Luận văn Thực trạng và một số yếu tố nguy cơ nhiễm giun truyền qua đất ở người Êđê buôn Buôr và Earang tỉnh Đắk Lắk năm 2007 - 2008

Nội dung text: Luận văn Thực trạng và một số yếu tố nguy cơ nhiễm giun truyền qua đất ở người Êđê buôn Buôr và Earang tỉnh Đắk Lắk năm 2007 - 2008

1. i B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN YBLIU ARUL THC TRNG VÀ MT S YU T NGUY CƠ NHIM GIUN TRUYN QUA ĐT NGƯI Ê ĐÊ BUƠN BUƠR VÀ EARANG TNH ĐKLK NĂM 2007 2008 Chuyên nghành : Ký sinh trùng – Cơn trùng Mã S :607265 LUN VĂN THC SĨ KÝ SINH TRÙNG – CƠN TRÙNG NGƯI HƯNG DN KHOA HC: PGS.TS NGUYN XUÂN THAO Buơn Ma Thut, năm 2009
2. iv MC LC Trang Trang ph bìa i Li cam đoan ii Li cm ơn iii Mc lc iv Danh mc các ch vit tt vi Danh mc các bng vii Danh mc các hình ix ĐT VN Đ 1 Chương I: Tng quan tài liu 3 1.1. Lch s v bnh giun truyn qua đt 3 1.2. Tác hi ca giun truyn qua đt 6 1.3. Chu kỳ phát trin ca giun truyn qua đt 10 1.4. Nh ng yu nh hưng ti tình trng nhim giun sán truyn qua đt 15 1.5 Tình hình nhim giun truyn qua đt trên th gii và trong nưc 16 Chương II: Đi tưng và phương pháp nghiên cu 23 2.1. Đi tưng nghiên cu 23 2.2. Đa đim và thi gian nghiên cu 23 2.3. Phương pháp nghiên cu 23 2.4. Các bin s và ch s nghiên cu 26 2.5 Phân tích và x lý s liu 30 2.6 Các sai s cĩ th gp và cách hn ch 31 2.7 Vn đ đo đc trong nghiên cu 32 Chương III: Kt qu nghiên cu 33 3.1.T l, cưng đ nhim giun truyn qua đt ngưi Êđê ti buơn 33 Buơr và buơn Earang 3.2.Các yu t nh hưng đn nhim giun 39
3. v Chương IV: Bàn lun 48 4.1.T l, cưng đ nhim giun truyn qua đt ngưi Êđê ti buơn 48 Buơr và buơn Earang 4.2. Thc trng các yu t nguy cơ nh hưng đn nhim giun ti cng 51 đng Ê đê ti hai buơn nghiên cu K LUN VÀ KIN NGH 54 TÀI LIU THAM KHO PH LC
4. iii LI CM ƠN Đ hồn thành đ tài này, tơi bày t lịng bit ơn sâu sc đn: Ban giám hiu trưng Đi Hc Tây Nguyên Phịng Sau Đi hc trưng Đi Hc Tây Nguyên Khoa Y Dưc , trưng Đi Hc Tây Nguyên B mơn Ký sinh trùng Cơn trùng Đc bit tơi bày t long bit ơn sâu sc đn PGS.TS Nguyn Xuân Thao đã tn tình trc tip ging dy, hưng dn và giúp đ tơi hồn thành đ tài này. Xin cm ơn gia đình và bn bè, đng nghip đã chia s, đng viên tơi trong sut thi gian hc tp.
5. vi DANH MC CÁC CH VIT TT Ting Vit BHLĐ : Bo h lao đng (s dng găng tay) Cs : Cng s HGĐ : H gia đình HS : Hc sinh GTQĐ : Giun truyn qua đt HX : H xí HXHVS : H xí hp v sinh NXB : Nhà xut bn SRKST & CT : St rét Ký sinh trùng và Cơn trùng TB : Trung bình TQPUXQN : Thĩi quen phĩng u xung quanh nhà XN : Xét nghim VSMT : V sinh mơi trưng YTNC : Yu t nguy cơ Ting Anh CDC : The Centers for Disease Control and Prevention EPG : Egg per gram (s trng trung bình trên 1 gram phân) : Knowledge Attitude Practice ( kin thc Thái đ KAP Thc hành) WHO : World Health Organization (T chc Y t Th gii)
6. ix DANH MC CÁC HÌNH Hình 1.1. Trng và giun tĩc trưng thành 7 Hình 1.2. Chu kỳ ca giun mĩc theo nhĩm tui 8 Hình 1.3. u trùng ca giun mĩc chui qua da và giun mĩc 9 Hình 1.4. Chu kỳ phát trin ca giun Tĩc 11 Hình 1.5. Chu kỳ phát trin ca giun mĩc/m 15 Hình 1.6. Bn đ phân b và t l nhim giun 16 Hình 1.7. Phân b t l nhim giun Vit Nam 17 Hình 3.1. Bi u din t l nhim giun đũa, giun tĩc, giun mĩc ti hai buơn 33 nghiên cu Hình 3.2. Biu din t l nhim giun đũa, giun tĩc, giun mĩc/m theo 34 nhĩm tui ti hai buơn nghiên cu Hình 3.3. Biu din t l nhim giun đũa, giun tĩc, giun mĩc/m phân 35 theo gii ti hai buơn nghiên cu Hình 3.4. Biu din t l nhim giun đũa, giun tĩc, giun mĩc/m phân 36 theo đơn nhim và đa nhim ti hai buơn nghiên cu Hình 3.5. Biu din t l nhim giun đũa, giun tĩc, giun mĩc/m phân 37 theo đơn nhim, đa nhim theo nhĩm tui ti hai buơn nghiên cu Hình 3.6. Hình biu din s trng trung bình / 1gram phân ca giun đũa , 38 giun mĩc/m, giun tĩc hai xã nghiên cu
7. vii DANH MC CÁC BNG Bng 2.1. Nhĩm bin s ph thuc 26 Bng 2.2. Nhĩm bin s đc lp 26 Bng 2.3. Các bin s v kin thc, thái đ, thc hành v v sinh cá nhân và 27 tác hi ca giun Bng 2.4. Phân loi cưng đ nhim: giun đũa, giun tĩc, giun mĩc/m 29 Bng 2.5. S kt hp yu t nguy cơ và nhim giun 30 Bng 3.1. T l nhim giun đũa, giun tĩc và giun mĩc/m ti đa đim nghiên cu 33 Bng 3.2. T l nhim giun đũa, giun tĩc và giun mĩc/m theo nhĩm tui 34 Bng 3.3: T l nhim giun Đũa, giun Tĩc và giun mĩc/m theo gii 35 Bng 3.4. T l đơn nhim và đa nhim các loi giun 36 Bng 3.5. T l đơn nhim và nhim phi hp các loi giun theo nhĩm tui 37 Bng 3.6. C ưng đ nhim giun đũa, giun tĩc v à giun mĩc/m hai buơn 38 Bng 3.7. Mi liên quan gia Dùng găng tay tip xúc phân, rác và hành vi 39 nhim giun đũa Bng 3.8. Mi liên quan gia đi giày hoc dép phân, rác và hành vi nhim 39 giun đũa Bng 3.9. Mi liên quan gia Ung nưc lã và hành vi nhim giun đũa 40 Bng 3.10. Mi liên quan gia ra tay thưng xuyên trưc khi ăn và sau đi 40 tin và hành vi nhim giun đũa Bng 3.11. Mi liên quan gia cĩ và khơng s dng h xí hp v sinh nh 40 hưng đn t l nhim giun đũa Bng 3.12. Mi liên quan gia cĩ và khơng ty giun đnh kỳ nh hưng đn 41 t l nhim giun đũa Bng 3.13. Phân tích đa bin mi liên quan gia nhim giun đũa và các y u t 41 nguy cơ Bng 3.14. Mi liên quan gia khơng và cĩ dùng găng tay tip xúc phân, rác 42 nh hưng đn nhim giun tĩc
8. viii Bng 3.15. Mi liên quan gia khơng và cĩ thưng xuyên đi giày hoc dép 42 nh hưng đn nhim giun tĩc Bng 3.16. Mi liên quan gia cĩ và khơng thưng xuyên ung nưc lã nh 42 hưng đn nhim giun tĩc Bng 3.17. Mi liên quan gia khơng và cĩ thưng xuyên ra tay trưc khi 43 ăn, sau đi tin nh hưng đn nhim giun tĩc Bng 3.18. Mi liên quan gia khơng và cĩ ty giun đnh kỳ nh hưng đn 43 nhim giun tĩc Bng 3.19. Mi liên quan gia khơng và cĩ s dng h xí hp v sinh nh 43 hưng đn nhim giun tĩc Bng 3.20. Phân tích đa bin mi liên quan gia nhim giun tĩc và các yu t 44 nguy cơ Bng 3.21. Mi tương quan gia cĩ và khơng dùng găng tay nh hưng đn 44 tình trng nhim giun Bng 3.22. Mi liên quan gia khơng và cĩ dùng găng tay khi tip xúc đt ơ 45 nhim nh hưng đn t l nhim giun mĩc/m Bng 3.23. Mi liên quan gia khơng và cĩ thưng xuyên đi dày hoc dép 45 nh hưng đn t l nhim giun mĩc/m Bng 3.24. Mi liên quan gia cĩ và khơng thưng xuyên ung nưc lã nh 46 hưng đn t l nhim giun mĩc/m Bng 3.25. Mi liên quan gia khơng và cĩ thưng xuyên ra tay trưc khi 46 ăn, sau đi tin nh hưng đn t l nhim giun mĩc/m Bng 3.26. Mi liên quan gia khơng và cĩ ty giun đnh kỳ nh hưng đn 46 t l nhim giun mĩc/m Bng 3.27. Mi liên quan gia khơng và cĩ s dng h xí hp v sinhnh 47 hưng đn t l nhim giun mĩc/m Bng 3.28. Phân tích đa bin mi liên quan gia nhim giun mĩc/m và các 47 yu t nguy cơ
9. KIN NGH Qua kt qu nghiên cu thc trng và mt s yu t nguy cơ nhim GTQĐ ngưi Êđê buơn Buơr và Earang tnh Đk Lk, t l nhim GTQĐ khá cao. Các nhà qun lý y t cn phi cĩ các bin pháp tuyên truyn giáo dc sc khe đ nâng cao kin thc ca ngưi dân phịng chng các bnh giun sán nĩi chung và GTQĐ nĩi riêng cho đng bào các vùng sâu vùng xa, đc bit cn quan tâm đn đng bào dân tc thiu s. Tuyên truyn vn đng nhân dân VSMT sch s, s dng h xí hp lý. Cn phi điu tr s giun đnh kỳ cho nhân dân trong tnh, đc bit chú trng đn các đng bào dân tc vùng sâu vùng xa tnh ĐkLk.
10. TÀI LIU THAM KHO TING VIT [1]. Trương Quang ánh và Cs (2004), Đánh giá tình hình nhim giun trịn đưng rut hc sinh tiu hc huyn Khánh Vĩnh, tnh Khánh Hịa”, Tp chí Y hc thc hành (477), B Y T xb, tr.8387. [2]. B mơn ký sinh trùng trưng Đi hc Y Hà Ni (2001), Ký sinh trùng Y Hc, Nxb Y Hc Hà Ni, tr. 131151. [3]. Nguyn Văn Chương và Cs (2004), “Nghiên cu đc đim dch t hc nhim giun sán đưng rut tnh Gia Lai th nghim gii pháp can thip mt s trưng tiu hc”, Tp chí Y hc thc hành (477), B Y T xb, tr.4349. [4]. Hồng Tân Dân, Trương Kim Phưng (1996), “Tìm hiu tình trng nhim giun đưng rut liên quan ti mơi trưng sng ca nhân dân 2 xã Nht Tân, Hồng Tây huyn Kim Bng tnh Hà Nam”, Tp san nghiên cu khoa hc, 2, (chuyên đ), tr. 16 23. [5]. Phm Ngc Danh (2007), “So sánh 2 phương pháp điu tr giun Mĩc bng Albendazol liu duy nht và Pyrantel liu 3 ngày, làng Sơmei xã Đăk sơmei”, Tp san nghiên cu khoa hc bnh vin huyn Đăk Đoa, 2007. [6]. Đào Văn Dũng (2004), Thit k nghiên cu h thng Y t, tái bn ln th nht, Nhà xut bn Y Hc 2004. [7]. Nguyn Văn Dũng và Cs (2007) “Bưc đu tìm hiu mm bnh giun đưng rut ngoi cnh ca thành ph Pleiku và th xã Kontum 20002001” K yu cơng trình nghiên cu khoa hc 20012006, B Y t Vin St rétKý sinh trùngCơng trùng Quy Nhơn, Nxb Y hc, tr 550556. [8]. Trn Trng Duy và Cs (2006), “ Thc trng nhim ký sinh trùng đưng rut và nhn thc, thái đ, thc hành sinh viên 2 khi Y1 và y3 năm hc 2005 ti trưng Đi hc y Thái Bình”, Tp chí Y hc thc hành (477), B Y T xb, tr.92 98. [9]. D án phịng chng giun sán (1998), Tài liu tp hun đc đim dch t, bnh hc, điu tr và k thut chn đốn trong phịng chng mt s bnh
11. giun sán chính Vit Nam (tài liu dành cho cán b Y t tuyn tnh) , B Y t, Hà Ni. [10]. Nguyn Văn Đ (1995), Nghiên cu tình trng nhim giun Mĩc và hiu qu ca mt s thuc điu tr giun Mĩc ba vùng canh tác thuc đng bng min Bc Vit Nam , Lun án PTS khoa hc y dưc, Trưng Đi hc Y Hà Ni, Hà Ni. [11]. Lương Văn Đnh, Nguyn Võ Hinh, Bùi Th Lc (2006), “Nghiên cu tình trng nhim GTQĐ và đánh giá s tái nhim sau can thip bng mebendazole tr em xã Hng Vân, huyn A lưi, Tnh Tha Thiên Hu, 20052006”, K yu cơng trình nghiên cu khoa hc 20012006, Vin St rét Ký sinh trùngCơn trùng Quy Nhơn , Nxb Y hc 2007, tr.497505. [12]. Nguyn Cơng Hồ (2006), Thc trng, nhim giun truyn qua đt hc sinh dân tc ni trú A Ma Trang Long, tnh Đk Lk , Đ tài cp cơ s, Trưng Đi hc Tây Nguyên, Buơn Ma Thut. [13]. Nguyn Th Vit Hịa, Nguyn Th Loan, Nguyn Thu Hương, Cs (2004), “Nghiên cu nh hưng ca quá trình ty giun hàng lot đn s phát trin th lc hc sinh tiu hc (611 tui)”, Tp chí Phịng chng bnh st rét và các bnh ký sinh trùng (1), Vin St rétKý sinh trùngCơn trùng trung ương, tr.8998. [14]. Trn Minh Hồng, Nguyn Th Phương Nga, Trn Th Hng (2001), “Nhim ký sinh trùng đưng rut ti xã Phưc Vĩnh An, huyn C Chi, thành ph H Chí Minh”, K yu cơng trình nghiên cu khoa hc 1996 2000 , Nxb Y hc Hà Ni, tr.609 614. [15]. Nguyn Võ Hinh, Bùi Th Lc, Lương Văn Đnh (2005), “Tình hình nhim giun đưng rut tr em và vn đ s dng nhà v sinh, ngun nưc sinh hot ti huyn A Lưi, Tha Thiên Hu năm 2004 2005”, Cơng trình nghiên cu khoa hc, báo cáo hi ngh tồn quc, chuyên ngành st rétký sinh trùngcơng trùng giai đon 20012005, Tp II, Vin St rétKSTCTTW, Nxb Y hc, Hà Ni, tr.172179.
12. [16]. Trn Th Hng (2007), VietNamNet Rau sng cha nhung nhúc giun sán.htm 08:59' 06/04/2007 (GMT+7) [17]. Nguyn Văn Khá (2004), “Nghiên cu đc đim dch t hc nhim giun sán đưng rut 3 tnh Tây Nguyên, th nghim gii pháp can thip mt s đa bàn”, K yu cơng trình nghiên cu khoa hc 20012006, Vin St rétKý sinh trùngCơng trùng Quy Nhơn, Nxb Y hc, tr.424432. [18]. Hồng Th Kim (1998), “Tình hình nhim giun truyn qua đt Vit Nam và nghiên cu hiu qu ca mt s bin pháp phịng chng” Tài liu tp hun đánh giá dch t hc và phịng chng các bnh giun sán, Vin st rét KSTCT TW, tr2630. [19]. Lê li (2006), “Nhn xét tình hình nhim giun truyn qua đt hc sinh tiu hc tnh Nam Đnh t năm 2000 2005”, Tp chí Y hc thc hành (477), B Y T xb, tr.51 54. [20]. Nguyn Th Quỳnh Lưu và Cs (2004), “Tình hình nhim giun ký sinh trùng đưng rut lây truyn qua đt ti xã An Nhơn Tây, huyn C Chi thành ph H Chí Minh”, Tp chí Y hc thc hành (477), B Y T xb, tr.103 107. [21]. Đinh Th Thanh Mai và Cs (2006), “ Thc trng nhim giun đưng rut và hiu qu điu tr bng albendazol 400mg liu duy nht ti trưng tiu hc xã Dũng Tin, huyn Vĩnh Bo Hi Phịng”, Tp chí Y hc thc hành (477), B Y T xb, tr. 55 59. [22]. Trn Xuân Mai, Nguyn Vĩnh Niên, Nguyn Long Giang (1994), Ký sinh trùng y hc , Trung tâm đào to bi dưng cán b Y t thành ph H Chí Minh. tr.125 143. [23]. Trn Xuân Mai, Trn Th Kim Dung, Ngơ Hùng Dũng, Lê Th Xuân, Phan Anh Tun (2007), Ký sinh trùng y hc , Trưng đi hc Y Dưc thành ph H Chí Minh. tr.192 278. [24]. Hồng Văn Miêng và Cs ( 2006), “ đánh giá tình hình nhim giun trịn đưng rut, s xut tán trng giun xung quanh các loi hình nhà tiêu”, Tp chí Y hc thc hành (477), B Y T xb, tr. 31 32.
13. [25]. Lê Hồng Ninh, Nguyn Văn Truyn và Cs (1995), Dch t hc cơ bn, Nxb Y hc, Thành ph H Chí Minh. [26]. Trn Đình Oanh (2003), “Nghiên cu tình trng nhim giun truyn qua đt và đánh giá kt qu can thip hc sinh lp 3, huyn Phú Lc, tnh Tha Thiên Hu, năm 2003”,Lun văn thc s Y hc, Trưng đi hc Y khoa Hu [27]. Z.S.Pawlowski, G.A.Schad, C.J.Stott (1991), Lây nhim và thiu máu do giun mĩc, phương pháp hc phịng chng , Nxb Y hc và Vin tim mch Hà Ni xut bn. [28]. Nguyn Xuân Phách (1995), Tốn thng kê và tin hc ng dng trong Sinh Y Dưc, Nxb Quân đi Nhân dân, Hc vin Quân y. [29]. Đào Ngc Phong (1997), Thng kê Y hc , Nxb Y hc, Hà Ni. [30]. Trương Th Kim Phưng, Phm Văn Thân, Phm Trí Tu (2002) “Đánh giá tình trng nhim giun đưng rut và kin thc thái đ thưc hành ca ngưi dân và bnh giun đưng rut ti mt s xã thuc huyn Đơng Anh Hà Ni“, Tuyn tp cơng trình nghiên cu khoa hc chuyên đ Ký sinh trùng , Nxb Y hc Hà Ni (1) tr162168. [31]. Huỳnh Hng Quang (2008), Chương trình Quc gia phịng chng giun sán. Vin St rétKSTCT Quy Nhơn. [32]. Lê Duy Sáu, Nguyn Văn Phịng, Triu kim Đang và Cs (2001), “Đánh giá tình hình nhim giun sán đưng rut vùng h Thác Bà tnh Yên Bái “, K yu cơng trình nghiên cu khoa hc 1996 2000 , Nxb Y hc Hà Ni, tr.622 626. [33]. Phm Song, Đào Ngc Phong, Ngơ Văn Tồn (2001), Nghiên cu h thng y t Phương pháp nghiên cu y hc , Nxb Y hc Hà Ni. [34]. Ngơ Th Tâm (2005), “T l nhim giun Đũa, giun Tĩc, giun mĩc cng đng dân tc huyn Lăk, tnh ĐkLk”, K yu cơng trình nghiên cu khoa hc 20012006, Vin St rétKý sinh trùngCơng trùng Quy Nhơn, Nxb Y hc, tr.517 524.
14. [35]. Đ Dương Thái và Cs (1974), Ký sinh trùng và bnh ký sinh trùng ngưi , Nxb Y hc Hà Ni, (1), tr.84 86. [36]. Đ Dương Thái, Trnh Văn Thnh (1976), Cơng trình nghiên cu Ký sinh trng Vit Nam , Nxb KH&KT ,( 1), tr.1259, 113 161. [37]. Đng Th Cm Thch (2006), VietNamNet 60 triu ngưi Vit Nam đang mang giun sán trong bng!.htm 26/09/2006 (GMT+7) [38]. Nguyn Xuân Thao và Cs (2006), Nghiên cu mt s yu t nguy cơ và đánh giá hiu qu mt s bin pháp can thip các bnh GTQĐ , đ tài cp B, Mã s: B20023007 [39]. Dương Đình Thin (1993), Dch t hc Y hc, Nxb Y hc, Hà Ni. [40]. Dương Đình Thin (1997), Dch t hc lâm sàng, Nxb Y hc, Hà Ni. [41]. Lê Khánh Thun, Nguyn Văn Chương, Nguyn Văn Khá (2001), “Nghiên cu s phân b bnh giun sán 10 tnh ven bin min Trung, Vit Nam ” , K yu cơng trình nghiên cu khoa hc 1996 2000, Nxb Y hc Hà Ni, tr.601607. [42]. Nguyn Duy Tồn (2003) “Kt qu gia kỳ hot đng d án phịng chng giun sán trong trưng tiu hc do T chc Y t Th gii h tr giai đon 20022003” Các bnh giun sán ch yu hin nay và các hot đng phịng chng giun sán ca Vin St rétKSTCT TƯ”, Thơng tin phịng chng bnh St rét và các bnh Ký sinh trng , Vin SRKST&CT Hà Ni (1), Tr.8288. [43]. T chc Y t Th gii (2000), Hưng dn cơng tác phịng chng các bnh GTQĐ và thiu máu do giun , Nxb Y hc, Hà Ni. [44]. T chc Y t Th gii (2006) bn đ dich t giun WHO website 2006: www.who.int [45]. Trưng Đi hc y Hà Ni (1998), Phương pháp nghiên cu khoa hc y hc , Nxb Y hc, Hà Ni. [46]. Trưng Đi hc y Hà Ni (2002), Dch t hc và thng kê trong nghiên cu khoa hc , Nxb Y hc, Hà Ni.
15. [47]. Phan Văn Trng (2000) “Nghiên cu mt s yu t nguy cơ nh hưng đn nhim GTQĐ dân cư phưng Tân Tin, thành ph Buơn Ma Thut và xã Cưsuê Huyn CưM’Nga tnh ĐkLk”, Tp chí Y hc thc hành (5), B Y T xb,tr.2830. [48]. Phan Văn Trng (2002), Nghiên cu mt s đc đim nhim giun mĩc/m ĐkLk và đánh giá hiu qu bin pháp điu tr đc hiu , Lun án Tin sĩ Y hc. [49]. Trnh Đình Tun, Trnh Tưng (2003) ”Tình hình nhim giun đưng rut dân tc M’Nơng Huyn Lăk tnh ĐkLk” Thơng tin phịng chng bnh st rét và các bnh ký sinh trùng , Vin SRKST&CT Hà Ni, (3), tr.92 98. [50]. Lê Th Tuyt (2001), Nghiên cu tình trng nhim giun Đũa, giun Tĩc, giun mĩc/m và hiu qu ca bin pháp can thip mt s xã tnh Thái Bình , Lun án Tin sĩ Y hc [51]. Lê Th Tuyt (2006), “Thc trng nhim ký sinh trùng đưng rut sinh viên khi Y1 năm hc 2005 ti trưng đi hc Y Thái Bình”, Tp chí Phịng chng bnh St rét và các bnh ký sinh trúng s 3, Vin st rétKý sinh trùngCơng trùng Trung ương, tr.6187. TING ANH [52]. Albonico M, Bickle Q, Ramsan M, et al . (2003), “Efficacy of mebendazole and levamisole alone or in combination against intestinal infections after reeated targeted mebendazole treatment in Zanzibar”, Bulletin of the World Health Organization ,81, pp 34351. [53]. Albright JW; BasaricKeys J. (2006), “Instruction in behavior modification can significantly alter soiltransmitted helminth (STH) reinfection following therapeutic deworming”, Southeast Asian J Trop Med Public Health, 37 (1), pp. 4857.
16. [54]. BartoloniA, GuglielmettiP et al .(1993), “Comparative efficacy of a single 400mg dose of albendazole or mebendazole in the treatment of nematode infections in children”, TropGeogrMed, 45 (3),pp.114116. [55]. Belding D. L. (1942), “The Nemathelminthes or roundworm”, Text Book of Clinical Parasitology, pp. 228 232, 281 290. Belding D. L. (1965), “The superfamilies s trongyloidea , Trichostrongyloidea and metastrongyloide a”, Text Book of Parasitology, pp. 423 447.
17. 1 ĐT VN Đ Giun truyn qua đt (GTQĐ) cĩ ba loi ch yu ngưi, đĩ là giun đũa, giun tĩc và giun mĩc/m [9]. Giun truyn qua đt rt ph bin, theo T Chc Y t th gii ưc tính mi năm trên tồn th gii cĩ 130 quc gia và khong 2 t ngưi nhim truyn qua đt, 135.000 ngưi cht và 800 triu hc sinh b nhim . Giun truyn qua đt gây thit hi ln v kinh t và sc khe cho ngưi dân, mi năm trên th gii đưc ưc tính nhim giun đũa ký sinh trong cơ th ngưi trung bình cĩ th tiêu th ti 28.616 tn go; 31,8 tn tht; s máu b mt do giun mĩc/m gây ra lên ti 27.798.400 lít và do giun tĩc là 1.461.460 lít. Vit Nam là nưc nhit đi, cĩ đa lý phc tp, cĩ nhit đ, đ m và các yu t khác rt phù hp cho bnh giun sán phát trin quanh năm. Hơn na, nưc ta cĩ nn kinh t, ch yu da vào nn nơng nghip vi tp quán bĩn phân cho cây trng càng làm cho nguy cơ cao mc các bnh Ký sinh trùng đưng rut trong đĩ ch yu là các loi giun truyn qua đt. Vit Nam t l giun truyn qua đt cao cĩ liên quan cht ch vi đĩi nghèo, v sinh mơi trưng kém, dch v y t thiu thn; tồn quc cĩ 60 triu ngưi nhim giun đũa, 40 triu ngưi nhim giun tĩc, 20 triu ngưi nhim giun mĩc/m. Theo Vin St rét Ký sinh trùng Cơn trùng ưc tính Vit Nam, c 10 ngưi thì cĩ ti 78 ngưi cĩ nhim giun sán đưng rut . ĐkLk là mt tnh nm trên Cao Nguyên phía Tây Nam ca nưc ta, cĩ đy đ các yu t t nhiên và xã hi thích hp cho s tn ti và phát trin khơng nhng cho bnh ký sinh trùng nĩi chung mà cịn cho c bnh Giun truyn qua đt. Kt qu nghiên cu ca Ngơ Th Tâm (2005) [34 ] cho thy t l nhim giun truyn qua đt cng đng dân cư Kinh, M’Nơng , H’Mơng, Tày và Êđê cịn rt cao ( 75.16%), trong đĩ, nhim giun mĩc/m là (52,70%) cao nht nhĩm M ’Nơng, Tày ri đn nhĩm ÊĐê và Kinh, nhim giun đũa là 24,72%, cao nht nhĩm ÊĐê, Kinh, đn M ’Nơng và Tày, nhim giun tĩc là
18. 2 14,84%, cao nht nhĩm ÊĐê, Kinh đn M ’Nơng và Tày. C 4 nhĩm dân tc ch yu nhim 1 loi (79,5%). Theo Nguyn Cơng Hịa (2007) [12 ] t l nhim giun truyn qua đt hc sinh trưng dân tc ni trú AmaTrang Long là rt cao (71,76%), trong đĩ nhim giun mĩc/m chim t l cao nht ( 68,42) k đn là giun đũa (13,16% và thp nht là nhim giun tĩc (2,3%). Vn đ gim t l, cưng đ nhim giun sán nĩi chung và các loi giun truyn qua đt nĩi riêng khu vc Tây Nguyên, đc bit nhng vùng sinh sng ca đng bào dân tc thiu s bn đa Tây Nguyên là vic làm rt cn thit và cp bách. Vì vy chúng tơi tin hành nghiên cu đ tài: “Thc trng và mt s yu t nguy cơ nhim giun truyn qua đt ngưi Êđê buơn Buơr và Earang tnh Đk Lk năm 2007 2008”. Vi các mc tiêu sau: 1. Xác đnh t l, cưng đ nhim giun truyn qua đt ngưi Êđê buơn Buơr và Earang thành ph Buơn Ma Thut. 2. Mơ t mt s yu t nguy cơ nh hưng đn nhim giun truyn qua đt ca ngưi dân Ê đê ti đa đim nghiên cu.
19. 3 Chương 1 TNG QUAN 1.1. Lch s v bnh giun truyn qua đt Trên th gii, bnh giun đũa, giun tĩc và giun mĩc/m đã đưc nĩi đn trong các tài liu y hc c. Cho đn th k 17 các tác gi đã mơ t và đt tên giun đũa là Ascaris lumbricoides (Linné, 1758), giun tĩc là Trichuris trichiura (Linné, 1771), giun mĩc/m là Ancylostoma duodenale (Dubini, 1843) và giun m là Necator americanus (Stiles, 1902). Trong chu kỳ phát trin chúng đu cĩ giai đon phát trin ngoi cnh (trích t: [30]). Các nhà khoa hc đã phân loi GTQĐ như Goeze phân loi giun tĩc, Owen phân loi giun mĩc, Zedes nêu cách vit và đt tên giun sán [55 ].[56] Jakob de Bondt (1629), Pison và Margraff (1648) mơ t đy đ hơn v bnh giun mĩc. Triu chng lâm sàng ca bnh giun mĩc đã đưc mơ t Ý, Rp và Brazil t thi kỳ Ai Cp c đi. Năm 1838, Dubini phát hin giun mĩc trên mt t thi ca mt bnh nhân Milan. Trưc đĩ giun mĩc đã đưc mơ t đng vt và đưc đt tên là “Hookworm”, cĩ nghĩa là lồi giun cĩ mĩc. Năm 1843, Dubini đã mơ t ký sinh trùng này k hơn và đt tên là A.duodenale . Sau đĩ mt s tác gi khác như Prunez (1847), Bilharz (1852), Criesinger (1854) cũng phát hin tương t và mơ t thêm. Năm 1866, Wucherer đã phát hin giun mĩc trưng thành t thi ca mt bnh nhân thiu máu nhit đi, là mt bnh rt ph bin và trm trng vào thi đĩ Brazil. Năm 1878, Grassi và Parona đã xác minh nhng cá th nhim giun mĩc bng cách tìm trng trong phân [55].[56] T năm 1877 1880, qua các cuc điu tra cơ bn Ý, Grassi, Maggi, Pavesi và anh em Parona đã xác đnh căn nguyên bnh và phương pháp chn đốn bnh giun mĩc ( A.duodenale) . Năm 1880, khi xây dng đưng hm St. Gotthard qua Alps Thy S, ln đu tiên ngưi ta thy giun mĩc (A.duodenale) gây ra thiu máu nng và ph bin trên mt phm vi rng.
20. 4 Hàng ngàn cơng nhân đã b nhim bnh vi t l t vong cao. Nhim giun mĩc ( A.duodenale) đưc chng minh là nguyên nhân gây thiu máu ca cơng nhân hm m. H cĩ t l mc bnh cao nhiu nưc Châu Âu thi đĩ [55]. Năm 1879 1881, Concato, Perroncito, Bozzolo, và Graziadei đã xác đnh triu chng lâm sàng và bin pháp điu tr bnh giun mĩc ( A.duodenale) [56]. Perroncito (1880) ln đu tiên đã mơ t quá trình phát trin ca u trùng giun mĩc ( A.duodenale) cĩ thc qun hình c (Rhabditiform larva) sng t do trong đt tr thành u trùng giun mĩc ( A.duodenale) cĩ thc qun hình tr (Filariform larva). Leichtenstern đã chng minh: u trùng giun mĩc (A.duodenale) cĩ thc qun hình tr phát trin thành giun mĩc trưng thành rut non [55], [56]. Năm 1896 1897, Looss đã đ bàn tay ca ơng ta tip xúc vi dch cy u trùng giun mĩc do tai bin thí nghim. Ơng ta quan sát và nhn thy cĩ viêm da phát trin ti đim tip xúc, sau đĩ tìm thy trng giun mĩc trong phân ca ơng và ơng đã kt lun: "ngưi nhim u trùng giun mĩc (A.duodenale ) là do nĩ chui qua da". Năm 1911, mt s tác gi khác đã gây nhim qua da trên chĩ vi Ancylostoma caninum (giun mĩc ký sinh chĩ), và h đã xác đnh u trùng Ancylostoma caninum cĩ th chui qua da, sau đĩ lên phi, khí qun, qua hu, ri xung rut non [55], [56]. Bnh giun mĩc đã đưc ghi nhn Hoa Kỳ vào năm 1845, mãi đn năm 1893 lồi giun mĩc này mi đưc mơ t, nhưng khơng phân bit đưc vi giun mĩc ( A.duodenale , Dubini, 1843) trưc đĩ. Năm 1902, Stiles đã mơ t và đt tên cho lồi này là N.americanus, cũng ký sinh ngưi và cĩ th ph bin hơn A.duodenale mt s nơi. Hu như t l thiu máu do giun mĩc dân cư min Nam Hoa Kỳ thi đĩ đu do lồi N.americanus [55]. Ngồi hai lồi giun A.duodenale và N.americanus , mt s nưc khác cĩ th cĩ giun mĩc ( Ancylostoma ceylanicum, Ancylostoma braziliense, Ancylostoma caninum) tuy khơng ph bin, nhưng rt đáng quan tâm mt s nơi: Đài Loan, Trung Quc, Đơng Nam Á, Surinam Nhng giun Ancylostoma này
21. 5 thưng gây bnh chĩ mèo, chu kỳ sinh hc gn ging như giun mĩc (A.duodenale). Chúng xâm nhp và phát trin vi nhng mc đ khác nhau, nhưng khơng th hồn thành chu kỳ sinh hc, mà ch gây ra nhng tn thương v trí u trùng xâm nhp (hi chng u trùng di chuyn ngồi da: cutaneous larva migrans)[55].[56] Năm 1909, y ban v sinh Rockefeller đã đưc thành lp đ phịng chng bnh và t đĩ các quc gia trên th gii đã hp tác li, đ ra chin lưc phịng chng bnh giun mĩc/m (A.duodenale/N.americanus ) [56]. Đu th k XIX nhng hiu bit v bnh GTQĐ ngày càng đưc hồn thin hơn vi nhng tài liu khoa hc ngày càng tr nên phong phú. T th k XX đn nay, cĩ nhng tin b khơng ngng ca khoa hc k thut đã giúp con ngưi ngày càng am hiu sâu sc hơn v hình th, cu to các lồi GTQĐ. Đĩ là tin đ đ thc hin chin lưc phịng chng các bnh giun lây truyn qua đt. T Chc Y t Th Gii (1949) đã đ xut nhng bin pháp nhm hn ch t l nhim bnh và t đĩ khơng ngng đ ra các chin lưc và chương trình khng ch bnh giun sán tồn cu. Vit Nam t thi Tu Tĩnh, Hi Thưng Lãn Ơng đã đưa ra nhiu phương pháp phịng bnh và các bài thuc cha tr v bnh GTQĐ ngưi [56]. Vào th k XIV, thi Tu Tĩnh bnh giun sán cũng như các bài thuc cha giun sán đã đưc đ cp trong “Nam dưc thn hiu” (trích t [35]) Cui th k XIX đu th k XX, đã cĩ các cuc điu tra giun sán đu tiên Vit Nam ca các tác gi: Séguin (1905), Mouzels (1907), Braur (1910), đc bit là cơng trình nghiên cu ca Leger và Mathis (1911) tương đi tồn din v giun sán đưng rut. Đn năm 1936, điu tra cơ bn ca Đng Văn Ng và cng s v các lồi giun sán y hc Vit Nam cho thy tình hình nhim giun sán nghiêm trng ngưi (trích t:[35], [36]). Cho đn năm 1954 nhng điu tra cơ bn, nhng nghiên cu v dch t hc, nghiên cu v hình th, bnh hc, đc đim sinh hc, v min dch hc và bin pháp phịng chng các bnh giun sán đã đưc trin khai trên din rng ; t
22. 6 đĩ đn nay Vit Nam đã cĩ hàng ngàn cơng trình nghiên cu v giun sán nĩi chung cũng như v các loi giun truyn qua đt ch yêú như giun đũa, giun tĩc và giun mĩc/m, kt qu nhng nghiên cu cho thy đây là nhng lồi giun ph bin và cĩ t l nhim cao nưc ta, gây nhiu tác hi nh hưng ti sc kho cng đng, [23]. 1.2. Tác hi ca giun truyn qua đt 1.2.1. Tác hi ca giun đũa Các biu hin lâm sàng ngưi b nhim giun đũa rt m nht, thưng ch đưc phát hin da trên kt qu xét nghim phân, hoc giun trưng thành ra ngồi cùng vi phân. T l nơn và đi tin ra giun ch khong 0,5% ngưi lây nhim trng giun đũa theo đưng ăn ung [19], Khi u trùng giun đũa ra khi trng và xuyên qua niêm mc rut thì khơng gây tn thương gì, sau đĩ ti giai đon chu du, u trùng giun đũa gây tn thương nhng cơ quan, t chc mà u trùng đi qua; đc bit phi gây hi chng Loeffler. Do u trùng tương đi ln nên làm chy máu các huyt qun phi gây xung huyt, ho, đau ngc, xét nghim thy bch cu ái toan tăng cao, chp X Quang thy hình nh thâm nhim phi, ging ph qun ph viêm, t ngày th 18, triu chng bt đu gim và mt đi hồn tồn sau 2228 ngày. Ngồi ra u trùng giun đũa cĩ th cư trú não, tu sng gây ra các áp xe Ký sinh trùng. Giun đũa trưng thành trc tip chim cht dinh dưng gây ri lon chuyn hố làm suy yu cơ th. Khi s lưng giun nhiu rut chúng tp trung li vi nhau gây ra các búi giun gây tc cơ hc vi hi chng tc rut đin hình: đau bng, nơn ĩi, bí trung đi tin, chưng bng; trong trưng hp này phi can thip ngoi khoa m đ ly búi giun ti ch tc rut ra. Ngồi ra, khi giun đũa chui lên ng mt gây ra triu chng cơn đau h sưn phi d di và nhiu bin chng như viêm đưng mt, áp xe gan . Giun đũa cĩ th chui lên rut tha gây viêm rut tha, gây lng rut , thng rut. Giun trưng thành gây tc rut chim t l 3887,5%; s giun đm đưc trong nhng trưng hp này lên đn trên 60 con. Mi ngày c 26 con giun đũa
23. 7 trong rut cĩ th ăn ht 4g đm trong tng s 3550g đm đưc đưa vào cơ th. Đi vi tr em b nhim giun đũa, cơ th s gim hp thu đưng t go. Nu nhim khong 15 con giun đũa, cơ th s mt đi 13,4% cht m, 7,2% cht đm trong khu phn ăn hng ngày, nên rt nh hưng đn s phát trin c th cht và tinh thn ca tr . Tr nhim GTQĐ s làm suy gim thành tích hc tp, theo Ngơ Hùng Dũng, trưng Đi hc Y dưc Tp.HCM, cho rng: “Giun đưng rut ký sinh s làm nh hưng rt nhiu đn s phát trin v th cht cũng như trí tu, nht là đi vi tr em”. Vit Nam, t l nhim giun đũa ti các tnh phía Bc t 6095%, ti các tnh phía nam cĩ t l t 1346% và bình quân mi ngưi cĩ 14,3 ± 8,4 giun đũa trong rut . 1.2.2. Tác hi ca giun Tĩc Nu s lưng nhim ít, s khơng cĩ biu hin lâm sàng. Trưng hp nhim nhiu, niêm mc rut s b tn thương nng và luơn b kích thích gây nên các triu chng bun nơn, đau bng, tiêu chy, hay mt hi chng ging l (đi ngồi nhiu ln, phân cĩ ln nhy máu mũi). Ch trc tràng b viêm và trc tràng b sa thưng ph đy giun. Hình 1.1. Trng và giun tĩc trưng thành [55]
24. 8 Nhim giun tĩc nhiu s dn đn hi chng thiu máu. tr nh s gây chm ln, chm phát trin trí tu. Giun tĩc ký sinh trong rut tha, hoc chính chúng là tác nhân dn vi trùng vào gây nên tình trng viêm rut tha 1.2.3. Tác hi ca giun mĩc/m Giun này xâm nhp vào cơ th qua da, mơ, biu bì, hoc nhim theo đưng tiêu hĩa, xuyên qua thc qun ti phi. Ngưi b lây nhim ln đu, vùng da u trùng chui qua cĩ phn ng viêm da d ng ti ch gây hin tưng “đt ăn chân”. Giun trưng thành ngom sâu dưi lp niêm mc rut gây ra nhng vt loét, khi b bi nhim vi khun vt loét s sùi như ht i. Trong rut, giun mĩc/m thưng xuyên hút cht dinh dưng, làm cơ th mt st, gim huyt sc t, gim mt s loi vitamin A, B1, B2, C , ion st[27]. Hình 1.2. Chu kỳ ca giun mĩc [2]. Các biu hin lâm sàng thưng là ri lon tiêu hĩa, ri lon v giác (ngưi bnh ăn d), bun nơn, ăn mt ngon, đau bng vùng quanh rn hay vùng thưng v như trong bnh loét d dày tá tràng, đi tin phân đen
25. 9 .Ngưi bnh thy mt mi, làm vic u oi, chán ăn, nng chi dưi khi đi li. Mt triu chng ni bt nhng ngưi bnh giun mĩc/m là thiu máu. Hình 1.3. u trùng ca giun mĩc chui qua da và giun mĩc [31]. Thiu máu ngày mt nng, tr em và ph n cĩ thai, tình trng thiu máu cịn cĩ th phát trin rm r dn đn t vong. Va hút máu, giun cịn tit ra cht làm chm đơng máu nên dn đn mt máu kéo dài. Các đc cht này cịn hy hoi các loi thc ăn giàu đm, m, đưng khin ngưi bnh mt ht sinh lc và kh năng lao đng. Tr em b cịi cc, chm ln, ph n cĩ thai d b sy thai hoc thai cht lưu. Giun mĩc/m ký sinh ch yu ngưi nhưng cũng cĩ nhiu báo cáo đã gp kh
26. 10 1.3. Chu kỳ phát trin ca giun truyn qua đt 1.3.1. Chu kỳ phát trin ca giun đũa Giun đũa sng ch yu rut non. Lây lan ch yu qua thc ăn vy bn, cĩ cha trng giun. Khi ăn phi trng cĩ u trùng vào đưng tiêu hố, nh tác dng co bĩp ca d dy, rut và dch v, dch rut, dch tiêu hố s làm tan v trng và u trùng đưc gii phĩng xuyên qua thành rut non, theo đưng máu đn gan, lưu li đĩ 34 ngày ri sau đĩ theo tĩnh mch trên gan đn tim ri đn phi. đây nĩ lt xác hai ln ri đi dn lên cung phi, sang hu, sau đĩ đưc nut tr xung ng tiêu hố, đnh v rut non và trưng thành đĩ. Thi gian din bin ca chu kỳ trong cơ th con ngưi k t khi ngưi ăn phi trng cĩ u trùng đn khi giun trưng thành phi mt khong 60 ngày. Giun đũa cĩ th sng đn mt năm. 1.3.2. Chu kỳ phát trin ca giun Tĩc Giun tĩc trưng thành dài khong 4cm, ký sinh manh tràng và rut kt,; giun tĩc cái bt đu đ trng 6070 ngày sau khi nhim. Giun tĩc cái manh tràng đ trng 3.00020.000 trng/ ngày. Trng chưa cĩ phơi bài xut theo phân ra ngồi, ngồi đt, trng s phát trin thành trng giai đon 2 t bào, ri trng giai đon phơi dâu; sau đĩ trng phát trin thành trng cĩ u trùng bên trong, tr thành trng cĩ kh năng gây nhim; sau khi ngưi ăn phi trng này qua tay bn hoc qua thc ăn, các u trùng thốt v trong rut non; u trùng trưng thành và ký sinh manh tràng, giun tĩc trưng thành sng khong 510 năm trong đưng tiêu hĩa ca ngưi
27. 11 Hình 1.4. Chu kỳ phát trin ca giun Tĩc 1.3.3. Chu kỳ phát trin ca giun mĩc/m Chu kỳ ca 2 lồi giun N.americanus và A.duodenale khơng hồn tồn ging nhau. Cĩ nhng đim khác bit quan trng. Giun N.americanus ch lây nhim qua đưng da. Giun A.duodenale lây nhim c qua đưng tiêu hĩa c qua đưng da. Chu kỳ sinh hc ca giun A.duodenale lây qua đưng da ging như giun N.americanus [22], [45].
28. 12 1.3.3.1. Chu kỳ sinh hc giun mĩc/m lây qua đưng da V trí kí sinh: Giun mĩc/m ký sinh tá tràng, nu s lưng giun nhiu cĩ th thy giun mĩc/m ký sinh c phn đu và phn gia ca rut non. Giun mĩc/m ngom vào niêm mc rut đ chim thc ăn [35], [45]. Dinh dưng: C giun đc và cái trưng thành đu sng ký sinh. Phương thc ăn ca giun mĩc/m: Wel, (1931), quan sát giun mĩc chĩ, thy giun mĩc ngom vào niêm mc hút máu và thi ra hu mơn giun sau 1 4 phút. Theo báo cáo k thut ca T chc Y t Th gii (1982) mt giun mĩc A.duodenale hút 0,16 0,34ml máu/1 ngày. Mt giun N.americanus hút 0,03 0,05ml máu/1 ngày , ( trích t: [27], [50]), [51]. Giun mĩc/m ăn máu, ăn hng cu, hemoglobin , ăn st trong hng cu và c st huyt thanh, acid folic, protein huyt thanh Giun mĩc/m cĩ nhu cu s dng protein huyt thanh nhiu hơn hng cu. Nhng cht dinh dưng giun mĩc/m chim ca vt ch là nhng cht đã đng hĩa [45]. Chu kỳ sinh hc ca giun mĩc/m Sau khi giao phi, giun cái đ trng rut non, mt giun A.duodenale đ khong 20.000 trng mi ngày và N.americanus đ khong 10.000 trng mi ngày. S lưng trng đ hàng ngày ca giun mĩc/m thay đi khác nhau, tùy thuc nhiu yu t như: tui nhim giun, tình trng dinh dưng ca vt ch, đáp ng min dch cc b ti rut ca vt ch. Trng theo phân ra ngoi cnh gp điu kin thun li: m, m ưt, cĩ đ oxy, đ m cao, pH trung tính và nhit đ thích hp (25 OC 35 OC), s phơi hĩa và n u trùng trong vịng 24 gi. Trng ca A.duodenale khơng th n nhit đ ≥ 45 0C, cịn trng ca N. americanus khơng th n nhit đ ≥ 40 0C [2], [22], [27]. u trùng khơng th phát trin trong nưc mn, khi b khơ u trùng s b cht nhanh trong 24 gi. Cũng vì vy vic lan truyn bnh thưng b hn ch trong mùa khơ ca năm [27]. Lúc đu u trùng cĩ kích thưc dài khong 0,2mm 0,3mm, đu hơi tày, đuơi nh, thc qun cĩ phình. u trùng giai đon I sng trong đt, ln
29. 13 nhanh, ăn các cht hu cơ đt. Sau khong 3 ngày, lt v thành u trùng giai đon II, chiu dài ≥ 0,5 mm, thc qun phn trên hình tr, phn dưi hình c. u trùng giai đon II phát trin chng 5 ngày, thc qun chuyn thành hình tr mt phình, lt v ln th hai đ chuyn thành u trùng giai đon III (larva filariform), cĩ chiu dài 0,5 0,7mm, cĩ kh năng chui qua da vt ch vào cơ th. u trùng giai đon III cĩ hưng đng đc bit đ tìm vt ch, cĩ th sng ti 6 tun đt, u trùng giai đon III khơng ăn ung gì, di chuyn bng năng lưng d tr, u trùng ưa nơi đt cát, nhit đ thích hp 28 32 0C [2], [22], [27]. Sau khi chui qua da xâm nhp vào cơ th vt ch, u trùng theo đưng tĩnh mch ti tim phi ri ti phi, u trùng chc thng mao mch vào ph nang, theo khí qun lên hng, đn thc qun, xung d dày, rut, phát trin thành giun trưng thành, ký sinh tá tràng hoc rut non. T u trùng giai đon III phát trin thành giun trưng thành phi qua hai ln lt v thành u trùng giai đon IV (cn 3 7 ngày), thành u trùng giai đon V (cn khong 13 ngày), u trùng giai đon V cn 3 4 tun mi phát trin thành giun trưng thành. C chu kỳ giun mĩc/m gm hai giai đon phát trin: Giai đon phát trin ngoi cnh và giai đon ký sinh, u trùng qua 5 ln lt v. Thi gian hồn thành chu kỳ cn 6 8 tun l, cĩ giai đon u trùng chu du trong cơ th như giun đũa [2], [23],[27]. Gn đây ngưi ta đã chng minh: Trong chu kỳ sinh hc ca giun mĩc (A.duodenale) lây nhim qua đưng da, u trùng cĩ giai đon ng (thi kỳ nm yên) t chc ca vt ch. Giai đon ng cĩ th kéo dài ti 8 tháng, đây là mt tin b trong lĩnh vc nghiên cu sinh hc giun mĩc, cĩ tm quan trng trong dch t hc cũng như kim sốt, điu tr bnh giun mĩc. Ti nay vn chưa hiu bit ht nhng bin đi ca u trùng giun mĩc trong giai đon ng, u trùng giun mĩc giai đon ng kháng li hu ht các loi thuc, các hĩa cht đc hiu điu tr giun mĩc. Sau thi gian ng u trùng li tip tc phát trin đ hồn thành chu kỳ. Hin tưng ng ca u trùng giun mĩc cũng
30. 14 cĩ th xy ra cơ ca các đng vt cĩ vú khác, do vy gi ý cĩ th nhim giun mĩc do ăn tht sng chưa nu chín. Ngưi ta đã chng minh bng thí nghim gây nhim u trùng giun mĩc vào đng vt mi, ri cho chĩ ăn đng vt mi, u trùng giun mĩc tip tc phát trin thành giun trưng thành chĩ. Qua nhiu nghiên cu gây nhim thc nghim, ngưi ta thy khơng phi tt c các u trùng giun mĩc A.duodenale đu cĩ giai đon ng. Cĩ nhng u trùng giun mĩc A.duodenale sau khi chu du trong cơ th, đn thng rut, phát trin thành giun mĩc trưng thành. Nhưng mt s u trùng cĩ giai đon ng t chc trưc khi di chuyn ti phi và rut [2], [22],[27]. Tui th ca giun N.americanus 10 15 năm, giun A.duodenale 4 5 năm. 1.3.3.2. Chu kỳ sinh hc ca giun mĩc lây qua đưng tiêu hĩa Chu kỳ sinh hc giun mĩc lây qua đưng tiêu hĩa cĩ nhiu đim khác bit quan trng so vi chu kỳ giun mĩc lây qua da, u trùng thc qun cĩ hình tr A.duodenale cĩ th theo các thc phm tươi sng, rau qu nhim qua đưng ăn ung. Tuy nhiên trên thc t điu tra Vit Nam và mt s nưc trên th gii cho thy: Hin tưng nhim qua đưng tiêu hĩa nu cĩ thì cũng khơng đáng k, vì t l nhim giun mĩc tr em nĩi chung rt thp, trong khi tr em nhim rt nhiu lồi giun khác qua đưng tiêu hĩa [27], [55], [56]. Khi nhim qua đưng tiêu hố, u trùng khơng cĩ giai đon chu du trong cơ th. u trùng xung thng rut non chui vào niêm mc rut, phát trin đĩ ri chui ra lịng rut, phát trin thành giun trưng thành [27], [55], [56]. Ngồi ra u trùng A.duodenale cĩ th truyn qua nhau thai gây nhim cho bào thai t cung. Cĩ khong 100 trưng hp tr em dưi 5 tui Trung Quc b bnh giun mĩc đưc mơ t t nhng năm 1960, kt qu xét nghim đu do A.duodenale [27],[43],[44]. Foster (1932) đã gây nhim giun mĩc trên chĩ cĩ thai và thy chĩ con đ ra đã cĩ giun A.duodenale ngay. Nhiu tr sơ sinh dưi 30 ngày tui đã nhim A.duodenale, trong khi đĩ thi gian bnh ngn nht do A.duodenale là (42 52 ngày), do đĩ nhng tr sơ sinh này chc chn phi nhim trưc khi sinh
31. 15 t cung. Ngưi ta cho rng: A.duodenale trong các t chc cĩ th là ngun lây nhim truyn qua vú, gây nên bnh giun mĩc tr sơ Hình 1.5. Chu kỳ phát trin ca giun mĩc/m [2]. 1.4. Nhng yu nh hưng ti tình trng nhim giun sán truyn qua đt 1.4.1. Yu t t nhiên Các điu kin thích hp đ trng và u trùng GTQĐ phát trin là phi cĩ đ oxy, m, m ưt, đ m cao, nhit đ t 20 0C 30 0C, râm mát, lưng mưa cn phi đt 100mm đi vi bt kỳ tháng nào, tc là 9 10 ngày mưa/1 tháng, pH đt trung tính, đ mùn ca đt cao và các điu kin kinh t xã hi khác phi phù hp. Mt đ dân s cao nhng thành ph, th trn, đng bng, to điu kin thun li lan truyn bnh GTQĐ [2],[27],[55]. Nu mt nơi nào đĩ, lưng mưa trung bình hng năm đ cho trng và u trùng GTQĐ phát trin, nhưng mưa ch tp trung theo mùa và ch kéo dài vài tháng thì s lây nhim đĩ rt nh. Nhim GTQĐ nng cĩ th xy ra vùng khơ cn, nu như vic tưi nưc cho cây trng đĩ đ to ra đ m thích hp
32. 16 (Bc Phi, Đơng Đa Trung Hi, Tây Bc n đ). S nhim giun mĩc/m cũng cĩ th xy ra nhng vùng hm m, đưng hm [27], [55],[56]. 1.4.2. Yu t xã hi Kinh t nưc ta ch yu là nn nơng nghip, cĩ tp quán dùng phân tươi đ bĩn rung và hoa màu khơng qua giai đon x lý. Mt khác khơng s dng bo h lao đng, thĩi quen đi chân đt, ăn rau sng, ung nưc chưa đun sơi, thĩi quen phĩng u ba bãi, khơng ra tay trưc khi ăn và sau khi đi v sinh, vic s dng h xí khơng hp v sinh to điu kin thun li cho s sinh trưng, phát trin và lan truyn ca bnh GTQĐ . 1.5. Tình hình nhim giun truyn qua đt trên th gii và trong nưc 1.5.1. Tình hình nhim giun trên th gii Giun Trên th gii, theo t chc CDC (The Centers for Disease Control and Prevention) 2005, ưc tính t l nhim GTQĐ: Trung Quc 86 triu ngưi, Đơng Nam châu ÁThái bình dương 204 triu ngưi, Cn Sahara Châu Phi 173 triu, Châu M La tinh và vùng Caribe 84 triu ngưi và vùng Trung Đơng và Bc Phi là 23 triu ngưi. Hình 1.6. Bn đ phân b và t l nhim giun
33. 17 Theo thng kê ca chuyên gia T chc Y T Th Gii Dr.Carlo Urabani (1998) Năm 1987, trên th gii cĩ 900 1000 triu ngưi nhim giun đũa, 500 700 triu ngưi nhim giun mĩc. Năm 1997, trên th gii ưc tính cĩ khong hơn 1 t ngưi nhim giun đũa, 800 900 triu ngưi nhim giun mĩc. S liu trên phân theo khu vc cho thy: 685 triu ngưi Đơng Nam Á, 132 triu ngưi Châu Phi, 104 triu ngưi Trung Nam M. Năm 1998 ca T chc Y t Th gii đánh giá rng trên tồn cu cĩ: 1,4 t ngưi nhim giun đũa; 1,3 t ngưi nhim giun mĩc. Ngày nay, các nưc châu Á, châu Phi và Nam M t l nhim GTQĐ vn cịn cao: giun Đũa 96%, giun tĩc 98% và giun mĩc 41% (Stephenson LS; Latham MC; Adams EJ; Kinoti SN; Pertet A, 1993). Trên th gii cĩ khong 900 triu ngưi mc bnh giun mĩc và khong 60.000 ngưi cht hàng năm. Bnh giun mĩc khu trú các vùng nhit đi và cn nhit đi, Châu Á, Nam và Trung M, Phi châu. Các nưc cĩ t l nhim cao như n Đ, Philippines, Úc, Trung Quc, Thái Lan, lào, Campuchia và Vit Nam. Vit Nam t l nhim giun mĩc khác nhau và phân vùng theo điu kin th nhưng, min cao hay min sơng nưc, ngh nghip. T l nhim phía Bc khong 3040%, phía Nam khong 1020% . 1.5.2. Tình hình nhim giun Vit Nam Vit Nam nm trong vùng Đơng Nam Châu Á, cĩ khí hu nhit đi nĩng m, mt khác cĩ nn kinh t chưa phát trin, cĩ nhiu phong tc, tp quán lc Hình 1.7. Phân b t l nhim giun Vit Nam [44]
34. 18 hu Tt c nhng yu t đĩ to điu kin cho bnh GTQĐ tn ti và phát trin. Theo kt qu nghiên cu 500.000 ngưi trên tồn quc ca Hồng Th Kim (1998)cho thy: Nhim giun Đũa ( Ascaris lumbricoides) : Vùng đng bng phía Bc 8095%; vùng đng bng min Trung 70,5%; vùng Tây Nguyên 1025%; vùng đng bng min Nam 4560%. Tuy t l nhim rt cao, nhưng cưng đ nhim khơng cao, s trng trung bình / 1 g phân < 10.000 trng (khong 510 con giun/ ngưi). La tui nhim cao nht là tr em và tui hc đưng. T l nhim giun đũa cĩ s bin đng ln v khu vc, khuynh hưng gia tăng min núi và min Nam do s di dân t min xuơi đn các vùng kinh t mi mang theo c tp quán dùng phân tươi đ bĩn hoa màu Nhim giun mĩc: Vit Nam ch yu là lồi Necator americanus (95%), cịn lồi Ancylostoma duodenale (5%). T l nhim này đng hàng th hai sau giun đũa (trên phm vi c nưc): Vùng đng bng phía Bc nhim t 360 %; vùng đng bng min Trung 6669 %; vùng Tây Nguyên 47 % và vùng đng bng min Nam 5268 %. Nhim giun mĩc ch yu tp trung nhng ngưi trng hoa màu, trng cây ăn trái, vưn cà phê, cơng nhân co m cao su, cơng nhân nơng trưng mía. Các tnh thuc vùng đng bng sơng Cu Long cĩ t l nhim thp. Các tnh thuc min Đơng Nam b t l nhim cao, cĩ nơi đn 50% ngưi đưc điu tra phát hin cĩ mang giun mĩc/m trong ngưi. Nguyên nhân gây ra t l nhim khác nhau là do tính cht th nhưng và điu kin canh tác, tui, gii và ngh nghip ca tng vùng. Cưng đ nhim chung khơng cao, đa s là mc đ trung bình (khong <1000 trng / 1g phân và khong dưi 25 con giun/ ngưi) [9], Nhim giun tĩc (Trichuris trichiura) : Phân b khơng đu, cĩ s chênh lch rt rõ gia các vùng: Vùng đng bng phía Bc 5889 %; vùng đng bng min Trung 2747 %; vùng Tây Nguyên 1,7 % và vùng đng bng min Nam 0,51,2 %. S khác nhau trên cĩ th là: Nhân dân nim Nam khơng cĩ tp quán dùng phân tươi đ
35. 19 bĩn cây trng, mt khác min Nam cưng đ nng và s gi nng trung bình cao hơn min Bc, trng giun trong đt cĩ th d b phá hu hơn. Theo Nguyn Võ Hinh và cng s (2005), nghiên cu tình hình nhim giun ti 3 xã vùng xa ca huyn A Lưi tnh Tha thiên Hu cho thy tình hình nhim giun rt nng: Đc bit là dân tc thiu s ngưi Pa Kơ (nhim chung 90,65%, giun đũa 84,17%; giun tĩc 25,90 và giun mĩc 55,40% ) Trng giun tĩc cĩ sc đ kháng ngoi cnh khá cao. Trng đã cĩ u trùng vn cĩ th tn ti đn 5 năm. Min Bc: t l nhim rt cao, ch đng sau bnh giun đũa, t l nhim vùng đng bng khong 5889%, trung du là 3841%, vùng núi 2952% và ven bin là 2875%. Min Trung: t l nhim cĩ phn thp hơn, vùng đng bng là 2747%, vùng núi: 410%, ven bin: 12.7% và Tây Nguyên là 1.7%. Min Nam: t l nhim thp nht so vi c nưc, vùng đng bng cĩ t l nhim ch 0.51.5% (nguyên do cĩ th min Nam, ngưi dân khơng cĩ tp quán dùng phân tươi đ bĩn, mt khác s gi nng, cưng đ nng và nhit đ cao hơn min Bc, nên trng giun vì th khĩ tn ti và khơng sng đưc). Nhim giun đũa thưng đng nhim vi giun tĩc, liên quan gia nhim giun tĩc vi đ tui và gii tương t như giun đũa; cưng đ nhim giun tĩc mc đ nh đa s các vùng điu tra,s trng trung bình trên 1 gam phân < 1.000 trng; t l tái nhim sau điu tr 6 tháng bng Albendazole liu 400 mg x 3 ngày là 51% và cưng đ tái nhim thp. 1.5.3. Tình hình nhim giun Tây nguyên Khu vc Tây Nguyên cĩ khí hu và điu kin mơi trưng rt thun li cho các bnh ký sinh trùng phát trin, đc bit là các bnh giun sán. Trong nhng năm qua, khoa Ký sinh trùng – Vin st rét KST CT Quy Nhơn đã điu tra cơ bn 14 tnh: Bình Thun, Ninh Thun, Khánh Hồ, Phú Yên, Bình Đnh, Qung Ngãi, Qung Nam, Đà Nng, Tha Thiên Hu, Qung Tr, Qung Bình, Gia Lai, Kon Tum, ĐkLk. Kt qu điu tra xét nghim 35.651 mu phân ngưi thuc 14 tnh cho thy: t l nhim giun đũa là 30, 28%, giun tĩc 4,83%, giun mĩc 35,12%. Khu vc min TrungTây Nguyên, tp
36. 20 quán s dng phân tươi rt ít, nhưng thĩi quen phĩng u ra các bãi cát, bãi bin, cánh rng li ph bin,[41],[48]. Thi tit ca khu vc min TrungTây Nguyên cĩ mưa và nng kéo dài ít nhiu đã làm hng trng giun mĩc/m khơng phát trin thành u trùng nên kh năng lây nhim hn ch. Điu tra ca khoa Ký sinh trùng, Vin St rét KSTCT Quy Nhơn đu năm 2008 ti mt s đim thuc 4 tnh Qung Nam, Qung Ngãi, Gia Lai và ĐkLk qua 1623 ngưi xét nghim, phát hin 339 ca nhim giun mĩc/m, chim t l chung là 20,88%; trong đĩ cao nht ti đim Eakênh (ĐkLk) 27,31%, cĩ l do u trùng giun mĩc/m phát trin thun li vùng cà phê đt xp, m thp cng vi ngưi dân đi chân đt chăm bĩn cây cà phê, cao su s to thun li cho u trùng tip cn qua da. V cưng đ nhim giun mĩc/m chung qua s trng trung bình/1 gam phân là 186,33, trong đĩ cưng đ nhim cao cũng Eakênh (ĐkLk) 243,22 và Yang Bc (Gia Lai) 214,23. Kt qu này so vi tiêu chun phân loi cưng đ nhim các bnh GTQĐ ca T chc Y t th gii thì cưng đ nhim giun mĩc/m các đim nghiên cu này mc đ nh . Tây Nguyên cĩ t l nhim giun truyn qua đt khá cao, nhim giun mĩc/m cao nht k đn giun đũa, giun tĩc t l nhim thp nht khác hn vi các vùng khu vc phía Bc: Nhim cao nht là giun đũa đn giun tĩc giun mĩc/m thp nht [12],[34],[49]. Nguyn Xuân Thao và cng s (2006) nghiên cu nhim giun TQĐ hai xã tnh Đk Lk thy t l nhim giun TQĐ là 72,51%, trong đĩ ngưi Kinh nhim giun đũa 4,48% giun mĩc/m 66,50%, giun tĩc thp 0,75%; ngưi ÊĐê nhim giun đũa 33,51% giun mĩc/m 64,49%, giun tĩc thp 0,51% [38] . Phan Văn Trng (2000) điu tra trên ngưi dân các vùng canh tác khác nhau cho thy: t l nhim giun TQĐ 51,8271,87% trong đĩ giun đũa 25,13%; giun tĩc 3,77%; giun mĩc/m 61,84% [47]. Mt nhiên cu khác ca cùng tác gi cho thy t l nhim giun mĩc/m 44,5%85,3% tùy vùng đt
37. 21 canh tác, cao nht vùng trng rau màu [48]. Theo kt qu nghiên cu ca Nguyn Xuân Thao và CS (2006) [ 38] cho thy t l nhim giun truyn qua đt ti xã Hịa thng thành ph Buơn Ma Thut (38,4%), xã ÊaKnuêk huyn Krơng Pk (58,5%) và xã Êayơng huyn Krơng Pk (71,2%). WHO đã đưa ra chin lưc phịng chng các bnh giun truyn qua đt t năm 1963. Năm 1967 t chc phịng chng ký sinh trùng Châu Á đưc thành lp và Vit Nam là thành viên t năm 1992 [43], [44]. WHO đã cĩ đưng li rõ ràng vi cơng tác phịng chng các bnh giun truyn qua đt. Kt qu là nhiu chương trình phịng chng qui mơ ln và “Hip hi vì s phát trin ca tr em ” đã ra đi. Hip hi này đã tp hp các nhà tài tr, các t chc, các vin nghiên cu đ tìm cách nâng cao sc khe và hc tp cho tr em la tui đi hc các nưc đang phát trin qua vic phịng chng các bnh giun truyn qua đt. Theo WHO cĩ 3 chin lưc s dng hố liu pháp trong điu tr các bnh giun TQĐ cng đng: [43], [44]. Điu tr tồn dân: Khi hơn 50% s ngưi thuc cng đng cĩ kt qu xét nghim dương tính vi các loi giun truyn qua đt hoc trong nhng vùng mà bnh giun mĩc/m lưu hành ch cn t l nhim hơn 2030% và cĩ thiu máu thì cng đng đĩ cũng đưc điu tr tồn dân. Tồn th nhân dân trong cng đng khơng phân bit tui, gii tính, mc đ nhim hoc các đc đim xã hi khác đu đưc ung thuc [43],[44]. Điu tr nhĩm đi tưng: Chn nhĩm đi tưng nguy cơ cao nhim các loi giun truyn qua đt, cĩ th xác đnh theo tui, gii tính hoc các đc đim xã hi khác đ điu tr khơng phân bit tình trng nhim [43],[44] Điu tr chn lc: Điu tr cho nhng ngưi đang b nhim da vào kt qu xét nghim [43]. Qua các kt qu nghiên cu trên cho thy tình hình nhim giun truyn qua đt trong nưc và khu vc min Trung Tây Nguyên là rt khác nhau. Đc bit là các nghiên cu v tình hình nhim giun truyn qua đt và các yu
38. 22 t nguy cơ đng bào dân tc thiu s cịn ít. Vic tip tc nghiên cu v tình hình nhim giun truyn qua đt đng bào dân tc thiu s và các yu t nguy cơ ti nhim giun là cn thit.
39. 23 Chương 2 ĐI TƯNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1. Đi tưng nghiên cu Tồn b ngưi dân hai buơn nghiên cu Các cơng trình v sinh ca tng HGĐ Tiêu chun chn đi tưng + Tồn b cng đng dân tc Êđê ≥ 2 tui, ti buơn Buơr và Eagrang. + Đng ý tham gia nghiên cu Tiêu chun loi tr + Nhng ngưi khơng đng ý tham gia nghiên cu + Tr em < 2 tui, ph n đang cĩ thai. 2.2. Đa đim và thi gian nghiên cu Đa đim nghiên cu: Buơn Buơr thuc xã Hịa Xuân và buơn Earang thuc xã Khánh Xuân đu thành ph Buơn Ma Thut. Hai buơn này cĩ trên 95% là ngưi dân tc Êđê, cĩ điu kin kinh t, văn hố, mt đ dân s và tình hình VSMT tương t nhau, nhân dân đây ch yu sng bng ngh trng cà phê, ngồi ra cĩ xen k trng lúa nưc. Thi gian nghiên cu 20072008. 2.3. Phương pháp nghiên cu 2.3.1. Thit k nghiên cu S dng phương pháp nghiên cu mơ t ct ngang 2.3.2 C mu . 2 Z (1α/2) p (1p) Tính theo cơng thc: n = E2 Vì chưa cĩ tài liu tham kho v nhim GTQĐ 2 buơn Buơr và Earang nên chn p = 0,5 đ cĩ c mu ln nht
40. 24 2 Z (1α/2) = 1,96 ; E = 0,05 Tính đưc c mu: n = 384. 2.3.3 Chn mu : Chn mu điu tra t l nhim và cưng đ nhim giun, ly tồn b ngưi dân hai buơn là 929 ngưi. Chn mu điu tra Kin thc Thái đ Thc hành (KAP) ca các ch HGĐ v phịng chng nhim giun, là tồn b các ch HGĐ trên 18 tui ca hai buơn là 482 ch h. 2.3.4. Các k thut s dng trong nghiên cu 2.3.4.1. Nghiên cu t l và cưng đ nhim giun K thut xét nghim phân + Hin nay theo T chc Y t Th gii khuyn cáo k thut KatoKatz (theo qui trình ca WHO) cĩ nhng ưu đim: + Thun li hơn, đơn gin hơn, nhanh hơn so vi các k thut khác. + K thut này cĩ đ chính xác cao, cĩ th áp dng ti cng đng. + Đnh lưng đưc trng giun trong phân. + Qui trình xét nghim tin hành như sau: + Dùng que tre ly phân khong 150mg phân, đt lên giy thm hoc giy báo. + Đt lưi lc lên trên mu phân (mc đích lc phân), dùng que tre đu bng, n nh đ phân đùn lên trên lưi, ri gt ly phân cho vào l tm nha đt sn trên lam kính (đong phân). Sau khi cho phân đy l đong, gt bng l đong, cn thn nhc tm nha ra khi lam kính. + Đt mt mnh giy cellophan đã ngâm trong dung dch Kato lên phân, dùng nút cao su n nh cho phân dàn đu ra rìa ca mnh cellophan. + Đ khơ, soi dưi kính hin vi quang hc cĩ đ phĩng đi 100 ln, tìm trng giun đũa, giun tĩc và giun mĩc/m và đm tồn b s trng giun ca tng loi giun trên mi tiêu bn. Chú ý nhit đ phịng thí nghim, đ khơ sau 10 30 phút, nu nhit đ 25 0C, đ m 70% thì đ 2030 phút ri soi. + Xét nghim phân tìm trng giun đi tưng nghiên cu đ xác đnh:
41. 25 + T l và cưng đ nhim giun đũa. + T l và cưng đ nhim giun tĩc. + T l và cưng đ nhim giun mĩc/m. + T l nhim 2 loi giun. + T l nhim 3 loi giun. Cách ly bnh phm phân: + Phân đng vào l sch, cĩ dán nhãn đ ghi tên, tui, mã s (cng tác viên phi ghi đy đ các thơng tin trưc khi phát cho tng ngưi trong h, vào mi bui ti) . + Cng tác viên hưng dn t m cho ngưi dân cách ly phân (khơng đưc dính đt cát, ly nhiu v trí trên rìa khuơn phân, khi lưng phân cn ly khong 5g (bng 2 ht lc) và thanh tre ly phân kèm theo,[56]. + Hn ngưi dân np li mu bnh phm phân vào ngay sáng hơm sau, cng tác viên kim tra s lưng phân ca mi l bnh phm, mã s ca tng ngưi, thu li và bàn giao cho nhĩm xét nghim ngay bui sáng hơm đĩ. Vt liu xét nghim phân + Kính hin vi quang hc. + L đng bnh phm phân cĩ nhãn, que tre ly phân, khay men, giá đng tiêu bn, panh, kp, giy thm, nút cao su, găng tay y khoa, lưi lc phân, tm nha b Kato Katz (Vestergaard Frandsen cĩ l đong là 41,7 mg phân, t đĩ suy ra: S lưng trng/ 1gram phân = s lưng trng/ 1 lam xét nghim x 24)[2],[27],[31]. + Mnh cellophane (dày 40 m ct thành tng mnh kích thưc 26mm + x 28mm) đã đưc ngâm 24 gi trong dung dch cĩ (100% nưc ct, 100% glyxerin, 1/4 dung dch malachit 3%) + 2.3.4.2. Nghiên cu Kin thc – Thái đ Thc hành (KAP) ca ngưi dân v phịng chng nhim giun
42. 26 Phng vn ch h qua b câu hi v kin thc, thái đ, thc hành phịng nhim giun tng ch HGĐ ti hai buơn nghiên cu qua b câu hi điu tra đưc in sn (ph lc 1). 2.4. Các bin s và ch s nghiên cu 2.4.1. Các bin s : Bng 2.1. Nhĩm bin s ph thuc Nhĩm Tên Đnh nghĩa Loi K thut bin s bin s phân loi Bin s Thu thp Nhĩm Nhim giun đũa Cĩ/khơng Danh đnh Xét nghim phân bin Nhim giun tĩc Cĩ/khơng Danh đnh Xét nghim phân s Nhim giun mĩc/m Cĩ/khơng Danh đnh Xét nghim phân ph Nhim 2 loi giun Cĩ/khơng Danh đnh Xét nghim phân thuc Nhim 3 loi giun Cĩ/khơng Danh đnh Xét nghim phân Bng 2.2. Nhĩm bin s đc lp Nhĩm Đnh nghĩa Loi bin Tên bin s K thut thu thp bin s phân loi s Đưc tính theo Phng vn theo b Tui Liên tc năm dương lch câu hi Phng vn theo b Gii Nam hoc n Nh phân Nhĩm câu hi bin Hi n ti ca đi Phng vn theo b Ngh nghip Danh đnh s tưng câu hi đc Trình đ hc Trình đ hc Phng vn theo b lp vn cao nht Danh đnh vn câu hi ca đi tưng Thc hành ca Phng vn theo b Ăn rau sng Phân loi đi tưng câu hi
43. 27 Thc hành ca Phng vn theo b Ung nưc lã Phân loi đi tưng câu hi Ra tay trưc Thc hành ca Phng vn theo b Phân loi khi ăn đi tưng câu hi Ra tay sau đi Thc hành ca Phng vn theo b Phân loi tin đi tưng câu hi Thc hành ca Phng vn theo b Đi chân đt Danh đnh đi tưng câu hi Thc hành ca Theo bng kim h S dng h xí Danh đnh đi tưng xí Dùng phân tươi Thc hành ca Phng vn theo b Danh đnh bĩn cây trng đi tưng câu hi Bng 2.3. Các bin s v kin thc, thái đ, thc hành v v sinh cá nhân và tác hi ca giun Phương pháp thu Tên bin Đnh nghĩa Phân loi thp s liu Bit đưng lây Kin thc ca đi tưng Phng vn theo b Phân loi truyn ca giun nghiên cu câu hi Bit tác hi ca Kin thc ca đi tưng Phng vn theo b Phân loi giun nghiên cu câu hi Ra tay trưc khi Thc hành ca đi tưng Phng vn theo b Phân loi ăn nghiên cu câu hi Ra tay sau khi Thc hành ca đi tưng Phng vn theo b Phân loi đi tin nghiên cu câu hi Phng vn theo b Đi chân đt Thc hành ca đi tưng Phân loi câu hi Phng vn theo b Ung nưc lã Thc hành ca đi tưng Phân loi câu hi
44. 28 Thc hành ca đi tưng Phng vn theo b S dng BHLĐ Phân loi nghiên cu câu hi 2.4.2. Các ch s nghiên cu . Các ch s thơng qua xét nghim phân Xác đnh t l nhim giun Tng s ngưi XN dương tính (1 loi hoc 2 loi hoc 3 loi) T l nhim giun chung = x 100 Tng s ngưi đưc XN Tng s ngưi nhim giun đũa (hoc tĩc hoc mĩc/m) T l nhim giun đũa = Tng s ngưi đưc XN x 100 (hoc tĩc hoc mĩc/m) Tng s ngưi nhim 1 loi giun (đũa hoc tĩc hoc mĩc/m) T l đơn nhim = x 100 Tng s ngưi nhim giun Tng s ngưi nhim 2 loi giun (đũa+tĩc) hoc(mĩc+tĩc) hoc(đũa +mĩc) T l nhim 2 loi = x 100 Tng s ngưi nhim giun T l nhim Tng s ngưi nhim 3 loi giun (đũa + tĩc + mĩc) = x 100 3 loi Tng s ngưi nhim giun Xác đnh cưng đ nhim giun S trng/1g phân = tồn b s trng giun đm đưc/1 lam xét nghim x 24 Tng s trng/1g phân ca các cá th Cưng đ nhim trùng bình = Tng s ngưi đưc xét nghim phân (S trng TB/1 g phân)
45. 29 Tiêu chun đánh giá cưng đ nhim giun ca WHO [43],[44] như sau: Bng 2.4. Phân loi cưng đ nhim: giun đũa, giun tĩc, giun mĩc/m Cưng đ Cưng đ nhim Cưng đ nhim Loi giun nhim nh trung bình Nng Giun đũa 1 – 4.999 EPG 5.000 – 49.999 EPG ≥ 50.000 EPG Giun tĩc 1 – 999 EPG 1.000 – 9.999 EPG ≥ 10.000 EPG Giun 1 – 1.999 EPG 2.000 – 3.999 EPG ≥ 4.000 EPG mĩc/m Các ch s đánh giá Kin thc Thái đ Thc hành ca các ch h [28],[29],[40]. T l ngưi tr li Tng s ngưi tr li câu hi đúng = x 100 Đúng tng hi Tng s ngưi đưc phng vn T l HGĐ = Tng s HGĐ cĩ HX cĩ h xí (HX) Tng s h GĐ đưc điu tra x 100 T l HGĐ (GĐ) Tng s h GĐ cĩ (HXHVS) = x 100 cĩ h xí hp v sinh Tng s h GĐ đưc điu tra (NTHVS) Tng s ngưi dân cĩ T l ngưi dân cĩ thĩi (TQĐTNHX) = x 100 quen đi tin ngồi h xí Tng s ngưi đưc điu tra (TQĐTNHX) T l ngưi dân cĩ s Tng s ngưi dân cĩ s dng BHLĐ X 100 dng bo h lao đng = Tng s ngưi đưc điu tra
46. 30 Tng s ngưi dân bit đúng T l ngưi dân bit đúng Tác hi/ đưng lây ca giun = x 100 tác hi/ đưng lây ca giun Tng s ngưi đưc điu tra T l HGĐ cĩ ty giun Tng s h GĐ cĩ ty giun đnh kỳ = x 100 đnh kỳ Tng s GĐ đưc điu tra Nhĩm ch s yu t nguy cơ nh hưng đn nhim giun T l ngưi dân phơi S ngưi dân phơi nhim vi YTNC = x 100 nhim vi yu t nguy cơ Tng s ngưi dân tham gia vào mu Bng 2.5. S kt hp yu t nguy cơ và nhim giun Nhim giun Tng Cĩ Khơng Cĩ a b a + b Nguy cơ Khơng c d c + d Tng a + c b + d a + b + c + d Trong đĩ: a: S cĩ nhim giun và cĩ phơi nhim yu t nguy cơ. b: S khơng nhim giun và cĩ phơi nhim yu t nguy cơ. c: S cĩ nhim giun và khơng phơi nhim yu t nguy cơ. a: S khơng nhim giun và khơng phơi nhim yu t nguy cơ. ad T sut chênh (OR) = bc Tiêu chun đánh giá: OR >1, khong tin cy 95% khơng cha 1, p<0,05, s kt hp cĩ ý nghĩa thng kê dương tính . 2.5. Phân tích và x lý s liu Các s liu thu thp, đưc x lý theo phương pháp thng kê sinh hc và s dng phn mm EpiData v 3.1 , thc hin ti b mơn Ký sinh trùng, khoa YDưc trưng Đi hc Tây Nguyên.
47. 31 Kt qu nghiên cu đưc trình bày theo t l % ca các bin s, xác đnh t l nhim giun đũa, giun tĩc và giun mĩc/m. Mi liên quan gia mt s yu t tác đng đn t l nhim giun đưc phân tích theo bng “2x2”, mi liên quan đưc tính tốn theo test χ2 và test t (tính giá tr p). Phân tích hi qui đa bin (Multivariate regression) đưc s dng đ loi b các yu t nhiu cĩ nh hưng đn mi liên quan gia các yu t nguy cơ và s nhim giun đũa, giun tĩc, giun mĩc/m 2.6. Các sai s cĩ th gp và cách hn ch 2.6.1. Sai s do xét nghim và cách hn ch Cách ly phân, s lưng phân, thi gian gi mu phân, thơng s ghi s mã l phân. Ví d: Nhân dân ly phân khơng đúng qui đnh. Đ hn ch, cng tác viên hưng dn t m trc tip ti nhà cho các thành viên trong gia đình đu bit rõ cách ly bnh phm phân. Sai s do làm xét nghim, hn ch bng cách s dng nhng ngưi cĩ kinh nghim trong xét nghim phân đ đnh tính và đnh lưng. Phi kim tra lưng phân trong l và các thơng s v mã mi l trưc khi làm xét nghim phân. 2.6.2. Sai s do ngơn ng trong quá trình phng vn Sai s cĩ th gp trong phng vn kin thc, thái đ, thc hành do ngơn ng bt đng gia ngưi phng vn và ngưi đưc phng vn. Hn ch sai s bng cách chn ngưi đa phương là cán b y t thơn, buơn hoc cán b buơn hoc xã cùng đi phng vn làm phiên dch khi cn. Tp hun thành tho các k năng phng vn và dùng t ng đơn gin, d hiu. 2.6.3. Hn ch ca nghiên cu mơ t ct ngang và bin pháp khc phc Hn ch ca nghiên cu ngang ch xác đnh đưc t l ti thi đim nghiên cu. Đi tưng phng vn cĩ th nh li khơng chính xác (sai s nh li). Bng kim quan sát h xí và ngun nưc ch đánh giá đưc v mt v sinh mt cách tương đi.
48. 32 Bin pháp khc phc và khng ch sai s bao gm: + Gii thích rõ mc đích, ý nghĩa, li ích ca nghiên cu đ đi tưng nghiên cu hp tác. + Vi sai s nh li cn gi li nhng mc chính đ đi tưng d nh nht, câu hi thit k đơn gin, d hiu tránh dùng t chuyên mơn. Trưc khi thu thp s liu phi th nghim b câu hi. + Gii thích rõ quyn li và nghĩa v ca ngưi tham gia nghiên cu đ h nhit tình tham gia. + S dng cán b chuyên sâu và tp hun chuyên mơn, tp hun k năng cho điu tra viên và ngưi tuyên truyn viên trưc khi tin hành điu tra đ h cĩ th khai thác đúng thơng tin theo mc tiêu ca đ tài. 2.7. Vn đ đo đc trong nghiên cu Ch nghiên cu trên nhng ngưi đng ý Nhng ngưi nhim giun đưc gii thích và hưng dn đn trm Y t xã đ điu tr. Các kt qu xét nghim phân cĩ trng giun đưc gi li trm Y t đ cĩ k hoch điu tr bng nhng thuc đc hiu.
49. 33 Chương 3 KT QU NGHIÊN CU 3.1. T l, cưng đ nhim giun truyn qua đt ngưi Êđê ti buơn Buơr và buơn Earang Bng 3.1. T l nhim giun đũa, giun tĩc và giun mĩc/m ti đa đim nghiên cu. Nhim Giun đũa Giun tĩc Giun Buơn S chung (a) (b) (c) mĩc/m (d) Nghiên mu S S S S cu XN % % % % (+) (+) (+) (+) Buơr (1) 511 401 78.5 344 67.3 29 5.7 164 32.1 Earang 418 321 76.8 261 62.4 16 3.8 123 29.4 (2) Tng (3) 929 722 77.7 605 65.1 45 4.8 287 30.9 p(3b,3c,3d) 0,05 80 70 Buơr, 67.3 60 Earang, 62.4 50 40 Buơr, 32.1 30 20 Earang, 29.4 Buơr, 5.7 10 Earang, 3.8 0 G.Đũa G.Tĩc G.Mĩc/m Hình 3.1. Biu din t l nhim giun đũa, giun tĩc, giun mĩc ti hai buơn nghiên cu. Nhn xét: T bng 3.1 và hình 3.1 cho thy t l nhim giun chung khá cao 77,7%, trong đĩ cĩ giun đũa 65,1% cao nht, k tip là giun mĩc/m 30,9% và thp nht là giun tĩc 4,8%, s khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi
50. 34 p 0,05 Bng 3.2. T l nhim giun đũa, giun tĩc và giun mĩc/m theo nhĩm tui Buơn Nhim Giun đũa (b) Giun tĩc (c) Giun mĩc (d) nghiên La tui chung (a) cu S (+) % S (+) % S (+) % S (+) % 0,05; p(1d,2d) 0,05; p(3d,4d) 0,05; p(5d,6d)>0,05 90 85.4 G.Đũa G.Tĩc G.Mĩc/m 80 71.2 70 60 54.4 55.1 50 40 35.2 27.7 37.9 30 19.4 20 6.7 10 4.2 3.7 4 0 15 15 Buơr Earang Hình 3.2. Biu din t l nhim giun đũa, giun tĩc, giun mĩc/m theo nhĩm tui ti hai buơn nghiên cu
51. 35 Nhn xét: Qua bng 3.2 và hình 3.2 cho thy t l giun đũa cao nht nhĩm tui 0,05; p(5d,6d)>0,05 G.Đũa G.Tĩc G.Mĩc/m 76.7 76.9 80 70 58.6 60 49.3 50 40 36.8 33.3 30 26.9 20 25.1 10 0 7.3 5.5 4.1 Nam N Nam 2.3 N Buơr Earang Hình 3.3. Biu din t l nhim giun đũa, giun tĩc, giun mĩc/m phân theo gii ti hai buơn nghiên cu
52. 36 Nhn xét: Theo kt qu bng 3.3 và hình 3.3 cho thy t l nhim giun đũa và giun tĩc nam thp hơn so vi n gii, s khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê, vi p 0,05 p(3b,3c,3d)<0,05 68.6 66.4 67.6 70 60 Buor Earang Tng 50 29.6 40 26.7 28 30 20 4.7 4 4.4 10 0 Đơn nhim Hai loi Ba loi Hình 3.4. Biu din t l nhim giun đũa, giun tĩc, giun mĩc/m phân theo đơn nhim và đa nhim ti hai buơn nghiên cu
53. 37 Nhn xét: T kt qu bng 3.4 và hình 3.4 cho bit t l nhim ch yu là đơn nhim, k tip là nhim 2 loi và thp nht là nhim 3 loi giun. T l này gia hai xã khơng cĩ s khác bit, vi p>0,05. Bng 3.5. T l đơn nhim và nhim phi hp các loi giun theo nhĩm tui Nhim Đơn nhim Hai lo i giun Ba loi Buơn chung (a) giun (b) (c) giun (d) nghiên Nhĩm tui S S S S cu % % % % (+) (+) (+) (+) 15 15 Buơn Buơr Buơn Earang Hình 3.5. Biu din t l nhim giun đũa, giun tĩc, giun mĩc/m phân theo đơn nhim, đa nhim theo nhĩm tui ti hai buơn nghiên cu
54. 38 Nhn xét: Vi kt qu ca bng 3.5 và hình 3.5 cho bit t l đơn nhim nhĩm 0,05. T l nhim giun mĩc/m và giun tĩc cĩ s khác bit gia nhĩm ≥ 15 tui cao hơn nhĩm 0,05 trung Giun bình/gram 79 83 81 >0,05 mĩc/m phân Giun tĩc 2,7 3,1 2.9 >0,05 437 423 450 400 Buor Earang 350 300 250 200 150 83 79 100 50 2.7 3.1 0 G.đũa G.mĩc/m G.tĩc Hình 3.6. Hình biu din s trng trung bình / 1gram phân ca giun đũa, giun mĩc/m, giun tĩc hai xã nghiên cu
55. 39 Nhn xét: Qua kt qu Bng 3.6 và Hình 3.6 cho thy: Cưng đ nhim 3 loi giun ti đa bàn nghiên cu, theo bng phân loi ca T chc Y t Th gii thuc vào cưng đ nhim nh. Cưng đ nhim trng trung bình/ 1gram phân ca giun đũa cao nht là 423437, tip đn giun mĩc/m 7983 và giun tĩc thp nht là 2,73,1 trng giun/ 1gram phân, cưng đ này gia 2 xã khơng cĩ s khác bit vi p>0,05. 3.2. Các yu t nh hưng đn nhim giun 3.2.1. Yu t nh hưng đn nhim giun đũa Bng 3.7. Mi liên quan gia Dùng găng tay tip xúc phân, rác và t lnhim giun đũa (n=481) Khơng Dùng găng tay tip Nhim nhim OR 95% CI xúc phân, rác SL % SL % Khơng 198 80.2 49 19.8 1 Cĩ 89 38.0 145 62.0 6.58 4.37 9.91 Nhn xét: Nhng ngưi khơng s dng bo h lao đng cĩ t l nhim giun đũa cao hơn so vi nhĩm ngưi dùng bo h lao đng (80,2% so vi 38,0%), s khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 4,379,91. Bng 3.8. Mi liên quan gia đi giày hoc dép phân, rác và t l nhim giun đũa (n=481) Nhim Khơng nhim Đi giày hoc dép OR 95% CI SL % SL % Khơng thưng xuyên 169 64.5 93 35.5 1 Thưng xuyên 118 53.9 101 46.1 1.56 1.082.24 Nhn xét: Nhng ngưi khơng thưng xuyên đi giy hoc dép cĩ t l nhim giun đũa cao hơn nhng ngưi thưng xuyên đi giy hoc dép (64,5% so vi 53,9 %). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 1,08 2,24.
56. 40 Bng 3.9. Mi liên quan gia Ung nưc lã và t l nhim giun đũa (n=481) Khơng Nhim Ung nưc lã nhim OR 95% CI SL % SL % Thưng xuyên 205 86.5 32 13.5 1 Khơngthưng xuyên 82 33.6 162 66.4 12.66 8.0120.00 Nhn xét: Nhng ngưi thưng xuyên ung nưc lã cĩ t l nhim giun đũa cao hơn nhng ngưi khơng ung nưc lã (80,2% so vi 38,0%). S khác bit này mang ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 4.37 9.91. Bng 3.10. Mi liên quan gia ra tay thưng xuyên trưc khi ăn và sau đi tin và t l nhim giun đũa (n=212) Khơng Ra tay trưc khi Nhim nhim OR 95% CI ăn, sau đi tin SL % SL % Khơng 212 82.2 46 17.8 1 thưng xuyên 75 33.6 148 66.4 9.09 5.9613.88 Thưng xuyên Nhn xét: Nhng ngưi khơng ra tay thưng xuyên trưc khi ăn và sau đi tin cĩ t l nhim giun đũa cao hơn nhng ngưi thưng xuyên ra tay trưc khi ăn và sau đi tin (82,2% so vi 33,6%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 5,9613,88. Bng 3.11. Mi liên quan gia cĩ và khơng s dng h xí hp v sinh nh hưng đn t l nhim giun đũa. S dng h xí hp Nhim Khơng nhim OR 95% CI v sinh SL % SL % Khơng 168 64.9 91 35.1 1 Cĩ 119 53.6 103 46.4 1.60 1.112.31
57. 41 Nhn xét: Nhng ngưi cĩ s dng h xí hp v sinh cĩ t l nhim giun thp hơn nhng ngưi khơng s dng h xí hp v sinh (53,6% so vi 64,9%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 1.112.31. Bng 3.12. Mi liên quan gia cĩ và khơng ty giun đnh kỳ nh hưng đn t l nhim giun đũa. Khơng Nhim Ty giun đnh kỳ nhim OR 95% CI SL % SL % Khơng 209 87.8 29 12.2 1 9.5024.46 Cĩ 78 32.1 165 67.9 15.25 Nhn xét: Nhng ngưi thưng xuyên ung thuc ty giun đnh kỳ cĩ t l nhim giun thp hơn nhng ngưi khơng ung thuc ty giun đnh kỳ (32,1% so vi 87,8%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 9.5024.46 Bng 3.13. Phân tích đa bin mi liên quan gia nhim giun đũa và các yu t nguy cơ (đc trưng hành vi v sinh cá nhân các ch h gia đình (n=481) STT Các yu t nguy cơ p 1 Dùng găng tay tip xúc phân, rác (cĩ/khơng) >0,05 2 Đi giày hoc dép trong lao đng (cĩ/khơng) >0,05 3 Ung nưc lã (cĩ/khơng) 0,05 Nhn xét: Theo kt qu Bng 3.13 khi phân tích đa bin v mi liên quan nhim giun đũa và mt s yu t nguy cơ (đc trưng v sinh cá nhân ca các ch HGĐ), cĩ 6 yu t đưc đưa vào phương trình hi qui đa bin, 3 yu t liên quan cĩ ý nghĩa thng kê vi t l nhim giun đũa (vi p<0,05). Ung
58. 42 nưc lã, khơng ra tay trưc khi ăn, khơng ra tay sau đi tin và khơng ty giun đnh kỳ cĩ nguy cơ nhim giun đũa cao hơn nhng ngưi khác. 3.2.2. Các yu t nh hưng đn nhim giun tĩc Bng 3.14. Mi liên quan gia khơng và cĩ dùng găng tay tip xúc phân, rác nh hưng đn nhim giun tĩc (n=481) Khơng Dùng găng tay tip xúc Nhim nhim OR 95% CI phân, rác SL % SL % Khơng 21 8.8 219 91.3 1 Cĩ 40 16.6 201 83.4 0.48 0.270.85 Nhn xét: Khơng dùng găng tay khi tip xúc vi phân hoc rác, OR<1 (cĩ yu t bo v). Bng 3.15. Mi liên quan gia khơng và cĩ thưng xuyên đi giày hoc dép nh hưng đn nhim giun tĩc (n=481) Khơng Nhim Đi giày hoc dép nhim OR 95% CI SL % SL % Khơng thưng xuyên 18 7.8 213 92.2 1 Thưng xuyên 43 17.2 207 82.8 0.41 0.230.73 Nhn xét: Khơng đi giày hoc dép khi tip xúc vi đt, OR<1 (cĩ yu t bo v). Bng 3.16. Mi liên quan gia cĩ và khơng thưng xuyên ung nưc lã nh hưng đn nhim giun tĩc (n=481) Khơng Nhim Ung nưc lã nhim OR 95% CI SL % SL % Thưng xuyên 26 12.6 180 87.4 1 Khơng thưng xuyên 35 12.7 240 87.3 0.99 0.581.70
59. 43 Nhn xét: Khơng cĩ mi liên quan gia nhĩm ngưi cĩ và khơng ung nưc lã thưng xuyên vi t l nhim giun tĩc. Bng 3.17. Mi liên quan gia khơng và cĩ thưng xuyên ra tay trưc khi ăn, sau đi tin nh hưng đn nhim giun tĩc (n=481) Khơng Ra tay trưc khi ăn, Nhim nhim OR 95% CI sau đi tin SL % SL % Khơng thưng xuyên 38 18.9 163 81.1 1 1.504.53 Thưng xuyên 23 8.2 257 91.8 2.60 Nhn xét: Khi phân tích kt qu ti Bng 3.17 cho thy nhng ngưi khơng ra tay thưng xuyên trưc khi ăn và sau khi đi đi tin cĩ t l nhim giun tĩc cao hơn so vi nhng ngưi thưng xuyên cĩ ra tay trưc khi ăn và sau đi tin (18,9% so vi 8,2%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 1.50 4.53. Bng 3.18. Mi liên quan gia khơng và cĩ ty giun đnh kỳ nh hưng đn nhim giun tĩc (n=481) Khơng Nhim Ty giun đnh kỳ nhim OR 95% CI SL % SL % Khơng 19 6.0 296 94.0 1 Cĩ 42 25.3 124 74.7 0.19 0.110.34 Nhn xét: Kt qu ti Bng 3.18 cho thy nhng ngưi cĩ ung thuc ty giun đnh kỳ cho kt qu OR<1 (cĩ yu t bo v). Bng 3.19. Mi liên quan gia khơng và cĩ s dng h xí hp v sinh nh hưng đn nhim giun tĩc (n=481) S dng h xí hp v Nhim Khơng nhim OR 95% CI sinh SL % SL %
60. 44 Khơng 21 11.1 168 88.9 1 Cĩ 40 13.7 252 86.3 0.79 0.451.38 Nhn xét: Khơng cĩ s khác bit cĩ ý nghĩa thng kê v t l nhim giun tĩc gia nhĩm ngưi cĩ và khơng thưng xuyên s dng h xí hp v sinh, vi 95%, CI dao đng t 0.451.38. Bng 3.20. Phân tích đa bin mi liên quan gia nhim giun tĩc và các yu t nguy cơ (hành vi v sinh cá nhân các ch h gia đình (n=481) STT Các yu t nguy cơ P 1 Dùng gang tay tip xúc phân, rác (cĩ/khơng) >0,05 2 Đi giày hoc dép trong lao đng (cĩ/khơng) >0,05 3 Ung nưc lã (cĩ/khơng) 0,05 5 Ty giun đnh kỳ (cĩ/khơng) >0,05 6 S dng h xí hp v sinh (cĩ/khơng) >0,05 Nhn xét: Bng 3.20 cho bit khi phân tích đa bin v mi liên quan gia nhim giun tĩc và mt s yu t nguy cơ (đc trưng v sinh cá nhân các ch HGĐ) đã ch ra 2 trong 6 yu t liên quan cĩ ý nghĩa thng kê vi t l hin nhim giun tĩc vi, (p<0,05). Yu t ung nưc lã và yu t khơng ra tay trưc khi ăn; sau đi tin cĩ nguy cơ nhim giun tĩc cao hơn nhng ngưi khác. Bng 3.21. Mi tương quan gia cĩ và khơng dùng găng tay nh hưng đn tình trng nhim giun. Nhim giun Cĩ Khơng Tng Dùng n % N % n % găng tay Khơng dùng 198 80,16 49 19,84 247 51,35 Cĩ dùng 89 38,03 145 61,97 234 48,65 Tng 287 59,67 194 40,33 481 100 OR=6,58; p<0,01
61. 45 Nhn xét: Qua Bng 3.21 cho thy t l nhim giun nhĩm khơng dùng găng tay 80,16% cao hơn cĩ ý nghĩa so vi t l nhim giun nhĩm cĩ dùng găng tay 38,03% (p<0,01). Nguy cơ nhim giun nhĩm khơng dùng găng tay cao gp 6,58 ln so vi nhĩm cĩ dùng găng tay (OR=6,58). 3.2.3. Các yu t nh hưng đn nhim giun mĩc/m Bng 3.22. Mi liên quan gia khơng và cĩ dùng găng tay khi tip xúc đt ơ nhim nh hưng đn t l nhim giun mĩc/m (n=481) Khơng Dùng găng tay tip Nhim nhim OR 95% CI xúc phân, rác SL % SL % Khơng 114 56.2 89 43.8 1 Cĩ 77 27.7 201 72.3 3.34 2.284.90 Nhn xét: Kt qu bng 3.22 cho thy nhng ngưi khơng dùng găng tay tip xúc phân hoc rác cĩ t l nhim giun mĩc/m cao hơn so vi nhng ngưi cĩ dùng (56,2% so vi 27,7%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 2,284,90. Bng 3.23. Mi liên quan gia khơng và cĩ thưng xuyên đi dày hoc dép nh hưng đn t l nhim giun mĩc/m (n=481) Khơng Nhim Đi giày hoc dép nhim OR 95% CI SL % SL % Khơng thưng xuyên 121 66.5 61 33.5 1 Thưng xuyên 70 23.4 229 76.6 6.49 4.329.76 Nhn xét: Nhĩm ngưi khơng đi giày dép thưng xuyên cĩ t l nhim giun mĩc/m cao hơn nhĩm ngưi thưng xuyên đi giày dép (66,5% so vi 23,4%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 4,32 9,76.
62. 46 Bng 3.24. Mi liên quan gia cĩ và khơng thưng xuyên ung nưc lã nh hưng đn t l nhim giun mĩc/m (n=481) Khơng Nhim Ung nưc lã nhim OR 95% CI SL % SL % Thưng xuyên 94 43.7 121 56.3 1 0.941.95 Khơng thưng xuyên 97 36.5 169 63.5 1.35 Nhn xét: Nhng yu t ung nưc lã chưa cĩ mi liên quan vi t l nhim giun mĩc/m. Bng 3.25. Mi liên quan gia khơng và cĩ thưng xuyên ra tay trưc khi ăn, sau đi tin nh hưng đn t l nhim giun mĩc/m (n=481) Khơng Ra tay trưc khi Nhim nhim OR 95% CI ăn, sau đi tin SL % SL % Khơng thưng xuyên 82 38.7 130 61.3 1 0.641.34 Thưng xuyên 109 40.5 160 59.5 0.93 Nhn xét: Nhng yu t khơng ra tay trưc khi ăn, sau đi tin chưa cĩ mi liên quan vi t l nhim giun mĩc/m. Bng 3.26. Mi liên quan gia khơng và cĩ ty giun đnh kỳ nh hưng đn t l nhim giun mĩc/m (n=481) Khơng Nhim Ty giun đnh kỳ nhim OR 95% CI SL % SL % Khơng 82 45.8 97 54.2 1 Cĩ 109 36.1 193 63.9 1.50 1.032.18 Nhn xét: Nhng ngưi khơng dùng ty giun đnh kỳ cĩ t l nhim giun mĩc/m cao hơn so vi nhng ngưi cĩ dùng thuc ty giun đnh kỳ (45,8%
63. 47 so vi 36,1%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 1,032,18. Bng 3.27. Mi liên quan gia khơng và cĩ s dng h xí hp v sinh nh hưng đn t l nhim giun mĩc/m (n=481) Khơng S dng h xí hp v Nhim nhim OR 95% CI sinh SL % SL % Khơng 125 68.3 58 31.7 1 Cĩ 66 22.1 232 77.9 7.58 5.0111.47 Nhn xét: H gia đình s dng h xí hp v sinh cĩ t l nhim giun mĩc/m thp hơn so vi HGĐ khơng s dng h xí hp v sinh (22,1% so vi 68,3%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 5,0111,47. Bng 3.28. Phân tích đa bin mi liên quan gia nhim giun mĩc/m và các yu t nguy cơ (hành vi cá nhân các ch h gia đình (n=481) STT Các yu t nguy cơ P 1 Dùng găng tay tip xúc phân, rác (cĩ/khơng) 0,05 5 Ra tay trưc khi ăn, sau đi tin (cĩ/khơng) >0,05 6 Ty giun đnh kỳ (cĩ/khơng) >0,05 Nhn xét: Bng 3.17 cho thy kt qu phân tích đa bin v mi quan h gia nhim giun mĩc/m và mt s yu t nguy cơ (đc trưng v thc hành cá nhân), trong 6 yu t đưa vào phương trình hi qui đa bin cĩ 3 yu t liên quan cĩ ý nghĩa thng kê vi t l nhim giun mĩc/m vi (p<0,05). Nhng ngưi khơng dùng găng tay tip xúc phân hoc rác, khơng đi giày dép trong lao đng, khơng s dng h xí hp v sinh cĩ nguy cơ nhim giun mĩc/m cao hơn nhng ngưi khác.
64. 48 Chương 4 BÀN LUN 4.1. T l, cưng đ nhim giun truyn qua đt ngưi Êđê ti buơn Buơr và buơn Earang 4.1.1. T l nhim giun ti hai buơn nghiên cu: T l nhim giun chung khá cao 77,7%, trong đĩ cĩ nhim giun đũa 65,1% cao nht, k tip là giun mĩc/m 30,9% và thp nht là t l giun tĩc 4,8%, s khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi p 0,05. T l nhim giun mĩc/m và giun tĩc cĩ s khác bit gia nhĩm ≥ 15 tui cao hơn nhĩm < 15 tui (p<0,05). Kt qu nhim giun chung ca chúng tơi phù hp vi mt s tác gi nghiên cu ti đa bàn Đk Lk: Ngơ Th Tâm (2005), nghiên cu cng đng dân tc Ê đê huyn Lk cĩ t l nhim chung 76,36%. đây ngưi dân sng ch yu da vào trng cà phê, VSMT sng thp, t l HGĐ khơng cĩ h xí hp v sinh cao 68%, t l s h đi tin xung quanh nhà 74%, t l ngưi dân t mua thuc ung ty giun đnh kỳ ch cĩ 10% .Khi so sánh vi tác gi Phan
65. 49 Văn Trng (2000) t l nhim giun chung, giun tĩc tương đương vi kt qu nghiên cu ca chúng tơi (71,87% so vi 77,7%; 3,77% so vi 4,8%) giun đũa và giun mĩc/m 25,13% so vi 65,1%; 61,84% so vi 30,9%), t l nhim giun đũa thì thp hơn chúng tơi (25,13% so vi 65,1%), t l nhim giun tĩc thì cao hơn chúng tơi (61,84% so vi 30,9%). Gii thích điu này cĩ th chúng tơi nghiên cu vi thi gian khác nhau và trình đ nhn thc ca dân cư ti đim nghiên cu cĩ s chênh lch nhau trong cng đng .Theo kt qu nghiên cu ca Nguyn Xuân Thao và cs (2006), ngưi dân tc Êđê xã Ea Knuêk, huyn Krơng Păk cho thy t l nhim giun chung khá cao 71,2%. Nhà ca đng bào rt đơn sơ, gia súc th rơng, s h khơng cĩ h xí 83,7%, đi tin xung quanh nhà 79%, khơng ra tay trưc khi ăn 63,9%, t l ngưi đi chân đt thưng xuyên làm ry 56,3% và t mua thuc ung ty giun đnh kỳ 5,8%. Như vy nhìn chung kt qu nghiên cu ca chúng tơi phù hp vi kt qu nghiên cu ca các tác gi khác trên đa bàn tnh Dak Lak. T l nhim giun cng đng ngưi dân tc Ê đê cao là do: T l HGĐ khơng cĩ h xí hp v sinh khá cao 86,31%, ch yu h xí đào nơng (là nhng h đào cnh gc cà phê hay gc tiêu, chn bt xung quanh, khơng cĩ mái, ch cĩ nhng cây g bc qua, khơng cĩ cht đn ph lên sau mi ln đi đi tin. Mc đích ca ngưi dân s dng h xí này là to điu kin chăm sĩc nhng cây kém phát trin trong vưn, sau đĩ ri sang gc cây cà phê khác hoc gc tiêu khác kém phát trin hơn. T l đi tưng nghiên cu ca chúng tơi khơng đi giày dép thưng xuyên trong khi lao đng chim t l cao. Do đc đim th nhưng ca đt đ Bazan rt dính vào mùa mưa “khĩ đi”; đ đi li d dàng hơn ngưi dân thưng xuyên khơng đi giày hoc dép trong khi lao đng. Đây là yu t nguy cơ nhim giun mĩc/m, điu này gii thích ti sao ngưi dân tc Ê đê cũng như các dân tc Tây nguyên cĩ t l nhim giun cao hơn các nơi khác trong nưc.
66. 50 T l đi tưng nghiên cu khơng thưng xuyên ra tay trưc khi ăn, sau khi đi tin, ngưc li nhng ngưi cĩ ra tay thưng xuyên thì h li ra tay khơng sch vì thiu nưc sch; ra tay khơng cĩ xà phịng; ra khơng k bàn tay, ngĩn tay, k ngĩn tay, mĩng tay và khơng cĩ khăn sch đ lau khơ tay. Vy bàn tay khơng sch là mt trong nhng yu t nguy cơ trên làm cho t l nhim giun đũa, giun tĩc ti đa bàn nghiên cu ca chúng tơi cao hơn các tác gi khác. Đi tưng nghiên cu t mua thuc ung ty giun đnh kỳ 6 tháng/ ln cĩ t l rt thp. Ngưi dân Ê đê thưng xuyên ung nưc lã. Theo nghiên cu ca các tác gi phía Bc cĩ t l nhim chung cao hơn kt qu nghiên cu ca chúng tơi là do t l nhim giun đũa và giun tĩc rt cao, chính vì lý do đĩ làm cho t l đa nhim ca các tác gi cũng khác vi kt qu ca chúng tơi, theo nghiên cu ca Nguyn Duy Tồn (2004), cĩ t l nhim hai loi giun cao nht 33,5%, đơn nhim 24,9% và ba loi giun 12,3% [42]. T l nhim giun ti đa bàn nghiên cu ca Nguyn Võ Hinh và cs (2005), tr em vùng min núi ca huyn A Lưi tnh Tha Thiên Hu cĩ t l nhim giun chung 66,18%, t l nhim giun đũa 54,11% và giun mĩc/m 36,47% tương đương vi kt qu ca chúng tơi 4.1.2. Cưng đ nhim giun ti hai buơn nghiên cu: Cưng đ nhim 3 loi giun ti đa bàn nghiên cu, theo bng phân loi ca T chc Y t Th gii thuc vào cưng đ nhim nh. Cưng đ nhim trng trung bình/ 1gram phân ca giun đũa cao nht là 423437, tip đn giun mĩc/m 7983 và giun tĩc thp nht là 2,73,1 trng giun/ 1gram phân, cưng đ này gia 2 buơn khơng cĩ s khác bit vi p>0,05. Kt qu ca chúng tơi phù hp vi nghiên cu ca tác gi Lê Th Tuyt và cs (2001), nghiên cu xã Quỳnh Trang tnh Thái Bình cĩ cưng đ nhim giun đũa t 56,763,2 trng/ 1gram phân và giun mĩc/m t 5,7 17,5 trng/ 1gram phân cĩ cưng đ thp hơn kt qu ca chúng tơi, ngưc li cưng đ
67. 51 nhim giun tĩc t 5,117,5 trng/ 1gram phân, cao hơn kt qu nghiên cu ca chúng tơi . Kt qu nghiên cu ca Bùi Văn Hoan và cs (2002), hc sinh tiu hc huyn Ph Yên tnh Thái Nguyên, cĩ cưng đ nhim giun đũa, giun mĩc/m thp hơn kt qu nghiên cu ca chúng tơi ln lưt 152 trng/ 1gram phân và 12 trng/ 1gram phân, nhưng cưng đ nhim giun tĩc ca tác gi cao hơn kt qu ca chúng tơi 5 trng/ 1gram phân. Cưng đ nhim giun ca chúng tơi thp hơn kt qu nghiên cu ca Ngơ Th Tâm (2005) v dân tc Ê đê huyn Lk đi vi giun đũa 1.168 trng/ 1gram phân Nguyn Văn Chương (2004) đi vi mĩc/m 55,79 trng/ 1gram phân và giun tĩc là 5,34 trng/ 1gram phân cũng cĩ cưng đ cao hơn Mt s nghiên cu khác trong nưc cũng cĩ cưng đ nhim giun cao hơn kt qu nghiên cu ca chúng tơi như: Theo nghiên cu ca Nguyn Duy Tồn và cs (2003), hc sinh tiu hc ca tồn quc cho thy: Hc sinh tiu hc Lc Yên, tnh Yên Bái cĩ cưng đ nhim ba loi giun cao hơn kt qu nghiên cu ca chúng tơi: giun đũa 1954 trng/ 1gram phân; giun tĩc 92 trng/ 1gram phân và giun mĩc 111,8 trng/ 1gram phân . Mt nghiên cu khác hc sinh tiu hc xã Hng Vân, huyn A Lưi (2005), cho thy cưng đ nhim giun đũa là 1176,76 trng/ 1gram phân; giun tĩc là 23,62 trng/ 1gram phân và giun mĩc là 56,76 trng/ 1gram phân [15]. 4.2. Thc trng các yu t nguy cơ nh hưng đn nhim giun ti cng đng Ê đê ti hai buơn nghiên cu 4.2.1. Các yu t nh hưng đn nhim giun đũa Nhng ngưi thưng xuyên ung nưc lã cĩ t l nhim giun đũa cao hơn nhng ngưi khơng ung nưc lã (80,2% so vi 38,0%). S khác bit này mang ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 4.37 9.91. Nhng ngưi khơng ra tay thưng xuyên trưc khi ăn và sau đi tin cĩ t l nhim giun đũa cao hơn
68. 52 nhng ngưi thưng xuyên ra tay trưc khi ăn và sau đi tin (82,2% so vi 33,6%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 5,96 13,88. Nhng ngưi thưng xuyên ung thuc ty giun đnh kỳ cĩ t l nhim giun thp hơn nhng ngưi khơng ung thuc ty giun đnh kỳ (32,1% so vi 87,8%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 9,50 24,46. Nhng ngưi khơng s dng bo h lao đng cĩ t l nhim giun đũa cao hơn vi nhĩm ngưi dùng bo h lao đng (80,2% so vi 38,0%), s khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 4,379,91. Theo kt qu Bng 3.12 khi phân tích đa bin v mi liên quan nhim giun đũa và mt s yu t nguy cơ (đc trưng v sinh cá nhân ca các ch HGĐ), cĩ 6 yu t đưc đưa vào phương trình hi qui đa bin, 3 yu t liên quan cĩ ý nghĩa thng kê vi t l nhim giun đũa (vi p<0,05). Ung nưc lã, khơng ra tay trưc khi ăn, khơng ra tay sau đi tin và khơng ty giun đnh kỳ cĩ nguy cơ nhim giun đũa cao hơn nhng ngưi khác. 4.2.2. Các yu t nh hưng đn nhim giun tĩc Nhng ngưi khơng ra tay thưng xuyên trưc khi ăn và sau khi đi đi tin cĩ t l nhim giun tĩc cao hơn so vi nhng ngưi thưng xuyên cĩ ra tay trưc khi ăn và sau đi tin (18,9% so vi 8,2%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 1,504,53. Nhng yu t khơng dùng găng tay tip xúc vi phân hoc rác, khơng đi giày hoc dép trong lao đng, khơng ung thuc ty giun đnh kỳ cho kt qu OR<1 (cĩ yu t bo v). Nhĩm ngưi thưng xuyên ung nưc lã thưng xuyên và nhĩm s dng h xí hp v sinh chưa thy cĩ liên quan đn nhim giun tĩc. Mi liên quan gia nhim giun tĩc và mt s yu t nguy cơ (đc trưng v sinh cá nhân các ch h gia đình) đã ch ra 2 trong 6 yu t liên quan cĩ ý nghĩa thng kê vi t l hin nhim giun tĩc vi, (p<0,05). Yu t ung nưc lã và yu t khơng ra tay trưc khi ăn; sau đi tin cĩ nguy cơ nhim giun tĩc cao hơn nhng ngưi khác.
69. 53 4.2.3. Các yu t nh hưng đn nhim giun mĩc/m Nhng ngưi khơng dùng găng tay tip xúc phân hoc rác cĩ t l nhim giun mĩc/m cao hơn so vi nhng ngưi cĩ dùng bo h lao đng (56,2% so vi 27,7%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 2,284,90. S ngưi khơng đi giày dép thưng xuyên cĩ t l nhim giun mĩc/m cao hơn nhĩm thưng xuyên đi giày dép (66,5% so vi 23,4%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 4,329,76. HGĐ s dng h xí hp v sinh cĩ t l nhim giun mĩc/m thp hơn so vi HGĐ khơng s dng h xí hp v sinh (22,1% so vi 68,3%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 5,0111,47. Nhng ngưi khơng dùng ty giun đnh kỳ cĩ t l nhim giun mĩc/m cao hơn so vi nhng ngưi cĩ dùng thuc ty giun đnh kỳ (45,8% so vi 36,1%). S khác bit này cĩ ý nghĩa thng kê vi 95%, CI dao đng t 1,032,18. Nhng yu t ung nưc lã, khơng ra tay trưc khi ăn, sau đi tin chưa cĩ mi liên quan vi t l nhim giun mĩc/m. Nhim giun mĩc/m và mt s yu t nguy cơ (đc trưng v thc hành cá nhân), trong 6 yu t đưa vào phương trình hi qui đa bin cĩ 3 yu t liên quan cĩ ý nghĩa thng kê vi t l nhim giun mĩc/m vi (p<0,05). Nhng ngưi khơng dùng găng tay tip xúc phân hoc rác, khơng đi giày dép trong lao đng, khơng s dng h xí hp v sinh cĩ nguy cơ nhim giun mĩc/m cao hơn nhng ngưi khác.
70. 54 KT LUN 1. Thc trng t l, cưng đ nhim giun truyn qua đt ngưi Êđê ti buơn Buơr và buơn Earang T l nhim giun chung cao 77,7%, trong đĩ cĩ t l nhim giun đũa cao nht chim 65,1%, k tip là giun mĩc/m 30,9% và thp nht là nhim giun tĩc chim 4,8%, khơng cĩ s khác bit gia hai buơn. T l nhim giun đũa nhĩm tui <15 cao hơn nhĩm tui ≥15. T l nhim giun mĩc/m nhĩm tui < 15 thp hơn nhĩm tui ≥ 15. T l nhim giun đũa và giun tĩc nam gii thp hơn n gii, ngưc li t l nhim giun mĩc/m nam li cao hơn n. Cưng đ nhim giun ti hai buơn nghiên cu thuc vào cưng đ nhim nh (giun đũa cĩ 423437, giun mĩc/m 7983 và giun tĩc thp nht là 2,73,1 trng giun/ 1gram phân, cưng đ nhim gia 2 buơn khơng cĩ s khác bit. 2. Các yu t nguy cơ nh hưng đn nhim giun ti cng đng Ê đê ti hai buơn nghiên cu Ung nưc lã; khơng ra tay trưc khi ăn, sau đi tin và khơng ty giun đnh kỳ cĩ nguy cơ nhim giun đũa cao. Ung nưc lã và khơng ra tay trưc khi ăn, sau đi tin cĩ nguy cơ nhim giun tĩc cao. Khơng dùng găng tay tip xúc phân hoc rác, khơng đi giày dép trong khi lao đng, khơng s dng h xí hp v sinh cĩ nguy cơ cao nhim giun mĩc/m.
71. ii LI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cu ca riêng tơi ,Các s liu và kt qu nghiên cu nêu trong lun văn là trung thc, đưc các đng tác gi cho phép s dng và chưa tng đưc ai cơng b trong bt kỳ mt cơng trình nào khác. YBliu Arul
72. Ph lc 1 PHIU ĐIU TRA NHN THC, THÁI Đ VÀ THC HÀNH (KAP) CA NGƯI DÂN V VSMT PHỊNG CHNG GIUN Huyn: Xã: H và tên ngưi đưc điu tra: Nam/n Ngày tháng năm sinh / / Trình đ văn hố: 1. Khơng hc 2.Bit đc, bit vit 3.Cp1 4.Cp2 5.Cp3 TT Câu hi Tr li Mã H xí đào thơng hơi 1 Ơng (bà) cho bi t nhng loi h xí H xí thm di 2 nào đưc coi là h xí hp v sinh? Khơng bit 3 Lo i khác (g hi rõ ) 4 Cĩ 1 Gia đình ơng (bà) cĩ h xí chưa? Khơng (Nu khơng chuyn sang 2 câu 4) H xí đào thơng hơi 1 Ơng ( bà ) cĩ thưng xuyên đi cu Thm di 2 vào h xí khơng ? H xí đào nơng 3 Nu cĩ, thì loi h xí gì? Khác (ghi rõ ) 4 Gia đình ơng (bà) cĩ mun xây Cĩ 1 dng h xí hp v sinh khơng? Khơng 2 Khơng bit 1 Giun Đũa 2 Ơng (bà) k nhng loi giun mà Giun Tĩc 3 ơng (bà) bit)? Giun Mĩc 4 Giun kim 5 Khác (ghi rõ ) 6 Khơng bit 1 Qua đưng ăn 2 Ơng (bà) cho bit giun vào cơ th Qua đưng ung 3 bng đưng nào? Qua da 4 Đư ng khác (ghi r õ ) 5 Khơng bao gi 1 Ơng (bà) cĩ ung nưc lã khơng? Thnh thong 2 Thưng xuyên 3 Khơng bit 1 Ơng (bà) cho bit tác hi ca bnh Đau bng, ri lon tiêu hố 2 giun Thiu máu 3 Ngưi gy yu, xanh xao 4
73. Gây tc rut 5 Khác (ghi rõ ) 6 Ra k nhiu ln bng nưc sch 1 Ra bng thuc tím, nưc mui 2 Ơng (bà) làm gì khi ăn rau sng? Ra ao h, sơng, sui 3 Khơng bit 4 Khơng tr li 5 Trưc khi ăn 1 Mi thành viên gia đình ơng (bà) Sau đi cu 2 ra tay khi nào? Khi ch bin thc ăn 3 Khơng bao gi 4 Khơng bit 1 Ăn ung hp v sinh 2 Gia đình đã làm gì đ chng Dùng bo h khi lao đng 3 nhim giun? Xây dng h xí hp v sinh 4 Ty giun đnh kỳ 5 Khác (ghi rõ ) 6 Tt c 1 Gia đình cĩ ai đưc ung thuc Các con 2 ty giun trong 6 tháng qua? Khơng cĩ ai 3 Khơng nh 4 KT QU XÉT NGHIM PHÂN S S S Stt H và tên Tui Đũa mĩc Tĩc trng trng trng Ngày tháng năm 200 Điu tra viên Xét nghim viên