào h xí.
57. i Bng 3.24 Nhim GTQĐ nhóm ung nưc lã và nhóm ung nưc ñun sôi ñ ngui. Nhim giun Không nhim giun OR Nhóm ung nưc lã 13( 50%) * 13(50%) (n =26) Nhóm ung nưc ñun 57(31,84%) 122(68,16%) sôi ñ ngui 2,14 ( n = 179 ) Nhn xét: T l nhim giun nhóm ung nưc lã cao hơn so vi nhóm ung nưc ñun sôi ñ ngui, khác bit có ý nghĩa vi p < 0,05 Nguy cơ nhim giun hc sinh ung nưc lã cao gp 2,14 ln so vi hc sinh ung nưc ñun chín. Bng 3.25 Nhim giun nhóm có ung thuc và nhóm không ung thuc ty giun trong vòng 6 tháng . Nhim giun Không nhim giun OR Nhóm không ung thuc 38(48,1%) 41(51,9%) (n= 79) Nhóm ung thuc 32(25,4%) 94(74,6%) 2,72 (n= 126) Nhn xét: T l nhim giun nhóm ung thuc giun trong vòng 6 tháng thp hơn t l nhim giun nhóm không ung thuc, khác bit có ý nghĩa vi p < 0,01 Nguy cơ nhim giun nhóm hc sinh không ung thuc ty giun cao gp 2,72 ln so vi nhóm ung thuc(OR=2,72).
58. i Bng 3.26 Nhim giun nhóm có và không có ra tay trưc lúc ăn và sau khi ñi v sinh. Nhim giun Không nhim OR giun Nhóm không ra tay trưc 15(75%) 5(25%) ăn, sau ñi v sinh ( n = 20) Nhóm ra tay trưc ăn, 55(29,73%) 130(72,27%) 7,11 sau khi ñi v sinh ( n = 185) Nhn xét: T l nhim giun nhóm không ra tay trưc ăn và sau ñi v sinh cao hơn nhiu so vi nhóm có ra tay trưc ăn và sau ñi v sinh, khác bit có ý nghĩa thng kê vi p < 0,001 Nhim giun nhóm không ra tay trưc ăn và sau khi ñi v sinh cao gp 7,11 ln nhóm có ra tay(OR=7,11).
59. i CHƯƠNG IV BÀN LUN 4.1 V ña ñim nghiên cu. Trưng tiu hc Y Wang mà chúng tôi chn ngu nhiên làm ña ñim nghiên cu có mt s nét ñc thù mà chúng tôi ghi nhn t thc t. Trưng có 365 hc sinh, trong ñó hc sinh kinh 115 (31,51%), hc sinh dân tc 250(68,49%). Trưng nm gn quc l 14 cách trung tâm thành ph10 km, nm trong buôn K’Bu. Đi ña s dân cư sng ñây làm ngh nông, trng ch yu là cây cà phê, ñi sng kinh t và xã hi ca ngưi dân mc thp. Trưng có lch hc ngày 1 bui sáng hoc bui chiu, bui còn li qua thăm dò chúng tôi ñưc bit các em tham gia công vic ñng áng giúp gia ñình (chăn bò, làm c). Các em nh lp 1,2 thưng bui chiu chơi các sân ñt ca buôn làng, cnh các lô cà phê. Năm 2007, và tháng 10/2008 trưng ñã ñưc d án ca W.H.O cho các em tây giun hàng lot hai ln. Như vy trưc 6 tháng, khi chúng tôi tin hành nghiên cu các em hc sinh ñã ñưc ty giun. 4.2 Đc ñim ca ñi tưng nghiên cu. Tt c các em hc sinh ñang hc lp 1, ñn lp 5 (tương ñương t 6 ñn 12 tui), trong ñó hc sinh nam có 176 em ( 48,21%), hc sinh n có 189 ( 51,79%) , hc sinh kinh 115 em chim 31,51%, hc sinh dân tc 250 em chim 68,49 %. Do ña ñim ca trưng va nm trong buôn dân tc thiu s, cách thành ph không xa, ñng bào kinh và dân tc thiu s sng ñan xen nhau; va có ñc ñim ca vùng nông thôn li va có ñc ñim ca thành ph. Nhng ñc
60. i ñim này chc chn s tác ñng ñn tình hình nhim giun ca cng ñng mà chúng tôi nghiên cu. 4.3 V t l,cưng ñ nhim GTQĐ. Sau khi hưng dn các em hc sinh v cách ly phân, chúng tôi ñã thu thp ñưc 335 mu phân ñt yêu cu và xét nghim; kt qu có 117 mu có trng giun chim t l 34,93%, trong ñó hu ht là giun móc/m gm 113 trưng hp(96,58%) sau ñó là giun ñũa 5 trưng hp (4,27%), thp nht là giun tóc 1 trưng hp(0,85%), và có 2 trưng hp nhim c 2 loigiun ñũa + móc và giun tóc + giun móc( 1,71%). Như chúng tôi ñã ñ cp phn ñu, thành ph Buôn Ma Thut vi ưu th là va có vin V Sinh Dch T Tây Nguyên, va có trưng Đi hc Tây Nguyên do vy trưc chúng tôi ñã có rt nhiu công trình nghiên cu v tình hình nhim GTQĐ trên nhiu ña bàn vi quy mô rng như: Vũ Đc Vng (1996), ñiu tra tình hình nhim giun ca mt s trưng cp I trên ña bàn tnh Daklak, kt qu cho thy t l nhim giun chung là 77,40% trong ñó nhim giun móc/m là 53,9%[30]. Phan Văn Trng (2000) ñiu tra trên quy mô din rng ca mt s xã thuc các huyn Krôngbuk, Cư’mga, Krôngana, Lăk trên ñi bàn Đăklăk, kt qu cho thy t l nhim giun chung là 51,82 – 71,87% trong ñó t l nhim giun ñũa 25,13%, giun tóc 3,77%, giun móc/m 61,84%[29]. Nguyn Xuân Thao và CS (2003), ñiu tra tình hình nhim GTQĐ ti xã Hòa Thng thuc thành ph Buôn Ma Thut, Eaknuêk và Eayông thuc huyn Krông păck trên ña bàn tnh Đăklăk cho thy t l nhim giun chung là 72,51%, t l nhim giun ñũa ngưi kinh là 4,48%33,51%, giun móc /m trên 65%, giun tóc
61. i 0,75%, ngưi Ê Đê nhim giun ñũa là 33,51%, giun móc/m 64,49%, giun tóc là 0,51% [23]. Nguyn Văn Chương và CS (2004 ), ñiu tra t l nhim giun tr em Gia Lai cho kt qu t l nhim giun chung là 51,75% trong ñó giun ñũa là t 10 15%, giun tóc 2 3%, giun móc/m 30 40 %[3]. Ngô Th Tâm(2005), ñiu tra t l nhim GTQĐ tr em t 6 ñn 14 tui ti huyn Lăk Đaklak vi kt qu là t l nhim chung là 65 – 83% trong ñó nhim giun ñũa 10 54 %, giun tóc 0 18,84%, giun móc/m 27 72%[21]. Thân Trng Quang, Nguyn Xuân Thao (2008) ñiu tra tình hình nhim giun móc ca hc sinh ti xã Ea Tiêu cho kt qu t l nhim là 30,57%[20]. Thân Trng Quang, Nguyn Xuân Thao, Phm Văn Thân (2008) khi tìm hiu t l nhim GTQĐ nhóm tui 2 – 15 tui thy : t l nhim chung 80,94% trong ñó giun ñũa là 73,56%, giun tóc là 1,14%, giun móc/m là 25,17% [21]. Trên phm vi toàn quc, các ñiu tra tình hình nhim GTQĐ cũng khá phong phú Phm Tho Hương, Đng Văn Nghim, Trn Minh Hu Và Phm Ngc Khi (1995), khi xét nghim phân cho 612 em hc sinh tiu hc tnh Thái Bình thy t l nhim giun chung là 74,35%, trong ñó nhim giun ñũa là 61,1%, giun tóc 45,91% và giun móc/m 1,47%[18]. Ngô Th Thi, Nguyn Công Khanh và CS (1995), khi ñiu tra tình hình nhim ký sinh trùng ñưng rut ti hai qun ni thành và hai xã ngoi thành Hà Ni thy t l nhim giun chung là 64,82 % trong ñó nhimgiun ñũa tr em 7 – 15 tui ti Hà Ni, Hà Tây t 41,03 – 75%, giun tóc 10 – 23[26]. Nguyn Công Khanh, Nguyn Thu Nhn và CS (1996), nghiên cu trên 185 tr 7 12 tui sng vùng ngoi thành Hà Ni và tnh Hà Tây thuc khu
62. i vc trng màu thy t l nhim giun chung 84,9%, trong ñó 79,8% s tr nhim giun ñũa, 44,3% s tr nhim giun tóc, 30,2% s tr nhim giun móc/m[12]. Vũ Bình Phương (2001), ñiu tra tình hình nhim giun hc sinh tiu hc và trung hc thuc mt huyn ca tnh Thái Bình cho kt lun : T l nhim giun chung là 95 – 95,9%, trong ñó nhim giun ñũa là 92%, nhim giun tóc là 77,2%, t l nhim giun móc /m thp 7,8%[18]. Nguyn Th Vit Hòa, Đng Th Cm Thch, Nguyn Thu Hương và CS ti Vin st rét – ký sinh trùng – côn trùng Trung ương (2003), nghiên cu tình hình nhim giun ca hc sinh tiu hc Ngh An, Yên Bái, Qung Ninh, Cn Thơ, Tha Thiên Hu cho thy t l nhim giun chung dao ñng t 70,4% 98,6%[9]. Lương Văn Đnh, Nguyn Võ Hinh và CS(2006), ñiu tra tình hình nhim giun huyn A Lưi cho thy t l nhim giun chung tr t 2 – 15 tui thuc huyn A Lưi là 64,41%, trong ñó nhim giun ñũa là 54,24%, nhim giun tóc 16,27%, và giun móc/m là 25,08%[7]. T các kt qu nghiên cu ca nhiu tác gi so sánh vi s liu thu ñưc ca chúng tôi, chúng tôi có mt s ñim nhn xét sau: T l nhim giun có chiu hưng gim dn theo năm ca các ñiu tra nghiên cu. Ví d: Vũ Đc Vng (1996), t l nhim giun chung là 77,40%, Phan Văn Trng (2003) 72,51%, Ngô Th Tâm trên 65% . . . T l nhim giun nông thôn, vùng ñng bào thiu s cao hơn thành ph. T l nhim giun vi ñc thù là giun móc/m vưt tri dao ñng t 50 80%, cá bit có nơi lên ñn 90%.
63. i T cá s liu ñiu tra thc t thu ñưc ca các tác gi, chúng tôi xin phân tích mt s khía cnh ñ lý gii cho nhng ñc ñim nêu trên. Các nghiên cu ñiu tra t l nhim GTQĐ càng v sau, t l nhim giun chung có xu hưng gim dn, nhưng t l nhim giun móc vn chim ưu th. Như chúng ta bit, sau 1975, ñi sng ca ñi b phn ngưi dân Tây Nguyên còn gp nhiu khó khăn, ñc bit là ñng bào thiu s, ngưi dân sng vùng nông thôn. Nhng năm ñu các ñiu tra cho kt qu t l nhim giun rt cao, và nhim giun móc là nguyên nhân hàng ñu gây thiu máu nhiu bnh nhân. Các chính sách v Y t tin b ca nhà nưc ñã sm ñưc trin khai Tây Nguyên. T vic nâng cao ñi sng cho ngưi dân, ñy mnh nhn thc v sinh cá nhân, v sinh môi trưng, truyn thông giáo dc sc kho ñ ngưi dân t b nhng tp tc xu nh hưng ñn sc khe, ty giun hàng lot cho hc sinh, xây dng các công trình cp nưc sch, x lý nưc thi tt c các vic làm này ñã làm gim dn t l nhim giun trong cng ñng. Có rt nhiu nghiên cu v các bin pháp can thip ñ ci thin tình hình nhim giun trong cng ñng. Thông thưng gói can thip gm 3 thành phn: ci to v sinh môi trưng, giáo dc cng ñng nâng cao ý thc v sinh cá nhân và v sinh môi trưng và cui cùng là ty giun ñnh kỳ cho cng ñng nhng vùng trng ñim có nguy cơ phát tán bnh cao. Ba thành phn trên phi trin khai thích hp và không ñưc xem thưng thành phn nào. Nhiu chương trình can thip ca T Chc Y t Th Gii ñã trin khai và thc hin các nưc ñang phát trin cho kt qu rt kh quan[ 8][9][23]. Nhìn tng th, thì t l nhim giun chung ca chúng tôi ñiu tra ñưc (34,93%) là thp so vi nhiu tác gi khác làm cùng thi ñim vi chúng tôi ti nhng vùng tương t Tây Nguyên và vi các s liu trên phm vi toàn quc.
64. i Như vy phi chăng là t l nhim giun vùng chúng tôi nghiên cu là thp tht s hay có yu t nào làm sai lch kt qu. Như ñã ñ cp phn ñu v ñc ñim ca trưng chúng tôi nghiên cu. Trưc 6 tháng chúng tôi tin hành nghiên cu, trưng ñã ñưc d án ca WHO tài tr giúp ty giun hàng lot cho tt c các em hc sinh bng mebendazol. Chính vì lý do này mà kt qu ñiu tra t l nhim giun ca chúng tôi thp hơn so vi các tác gi khác. Du thp nhưng t l nhim này li cho thy kh năng tái nhim sau can thip ti cng ñng mà chúng tôi ñang ñiu tra là rt ln. Nu không thc hin ñng b gói can thip mà chúng tôi ñã ñ cp thì hiu qu s không bn vng. Các s liu ñiu tra v t l nhim giun ca nhiu tác gi Tây nguyên ñu cho thy t l nhim giun móc/m là rt cao t 6090% so vi các loi giun khác. T l này cũng cao hơn so vi t l ñiu tra ca các vùng min khác trong c nưc. Vi ñc ñim v khí hu vi 2 mùa mưa nng, mùa mưa kéo dài 6 tháng, ñ m cao; mùa khô tuy không có mưa nhưng ñt trong vưn cà phê luôn m do ñưc tưi; ñi ña s ngưi dân làm ngh nông do ñc thù ca ngh nghip h phi thưng xuyên ñi chân không và tip xúc vi ñt. Vi nhng vưn cà phê rng ln khi cn ñi tin h có thói quen là ñi ngay trong các gc cà phê, mà vưn cà phê li quanh năm rp mát; chính vì nhng ñc ñim này là ñiu kin thun li ñ giun móc/m sinh sôi phát trin nhanh, do vy t l nhim giun móc/m cao hơn so vi các loi giun khác. Mt khác v mt sinh hc, thi gian ký sinh trong cơ th ca giun móc/m dài hơn giúp chúng tránh ñưc ñiu kin sng không thun li bên ngoài và u trùng giun móc/m có kh năng di chuyn do ñó khi gp ñiu kin không thun li chúng di chuyn ti ch thun li hơn vì vy kh năng tn ti, truyn bnh ca chúng cao hơn hai loi giun kia.
65. i Kt qu ñiu tra cho thy t l nhim giun chung lp 1, 2, 3, 4 và 5 ln lưt là 38,67%, 25,46%, 35,62%, 32,50% và 38,60%, và t l nhim giun hc sinh nam là 58 em (49,57% )và n là59 (50,43%) (bng 3.7). Nhìn chung t l nhim giun các khi lp khác bit không có ý nghĩa. Thân Trng Quang, Nguyn Xuân Thao, Phm Văn Thân(2008) ñiu tra hc sinh ti trưng tiu hc Nơ Trang Long huyn Krông Ana : T l nhim chung là 30,57, trong ñó t l nhim nhóm lp 3(8 tui) 15,63%, lp 4(9 tui) là 40%, lp 5 (10 tui ) là 36,71%. Kt qu này gn vi kt qu nghiên cu ca chúng tôi. Đi sâu phân tích vi nhng trưng hp nhim giun, chúng tôi ñánh giá cưng ñ nhim da trên tiêu chí ca WHO[27]. Bng 3.10 cho thy cưng ñ nhim trung bình ñi vi giun móc/m là 70,81,giun ñũa 3,52 và vi giun tóc 0,96. Nu tính t l nhim giun chung thì s liu chúng tôi thp hơn nhiu so vi mt s tác gi Thân Trng Quang, Nguyn Xuân Thao, Phm Văn Thân [19]. Nhưng khi tính cưng ñ nhim trung bình s lưng trng giun móc/m trung bình /gr phân thì kt qu ca chúng tôi cao hơn ( 70,81 so vi 29,84) ñiu này cũng có th ñng nghĩa vi nguy cơ cao phát tán trng giun trong cng ñng hơn. Dù ñi tưng nghiên cu ca chúng tôi thuc din ñã ñưc ñiu tr can thip ba ln và tr mi ñưc ung thuc khong sáu tháng trưc khi chúng tôi tin hành ñiu tra, nhưng t l nhim cũng khá cao (34,93%). Đ tìm hiu thêm các khía cnh liên quan ñn t l tái phát cao, chúng tôi tip tc tin hành ñiu tra h xí thc t ti các h gia ñình ca các em hc sinh, và kt qu thc t là ña s h xí ch là hm ñt nông ñào tm, nhưng hu như không x dng, ngưc li quan sát ñt vưn, xung quanh cây cà phê có rt nhiu giy v sinh. Vi các h
66. i xí ti trưng hc thì thc t cũng không khác. H xí trưng ñưc xây kiên c, v sinh nhưng các em li không ñi v sinh ñây do thiu nưc mà hu ht là ñi bên ngoài lô cà phê gn trưng hc. Như vy ñây cho thy ñiu kin khách quan là h xí không s dng ñưc cùng vi thói quen dùng h xí rt thp so vi kt qu phng vn, cũng có nghĩa là vn ñ nhn thc ca các em chưa tht s sâu, không ñ ñ chuyn hoá thành hành ñng ñúng. Mt khác sân trưng là sân ñt, vì vy ô nhim môi trưng do trng giun chc chn cao và h qu tt yu là t l tái phát sau ty giun phi cao, ñiu này là hoàn toàn phù hp vi kt qu nghiên cu ca chúng tôi. Thc t này mt ln na li chng minh la chn gii pháp can thip cho cng ñng là ñiu quyt ñnh ñ nâng cao hiu qu phòng chng giun . Các bng chng thc t và tri nghim t các chương trình kim soát bnh GTQĐ ñã cho thy cn thc hin gói can thip ñng b (Điu tr giun thưng quy, giáo dc sc kho, v sinh môi trưng) nhn ra các nhóm nguy cơ, tiêu chun hoá chn ñoán cng ñng và la chn can thip thích hp cho mi nhóm trong cng ñng ñ nâng cao hiu qu phòng chng nhim giun. Ngày nay khái nim v sinh hiu theo nghĩa rng hơn, nó ñưc cu thành bi hai cu t “ phn cng” như toilets, h xí và x lý nưc thi; “phn mm” như v sinh cá nhân và các quy ñnh v v sinh. C hai phi ñưc xem có vai trò quan trng như nhau trong chin lưc phòng chng và kim soát bnh GTQĐ. Nhim giun các nhóm hc sinh kinh và thiu s. Bng 3.4. cho thy t l nhim giun hc sinh kinh là 31,57%, và hc sinh dân tc thiu s là 36,65% khác bit không có ý nghĩa thng kê. Thc t này cũng cho thy khi mà v sinh môi trưng không ñưc ci thin, yu t phơi nhim hin hu thì kh năng lây nhim ca các cá th trong cng ñng s không khác bit. Tuy nhiên khi so sánh cưng ñ nhim trung bình gia hc sinh kinh
67. i và hc sinh dân tc thiu s thy có s khác bit ñáng k : cưng ñ nhim trung bình giun móc ca hc sinh kinh là 36,65 trong khi ca hc sinh dân tc thiu s là 86,88. Điu này có th gii thích do các em dân tc thiu s có nhiu thói quen sng không hp v sinh hơn : ñi cu ra ñt, không ñi dép. . .( bng 3.18) to ñiu kin thun li cho u trùng giun móc xâm nhp cơ th nhiu hơn Khi nghiên cu v cưng ñ nhim giun gia dân tc kinh và thiu s, Ngô Th Minh Tâm( 2005) cho kt qu : vi tr 614 tui cưng ñ nhim hc sinh kinh là : 185; trong khi hc sinh dân tc thiu s là gn 360. Phù hp vi nghiên cu ca chúng tôi. 4.4 V kt qu ñiu tr. Tt c hc sinh có mu xét nghim phân có trng giun ñu ñưc ung mebendazol liu duy nht 500mg. Trưc lúc ung thuc, các em ñã ñưc căn dn nu sau ung thuc có các du hiu như ñau bng, bun nôn, nhc ñu, st thì báo ngay cho bác sĩ ñang có mt ti phòng y t ca nhà trưng. Sau ung thuc 2 – 6 gi và theo dõi qua ngày hôm sau không thy có hc sinh nào than phin v các tác dng không mong mun ca thuc. Các em vn ñi hc và sinh hot bình thưng. Sau 3 tun ñiu tr, tt c các em ñu ñưc hưng dn ly li phân ñ ñánh giá hiu qu ca thuc. Bng 3.12 cho thy, mebendazol có tác dng rt tt vi cgiun ñũa, giun tóc và tt vi giun móc/m. Vigiun ñũa, giun tóc t l sch trng 100% (tuy nhiên do s lưng ít nên chưa th kt lun); vi giun móc/m t l sch trng là 85,84%, t l gim trng là 14,16%. Không ghi nhn bt c mt trưng hp nào v tác dng ph ca thuc. Như vy mebendazol liu duy nht 500mg vn có tác dng tt vigiun ñũa, giun tóc, giun móc/m.
68. i Da trên tiu chun ca Carlo Urbani (1999), mt thuc ty giun có hiu qu rt tt khi t l sch trng sau dùng thuc ñt trên 89%. Đi chiu vi kt qu ca chúng tôi thì mebendazol là thuc có hiu lc rt tt vi giun ñũa, giun tóc và tt vi giun móc/m. Thc t ti Vit nam, mebendazol là thuc ñưc sn xut trong nưc, giá thành rt r, giá thành 1 viên thuc ch 700 ñng và có bán khp nơi các hiu thuc tư nhân và xung tn tuyn xã. Thuc d s dng cho mi ñi tưng, tr em trên 2 tui là có th s dng và không cn phi tính theo cân nng cơ th. Do vy, tip cn và mua thuc là ñiu rt d thc hin ñi vi tt c ngưi dân. Tuy nhiên trong s liu ca chúng tôi do s em nhim giun ñũa và giun tóc thp nên cn có các ñiu tra thêm. Nguyn Th Vit Hoà, Đng Th Cm Thch, Nguyn Thu Hương và CS (2002 2003) ñiu tr mebendazol cho hc sinh tiu hc kt qu cho thy t l nhim giun chung gim 56,30%, t l nhim giun ñũa gim 73,50%, giun tóc gim 52,40%, giun móc/m gim 55,10%, cưng ñ nhim giun ñũa, giun tóc, giun móc/m gim tương ng là 61,90%, 52,20%, 81,6%[9] . T l này thp hơn kt qu ca chúng tôi. Lê Cao Hi và CS (2004), kt qu ty giun bng mebendazol liu 500mg cho hc sinh tiu hc ti Thái Nguyên thy t l sch trng ñt 97%[8]. Lương Văn Đnh, Nguy Vũ Hinh, Bùi Th Lc, Hoàng Th Diu Hương, Trn Th Mng Liên , Lê Quang Phú và CS (2006) thuc Trung Tâm phòng chng st rét KSTCT Tha thiên Hu ñã kt lun : mebendazole liu duy nht 500mg có tác dng rt tt vi giun ñũa t l sch trng là 95,63%, gim trng là 99,81%. Hiu lc tt ñi vi giun tóc t l sch trng là 64,58%, gim trng là 89,84%. Hiu lc trung bình ñi vi giun móc t l sch trng là 56,76%, t l gim trng là 90,48%. [7]
69. i Nhìn chung các công trình nghiên cu ñu nhn xét mebendazol liu duy nht 500mg có hiu lc t tt ñn rt tt ñi vigiun ñũa, giun móc/m và giun tóc. Đây cũng là ñiu ñáng mng, vì mebendazol là thuc ñã ra ñi và s dng rt lâu nhưng giá tr thc tin ca nó vn không thay ñi. Gn ñây cũng có mt s báo cáo ca các tác gi nưc ngoài v s ñ kháng ca giun vi thuc; hiu lc ca mebedazol trên giun móc/m ngưi gim sau 15 ln ñiu tr[45]. Tuy nhiên ñây cũng ch là các báo cáo hn hp, ñ hn ch bt nhưc ñim này ngưi ta khuyên nên dùng kt hp hai loi thuc kháng giun thay vì dùng mt loi, như kt hp mebendazol vi levamisole là hai thuc có cơ ch tác dng khác nhau s cho hiu qu tt hơn. Năm 2004 WHO ñã khuyn cáo các thuc dùng trong can thip sc kho cng ñng nhm kim soát nhim GTQĐ là : Albendazole 400mg ung liu duy nht, gim xung 200mg cho tr 1 – 2 tui. Mebendazole viên500mg ñiu tr liu duy nht. Pyrantel pamoat viên 250ng cho liu 10mg/kg cân nng, liu duy nht. Nhng thuc này ñã ñưc th nghim cho thy rt an toàn và ñã ñưc ñiu tr cho hàng trăm triu ngưi vi tác dng ph không ñáng k. Các thuc albendazole, mebendazole không cn tính theo kg cân nng và an toàn cho tr, rt d dàng dùng cho ñiu tr cng ñng [40]. Tt c các thuc này có tác dng rt tt vi giun ñũa (>95%) giun móc (>80%), và giá thànht r ch 700ñng Vit Nam/viên . Như vy, cho ñn nay mebendazole vi nhng ưu ñim: giá r, tác dng ph rông, d dùng gn như không có tác dng ph nên là thuc tt ñ ñiu tr thưng quy nhm kim soát nhim GTQĐ.
70. i 4.5 V kin thc, thái ñ, thc hành ca tr vi bnh GTQĐ. Đ tránh nhng sai sót do tr còn chưa hiu ht b câu hi phng vn, chúng tôi ch thc hin phng vn b câu hi vi tr lp 3 tr lên, tng s hc sinh tham gia tr li phng vn là : 214 em. Trong ñó kinh là 85 em, dân tc thiu s là 129 em. Do có 9 em không có mu phân, nên s này b loi ra khi din nghiên cu. Sau khi loi s em trên, s em còn li là 205 em trong ñó có 84 em ngưi kinh và 121 em dân tc thiu s. Kt qu ñưc th hin mt s khía cnh sau: Hiu bit ca tr v nguyên nhân nhim GTQĐ. Đ ñánh giá hiu bit ca hc sinh v các nguyên nhân nhim GTQĐ chúng tôi chn la nhng câu hi rt ph thông, không mang tính phc tp chuyên môn hóa (bng 3.13). Các nguyên nhân ñưc các em tr li kt qu cao nht là không ra tay trưc ăn và sau ñi v sinh (81,46%), ăn rau sng ra không sch 73%, và nguyên nht các em ít bit nht là ung nưc lã 64,87%. Nhìn chung, trên 60% các em ñu bit các nguyên nhân nhim giun; c 2 nhóm hc sinh kinh và dân tc hiu bit xp x ngang nhau khác bit không có ý nghĩa thng kê vi p > 0,05. Trong s các em hiu bit v nguyên nhân nhim giun thì ch có 68 em (33,17%) hiu bit ñy ñ v các nguyên nhân gây nhim giun mà chúng tôi ñ cp(bng 3.20). Nguy cơ nhóm hc sinh hiu bit không ñy ñ các nguyên nhân gây nhim GTQĐ cao gp 1,7 ln so vi nhóm có hiu bit ñy ñ các nguyên nhân nhim GTQĐ (bng 3.20). Rõ ràng ñây các em cũng chưa tht s ñưc trang b ñy ñ v các nguyên nhân nhim giun, các nguyên nhân rt thông thưng như ñi chân ñt, ra tay, ñ móng tay dài cũng còn khá nhiu em chưa hiu bit. Khi so sánh v hiu bit v các nguyên nhân nhim GTQĐ ca 2 nhóm hc sinh kinh và dân tc chúng tôi cũng rt ngc nhiên là các em hc
71. i sinh dân tc cũng nhn thc v nguyên nhân gây nhim GTQĐ không khác bit so vi hc sinh kinh (bng 3.13) Như vy vn ñ bt ñng ngôn ng ñây ngày càng không có ý nghĩa, các em hc sinh dân tc ñã hiu ting kinh khá ñy ñ, ñây cũng là ñim thun li cho chúng ta khi tuyên truyn v các kin thc v sinh phòng bnh. Hiu bit v nguyên nhân gây phát tán trng giun trong môi trưng. Hai nguyên nhân mà chúng tôi ñ cp ñ phng vn các em hc sinh là dùng phân tươi bón rung và ñi cu ra ñt. Kt qu có trên 90% các em ñu ñng ý là dùng phân tươi bón rung là nguyên nhân làm phát tán trng giun; nhưng khi phng vn v ñi cu ra ñt thì rt ít em ñng ý (ch xp x 6%); Nhưng khi gp 2 câu hi li va bón rung bng phân tươi va ñi cu ra ñt thì li có ñn gn 90% các em ñng ý (bng 3.19). Chúng tôi rt ngc nhiên và th hi nhng em không ñng ý nguyên nhân ñi cu ra ñt các em tr li rt vô tư là nhà em không có h xí hoc mt s khác tr li là nhà em thưng ñi cu ra lô cà phê sau nhà. Chúng tôi th xem tht hư ca câu tr li ca các em v ñi cu ra ñt. Rt kinh ngc phía sau trưng là lô cà phê các em ñi tin rt bn và giy v sinh vt ba bãi; trong khi ñó ti h xí ca nhà trưng thì hu như không s dng.
72. i Hình 4.1 . Giy v sinh quanh gc cà phê Hình 4.2. Nhà v sinh ca trưng không ñưc dùng vì thiu nưc
73. i Hình 4.3. Nhà v sinh làm tm sơ sài và không x dng Như vy, vn ñ ñt ra ñây là giúp các em nhn thc ñy ñ các nguyên nhân phát tán và lây nhim bnh GTQĐ là ñi cu ñúng nơi quy ñnh. Nu ý thc ñưc ñiu này tt s làm ci thin v sinh môi trưng và hn ch phát tán trng giun ra môi trưng. Ci thin tình trng v sinh luôn có tác dng trc tip lên mc ñ nhim giun và tái nhim. Các nghiên cu t Tây n cho thy t l mc GTQĐ thp mt cách ñáng k các vùng có ñiu kin v sinh tt. Nhưng ñiu kin v sinh tt không có tác dng nu nó không bao ph mt t l ln dân s. Zimbabwe, bt chp s gia tăng ñáng k s h xí nhưng không thy có s gim t l nhim GTQĐ vì ngưi ta không nhn thc tt v v sinh môi trưng [Bradley và CS.,1993]. nh hưng ca ci thin ñiu kin v sinh ñn s lan truyn bnh
74. i GTQĐ chm và có th mt hàng chc năm mi có th có tác ñng. Tin ñu tư ca công trình v sinh cũng là mt vn ñ cn tr ln cho vic phát trin s lưng các h xí. Thêm vào ñó vic bao ph các h xí không phi gii pháp tt tr khi các nhà v sinh này ñưc duy trì x dng. Các nghiên cu Senegan(Sow và CS,.2004) chng minh rng bt chp s bao ph h xí rt cao, phn ln các ña tr khi ñưc phng vn ñã tr li chúng ñi v sinh bt c nơi ñâu tin. Các tri nghim Mozambique chng minh rng các vùng có ñ che ph nhà xí thp, ngay ti các gia ñình duy trì vic dùng h xí tt, thì ñt ti sân nhà vn b ô nhim bi trng giun. Nghiên cu gn ñây v kim soát GTQĐ Vit Nam, da trên ty giun thưng quy, xây dng nhà v sinh và giáo dc sc kho, ñã cho thy ñu tư tin/tr/h xí là 7,9 USD( tương ñương vi 200 liu thuc ty giun). Xây dng h xí mi và duy trì hot ñng ca chúng cho hc sinh ti trưng hc là cách cung cp ñiu kin v sinh thit yu có hiu qu hơn. Cách can thip này ch làm gia tăng s che ph h xí cho mi cng ñng dưi 1% nhưng thông qua s tác ñng ca nhà trưng cho hiu xut s dng cao và nh hưng lan to ra cng ñng rng rãi. T nhn thc ca các em hc sinh s tác ñng ñn gia ñình v s dng h xí. Theo tính toán, ñ che ph h xí 20% cho cng ñng thì cn ñu tư khong 50.000 USD và toàn b là 9.000.000USD cho mt tnh, và nu như ch là ch trương ca xã hi, nhà nưc b tin thì s không kh thi. Do vy giáo dc v nhn thc nguyên nhân và các bin pháp phòng chng là ñiu rt cn thit ñ t ñó ngưi dân t b tin xây dng h xí và duy trì s dng nó. Hiu bit ca hc sinh v tác hi ca GTQĐ. Các tác hi do giun gây ra như ñau bng, gy yu, thiu máu, gim trí nh không tp trung, trong ñó ñau bng là tác hi ñưc các em bit nhiu nht
75. i (88,29%), các tác hi khác kh năng hiu bit ca các em dao ñng t 50 – 60% (bng 3.14). Nhìn chung các em cũng ñã nhn thc tác hi ca các bnh lý do giun gây ra. Hiu bit v các bin pháp phòng chng GTQĐ. Hiu bit ca các em hc sinh v các bin pháp phòng chng GTQĐ rt tt và ñng ñu cho c hc sinh kinh và dân tc, trên 80% các em ñu bit các bin pháp phòng chng giun. Trong ñó 100% các em cho rng nên dùng nưc sch và ăn thc ăn nu chín, tuy nhiên s hc sinh bit bin pháp ty giun ñnh kỳ chưa cao : ch 58 (69,1%) tr ngưi kinh và 82(67,77%) tr ngưi dân tc thiu s bit bin pháp này. (bng 3.15) Thái ñ ca hc sinh v phòng chng GTQĐ. Khi hi tìm hiu v thái ñ ca hc sinh v phòng chng giun, các em ñu có thái ñ tích cc : 157 em(76,59%) ñng ý h xí là cn thit, 183 em (89,27%) ñng ý phi ty giun ñnh kỳ, 184 em ( 89,76%) thy cn phi ty giun khi nhim giun, 175 em( 85,37%) thy cn phòng chng giun (bng 3.16). Hu ht các câu hi liên quan ñn thái ñ ca hc sinh v phòng chng GTQĐ các em hc sinh kinh và hc sinh dân tc ñu tr li như nhau khác bit không có ý nghĩa, ch riêng câu hi v nhn thc cn hay không cn s dng h xí thì nhóm hc sinh dân tc tr li không cn h xí 66,12% thp hơn so vi các em hc sinh kinh là 91,66%, khác bit có ý nghĩa vi p < 0,05. Nhiu công trình nghiên cu khác ca các tác gi : Phan Văn Trng, Ngô Th Tâm, Nguyn Xuân Thao. . . tin hành các buôn cũng cho thy t l các h ñng bào dân tc không s dng h xí cao hơn nhiu so vi các h ngưi kinh. Cũng có th bt ngun t thc t cuc sng là nhng ñng bào dân tc thưng sng nhng vùng ñt có din tích rng, h ñã có nhiu năm sng du canh du cư
76. i thói quen ñi tin vào h xí chưa tht s cn thit ñi vi ñi sng thc t ca h và t cuc sng gia ñình ñã to thói quen không tt vi các em hc sinh và do vy nhn thc v vai trò ca h xí trong vic phòng chng các bnh GTQĐ chưa tht s ñy ñ. Đ có mt cái nhìn ñy ñ hơn vai trò ca gia ñình tác ñng thc s ñn các em hc sinh trong vic nhn thc v vai trò ca h xí trong phòng chng các bnh GTQĐ chúng tôi ñiu tra t l bao ph h xí ca các h gia ñình ca các hc sinh nm trong din nghiên cu. Kt qu th hin bng 3.17 cho thy: T l bao ph h xí chung cho các h gia ñình có con em nm trong nhóm ñiu tra là 93,65%; trong ñó h xí hp v sinh là 35,12%(72/205), không hp v sinh là 52,19%(107/205), 6,34%(13/205) các gia ñình không có h xí. Nu so sánh gia h ngưi kinh và h dân tc thiu s thì h ñng bào kinh có ñn 100% có h xí trong ñó 50% h xí hp v sinh và 50% s h có h xí không hp v sinh. Đi vi ñng bào thiu s có 89, 26% có h xí, trong s ñó ch 35,54% h xí hp v sinh, 52,73% không hp v sinh . Rõ ràng là t ý thc gia ñình s tác ñng rt ln ñn các em trong vic nhìn nhn v vai trò h xí. Phan Văn Trng(2002), ñiu tra v tình hình s dng h xí ca các h ñã cho thy: s h có h xí là 54,9%, s h có h xí hp v sinh là 23, 4% . Ngô Th Tâm(2005) cho kt qu ñiu tra tình hình x dng h xí ti huyn Lăk : Gn 50% s h không có h xí , trong ñó ch hơn 20% s h xí là hp v sinh, kt qu này thp hơn nghiên cu ca chúng tôi. Theo phân tích ca chúng tôi phn trên, vic che ph h xí din rng gp nhiu khó khăn: thói quen xu, kinh phí . . . vì vy vn ñ cng c hot ñng h xí ti các trưng, thông qua cách tip cn can thip giáo dc bng hot ñng ca
77. i giáo viên to lp cho các em thói quen tt, t ñó gây tác ñng tt li cho gia ñình xã hi, khi ngưi dân thy s cn thit ca h xí trong bo v sc kho, h s t b tin ra làm và duy trì x dng. Thc hành ca hc sinh v phòng chng GTQĐ. Đánh giá v thc hành ca các em v phòng chng GTQĐ chúng tôi thy vn ñ ty giun ñnh kỳ chưa ñưc các em tht s quan tâm, ch có 40% các em cho là cn thit phi ty giun ñnh kỳ, còn các yu t khác như ñi dép, ung nưc ñun sôi, ra tay trưc khi khi ăn, sau khi ñi cu . tt c ñu hiu bit tt trên 90% các em ñu tr li ñi dép, ra tay trưc lúc ăn, sau khi ñi cu là nhng ñiu cn phi làm ñ phòng chng bnh GTQĐ. Tuy nhiên nu xét riêng tng nhóm hc sinh kinh và hc sinh thiu s thì nhn thc này li khác bit có ý nghĩa vi p < 0,01 (bng 3.18). Thói quen ñi chân ñt, ñi tin ra ñt ñã nh hưng ln ñn nhn thc thc hành phòng chng bnh GTQĐ ca các em hc sinh dân tc thiu s, góp phn to s khác bit trong cưng ñ nhim trung bình so vi các em hc sinh kinh và nguy cơ nhim giun các nhóm hc sinh dân tc cũng cao hơn so vi nhóm hc sinh kinh (bng 3.20, 3.21 3.26.)
78. i KT LUN T kt qu ñiu tra tình hình nhim GTQĐ ca hc sinh trưng tiu hc Y Wang thành ph Buôn Ma Thut chúng tôi rút ra mt s kt lun sau: 1. T l nhim GTQĐ: T l nhim GTQĐ chung ca hc sinh là 34,93%; trong ñó t l nhim giun ñũa 4,7%, giun tóc 0,85% , giun móc/m 96,58%, và t l nhim phi hp 2 loi giun là 1,71%. Không có s khác bit có ý nghĩa v t l nhim giun theo gii và theo dân tc. Cưng ñ nhimgiun ñũa, giun tóc, và giun móc m mc ñ nh; cưng ñ nhim trung bình ca giun ñũa, giun tóc, và giun móc/m là 70,80 (23.720/335). 2. Kin thc, thái ñ, thc hành ca hc sinh vè phòng chng nhim GTQĐ. Trên 70% các em hc sinh hiu bit v các nguyên nhân nhim giun, và tác hi ca bnh lý do nhim GTQĐ. Trên 80% các em hc sinh hiu bit các bin pháp phòng chng giun như không ñi cu ba bi, ra tay trưc khi ăn và sau ñi v sinh, không dùng phân tươi bón rung. Trên 80% các em hc sinh có thái ñ tích cc v s cn thit ca h xí, ty giun ñnh kỳ Tuy nhiên, nhóm hc sinh kinh có thái ñ tích cc cao hơn so vi hc sinh dân tc, khác bit có ý nghĩa thng kê ln vi p < 0,01, p < 0,1 và p < 0,05. 3. Hiu qu ty giun bng liu duy nht mebendazole 500mg
79. i Mebendazole liu duy nht 500mg có tác dng tt vigiun ñũa, giun tóc và giun móc/m. T l sch trng vi giun ñũa, giun tóc là 100% ; t l sch trng vi giun móc là 83,19%. Chưa phát hin các tác dng không mong mun ca thuc.
80. i KIN NGH 1. Tip tc thc hin ty giun ñnh kỳ cho các em hc sinh vì ñây là nhóm nguy cơ cao. 2. Đy mnh hơn na giáo dc cho hc sinh v phòng chng nhim bnh GTQĐ, nht là thay ñi thói quen s dng h xí, cng c các h xí sn có ca trưng, to cho các em thói quen s dng h xí trưng, ñ tác ñng ñn gia ñình.
81. i TÀI LIU THAM KHO Tài liu ting Vit 1. Carlo Urbani (1998), “ Các bnh giun truyn qua ñt, sán truyn qua thc ăn và giun ch”, Tài liu tp hun ñánh giá dch t hc và phòng chng các bnh giun sán, trang 1 13, 49 – 53. 2. Ngô Chân, Tôn N Phương Anh, Ngô Th Minh Châu, Trn Th Bích Thy, Châu Th Kim Yn và Nguyn Th Hóa (2002), “ Đánh giá hiu qu ty giun ca Mebendazole 500mg (Fucaga) v sô cô la liu duy nht lên giun tròn ñưng rut”, tuyn tp công trình khoa hc chuyên ñ ký sinh trùng, (tp 1), trang 186 – 191. 3. Nguyn Văn Chương, Bùi Văn Tun, Nguyn Văn Khá, Nguyn Hu Giáo và CS (2004), “ Nghiên cu ñc ñim dch t hc nhim giun sán ñưng rut tnh Gia Lai – th nghim gii pháp can thip mt s trưng tiu hc”, Y hc thc hành, (s 447), trang 43 – 48. 4. Lê Đình Công (1998), “Tình hình bnh giun sán hin nay Vit Nam phương hưng phòng chng các bnh giun sán 1998 – 2000 và ñn 2005”, tài liu tp hun ñc ñim dch t, bnh hc, ñiu tr và k thut chn ñoán trong phòng chng mt s bnh giun sán chính Vit Nam, trang 3 – 8. 5. Hoàng Tân Dân (2007), “ Giun móc/m ( Ancylostoma duodenal /Necator americanus)”, Ký sinh trùng – sách ñào to bác sĩ ña khoa , nhà xut bn Y hc, trang 155164.
82. i 6. Hoàng Tân Dân (2007), “ Giun tóc ( Trichuris trichiura )”, Ký sinh trùng – sách ñào to bác sĩ ña khoa , nhà xut bn Y hc, Hà Ni trang 165171. 7. Lương Văn Đnh, Nguyn Võ Hinh, Bùi Th Lc, Hoàng th Diu Hương, Trn Th Mng Liên và Lê Quang Phú (2006), “ Nghiên cu tình hình nhim giun truyn qua ñt và ñánh giá s tái nhim sau can thip bng mebendazol tr em xã Hng Vân, Huyn A Lưi tnh Tha Thiên Hu 2005 – 2006 ”, Phòng chng bnh st rét và các bnh Ký sinh trùng , (S 6), trang 87 – 93. 8. Lê Cao Hi, Đàm Văn Cương, Nguyn Văn Kinh, Trn Huy Dương và CS (2004), “ Trin khai mô hình phòng chng bnh giun ñưng rut bng bin pháp ty giun hàng lot kt hp truyn thông, giáo dc cho hc sinh tiu hc tnh Thái Nguyên Năm 2004”, Phòng chng bnh st rét và các bnh ký sinh trùng, (S 6), trang 87 93 . 9. Nguyn Th Vit Hòa, Đng Th Cm Thch, Nguyn Thu Hương và CS (2005), “ Mt s kt qu phòng chng giun ñưng rut hc sinh tiu hc năm 2002 – 2003”, Phòng chng bnh st rét và các bnh ký sinh trùng, ( S 3 ), trang 92 – 97. 10. Nguyn Trn Giáng Hương (2006), “hóa tr liu nhim giun ñưng rut”, Dưc lý hc lâm sàng, (tp 1), nhà xut bn Y hc, Hà Ni, trang 87 – 97. 11. Trn Quc Kham, Lê Th Tuyt (2008), “ Thc trng nhim giun ñũa, giun tóc và giun móc Xuân Trưng, Tnh Nam Đnh”, Y dưc hc quân s, ( volume 33, N 0 2/ 2008), trang 79 – 83.
83. i 12. Nguyn Công Khanh, Nguyn Thu Nhn, Ngô Minh Thi, Dương Bá Trc và Trn Th Hng Hà (1996), “ Tình hình nhim giun tr em 7– 12 tui và tác dng ñiu tr bng mt liu mebendazole 500mg”, Nhi khoa, ( tp 5, s 3 ), trang 97 – 102. 13. Khoa Y t công cng, Trưng Đi hc Y Hà Ni (2006), Phương pháp nghiên cu khoa hc trong y hc và sc khe cng ñng, Nhà xut bn y hc, Hà Ni. 14. Phm Trung Kiên (2004), Đánh giá hiu qu mt s gii pháp can thip cng ñng ñn bnh tiêu chy và nhim giun truyn qua ñt tr em dưi 5 tui ti xã Hoàng Tây, Kim Bng, Hà Nam, Lun án Tin sĩ Y hc, Trưng Đi hc Y Hà Ni, Hà Ni. 15. Cao Bá Li, T Th Tĩnh, Cn Th Cúc, Nguyn Thanh Hi và Dương Th Hng (2007), “ Mi liên quan gia tình trng thiu máu và nhim giun ñưng rut hc sinh ( 6 – 14 tui ) ba trưng tiu hc xã Qung Lc, Mai Pha, Chi Lăng ti thành ph Lng Sơn năm 2005”, Phòng chng bnh st rét và các bnh ký sinh trùng, (1), trang 77 – 82. 16. Trn Xuân Mai, Nguyn Vĩnh Niên, Nguyn Long Giang, Trn Th Hng, Phùng Đc Thun và Ngô Hùng Dũng (1994), Ký sinh trùng y hc, trang 125 – 143. 17. Đng Văn Ng và Đ Dương Thái (1970), Ký sinh trùng y hc, Nhà xut bn Y hc và th dc th thao, Hà Ni, trang 16 – 75. 18. Vũ Th Bình Phương (2001 ), Đánh giá thc trng nhim giun ñưng rut ca hc sinh tiu hc và trung hc cơ s ti mt s xã thuc huyn Đông Hưng tnh Thái Bình , Lun án Thc sĩ Y hc Đi hc Y Hà Ni, Hà Ni.
84. i 19. Thân Trng Quang, Nguyn Xuân Thao, Phm Văn Thân (2008) “ Nghiên cu mt s ñc ñim v tình hình nhim giun truyn qua ñt ngưi dân tc Ê Đê ti hai xã ca tnh ñăklăk”, Y hc thc hành, (625+626) s 10/2008, trang 5052. 20. Thân Trng Quang, Nguyn Xuân Thao (2008)”Thc trng nhim giun móc và s thay ñi mt s ch s huyt hc hc sinh tiu hc dân tc Ê Đê b nhim giun móc ti xã Ea Tiêu, huyn Krông Ana tnh Đăklăk”, Y hc thc hành, (625+626) s 10/2008, trang 7780. 21. Ngô Th Tâm (2005), Nghiên cu t l nhim giun ñũa ( Ascaris lumbricoides), giun tóc (Trichuris trichiura), giun móc/m ( Ancylostoma duodenal/Necator americanus) và mt s yu t nguy cơ cng ñng dân tc huyn Lăk, tnh Daklak năm 2005, Lun án Thc sĩ y hc, Trưng Đi hc Y Hà Ni, Hà Ni. 22. Đ Dương Thái và b môn ký sinh trùng (1975), Ký sinh trùng và bnh ký sinh trùng ngưi , nhà xut bn Y hc,Hà Ni. (quyn 3), trang 422 466. 23. Nguyn Xuân Thao (2006), Nghiên cu mt s yu t nguy cơ và ñánh giá hiu qu mt s bin pháp can thip các bnh giun truyn qua ñt , Trưng Đi hc Tây Nguyên, Đăklăk. 24. Phm Hoàng Th (2007), “ Giun ñũa ( A. lumbricoides )”, Ký sinh trùng – sách ñào to bác s ña khoa, nhà xut bn Y hc,trang 145 – 154. 25. Phm Hoàng Th, Phm Văn Thân, Trnh Hu Vách, Lê Th Tuyt và Trương Th Kim Phưng (2002), “ Đánh giá hiu qu mt s bin pháp can thip trong phòng chng các bnh giun ñưng rut tr em ti
85. i mt s xã tnh Thái Bình”, tuyn tp công trình khoa hc chuyên ñ ký sinh trùng, (tp 1), trang 172 – 178. 26. Ngô Th Thi, Nguyn Công Khanh, Dương Bá Trc, Lê Th Chiêu (1995), “ Tình hình nhim ký sinh trùng ñưng rut và s liên quan ñn tình trng thiu máu tr em tui hc ñưng”, Y hc thc hành ( ISSN 0866 7241) trang 42 – 45. 27. T chc Y t th gii (2000), hưng dn công tác phòng chng các bnh giun truyn qua ñt và thiu máu do giun, nhà xut bn y hc, Hà Ni, trang 11 – 100. 28. Phan Văn Trng (2002), Nghiên cu mt s ñc ñim v tình hình nhim giun móc / m( A. duodenal/N. americanus) Daklak và ñánh giá hiu qu ca ñiu tr ñc hiu, Lun án Tin sĩ Y hc, Trưng Đi hc Y Hà Ni, Hà Ni. 29. Phan Văn Trng (2000), “Nghiên cu mt s yu t nguy cơ nh hưng ñn giun truyn qua ñt dân cư phưng Tân Tin thành ph Buôn Ma Thut và xã Cưsuê huyn Cư’mga tnh Daklak”, Y hc thc hành, (5), trang 2830. 30. Vũ Đc Vng, Bùi Vĩnh Diên, Nguyn Xuân Tâm và CS (1996), “ Kt qu nghiên cu tình trng nhim giun ñưng rut t năm 1985 – 1995 trong cng ñng các dân tc bn tnh Tây Nguyên và hiu qu ca các nhóm thuc ñiu tr giun”, Y hc thc hành (S 12/1996), trang 199 203. 31. Lê Văn Xanh, Trn Văn Năm, Nguyn Th Thanh Thy, T Thanh Phương, Danh La, T Văn Kim và Đ Th Hoài Hương (2005), “ Tình hình nhim giun ñưng rut và hiu qu phòng chng giun hc
86. i sinh tiu hc ca tnh Kiên Giang”, Phòng chng bnh st rét và các bnh ký sinh trùng, ( tp 1 ), trang 92 – 97. Tài liu ting Anh 32. Alex Loukas and Peter J. Hotez (2006), “ sectionVII : chemotherapy of parasitic infections – chapter 41 : chemotherapy of helminth infections”, Goodman & Gilman’s the pharmacological basis of therapeutics (11 th ed. 2006). 33. Ananthakrian S., Lanini P., Pani S. P (1997), “Intestinal geohelminthiasis in the developing world”, Nalt – Med – j – India, (10), pp, 67 – 71. 34. Costa Macedo L. M. , Costa M. D. , Almeida L.M ( 1999), “Ascaris lumbricoides in infant : a populationbased study in Rio de Janero , Brazilia” , Cad – Saude Publica (15), pp, 173 178. 35. Hadidjaja P. , Bonang E. , Suyardi M. a. et al (1998 ), “The effect of intervention method on nutritional status and congnitive of primary school children infected with Ascaris lumbricoides”, Am – J – trop – med – hyg, (59) , pp, 791 – 795. 36. Jamaleh L (1998), “ Comparative prevalence of some common intestinal helminth infections in different altitudinal regions in Ethiopia”, Ethiopia – Med – J, (36 ), pp, 1 – 8. 37. Kightlinger L.K. , Seed J. R. , Kightlinger M.B (1998), “Ascaris lumbricoides intensity in relation to environmental, socioeconomic and behavioral determinant of exposure to infection in children from southeast Madagasca.” , J – Parasitol, ( 84) ,pp, 480 – 484.
87. i 38. Magambo J.K. , Zeyhle E. , Wachira T.M. (1998 ), “ Prevalence of intestinal parasites among children in southern Soudan”, East – Afr – Med (75) ,pp 288 – 290. 39. Mahendra, Raj S. ( 1998 ), “ Intestinal geoheminthiasis and growth in pre – adolescent primary school children in Northeastern Peninsular Malaysia.” , Shoutheast Asian – J Med – Public – Health , (29) , pp. 112 – 117. 40. Marco Albonico, Antonio Montresor, D.V.T Crompton and Lorenzo Savioli (2006), “ Intervention for control of soil transmitted helminthiasis in the community”, Advances in parasitology (vol 61 2006) pages 334336. 41. Philip J. Rosenthal (2007), “ Clinical pharmacology of the anthelmintic drugs”, Basic – clinical pharmacology, ( 10 th Ed) , pp, 867 877. 42. S. Brooker, A.C.A.Clement and D.A.P. Bundy (2006), “Globan epidemiology, ecology and control of soil – transmitted helminth infections” advances in parasitology, (vol 622006), pages 233. 43. Saldiva S. R. , Silveira A.S. , Philippi S. T. et al (1999), “Ascaris – trichiuris associated and malnutrition in Bazilian children”, Pediatr – Perinat – Epidemiol (13) pp, 89 – 98. 44. Sheral S. Patel & Jame W. Kazura ( 2004), “ Helminthic diseases” , Nelson textbook of Pediatrics, pp 1155 – 1159. 45. WHO (1996), Report of the WHO informal on the use of chemotherapy for the control of morbidity due to soil transmitted nematodes in human, Geneva.
88. i 46. WHO (1998), Report SEAR/WPR regional meeting on prevention and control of selected parasitic disease, Manila – Philippine 1998. 47. WHO (1991), “ Cellophane feacal thicksmear for diagnosis of intestinal schistosomiasis ( KatoKatz technique)”, Basic laboratory methods in medical parasitology , World Health Organization, Geneva, pp 2530.
89. i Ph lc 1 PHIU ĐIU TRA KIN THC, THÁI Đ, THC HÀNH CA HC SINH V GIUN TRUYN QUA ĐT PHN HÀNH CHÍNH Mã hc sinh :
    
    
    S phiu :
    
    
    Lp : PHN PHNG VN 1. Em có nghe nói ñn bnh giun bao gi chưa a. Có b. Không c. Không bit. 2. Em hãy k tên các loi giun gây bnh cho ngưi mà em bit. a. b. c. d. e. f. g. h. 3. Em cho bit giun vào cơ th ngưi bng cách nào a. Qua ñưng ăn ung. b. Qua da c. Qua c hai con ñưng trên c. không bi 4. Em hãy chn la trong nhng nguyên nhân sau ñâu là nguyên nhân gây nhim giun truyn qua ñt : a. Ăn rau sng ra không sch. b. Ăn thc ăn b nhim bn. c. Các nguyên nhân khác : d. Đ móng tay dài bn.
90. i e. Đi chân ñt. f. Không bit g. Không ra tay trưc khi ăn, sau khi ñi v sinh. h. Ung nưc lã. 5. Em hãy cho bit các biu hin bnh sau ñâu là do bnh giun : a. Đau bng. b. Gy yu, suy nhưc. c. Gim trí nh, hc không tp trung. d. Chm ln. e. Thiu máu. f. Các biu hin bnh khác mà em bit : g. Không bit. 6. Theo em bnh giun có nguy him không. a. Nguy him. b. Không nguy him. c. không bit. 7. Em ñưc ty giun như th nào : a. Ty giun ñnh kỳ. b. Ty giun không ñnh kỳ. c. Chưa ty giun bao gi. d. không nh. 8. Theo em sau thi gian bao nhiêu lâu ty giun là va : a. Sáu tháng. b. Mt năm. c. Hai năm.
91. i d. Lúc nào ñau bng thì ty giun. 9. Theo em có nht thit phi ty giun ñnh kỳ không : a. Có . b. Không. c. Không bit. 10. Khi ñưc bit mình có giun em có dc b m cho ung thuc không : a. có. b. Không. 11. Theo em nguyên nhân nào sau ñây làm trng giun lan truyn ra ñt. a. Đi a by ra ñt. b. Dùng phân ngưi tươi bón cho cây trng. c. C hai. 12. Theo em rui có làm lan truyn bnh giun không : có
    không
    13. Theo em có cn thit phi ñ phòng bnh giun không : có
    Không
    14. Em hãy k ra các bin pháp phòng chng bnh giun mà em bit : 15. Theo em thì mi gia ñình nên có h xí hp v sinh riêng không : có
    Không :
    16. Nhà em có h xí không : có
    không
    
92. i 17. Loi h xí gia ñình em dùng là loi nào :
    h xí ñào
    h xí hai ngăn
    h xí di nưc loi khác : 18 . Em có thưng xuyên ñi chân không ra ñt không :
    có
    không Vì sao? 19. Gia ñình em dùng ngun nưc nào ñ sinh hot :
    nưc máy thy cc
    ging khoan
    ging ñào
    nưc sui, ao h
    loi khác : (ghi c th ) 20. Em có thưng ung nưc lã không :
    có.
    không 21. Em có thưng ñi cu ra ñt hoc xung nưc không :
    có
    không. 22. Em có ra tay trưc khi ăn và sau khi ñi v sinh không :
    có
    không
93. i Ph lc 2 KT QU XÉT NGHIM PHÂN Lp : Mã Mã H và tên Tui Kt qu xét Ghi chú HS XN Nam N Dt nghim