Luận văn Thực trạng hoạt động các điểm kính hiển vi phục vụ chương trình phòng chống sốt rét tại tỉnh Quảng Ngãi năm 2010
81 trang
3220
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Thực trạng hoạt động các điểm kính hiển vi phục vụ chương trình phòng chống sốt rét tại tỉnh Quảng Ngãi năm 2010", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
- luan_van_thuc_trang_hoat_dong_cac_diem_kinh_hien_vi_phuc_vu.pdf
Nội dung text: Luận văn Thực trạng hoạt động các điểm kính hiển vi phục vụ chương trình phòng chống sốt rét tại tỉnh Quảng Ngãi năm 2010
- B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O TRƯ NG Đ I H C TÂY NGUYÊN LÊ QUANG H I TH C TR NG HO T Đ NG CÁC ĐI M KÍNH HI N VI PH C V CHƯƠNG TRÌNH PHỊNG CH NG S T RÉT T I T NH QU NG NGÃI NĂM 2010 LU N VĂN TH C SĨ Y H C BUƠN MA THU T NĂM 2011
- B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O TRƯ NG Đ I H C TÂY NGUYÊN LÊ QUANG H I TH C TR NG HO T Đ NG CÁC ĐI M KÍNH HI N VI PH C V CHƯƠNG TRÌNH PHỊNG CH NG S T RÉT T I T NH QU NG NGÃI NĂM 2010 Chuyên ngành: Ký sinh trùng Cơn trùng Mã s : 60 72 65 LU N VĂN TH C SĨ Y H C NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C: TS. H VĂN HỒNG BUƠN MÊ THU T NĂM 2011
- M C L C Đ T V N Đ 1 CHƯƠNG I. T NG QUAN TÀI LI U 3 1.1. Các nghiên c u v đi m phát hi n b nh s t rét trên th gi i 3 1.2. Các nghiên c u v mơ hình đi m kính hi n vi Vi t Nam 5 CHƯƠNG II. Đ I TƯ NG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U 16 2.1. Đ a đi m nghiên c u 16 2.2. Đ i tư ng nghiên c u 16 2.3. Phương pháp nghiên c u 17 2.4. Th i gian nghiên c u 22 2.5. Đ o đ c trong nghiên c u 22 CHƯƠNG III: K T QU NGHIÊN C U 23 3.1. Đánh giá th c tr ng ho t đ ng c a các đi m KHV t i tuy n xã 23 3.2. T l sai sĩt v k thu t phát hi n KSTSR và m t s y u t 38 CHƯƠNG IV: BÀN LU N 45 4.1. Th c tr ng ho t đ ng c a các đi m kính hi n vi 45 4.2. T l sai sĩt v k thu t phát hi n KSTSR và m t s y u t 53 K T LU N 59 KI N NGH 62 DANH M C TÀI LI U THAM KH O PH N PH L C
- DANH M C CÁC CH VI T T T TRONG LU N VĂN BNSR : B nh nhân s t rét CI95% : Confidence Interval 95% ( Kho ng tin c y 95%) CSSKBĐ : Chăm sĩc s c kh e ban đ u DDT : Dichloro diphenyl trichlorethane ĐKHV : Đi m kính hi n vi KAP : Knowlegde Attitude Practice(Ki n th c, thái đ và th c hành) KSTSR : Ký sinh trùng s t rét KST CT : Ký sinh trùng cơn trùng MT TN : Mi n Trung Tây Nguyên OR : Odd Ratio (T su t chênh) P.f : Plasmodium falciparum P.v : Plasmodium vivax PCSR : Phịng ch ng s t rét PH : Ph i h p (P.f +P.v) PKKV : Phịng khám khu v c SRAT : S t rét ác tính TDSR : Tiêu di t s t rét TTSR : Thanh tốn s t rét WHO : World Health Organization (T ch c Y t Th gi i) XNV : Xét nghi m viên YTTB : Y t thơn b n An : Anopheles SR : S t rét SRLH : S t rét lưu hành TTGDSK : Truy n thơng s c kh e MDP : Malaria Detection Post (Đi m phát hi n s t rét) IPFC : Information Post For Fever Cases(Đi m thơng tin tin các ca SR PCD : Passive case Delection ( Phát hi n th đ ng )
- L I C M ƠN Tơi xin chân thành c m ơn: - Lãnh đ o S Y t t nh Qu ng Ngãi cho phép tơi đư c đi h c l p th c sĩ chuyên ngành Ký sinh trùng và Cơn trùng này. - TS. H Văn Hồng đã dành th i gian quý báu hư ng d n và giúp đ tơi hồn thành khĩa lu n. - Quý Th y, Cơ đã t n tình gi ng d y và truy n đ t cho tơi nh ng ki n th c trong su t quá trình đào t o. - T p th Trung tâm phịng ch ng s t rét t nh Qu ng Ngãi tham gia th c hi n và gĩp ý xây d ng cho khĩa lu n. - Trung tâm Y t các huy n mi n núi trong t nh Qu ng Ngãi cùng các c ng tác viên đ a phương đã tham gia, t o đi u ki n thu n l i cho vi c đi u tra thu th p s li u t i th c đ a. Tác gi Lê Quang H i
- Đ T V N Đ B nh s t rét là m t b nh xã h i ph bi n trên th gi i, nh hư ng r t l n đ n s c kh e con ngư i, đ c bi t các nư c vùng nhi t đ i [23],[38], [43],[61]. Tuy tr i qua nh ng giai đo n v i nh ng chi n lư c ch ng s t rét khác nhau nhưng cho đ n nay s t rét v n là m t b nh gây nh hư ng l n đ n tính m ng con ngư i và thi t h i to l n v kinh t , xã h i [24],[38],[54]. Theo báo cáo c a TCYTTG WHO 2008, hi n nay trên th gi i cĩ kho ng 247 tri u ca m c b nh s t rét trong s 3,3 t ngư i s ng trong vùng nguy cơ m c b nh 2006, nguyên nhân c a 1 tri u ngư i ch t, ph n l n là tr em dư i 5 tu i. Năm 2008 cĩ 109 nư c cĩ s t rét lưu hành, 45 nư c thu c khu v c Châu Phi WHO [66]. T i Vi t Nam, nh các bi n pháp phịng ch ng s t rét đư c th c hi n cĩ hi u qu nên tình hình s t rét cĩ xu hư ng n đ nh, s m c và ch t do s t rét gi m d n t năm 2000 đ n nay. Th ng kê s li u cho th y, năm 2009 s m c s t rét c nư c là 60.867 trư ng h p so v i 60.426 ca năm 2008, tăng 0,73%; s ch t năm 2009 là 26 ca so v i 25 ca năm 2008 (+1 ca). Tuy nhiên mi n Trung Tây Nguyên v n là khu v c b nh s t rét lưu hành cao nh t nư c. Khu v c nay g m 15 t nh, trong đĩ cĩ 11 t nh mi n Trung (t Qu ng Bình đ n Bình Thu n) và 4 t nh Tây Nguyên (Gia Lai, Kon Tum, Dak Lak, Dak Nơng) c n cĩ các bi n pháp phát hi n cũng như qu n lý ca b nh thích h p khi tình hình b nh cĩ xu hư ng gi m nh m kh ng ch kh năng s t rét quay tr l i [48],[49],[50]. M c tiêu c a Chương trình qu c gia phịng ch ng s t rét Vi t Nam là gi m ch t, gi m m c và kh ng ch d ch s t rét. M t trong 4 y u t k thu t c n thi t ph i đư c cung c p đ đ t các m c tiêu này là ch n đốn và đi u tr s m cho t t c b nh nhân s t rét, đ c bi t t i tuy n y t cơ s xã c a các vùng s t rét lưu
- hành. Đây là m t trong nh ng y u t quan tr ng đư c WHO và các H i ngh qu c t g n đây đưa lên hàng đ u c n thi t ph i th c hi n đ y đ đ kh ng ch s t rét [2],[6],[38],[61]. Vì v y đ đ t đư c các m c tiêu c a chương trình ngồi vi c áp d ng các bi n pháp quy ư c nĩi chung, cung c p h th ng phát hi n và ch n đốn b nh s m là r t quan tr ng. M t trong nh ng gi i pháp đư c đ t ra là thi t l p các đi m kính hi n vi ngay t i tuy n xã đ ch n đốn và đi u tr s m b nh s t rét đ ng th i gĩp ph n vào c ng c m ng lư i y t cơ s là m t nhu c u c p thi t đ th c hi n và b o v thành qu c a chương trình phịng ch ng s t rét [13],[14],[15],[16].Vi c xây d ng các đi m kính hi n vi tuy n xã đã đư c th c hi n t nhi u năm nh m h tr cho ch n đốn b nh chính xác [3],[25],[41],[43],[44]. Phát hi n ký sinh trùng s t rét b ng phương pháp soi lam đã đư c nhu m giêm sa là tiêu chu n t t nh t đ xác đ nh b nh nhưng v n cĩ m t t l sai sĩt do nhi u y u t [15],[30],[62],[63]. Trong giai đo n hi n nay t l m c b nh s t rét cĩ xu hư ng gi m, vi c xác đ nh các ca b nh cĩ ký sinh trùng s t rét (+) là r t quan tr ng đ kh ng ch k p th i nguy cơ bùng phát tr l i. Vì v y đ tài “ Th c tr ng ho t đ ng các đi m kính hi n vi ph c v chương trình phịng ch ng s t rét t i T nh Qu ng Ngãi năm 2010 " là c n thi t nh m các m c tiêu sau: 1. Đánh giá th c tr ng ho t đ ng c a các đi m kính hi n vi ph c v chương trình phịng ch ng s t rét t i tuy n xã. 2. Xác đ nh t l soi sai sĩt và phân tích m t s y u t nh hư ng đ n t l sai sĩt c a XNV t i đi m kính hi n vi tuy n xã trong k thu t phát hi n KSTSR c a t nh Qu ng Ngãi năm 2010. 2
- CHƯƠNG 1 T NG QUAN 1.1. Tình hình s t rét Vi t Nam trong nh ng năm g n đây: N m trong b i c nh khĩ khăn chung c a th gi i, Vi t Nam cũng g p ph i nh ng khĩ khăn trong chương trình ch ng SR. Vi t Nam là m t nư c n m trong vùng nhi t đ i, cĩ nhi u đi u ki n đ a lý, t nhiên và xã h i thu n l i cho b nh SR phát tri n. Theo báo cáo đánh giá 1995 c a Vi n s t rét Hà N i cĩ kho ng 45% dân s Vi t Nam đang s ng trong các vùng cĩ SR lưu hành [7]. Chương trình TTSR t 1976 1980 di n ra thu n l i, chúng ta đã hồn thành đi u tra SR các t nh phía Nam, phân vùng SR làm cơ s cho TTSR. Theo s li u th ng kê, 1980 c nư c cĩ 508.600 BNSR gi m 16,83% so v i 1976, t vong (TV) 1.183 ca, gi m 24,87% so v i 1976, d ch SR ch cịn 21 v gi m 67 v so v i 1976 (88 v ). Tuy nhiên t vong và s v d ch v n cịn cao, nh ng khĩ khăn v k thu t như P.falciparum kháng thu c, An.dirus và An.minimus trú n ngồi nhà, y t cơ s cịn g p khĩ khăn, di bi n đ ng ti p t c x y ra [24],[26]. Đĩ là nh ng khĩ khăn mà chương trình TTSR đã g p ph i trong giai đo n 1981 1990. Vì v y trong giai đo n này chương trình TTSR đã cĩ m t s đi u ch nh thích ng v i tình hình m i như sau: Đi u ch nh phân vùng theo nguyên t c d ch t và th c hành, ch n bi n pháp thích h p cho t ng vùng phù h p v i chi n lư c PCSR c a Đ i h i đ ng y t th gi i 1979. Thu h p di n phun DDT tồn di n nh ng vùng cĩ An.dirus và An.minimus trú n ngồi nhà. 3
- Đi u tr SR k t h p theo dõi P.falciparum kháng thu c đ c bi t các t nh phía Nam và ki n ngh v cũng c y t cơ s nh t là khi TTSR đư c xem là 1 n i dung c a chăm sĩc s c kho ban đ u. Trong nh ng năm 1980 1990 s BNSR tăng d n, năm 1990 s BNSR tăng 33,48%, t vong tăng 15,2% so v i 1981, cĩ 85 v d ch SR so v i 47 v 1981 [26],[55],[56]. Do tình hình SR di n bi n ph c t p, H i ngh SR tồn qu c 2/1991 đã nh n đ nh tính ch t nghiêm tr ng c a SR và đã thơng qua chi n lư c PCSR hịa nh p vào chi n lư c PCSR tồn c u v i các m c tiêu : gi m ch t, gi m m c, gi m d ch SR [24],[26],[40]. T 1991 đ n nay nh tri n khai các ho t đ ng PCSR cĩ hi u qu nên s m c và TV gi m đi r t nhi u. Theo s li u th ng kê sau th i kỳ bùng n s t rét (1991 1992) đ n nay, tình hình s t rét Vi t Nam đã đư c c i thi n đáng k . So sánh v i năm 2006 đ n năm 2010, s ch t do s t rét c nư c ch cịn 21 trư ng h p gi m 48,78%, s m c s t rét gi m trên 40% so v i năm 2006, d ch s t cơ b n đư c kh ng ch , b nh s t rét đang t ng bư c đư c đ y lùi. K t qu phịng ch ng s t rét tồn qu c năm 2010 c nư c cĩ 21 ca t vong do s t rét so v i 27 ca cùng kỳ năm 2009. S b nh nhân s t rét là 54.297 ca (gi m 40,75% so v i năm 2009). T l m c s t rét là 0.62/1.000 dân s chung . Tuy nhiên, các thành qu nêu trên chưa th c s cĩ tính b n v ng do m ng lư i y t các tuy n, đ c bi t là tuy n cơ s chưa ki m sốt đư c b nh nhân và ngư i dân chưa cĩ ý th c t b o v khi s ng trong vùng s t rét, ho c vào vùng s t rét. 45% s t nh cĩ nguy cơ s t rét cao hi n nay t p trung các t nh thu c khu v c Tây Nguyên, mi n Trung, mi n Đơng Nam B , khu IV cũ và m t s t nh mi n núi phía B c; 55% s t nh cịn l i cĩ các ch s s t rét gi m tương đ i v ng ch c và khơng cĩ ch s lan truy n. T nh ng d n li u nêu trên cĩ th th y th c tr ng s t rét nư c ta hình thành hai thái c c vùng s t rét cĩ nguy cơ cao, s gi m s t rét thi u tính b n v ng, cịn lan truy n s t rét t i ch và nguy cơ x y 4
- d ch cao; vùng s t rét gi m b n v ng nhi u năm, khơng cịn lan truy n s t rét t i ch và ch cĩ s t rét ngo i lai. V i tình hình trên ngồi các bi n pháp phát hi n, ch n đốn và đi u tr đư c xem là quan tr ng đ gi m t vong thì PCSR đư c xem là 1 nhi m v chăm sĩc s c kh e ban đ u c a y t cơ s [8],[10],[12]. Vì v y xây d ng, c ng c y t cơ s , hu n luy n cho y t cơ s v SR đư c xem là m t nhi m v r t quan tr ng đ gi v ng k t qu đ t đư c c a chương trình. 1.2. Tình hình SR và nh ng khĩ khăn c a khu v c MT TN: Mi n Trung Tây Nguyên là nơi cĩ SR lưu hành cao và nhi u khĩ khăn trong cơng tác PCSR so v i các khu v c khác trong c nư c [26],[48]. KSTSR đây ch y u là P.falciparum , chi m > 80% trong cơ c u KSTSR. P.falciparum là lồi KSTSR gây hi n tư ng kháng đ u tiên Vi t Nam cũng như trên th gi i, t l kháng cao đ c bi t v i chloroquine. P.falciparum cũng là lồi gây s t rét ác tính (SRAT) và t vong đ ng th i chi m t l cao nh t trong các v d ch [19],[24],[40],[55],[56]. V mu i truy n b nh SR: khu v c này cĩ 45 lồi trên t ng s 59 lồi th y Vi t Nam, trong đĩ An.minimus và An.dirus cĩ vai trị truy n b nh vùng r ng r m, An.subpictus và An.sundaicus cĩ vai trị truy n b nh vùng ven bi n [58]. 4/5 di n tích là r ng núi, giao thơng đi l i khĩ khăn, màng lư i y t cịn thi u v s lư ng c ch t lư ng ho t đ ng nh hư ng r t l n đ n vi c th c hi n và gi v ng thành qu c a chương trình PCSR [5],[48]. Nh ng khĩ khăn b t đ u n i lên t 1981: màng lư i y t cơ s chưa đư c c ng c v ng ch c, KSTSR kháng thu c lan r ng, kinh phí gi m sút làm tình hình SR tr nên x u đi [19],[57],[40],[48]. S t rét b t đ u gia tăng t 1981 cho đ n đ nh cao là 1992. Theo s li u th ng kê c a Vi n S t rét KST CT Quy Nhơn, 5
- năm 1992 s BNSR tăng 279,30%, t l KSTSR tăng 528,40%, t vong tăng 212,85% so v i 1980 [48]. Nh các n l c c a ngành y t và s đ u t thích đáng nên nh ng năm sau đĩ, s m c và ch t do b nh s t rét gi m d n. So sánh các ch s s t rét t 2006 2010 cho th y, năm 2010 BNSR gi m 44,46%, SRAT gi m 43,23%, TVSR gi m 68%, %KSTSR gi m 25,97%. Khơng cĩ d ch s t rét trong giai đo n 2006 2010. So sánh v i m c tiêu đ ra, s TVSR đ t m c tiêu, cịn BNSR ch gi m 44,46% so v i năm 2006 (m c tiêu đ ra gi m 50%) V i tình hình này, chương trình PCSR khu v c mi n Trung Tây Nguyên ngồi vi c áp d ng các bi n pháp tích c c và cĩ hi u qu hơn như s d ng các lo i thu c ch ng kháng (mefloquine, Fansidar, artemisinine ), các hĩa ch t di t cơn trùng cĩ hi u qu cao (Icon, permethrine ); đ ng th i đã tích c c tri n khai và xây d ng các đi m kính hi n vi đ nâng cao ch t lư ng ho t đ ng c a m ng lư i y t t cơ s ph c v cho chương trình PCSR [13],[22],[30],[32],[47]. Đây chính là v n đ mà lu n văn quan tâm và đ c p đ n, c ng c các đi m kính hi n vi đ m b o cho vi c cung c p các y u t k thu t giúp cho ch n đốn s m và đi u tr k p th i, cũng c màng lư i y t cơ s gi v ng thành qu và chăm sĩc s c kh e cho nhân dân phù h p v i tình hình và khuy n cáo c a WHO [5],[8][39],[61]. 1.3. Các nghiên c u v đi m phát hi n b nh s t rét trên th gi i. Khác v i nhi u b nh khác, s t rét là m t b nh cĩ các d u hi u lâm sàng đơn gi n nhưng ch n đốn b nh SR l i ph c t p và đơi khi khĩ ho c r t khĩ ch n đốn phân bi t v i nhi u b nh khác. Đ ch n đốn b nh SR ngư i ta thư ng d a vào 3 y u t : D ch t , lâm sàng và xét nghi m.Trong đĩ xét nghi m máu ngo i vi tìm KSTSR là y u t quy t đ nh [1],[2],[41]. Vi c ng d ng k thu t này trong chương trình ch ng b nh s t rét đã đư c đ xu t b i các chuyên gia c a WHO, 6
- đư c th c hi n t nh ng năm đ u c a chương trình TDSR và đã cĩ m t s mơ hình ng d ng m t s giai đo n c a k thu t này trong h th ng y t trên th gi i cũng như Vi t Nam [3],[14],[17]. M t s nư c như M , Mexico, Guatemala đã thi t l p nh ng đi m phát hi n s t rét theo đ ngh c a WHO. Thu t ng đi m phát hi n s t rét (Malaria Detection Post MDP) đã xu t hi n t giai đo n đ u c a chương trình TDSR [49]. Tuy nhiên nhi m v c a các MDP này ch phát hi n th đ ng các ca nghi ng , l y lam máu và g i đ n các phịng xét nghi m cách xa c ng đ ng dân cư. Sau khi cĩ k t qu , các phịng xét nghi m s g i tr l i k t qu cho các MDP này. Phương ti n g i đi và tr l i k t qu , k c lam máu ch y u qua đư ng bưu đi n. Vi c thi t l p các MDP ph thu c r t nhi u vào đi u ki n kinh t xã h i. các nư c phát tri n, các MDP này ch y u d a vào các cơ s y t nhà nư c và cĩ s ph i h p v i các cơ s tư nhân ( b nh vi n tư, phịng khám tư, k thu t viên, n h sinh, giáo viên, cán b truy n thơng y t ). Mexico, các đi m MDP đư c thi t l p và h p tác v i các cơ s y t nhà nư c, cơ s y t tư nhân, y tá, n h sinh, dư c sĩ, k thu t viên c a các phịng xét nghi m, giáo viên ho c các nhân viên khác trư ng h c, nhân viên truy n thơng giáo d c s c kho Trong chương trình TDSR M , MDP đư c g i là đi m thơng tin v các ca s t (Information Post for Fever Cases IPFC). Nh ng đi m này đư c tri n khai k t h p v i các trung tâm y t nơng thơn, phịng khám b nh ho c v i ngư i tình nguy n [49]. Nhi m v c a các đi m này là phát hi n các ca s t ( k c các ca nghi ng ) ch y u là phát hi n b nh th đ ng (Passive Case Detection PCD), l y lam máu và g i đ n các phịng xét nghi m qua đư ng bưu đi n. Sau khi cĩ k t qu , nhân viên y t các đi m này s quy t đ nh đi u tr cho b nh nhân. 7
- Năm 1960, Guatemala và Mexico đã cĩ m t s đánh giá v MDP, cĩ đ n 20 40% đ a phương trong vùng SR đư c thi t l p MDP, m i đi m MDP s ph trách cho 600 700 ngư i. Ceylan, ngư i ta cũng tri n khai nghiên c u hi u qu c a các MDP m t huy n cĩ s dân là 70.000 ngàn ngư i. Trong huy n này cĩ 157 làng nhưng ch cĩ 15 đi m MDP và m i MDP ph trách cho 4.500 ngư i. T i Ceylan, các đi m MDP đư c thi t l p d a vào các b nh vi n nơng thơn và các phịng khám. K t qu đánh giá đã cho th y hi u qu ho t đ ng khơng ch ph thu c vào đ bao ph c a các đi m này mà cịn ph thu c r t nhi u vào y u t khác như ki n th c, thái đ và kh năng thu hút c ng đ ng đ n khám b nh [49]. Châu Á, m t s nư c cũng đã xây d ng nh ng đi m phát hi n b nh tương t như MDP đ ph c v chương trình chăm sĩc s c kho ban đ u và phịng ch ng s t rét. T i Malaysia nh ng đi m này g i là đi m chăm sĩc s c kho trong nghiên c u phịng ch ng s t rét bang Kelatan. Nhân viên các đi m chăm sĩc s c kho ban đ u này ho t đ ng theo phương th c tình nguy n và đư c c ng đ ng ch n l a. Nhi m v c a các đi m này là giúp nhân viên y t l y lam máu cho nh ng ca s t, tuyên truy n và giáo d c cho c ng đ ng v phịng ch ng s t rét. M t nghiên c u đã đư c ti n hành đ đánh giá ho t đ ng c a các đi m này bang Kelatan trong 2 năm 1988 1989. Nghiên c u này đã rút ra nh n xét là nh cĩ ho t đ ng c a các đi m chăm sĩc s c kho ban đ u nên s lam máu l y đư c tăng lên, t l lam dương tính tăng t 6,10% lên 11,80%, s ngư i đư c theo dõi đi u tr ti t căn tăng 50%. Tuy nhiên nghiên c u này cũng đưa ra đ ngh r ng trong khi ti p t c phát tri n các đi m này, c n thi t ph i cĩ nh ng đánh giá đ nh kỳ dù s t rét cĩ gi m m t s nơi [22]. Ngồi ra c n thi t ph i m r ng nghiên c u thêm v nh ng v n đ sau: mơ hình, m c đ và vai trị c a nhân viên y t tình nguy n và các đi m chăm sĩc s c kho ban đ u; so sánh hi u su t các đi m chăm sĩc s c kho ban đ u/nhân viên y t tình nguy n liên quan đ n cơng tác giám sát, hu n luy n, phát hi n b nh th đ ng (PCD) 8
- Như v y các MDP ho c các đi m chăm sĩc s c kho ban đ u này ch phát hi n và l y lam máu g i đi ch khơng cĩ kính hi n vi đ tr c ti p xét nghi m, hơn n a các đi m này ch th c hi n phát hi n b nh th đ ng, vì v y đây chưa ph i là mơ hình đi m kính hi n vi ph c v tr c ti p cho c ng đ ng và y t cơ s . Thái Lan ngư i ta xây d ng các phịng khám s t rét (Malaria clinics) tách r i các cơ s y t cĩ nhi m v l y lam máu xét nghi m th đ ng và ch cho các lo i thu c dư i d ng u ng. Tuy nhiên r t ít các báo cáo đánh giá v ho t đ ng c a các phịng khám s t rét này [13]. 1.4. Các nghiên c u v mơ hình đi m kính hi n vi Vi t Nam: Thu t ng đi m kính hi n vi (ĐKHV) xu t hi n Vi t Nam hồn tồn khác h n v i đi m phát hi n SR và các phịng khám s t rét. Đi m kính hi n vi Vi t Nam đư c l ng ghép vào các tr m y t xã ho c phịng khám khu v c (PKKV), đ ng th i đư c trang b kính hi n vi tr c ti p xét nghi m các lam máu ph c v chương trình PCSR cho c ng đ ng trong vùng ph trách. Nhi m v c a các đi m kính này là tham gia xét nghi m đ ph c v cho ch n đốn s m t i y t cơ s , qu n lý b nh nhân và tham gia vào cơng tác ch ng d ch cũng như giám sát d ch t [8],[14],[19], c th là : + Phát hi n s m b nh nhân s t rét b ng h th ng ch đ ng và th đ ng, ch n đốn đúng, đi u tr k p th i đúng phác đ ngay t cơ s nh m h n ch tác h i và t vong do b nh s t rét. C p c u các trư ng h p s t rét n ng, ác tính trư c khi chuy n lên tuy n trên [4],[5],[25]. + Giám sát d ch t , qu n lý b nh nhân s t rét, theo dõi di n bi n tình hình s t rét t i khu v c ph trách nh m nhanh chĩng phát hi n các b nh, d ch đ phịng ch ng cĩ hi u qu [6]. + Tham gia giáo d c s c kho , truy n thơng v s t rét cho c ng đ ng làm tăng hi u qu các bi n pháp phịng ch ng s t rét [6]. 9
- + Nâng cao trách nhi m và ho t đ ng PCSR c a y t cơ s gĩp ph n ph c v cơng tác chăm sĩc s c kho ban đ u cho c ng đ ng. + Thơng tin báo cáo cho tuy n trên và tuy n dư i k p th i. C ng đ ng Giáo d c truy n thơng Đi m kính Xét nghi m Đi u tr K t qu ( ) K t qu (+) Ch n đốn phân bi t P.v P.f và xét nghi m l i chloroquin SR thư ng SRAT primaquin Arterakine ph i h p C p c u ban primaquin đ u và chuy n b nh vi n Sơ đ 1.1: N i dung và nhi m v ho t đ ng c a các đi m kính. Cơ ch ho t đ ng: + Đi m kính ch u s ch đ o v m t chuyên mơn và k thu t c a trung tâm y t huy n và trung tâm phịng ch ng s t rét t nh. 10
- + Ho t đ ng l ng ghép v i y t cơ s trong đ a bàn đi m kính ph trách. + Ch đ o tuy n y t thơn b n th c hi n các nhi m v PCSR . Trong nh ng năm đ u c a chương trình TDSR Vi t Nam, thí đi m TDSR t i t nh Thái Nguyên (1957 1964), m t s đi m kính hi n vi đư c thi t l p v i tiêu chu n 1 kính/ 20.000 dân, đ t t i đ i PCSR huy n ch y u đ đánh giá k t qu TDSR. Thí đi m t i Thái Nguyên đã đ t đư c k t qu h t l b nh SR t m t b nh r t ph bi n xu ng m c khơng đáng k . Tuy nhiên so v i tiêu chu n chuy n sang giai đo n c ng c là [3],[20],[39]. T l KSTSR tồn dân < 1/10.000 dân. T l KSTSR tr em < 2 tu i b ng 0. Cơ s y t ph i cĩ kh năng phát hi n và qu n lý ngu n b nh. Như v y thí đi m t i Thái Nguyên ch đ t 2 tiêu chu n đ u, cịn tiêu chu n th 3 cĩ ý nghĩa quy t đ nh v n chưa đ t đư c. Đ tài đã rút ra k t lu n mu n đ t đư c tiêu chu n này c n ph i cĩ m ng lư i phát hi n, qu n lý ngu n b nh t t c các cơ s xã và cơng, nơng, lâm trư ng, xí nghi p, bên c nh đĩ c n cĩ 1 h th ng chuyên khoa cĩ trình đ và kinh nghi m trong cơng tác này. Đĩ là t n t i c n gi i quy t đ cĩ th gi v ng thành qu c a chương trình PCSR. Trong giai đo n TTSR 1981 1986, đ th c hi n đ tài nghiên c u “Xây d ng huy n thanh tốn SR”, m t s đi m kính liên xã (3 5 xã) đư c g n vào phịng khám khu v c v a ph c v vi c đánh giá, v a ph c v ch n đốn và đi u tr BNSR thu c các huy n Đ i T (B c Thái), Văn Yên (Hồng Liên Sơn), Sơn Dương (Hà Tuyên), Thu n Châu (Sơn La). Các đi m thí đi m này đã cĩ vai trị giúp cơng tác ch n đốn các phịng khám khu v c, tuy nhiên v n chưa th đáp ng đư c nhu c u ch n đốn s m cho các xã và c ng đ ng dân xã [3]. 11
- Đ tài trên ti p t c đư c th c hi n trong giai đo n 1986 1990 các huy n Đ i T (B c Thái), Nga Sơn (Thanh Hố), Tây Sơn (Bình Đ nh), C n Giu c (Long An) và m t s đi m kính hi n vi đư c tri n khai các đi m nghiên c u này, đi m kính hi n vi đư c đ t PKKV, liên xã (2 4 xã) ho c t i xã [19]. Nhi m v c a các đi m kính này là xét nghi m máu cho t t c nh ng ngư i cĩ s t ho c nghi ng , đ ng th i xét nghi m và tr l i k t qu các lam máu đư c g i t các tr m y t xã ho c tr c ti p cho b nh nhân đ n khám t i đi m kính. Khi nh n đư c k t qu , cán b y t s đi u tr b nh nhân theo lồi KSTSR đư c ch n đốn b ng kính hi n vi và b nh nhân đư c qu n lý theo th i gian quy đ nh cho m i lo i KST. Các nghiên c u trên cho th y r ng vi c đưa d n m t ti n b k thu t ti p c n ngư i dân phù h p v i đư ng l i y h c hi n đ i c a ta và th gi i c n đư c khuy n khích phát tri n. Tuy nhiên đ tài cũng đ ngh c n cĩ các nghiên c u ti p theo v tiêu chu n hố đi m kính, các đi u ki n t i thi u đ duy trì ho t đ ng lâu dài. Ngồi ra c n nghiên c u đ t đi m kính đâu (xã, liên xã, PKKV) cho phù h p v i hồn c nh hi n nay c a ta [19]. Như v y đi m kính hi n vi tuy n y t cơ s đư c xem là m t h th ng t ch c k thu t c a m ng lư i chuyên khoa s t rét trong Chương trình PCSR Vi t Nam. Đ t n d ng thêm hi u su t, các đi m kính này s k t h p v i vi c xét nghi m cơng th c máu và phân ph c v vi c nâng cao ch t lư ng cơng tác chăm sĩc s c kho ban đ u, phịng ch ng giun sán và các b nh KST khác tuy n y t cơ s . Nh ng năm 1990 1992 tình hình s t rét c nư c, đ c bi t khu v c mi n Trung và Tây Nguyên di n bi n r t ph c t p, s BNSR,TV ngày càng tăng cao [20]. Đ đ t đư c m c tiêu c a chương trình là gi m t l ch t, gi m t l m c và kh ng ch d ch s t rét Chương trình PCSR Vi t Nam đã cĩ đ nh hư ng xây d ng 12
- các đi m kính hi n vi [20]. Vì v y trong giai đo n này s đi m kính tăng lên rõ r t, t p trung cao nh t khu v c MT TN [25],[27]. Riêng Bình Thu n m t t nh thu c mi n Trung và Tây Nguyên, t 10 đi m kính xã 1992 đ n năm 1994 đã cĩ 38 đi m kính đư c thi t l p xã. N u so sánh v i 110 xã c a tồn t nh thì năm 1994 s đi m kính chi m 34,54% xã cĩ đi m kính ho t đ ng. Năm 1997 t nh Bình Thu n đã cĩ 61 đi m kính chi m 55,45% xã cĩ đi m kính, n u tính t l đi m kính so v i 69 xã trong vùng lưu hành SR thì t nh đã cĩ 72,46% đi m kính ho t đ ng các vùng s t rét lưu hành nh tr lên và đ n nay đã cĩ trên 90% xã cĩ đi m kính hi n vi [8],[9],[11],[30][32]. Đ đánh giá k t qu phịng ch ng s t rét Vi t Nam giai đo n 1992 1995, m t s đi m kính đã đư c kh o sát, qua k t qu kh o sát đ tài đã đưa ra khuy n ngh c n phát tri n các đi m kính g n dân hơn n a (đi m kính xã), xét nghi m đúng đ i tư ng (nghi s t rét, cĩ nguy cơ s t rét), tr l i s m k t qu và nâng cao ch t lư ng xét nghi m lam c a xét nghi m viên hơn n a [8],[13],[33],[40]. Các nghiên c u t 1994 1998 m t s t nh MT TN cho th y nh áp d ng các bi n pháp can thi p, đã c ng c ho t đ ng các đi m kính hi n vi thơng qua vi c th c hi n k thu t xét nghi m giúp ch n đốn s m, đúng lồi KST gây b nh giúp đi u tr s m và chính xác đã gĩp ph n tác đ ng gi m m c s t rét trong c ng đ ng. K t qu các l n đi u tra t 1994 1998 cho th y t l KST trong c ng đ ng vùng cĩ đi m kính gi m d n t khi áp d ng các bi n pháp can thi p[17]. Trong l n đi u tra 1996, t l KST vùng can thi p là 5,64% so v i vùng đ i ch ng là 8,22%(p>0,05). Tuy nhiên t l KST gi m nhi u vào 1998 v i t l KST vùng can thi p là 4,16% so v i 8,23% vùng đ i ch ng, s khác bi t cĩ ý nghĩa th ng kê (P<0,05)[14]. 13
- 1.5. Tình hình SR và ho t đ ng các đi m kính hi n vi t nh Qu ng Ngãi. Qu ng Ngãi là m t t nh thu c vùng duyên h i mi n Trung, di n tích t nhiên 5153 km 2, dân s 1.315.552 ngư i, g m ngư i kinh và 3 dân t c ít ngư i (H/re, Kor, Cadong). T nh Qu ng Ngãi cĩ 14 huy n, thành ph , 184 xã/ phư ng/ th tr n. Trong đĩ cĩ 6 huy n mi n núi (Trà B ng, Sơn Hà, Ba Tơ, Minh Long, Sơn Tây, Tây Trà), và 7 huy n đ ng b ng (Tư Nghĩa, M Đ c, Đ c Ph , Bình Sơn, Sơn T nh, Nghĩa Hành, Thành ph Qu ng Ngãi và huy n đ o Lý Sơn). Nh ng năm 1980 2000 t nh Qu ng Ngãi b nh s t rét di n bi n ph c t p và nghiêm tr ng. Năm 2000 tồn t nh cĩ 4432 ngư i m c và 4 ngư i ch t do s t rét, cĩ 2 v d ch s t rét x y ra. Cơng tác PCSR t nh Qu ng Ngãi trong 10 năm qua (2001 2010) đã thu đư c nh ng thành t u đáng k , t l ch t gi m 100%, t l m c gi m 90,34% và khơng cĩ d ch s t rét x y ra. Tuy nhiên cơng tác PCSR v n cịn đ i m t nhi u khĩ khăn thách th c, nguy cơ x y ra d ch các vùng tr ng đi m s t rét cịn cao. T năm 2006 đ n 2010 trung bình m i năm b nh nhân s t rét gi m 15 25%. Năm 2006 tồn t nh cĩ 1026 b nh nhân, đ n năm 2010 ch cịn 428 b nh nhân gi m 58,30%. Trong đĩ b nh nhân mang KSTSR gi m 28,72%, b nh nhân s t rét ác tính gi m 14,30%; khơng cĩ d ch s t rét x y ra [45]. V cơng tác xây d ng đi m kính hi n vi tuy n xã, t nh Qu ng Ngãi năm 1995 m i b t đ u thành l p 4 đi m kính hi n vi các xã thu c các vùng giáp ranh gi a vùng đ ng b ng và mi n núi. Sau năm 2000, các đi m kính hi n vi phát tri n nhanh, đ n năm 2005 cĩ 30 đi m kính các xã tr ng đi m ho t đ ng thư ng xuyên và năm 2011 cĩ 45 đi m kính ho t đ ng trong 62 xã tr ng đi m s t rét chi m t l 72,58%. 14
- V i s lư ng như v y nh m đ m b o ch t lư ng ho t đ ng c n ph i cĩ h th ng giám sát ho t đ ng, ch t lư ng m t cách thư ng xuyên, liên t c. Trên cơ s khoa h c và t th c ti n c a cơng tác phịng ch ng s t rét, đây cũng chính là v n đ mà đ tài quan tâm đ đánh giá th c tr ng ho t đ ng hi n nay c a các phịng xét nghi m ký sinh trùng s t rét t i các xã và tìm các gi i pháp nâng cao hi u qu ho t đ ng trong chương trình phịng ch ng s t rét. 15
- CHƯƠNG 2 Đ I TƯ NG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U 2.1. Đ a đi m nghiên c u: L a ch n tồn b 30 đi m kính hi n vi, nơi cĩ s t rét lưu hành các huy n sau: Sơn Tây, Sơn Hà, Trà B ng, Tây Trà, Ba Tơ. 2.2. Đ i tư ng nghiên c u: Các đi m kính hi n vi tuy n xã, phịng khám khu v c. 16
- T t c các xét nghi m viên c a các đi m kính hi n vi đư c ch n và cán b y t c a cơ s y t nơi cĩ đ t kính hi n vi. H th ng s sách, h sơ lưu tr liên quan đ n chương trình PCSR. 2.3. Phương pháp nghiên c u : 2.3.1. Phương pháp mơ t h i c u: H i c u s li u ho t đ ng xét nghi m phát hi n b nh ch đ ng và th đ ng c a các đi m kính hi n vi tuy n xã trong th i gian t 2006 2010. S li u bao g m: S lam xét nghi m ch đ ng và th đ ng t i xã mà đi m kính ph trách. S ký sinh trùng s t rét mà đi m kính phát hi n và qu n lý S b nh nhân s t rét đi m kính hi n vi qu n lý 2.3.2. Phương pháp d ch t h c mơ t : 2.3.2.1.Nghiên c u c t ngang mơ t th c tr ng, ho t đ ng c a ĐKHV M c đích c a nghiên c u này là nh m mơ t th c tr ng ho t đ ng và vai trị c a các đi m kính hi n vi ph c v cơng tác phịng ch ng s t rét [31]. C m u nghiên c u : Kh o sát tồn b 30 đi m kính hi n vi và 30 XNV. Trong đĩ + Tuy n xã: kh o sát 26 đi m kính và 26 XNV. + PKKV: Kh o sát 4 đi m kính và 4 XNV. + Phương pháp xây d ng b câu h i : Thi t k các câu h i (ph l c 1) liên quan đ n ho t đ ng c a cán b xét nghi m và cán b y t nơi đi m kính đư c xây d ng v chương trình phịng 17
- ch ng s t rét, đ c bi t là ho t đ ng c a đi m kính ph c v cho ch n đốn, đi u tr và qu n lý b nh nhân s t rét. + Phương pháp xây d ng b lam m u phát hi n KSTSR: M i b lam m u g m cĩ 10 lam đư c ch n ng u nhiên g m 4 lam và 6 lam dương. Các lam dương cĩ m t đ khác nhau cho kh o sát như sau: 2 lam +, 2 lam + +, 2 lam + + + và 4 lam Lồi KSTSR đư c phân b ng u nhiên trong các lam dương M i lam g m gi t đ c và gi t đàn làm trên cùng 1 lam và đư c nhu m v i thu c nhu m giêm sa 3% v i dung d ch đ m trong 45 phút. B lam m u đư c làm t i khoa XN KST c a Trung tâm PCSR t nh Qu ng Ngãi. + Phương pháp đi u tra và kh o sát: • Kh o sát k năng soi lam phát hi n c a XNV: XNV b c thăm ng u nhiên m t b lam m u đ soi và tr l i k t qu trong 1 gi . • S d ng phương pháp quan sát và ph ng v n v i cán b y t và XNV v th c tr ng ho t đ ng (Ph l c 1). Đo pH nư c các đi m kính s d ng pha giêm sa nhu m. 2.3.2.2. K thu t s d ng trong nghiên c u: + Quan sát tr c ti p các ho t đ ng c a xét nghi m viên và cán b y t khám b nh nhân s t rét, k thu t l y lam máu xét nghi m, k thu t nhu m giêm sa, th i gian tr l i và c p thu c cho b nh nhân. Ghi nh n k t qu vào các phi u đi u tra. + Ph ng v n cán b y t và xét nghi m viên v các ho t đ ng c a đi m kính v phát hi n lam ch đ ng, ho t đ ng giám sát t i cơ s , th i gian tr l i k t qu xét nghi m. Ghi các k t qu vào các phi u đi u tra. 18
- + Đo pH nư c: Đo đ pH nư c dùng máy ORION c a Nh t s n xu t. Máy cĩ m t bút đi n, đ u bút cĩ đi n c c, trư c khi mu n đo th chu n đ u c c l i cho chính xác d a vào 3 l pH chu n là pH4 pH7 pH10. Dùng đ u c c đ đo đ m u nư c mình c n đo đ xác đ nh đ pH. K t qu s hi n lên trên máy. Mu n xác đ nh đ pH thì dùng các lo i hố ch t. N u là Acid thì dùng nư c ki m Na 2HPO 4, n u là ki m thì dùng nư c mu i Acid KH 2PO 4, đ đi u ch nh đ n khi nào pH= 7 là đư c. 2.3.2.3. V t li u nghiên c u : Kính hi n vi, v t tư và d ng c xét nghi m (Pi pét, lam kính, d ng c ch a hĩa ch t, ng đong ) . H th ng s sách theo yêu c u c a chương trình PCSR Hĩa ch t xét nghi m ch y u g m: giemsa, dung d ch đ m cĩ pH=7 7,2 , xy len, d u b ch hương, c n, lam kính, pipét, ng đong, kim chích máu. Phi u xét nghi m và phi u đi u tra vai trị c a đi m kính. 2.3.3. Các ch s và phương pháp đánh giá trong nghiên c u: Ch t lư ng lam máu và nhu m giêm sa: + Kích thư c : trịn, kho ng 1,5cm + Đ dày: cĩ th đ c khi đ lam máu trên trang gi y. + Nhãn lam : Ghi đ y đ và phù h p v i phi u xét nghi m + Nhu m lam : Đúng n ng đ và th i gian nhu m. Đánh giá theo 3 m c : + Lam t t : B o đ m các yêu c u trên. 19
- + Lam đ t : Đ t 3/4 các yêu c u trên. + Lam khơng đ t : Ch đ t 2/4 yêu c u. Ch t lư ng kính hi n vi: + T t: V t kính d u (100x), th kính khơng b n m ký sinh, truy n sáng t t, xà trư t di chuy n t t, c vi c p và vĩ c p cĩ đ nh y cao khi đi u ch nh. + Đ t: V t kính d u và th kính khơng b n m ký sinh, truy n sáng t t, nhưng b tr y xư t; xà trư t di chuy n t t, c vi c p và vĩ c p kém đ nh y. + Khơng đ t: V t kính d u, th kính b n m ký sinh; xà trư t, c vi c p và vĩ c p cĩ đ nh y gi m đáng k nh hư ng l n đ n ch t lư ng soi lam. B o qu n kính hi n vi: +T t: KHV đư c b o qu n trong v trí khơng cĩ b i, hĩa ch t và đư c gi trong t cĩ khăn che ph khi khơng s d ng. + Khơng t t: Khơng đ m b o các yêu c u trên. Giám sát b nh cơ s : + Cĩ: Hàng tháng phát hi n các KST và xét nghi m qu n lý. + Khơng: Khơng thư ng xuyên và khơng đúng quy đ nh. Phương ti n và trang thi t b t i thi u : + Đ y đ : Cĩ các trang thi t b t i thi u cho xét nghi m (g m kính hi n vi, c c pha hố ch t, giêm sa, d u b ch hương, xy len, lam kính, kim chích máu, pipét, phi u xét nghi m) + Khơng đ y đ : thi u trang thi t b t i thi u. 20
- Đánh giá k t qu soi lam : + Đúng hồn tồn: K t qu đúng theo đáp áp lam m u. + Sai: Lam KST(+) nhưng tr l i ( ) ho c ngư c l i. + Sĩt th a th : Sĩt th KST so v i đáp án lam m u. + Sĩt ph i h p: Sĩt P.falciparum ho c P.vivax so v i đáp án lam m u. T l lam dương tính (Slide Positive Rate SPR) : Là t l % lam cĩ KSTSR(+) trên trên t ng s lam xét nghi m. T ng s lam dương tính T l lam dương tính = x 100 T ng s lam xét nghi m Ch s ABER (Annual Blood Examination Rate ABER) : Là t l s lam xét nghi m trong năm trên 100 dân. T ng s lam xét nghi m trong năm ABER = x 100 Dân s trong vùng ph trách Ch s KSTSR hàng năm (Annual Parasite Incidence API) : Là t l s KSTSR trong năm trên 1000 dân ho c s ngư i xét nghi m. T ng s KSTSR trong năm API = x 1000 Dân s ho c s ngư i xét nghi m T l BNSR đư c xác đ nh cĩ KST : Là t l % s BNSR đư c xét nghi m cĩ KST trên t ng s BNSR đư c đi u tr và theo dõi. T ng s BNSR cĩ KSTSR(+) T l BNSR cĩ KST = x 100 T ng s BNSR đư c đi u tr 21
- 2.4. Phương pháp x lý s li u : S d ng các test th ng k tốn h c, phân tích trung bình, đ l ch chu n, test χ2 , trên các chương trình EPI.INFO 6.04 đ phân tích k t qu [31],[46]. 2.5. Th i gian nghiên c u : Nghiên c u đư c ti n hành t 10/2010 đ n 09/2011 2.6. Y đ c: Các k thu t nghiên c u th c hi n đúng theo quy đ nh c a B Y t và chương trình y t Qu c Gia. Đư c s đ ng ý c a đ i tư ng nghiên c u. 22
- CHƯƠNG 3 K T QU NGHIÊN C U 3.1. Th c tr ng ho t đ ng c a các đi m kính hi n vi ph c v chương trình phịng ch ng s t rét t i tuy n xã. 3.1.1. M t s đ c đi m v ph m vi ph trách và cán b y t đi m kínhhi n vi B ng 3.1 : Ph m vi ho t đ ng và cán b y t nơi cĩ đi m kính Cán b y t Kho ng cách* Dân s ph trách T S nơi cĩ đi m Huy n (km) (ngư i) T lư ng kính X ± SD X ± SD X ± SD 1 8 10,81 ± 5,95 2018,75 ± 1467,52 6,13 ± 0,71 Ba Tơ 2 Sơn Tây 6 10,33 ± 4,37 2170,53 ± 967,73 5,83 ± 0,84 3 Sơn Hà 7 9,28 ± 3,11 4322,43 ± 1779,35 6,75 ± 0,64 4 Tây Trà 3 7,67 ± 2,52 1913,67 ± 130,46 6,00 ± 1,00 5 Trà B ng 6 9,38 ± 4,36 2768,17 ± 182,86 5,83 ± 0,97 T ng c ng 30 9,49 ± 4,06 2638,71 ± 905,58 6,11 ± 0,83 * Kho ng cách xa nh t t đi m kính đ n thơn xa nh t Phân tích đ c đi m 30 đi m kính hi n vi đư c đi u tra năm 2011 cho th y trung bình kho ng cách xa nh t t nơi đ t kính đ n thơn xa nh t là 9,49 km (9,49±4,06). M i đi m kính ph trách trung bình 2.638,71dân (2.638,71±905,58). 23
- Trung bình m i cơ s y t nơi đi m kính đư c xây d ng cĩ 6 cán b y t ho t đ ng. 3.1.2. Trình đ cán b xét nghi m c a đi m kính hi n vi : B ng 3.2: Trình đ c a xét nghi m viên đi m kính hi n vi : TT Huy n S đi m Y sĩ Y tá N h sinh 1 Ba Tơ 8 5 2 1 2 Sơn Tây 6 2 2 2 3 Sơn Hà 7 5 1 1 4 Tây Trà 3 1 2 0 5 Trà B ng 6 2 1 3 T ng c ng 30 15 (50%) 8 (26,67%) 7 (23,33%) K t qu kh o sát v trình đ c a 30 XNV cho th y cĩ 15 y sĩ chi m đa s v i 50%, 8 y tá chi m 26,67% và 7 xét nghi m viên là n h sinh chi m 23,33%. Khơng cĩ XNV trình đ đ i h c các đi m kính tuy n xã. Trình đ xét nghi m viên đi m KHV 23.33% Y sĩ Y tá 26.67% N h sinh 50% Bi u đ 1: Trình đ c a xét nghi m viên đi m kính. 24
- 3.1.3. S thay đ i c a cán b xét nghi m B ng 3.3: S thay đ i c a cán b xét nghi m t i các đi m kính hi n vi Khơng thay Thay đ i TT S XNV đ i cán b 1 l n 2 l n 3 l n SL % SL % SL % SL % 1 Ba Tơ 6 75,00 2 25,00 0 0 0 0 2 Sơn Tây 4 66,67 1 25,00 1 25,00 0 0 3 Sơn Hà 5 71,43 1 20,00 1 20,00 0 0 4 Tây Trà 2 66,67 1 33,33 0 0 0 0 5 Trà B ng 5 83,33 1 20,00 0 0 0 0 T ng c ng 22 73,33 6 20,00 2 6,67 0 0 Phân tích s l n thay đ i cán b t khi cĩ đi m kính đ n nay cho th y, đi m kính cĩ XNV khơng thay đ i là 22 chi m t l 73,33%; đi m kính cĩ xét nghi m thay đ i 1 l n là 6 chi m 20,%, thay đ i l n 2 là 2 chi m 6,67%. 3.1.4. Th c tr ng hư h ng c a kính hi n vi t i các xã B ng 3.4: T l hư h ng c a kính hi n vi t i các đi m kính hi n vi S cĩ hư V t kính Th kính Xà trư t h ng S TT Huy n h ng d u h ng h ng đi m SL % SL % SL % SL % 1 Ba Tơ 08 2 25 1 12,50 0 0 1 12,50 2 Sơn Tây 06 1 16,67 1 16,67 0 0 0 0 3 Sơn Hà 07 2 28,57 2 28,57 0 0 0 0 4 Tây Trà 03 1 33,33 1 33,33 1 33,33 0 0 5 Trà B ng 06 2 33,33 1 16,67 0 0 1 16,67 T ng s 30 8 26,67 6 20,00 1 33,33 1 33,33 25
- K t qu đi u tra cho th y t i các đi m kính hi n vi xã c a t nh Qu ng Ngãi cĩ 26,67% kính cĩ hư h ng. Trong đĩ v t kính d u cĩ t l hư h ng 20%, th kính hư h ng chi m t l 33,33%, xà trư t h ng chi m 33,33%. 3.1.5.Trang b t i thi u và b o qu n kính hi n vi c a đi m kínhhi n vi B ng 3.5: Trang b cho đi m kính ho t đ ng và b o qu n kính hi n vi S Trang b t i thi u B o qu n KHV T Huy n kh o Đ Thi u T t Khơng đ t T sát SL % SL % SL % SL % 1 Ba Tơ 08 7 87,50 1 12,50 7 87,50 1 12,50 2 Sơn Tây 06 5 83,33 1 16,67 5 83,33 1 16,67 3 Sơn Hà 07 6 85,71 1 14,29 6 85,71 1 14,29 4 Tây Trà 03 3 100 0 0 2 66,67 1 33,33 5 Trà B ng 06 5 83,33 1 16,67 5 83,33 1 16,67 T ng s 30 26 86,67 4 13,33 25 83,33 5 16,67 K t qu b ng 3.5 cho th y trong 30 đi m kính hi n vi tuy n xã cĩ 26 đi m kính đ y trang thi t b t i thi u chi m 86,67%, 4 đi m kính thi u trang b t i thi u chi m 13,33%. V b o qu n kính hi n vi cĩ 5 đi m kính b o qu n kính khơng t t chi m 16,67% trong t ng s đi m kính hi n vi đư c kh o sát. 26
- 3.1.6. Nư c s d ng đ pha dung d ch giêm sa nhu m B ng 3.6: Các lo i nư c XNV dùng đ pha giêm sa nhu m lam máu S TT Huy n Gi ng Su i Mưa Máy C t đi m 1 Ba Tơ 08 4 50,00 3 37,50 1 12,50 0 0 0 0 2 Sơn Tây 06 2 33,33 2 33,33 2 33,33 0 0 0 0 3 Sơn Hà 07 3 42,86 2 28,57 1 14,29 1 14,29 0 0 4 Tây Trà 03 1 33,33 2 66,67 0 0 0 0 0 0 5 Trà B ng 06 2 33,33 1 16,67 1 16,67 1 16,67 1 16,67 T ng s 30 12 40,00 10 33,33 5 16,67 2 6,67 1 3,33 K t qu đi u tra các m u nư c t i 30 ĐKHV đư c XNV s d ng đ pha dung d ch giêm sa nhu m cho th y cĩ 40% m u là nư c gi ng, 33,33% m u là nư c su i, 16,67% m u là nư c mưa, 6,67% m u là nư c máy và 3,33% m u là nư c c t. T l các lo i nư c XNV dùng đ pha giêm sa nhu m lam máu t i các huy n 6.67% 3.33% Gi ng 16.67% 40% Su i Mưa Mây C t 33.33% Bi u đ 2: Các lo i nư c XNV dùng đ pha giêm sa. 27
- 3.1.7. K t qu đo pH các ngu n nư c s d ng các đi m kính: B ng 3.7: pH các ngu n nư c s d ng đ pha giemsa các đi m kính Nư c s d ng pH các lo i nư c TT 7,2 Lo i nư c SL % SL % SL % SL % 1 Gi ng 12 40.00 3 25.00 4 33.33 5 41.67 2 Su i 10 33.33 5 50.00 2 20.00 3 30.00 3 Mưa 5 16.67 3 60.00 1 20.00 1 20.00 4 Máy 2 6.67 1 50.00 1 50.00 0 0.00 5 C t 1 3.33 0 0.00 1 100.0 0 0.00 T ng c ng 30 100.00 12 40.00 9 30.00 9 30.00 K t qu b ng 3.7 cho th y cĩ 9 ngu n nư c chi m 30% cĩ pH t 7,0 7,2 thích h p cho vi c pha dung d ch giemsa nhu m lam máu, cịn l i 12 ngu n nư c cĩ pH 7,2 chi m 30% khơng thích h p cho vi c pha giemsa nhu m lam máu tìm KSTSR. pH nư c 120 100 0 0 20 30 80 41.67 50 20 60 20 100 40 33.33 60 50 50 20 25 0 0 Gi ng Su i Mưa Máy C t 7,2 Bi u đ 3: pH các ngu n nư c s d ng đ pha giêm sa. 28
- 3.1.8. K t qu kh o sát k thu t l y lam máu và nhu m giêm sa : B ng 3.8: K thu t l y lam máu và nhu m giêm sa các đi m kính xã K thu t l y lam và nhu m giêm sa S đi m TT Huy n T t Đ t yêu c u Khơng đ t kh o sát SL % SL % SL % 1 Ba Tơ 08 05 62,50 2 25,00 1 12,50 2 Sơn Tây 06 03 50,00 2 33,33 1 16,67 3 Sơn Hà 07 05 71,42 1 14,29 1 14,29 4 Tây Trà 03 02 66,67 1 33,33 0 0 5 Trà B ng 06 05 100,00 0 0 1 16,67 T ng c ng 30 20 66,67 6 20,00 4 13,34 K t qu kh o sát trên cho th y trong s 30 đi m kính hi n vi cĩ 20 đi m kính th c hi n k thu t l y lam và nhu m giêm sa t t chi m 66,67%, 6 đi m kính th c hi n đ t yêu c u chi m 20% và 4 đi m kính khơng đ m b o yêu c u v k thu t này chi m 13,34%. K thu t l y lam máu và nhu m giêm sa các đi m kính xã 100% 0 12.5 16.67 14.29 16.67 90% 33.33 0 14.29 80% 25 70% 33.33 60% Khơng đ t 50% Đ t yêu c u 83.33 40% 71.42 62.5 66.67 T t 30% 50 20% 10% 0% Ba Tơ Sơn Tây Sơn Hà Tây Trà Trà B ng Bi u đ 4:K thu t l y lam máu và nhu m giêm sa các đi m kính. 29
- 3.1.9. Ho t đ ng ph c v ch n đốn s m b nh SR t i tr m y t xã B ng 3.9: Th i gian tr l i k t qu XN giúp đi u tr s t rét t i đi m kính Th i gian tr l i k t qu T S đi m Huy n T kh o sát ≤≤≤ 1 gi >1 2 gi > 2 gi SL % SL % SL % 1 Ba tơ 08 05 62,50 1 12,50 2 25,00 2 Sơn Tây 06 04 66,67 1 16,67 1 16,67 3 Sơn Hà 07 03 42,86 2 28,57 2 28,57 4 Tây Trà 03 01 33,33 1 33,33 1 33,33 5 Trà B ng 06 0 0 5 83,33 1 16,67 T ng c ng 30 13 43,33 10 33,33 7 23,34 Phân tích th i gian tr l i k t qu xét nghi m ph c v ch n đốn, đi u tr cho th y cĩ 13 đi m kính tr l i k t qu xét nghi m KSTSR ≤ 1 gi chi m 43,33%, 10 đi m kính tr l i trong vịng 1 2 gi chi m 33,33% và 7 đi m kính tr l i k t qu trên 2 gi chi m 23,34%. Th i gian tr l i k t qu 23.34% 43.33% Trư c 1 gi T 1 2 gi Sau 2 gi 33.33% Bi u đ 5: Th i gian tr l i k t qu xét nghi m t i đi m kính. 30
- 3.1.10. Ho t đ ng ph c v ch n đốn, đi u tr b nh SR cho y t thơn b n. B ng 3.10: Th i gian tr l i k t qu xét nghi m cho y t thơn b n S Th i gian tr l i k t qu đi m TT Huy n kh o ≤≤≤ 1 ngày >1 2 ngày > 2 ngày sát SL % SL % SL % 1 Ba Tơ 08 02 25,00 03 37,50 03 37,50 2 Sơn Tây 06 01 16,67 01 16,67 04 66,67 3 Sơn Hà 07 01 14,29 03 42,86 03 42,86 4 Tây Trà 03 01 33,33 0 0 02 66,67 5 Trà B ng 06 01 16,67 0 0 05 83,33 T ng s 30 06 20,00 07 23,33 17 56,67 Kh o sát th i gian tr l i k t qu cho y t thơn b n cho th y cĩ 6 đi m kính ti p nh n lam máu xét nghi m và tr l i k t qu trư c 1 ngày cho y t thơn b n chi m 20%, 7 đi m kính tr l i > 1 2 ngày chi m 23,33% và 17 đi m kính tr l i k t qu xét nghi m ch m sau 2 ngày chi m 56,67%. Th i gian tr l i k t qu cho y t thơn b n 20.00% Trư c 1 gi T 1 2 gi Sau 2 gi 56.67% 23.33% Bi u đ 6: Th i gian tr l i k t qu xét nghi m cho y t thơn. 31
- 3.1.11. Ho t đ ng giám sát b nh t i cơ s c a đi m kính hi n vi: B ng 3.11: Giám sát t i cơ s c a đi m kính hi n vi đ qu n lý BNSR. S kh o Ho t đ ng giám sát t i cơ s TT Huy n sát Cĩ % Khơng % 1 Ba Tơ 08 07 87,50 1 12,50 2 Sơn Tây 06 06 100,00 0 0 3 Sơn Hà 07 07 100,00 0 0 4 Tây Trà 03 03 100,00 0 0 5 Trà B ng 06 05 83,33 1 16,67 T ng 30 28 93,33 2 6,67 Kh o sát ho t đ ng giám sát b nh s t rét t i cơ s cho th y cĩ 28 đi m kính cĩ ho t đ ng giám sát b nh s t rét t i cơ s chi m 93,33% và 2 đi m kính khơng cĩ các ho t đ ng này chi m 6,67%. Giám sát t i cơ s c a đi m kính hi n vi đ qu n lý BNSR 0 0 0 100% 12.5 16.67 90% 80% 70% 60% 100 100 100 Khơng 50% 87.5 83.33 Cĩ 40% 30% 20% 10% 0% Ba Tơ Sơn Tây Sơn Hà Tây Trà Trà B ng Bi u đ 7:Giám sát t i cơ s c a đi m kính đ qu n lý KSTSR. 32
- 3.1.12. Ho t đ ng XN lam c a các đi m kính hi n vi. B ng 3.12: Ch s lam xét nghi m và KSTSR hàng năm (2006 2010) Dân s Lam T ng s API % o ABER % Năm ph trách xét nghi m KST(+) 2006 89.948 9.750 97 1,08 10,83 2007 90.838 10.625 78 0,86 11,70 2008 91.750 9.072 45 0,49 9,89 2009 92.600 11.915 30 0,32 12,84 2010 93.500 11.400 23 0,25 12,19 T ng 459.989 52.762 273 0,59 11,47 K t qu phân tích các ch s ho t đ ng v xét nghi m cho th y ch s lam xét nghi m h ng năm (ABER) t năm 2006 2010 đư c duy trì t 9,89% đ n 12,84%. Ch s ký sinh trùng hàng năm (API) gi m t 1,08 (năm 2006) xu ng cịn 0,59 (năm 2010). 3.1.13. Ho t đ ng phát hi n b nh th đ ng và ch đ ng . B ng 3.13: Ho t đ ng xét nghi m th đ ng và ch đ ng c a các đi m kính Phát hi n th đ ng Phát hi n ch đ ng Năm S lam XN KSTSR(+) % S lam XN KSTSR (+) % 2006 1.560 67 4,29 8.190 30 0,37 2007 1.806 26 1,44 8.819 13 0,15 2008 1.270 12 0,94 7.802 5 0,06 2009 1.787 31 1,73 10.128 11 0,11 2010 1.596 59 3,70 9.804 19 0,19 T ng 8.019 195 2,43 44.743 78 0,17 33
- Phân tích s lam xét nghi m giai đo n 2006 đ n 2010 cho th y các đi m kính đã xét nghi m th đ ng t i tr m y t xã 8.019 lư t lam phát hi n 195 KSTSR chi m t l 2,43%. Xét nghi m ch đ ng 44.743 lư t lam phát hi n KSTSR chi m 0,17%. 2,000 5 1,806 1,787 1,800 4.29 1,596 4.5 1,600 1,560 4 3.7 1,400 1,270 3.5 1,200 3 1,000 2.5 800 2 1.73 600 1.44 1.5 400 0.94 1 200 0.5 0 0 2006 2007 2008 2009 2010 S lam XN KSTSR(+) Bi u đ 8a: Ho t đ ng XN th đ ng c a các đi m kính. 12,000 0.4 0.35 10,000 0.3 8,000 0.25 6,000 0.2 0.15 4,000 0.1 2,000 0.05 0 0 2006 2007 2008 2009 2010 S lam XN KSTSR(+) Bi u đ 8b :Ho t đ ng XN ch đ ng c a các đi m kính. 34
- 3.1.14. Ho t đ ng xét nghi m ph c v ch n đốn b nh s t rét B ng 3.14: S l n XN ch n đốn b nh s t rét t i các đi m kính hi n vi xã S b nh Khơng XN XN 1 l n XN ≥≥≥2 l n Năm nhân kh o SL % SL % SL % sát 2006 267 65 24.34 178 66.67 24 8.99 2007 111 21 18.92 75 67.57 15 13.51 2008 45 6 13.33 27 60.00 12 26.67 2009 101 5 4.95 62 61.39 34 33.66 2010 169 4 2.37 108 63.91 57 33.73 K t qu b ng 3.14 cho th y trong các năm 2006 2010 t l b nh nhân khơng đư c xét nghi m gi m d n t 24,34% năm 2006 xu ng 2,37% năm 2010. Trong khi đĩ s xét nghi m 2 l n tr lên tăng t 8,99% năm 2006 lên 33,73% năm 2010. S l n XN ch n đốn b nh s t rét t i các đi m kính hi n vi xã 100% 8.99 13.51 90% 26.67 33.66 33.73 80% 70% 60% 66.67 XN ³ 2 l n 67.57 50% 60 XN 1 l n 40% 61.39 63.91 Khơng XN 30% 20% 24.34 10% 18.92 13.33 4.95 2.37 0% 2006 2007 2008 2009 2010 Bi u đ 9: S l n XN ch n đốn b nh s t rét. 35
- 3.1.15. Ch t lư ng ch n đốn xác đ nh BNSR t i các đi m kính. B ng 3.15: T l BNSR đư c xác đ nh b i xét nghi m KSTSR. B nh nhân s t rét TT Năm S BNSR KSTSR(+) % KSTSR(+)/BNSR 1 2006 267 97 36,33 2 2007 111 39 35,88 3 2008 45 17 37,77 4 2009 101 42 41,58 5 2010 169 78 46,15 T ng 693 273 39,39 K t qu b ng 3.15 cho th y t l s ca s t rét đư c ch n đốn xác đ nh cĩ KSTSR(+) tăng d n t năm 2006 là 36,33% đ n năm 2010 t l này chi m 46,15%. T l KST(+)/BNSR 70 60 50 46.15 41.58 37.77 40 36.33 35.88 30 20 10 0 2006 2007 2008 2009 2010 Năm % KSTSR(+)/BNSR Bi u đ 10 :T l BNSR đư c xác đ nh b i XN KSTSR 36
- 3.1.16. Tình hình s t rét t i các xã do đi m kính hi n vi (2006 2010) B ng 3.16: BNSR và t vong do s t rét t i các xã do đi m kính ph trách BNSR/1.000 D ch s t Năm Dân s BNSR SRAT TV dân rét 2006 89.948 203 2,25 2 0 0 2007 90.838 169 1,86 0 0 0 2008 91.750 131 1,43 1 0 0 2009 92.600 101 1,09 0 0 0 2010 93.500 89 0,95 1 0 0 S BNSR/1000 dân s gi m d n t 2006 đ n năm 2010. Năm 2010 là 0,25/1000 dân s . Trong các năm này ch cĩ 4 trư ng h p SRAT đư c chuy n đi s m, khơng cĩ t vong và d ch s t rét xãy ra trong th i gian này. 3.2. T l sai sĩt v k thu t phát hi n KSTSR và m t s y u t nh hư ng đ n s sai sĩt c a XNV t i đi m kính c a t nh Qu ng Ngãi năm 2010. 3.2.1. T l sai sĩt v k thu t phát hi n KSTSR c a XNV đi m kính hi n vi. 3.2.1.1. Ch t lư ng phát hi n KSTSR c a xét nghiêm viên : 37
- B ng 3.17: T l sai sĩt c a xét nghi m viên trong phát hi n KSTSR S S Huy n S lam soi sai S lam soi đúng TT kh o lam sát soi SL % 95%CI SL % 95%CI 1 Ba tơ 8 80 20 25,00 60 75,00 2 Sơn Tây 6 60 16 26,67 44 73,33 3 Sơn Hà 7 70 15 21,43 55 78,33 4 Tây Trà 3 30 5 16,67 25 83,33 5 Trà B ng 6 60 11 18,33 49 81,67 22,33 77,67 T ng 30 300 67 233 (17,75 27,47) (72,53 82,25) K t qu kh o sát v ch t lư ng soi 300 lam m u c a 30 XNV đi m kính cho th y cĩ 233 lam đư c các xét nghi m viên tr l i đúng k t qu chi m 77,67% (CI 95%: 72,53 82,25) và t l sai sĩt chung là 22,33% (CI 95%:17,75 27,47). T l sai sĩt c a XNV trong phát hi n KSTSR 100% 16.67% 18.33% 90% 25.00% 26.67% 21.67% 80% 70% 60% 50% T l lam sai 83.33% 81.67% T l lam đúng 40% 75% 73.33% 78.33% 30% 20% 10% 0% Ba Tơ Sơn Tây Sơn Hà Tây Trà Trà B ng Bi u đ 11 : T l sai sĩt c a XNV theo t ng huy n. 38
- 3.2.1.2. Các lo i sai sĩt c a xét nghi m viên khi soi phát hi n KSTSR B ng 3.18: Phân tích các lo i sai sĩt khi xét nghi m lam máu Lo i sai sĩt Dương T Âm tính Sĩt, th a Sĩt ph i Huy n S tính gi Sai ch ng T gi (+ ) th h p sai ( +) sĩt SL % SL % SL % SL % SL % 1 Ba Tơ 20 6 30,00 5 25,00 1 5,00 4 20,00 4 20,00 2 Sơn Tây 16 5 31,25 3 18,75 1 6,25 5 31,25 2 12,50 3 Sơn Hà 15 4 26,67 3 20,00 4 26,67 2 13,33 2 13,33 4 Tây Trà 5 1 20,00 2 40,00 0 0 1 20,00 1 20,00 5 Trà B ng 11 3 27,27 3 27,27 0 0 3 27,27 2 18,18 T ng 67 19 28,56 16 23,88 6 9,56 15 22,39 11 16,42 Phân tích các lo i sai sĩt cho th y t l âm tính gi (khơng phát hi n đư c KSTSR) chi m t l 28,56%, cao nh t trong các lo i sai sĩt. Đây cũng là lo i sai sĩt quan tr ng nh t trong các lo i sai sĩt. T l dương tính gi chi m 23,88%, sai ch ng chi m 9,56%, sĩt th a th chi m 22,39% và sĩt ph i h p chi m 16,42%. 39
- Phân tích các lo i sai sĩt khi xét nghi m lam máu 16.42% 28.56% Âm tính gi Dương tính gi Sai ch ng 22.39% Sĩt, th a th Sĩt ph i h p 9.56% 23.88% Bi u đ 12 : các lo i sai sĩt c a xét nghi m viên. 3.2.1.3. Phân tích sai sĩt c a lam âm và lam dương B ng 3.19. So sánh t l sai sĩt khi soi lam âm và lam dương Soi sai (âm và Soi sai ch ng Soi đúng Lo i lam S lam TT dương tính gi ) và sĩt soi soi SL % SL % SL % 1 Lam âm 120 16 13,33 0 0 104 86,67 2 Lam dương 180 19 10,56 32 17,78 129 71,66 T ng c ng 300 35 11,67 32 10,66 233 77,67 T l soi sai c a lam âm là 13,33%. T l sai sĩt c a lam dương là 28,34% bao g m 10,56% âm tính gi và 17,78% sai ch ng, sĩt th a th . 40
- 3.2.1.4. Sai s trong đ m m t đ KSTSR c a XNV đi m kính hi n vi B ng 3.20. Phân tích sai s trong đ m m t đ c a XNV tuy n xã TT Đ l ch Trung bình Đ l ch Sai s P (KSTSR/ l máu) chu n % 1 Đ Lam m u 1261 422 53,69% <0,05 l ch âm XNV đ m 584 272 2 Đ Lam m u 976 710 +61,07 <0,05 l ch dương XNV đ m 1572 815 Phân tích sai s khi XNV tuy n xã đ m m t đ KST cho th y đ i v i các trư ng h p cĩ đ l ch âm sai s đ n 53,69%, v i đ l ch dương sai s đ n 61,07%; s khác bi t cĩ ý nghĩa th ng kê p<0,05 3.2.2. M t s nh hư ng đ n t l sai sĩt c a XNV trong xét nghi m ký sinh trùng s t rét. 3.2.2.1. nh hư ng c a nơi đào t o cán b xét nghi m: B ng 3.21. T l sai sĩt c a XNV đư c đào t o các cơ s khác nhau: Nơi đào t o T ng s lam soi S lam sai S lam đúng Khơng chuyên khoa 50 25 25 Cơ s chuyên khoa 250 42 208 T ng s 300 67 233 OR =4,95 CI95% c a OR: 2,47 9,94 χ2 = 26,48; p < 0,001 K t qu phân tích cho th y các xét nghi m viên đư c đào t o t các cơ s khơng chuyên cĩ t l soi lam sai g p 4,95 l n các xét nghi m viên đư c đào t o 41
- t các trư ng chuyên (p 0,05 K t qu phân tích cho th y khơng cĩ s khác bi t v t l sai sĩt do XNV là y sĩ ho c do XNV là sơ c p soi (p > 0,05). T l sai sĩt c a XNV cĩ trình đ chuyên mơn sơ c p là 24% (48/200) và t l sai sĩt c a XNV cĩ trình đ chuyên mơn trung c p là 19% (19/100) 3.2.2.3 . nh hư ng c a s năm kinh nghi m cơng tác c a XNV B ng 3.23: So sánh sai sĩt gi a XNV cĩ trên 1 năm và dư i 1 năm cơng tác. Năm kinh nghi m T ng s lam soi S lam sai S lam đúng XNV =< 1 năm cơng tác 60 25 35 XNV cĩ trên 1 năm 240 42 198 cơng tác T ng c ng 300 67 233 OR = 3,37 ( CI95% c a OR : 1,75 6,49) χ2 =16,16; p <0,001 42
- K t qu phân tích cho th y các xét nghi m viên dư i 1 năm cĩ t l soi lam sai g p 3,37 l n các xét nghi m viên cĩ trên 1 năm cơng tác (p< 0,001). T l sai sĩt c a XNV cĩ th i gian dư i 1 năm cơng tác là 41,66% (25/60) và t l sai sĩt c a XNV cĩ trên 1 năm cơng tác là 17,50% (42/240) 3.2.2.4. nh hư ng c a ch t lư ng kính hi n vi B ng 3.24. Liên quan gi a t l sai sĩt và ch t lư ng kính hi n vi Ch t lư ng kính T ng s lam S lam sai S lam đúng Khơng đ t 80 32 48 T t, đ t yêu c u 220 35 185 T ng s 300 67 233 OR = 3,52 ( CI95% c a OR : 1,91 6,52) χ2 =19,63; p <0,001 T l sai sĩt c a đi m kính cĩ ch t lư ng kính hi n vi khơng đ t yêu c u cao g p 3,52 l n so v i nơi cĩ kính hi n vi đ t yêu c u (p<0,001) 3.2.2.5. nh hư ng c a m t đ KSTSR B ng 3.25. M t đ KST nh hư ng đ n t l sai sĩt c a XNV M t đ ký sinh trùng T ng s lam soi S lam sai S lam đúng Lam + 60 26 34 Lam ++, +++ 120 25 95 T ng c ng 180 51 129 OR = 2,91 ( CI95% c a OR : 1,40 6,03) χ2 =9,97; p <0,001 43
- T l sai sĩt khi XNV soi lam cĩ m t đ KSTSR th p cao g p 2,91 l n so v i khi soi lam máu cĩ m t đ t ++ tr lên (p 7,20 210 55 155 7,00 7,20 90 12 78 T ng c ng 300 67 233 OR = 2,31 CI95% c a OR : 1,12 4,84 χ2 = 6,0; p 7,20 g p 2,31 l n so v i t l sai sĩt t i các đi m kính cĩ nư c pH ph m vi 7,00 7,20 (p<0,05). 44
- CHƯƠNG 4 BÀN LU N 4.1. Th c tr ng ho t đ ng c a các đi m kính hi n vi ph c v chương trình phịng ch ng s t rét t i tuy n xã. Năm 2011, đ tài ti n hành các đi u tra và kh o sát th c tr ng ho t đ ng c a các đi m kính hi n vi tuy n xã ph c v cho chương trình phịng ch ng s t rét t i các xã cĩ s t rét lưu hành c a t nh Qu ng Ngãi. K t qu đã kh o sát đư c 30 đi m kính hi n vi tuy n xã t i 5 huy n c a t nh. Các đi m kính xã ph trách trung bình cho 2.638 dân (2.638 ±905). V kho ng cách t nơi thi t l p đi m kính đ n thơn xa nh t, k t qu kh o sát cho th y đ i v i các đi m kính xã nhưng trung bình là 9,49 km (9,49 ±4,06). Kh o sát năm 1996 Mi n Trung Tây Nguyên Vi t Nam [13], các đi m kính xã ph trách trung bình cho 6.461 dân (6.461 ±3.430), kho ng cách t đi m kính đ n thơn xa trung bình là 8,81 km (8,81 ±8,00). Như v y, các đi m kính xã Qu ng Ngãi ph trách cho s dân ít hơn so v i trung bình c a khu v c. Tuy nhiên n u so sánh ph m vi ph trách c a các trung tâm xét nghi m t nh H B c Trung Qu c trung bình là 27.788 dân thì các đi m kính hi n vi Qu ng Ngãi ph trách cho s dân nh hơn và ch b ng kho ng 1/ 10 dân s ph trách các trung tâm xét nghi m c a Trung Qu c [38]. Nhưng n u so v i m i đi m phát hi n s t rét (MDP) Mexico, Guatemala ph trách cho 600 700 dân và Ceylan là 4.500 dân thì các đi m kính xã Qu ng Ngãi Vi t Nam ph trách cho s dân l n hơn [64]. Đi m khác bi t quan tr ng là các đi m MDP cũng như các trung tâm xét nghi m H B c ch l y lam máu g i đ n các trung tâm xét nghi m mà khơng ch u trách nhi m cho vi c soi lam và tr l i k t qu cho vùng ph trách. Bên c nh 45
- đĩ các đi m phát hi n này ch th c hi n phát hi n b nh th đ ng mà khơng tham gia phát hi n ch đ ng [64]. Vì v y trong hồn c nh hi n nay v chăm sĩc s c kho và phịng ch ng s t rét Qu ng Ngãi, ph m vi ph trách cho s dân như v y là thích h p v i nhi m v ho t đ ng và đi u ki n v cơ s y t xã vùng s t rét lưu hành cĩ nhi u khĩ khăn v kinh t xã h i. K t qu phân tích v trình đ c a cán b y t là xét nghi m viên c a đi m kính xã cho th y trong 30 xét nghi m viên cĩ 50% là y sĩ, 26,676% là y tá, 23,33% là n h sinh. Như v y cĩ y sĩ, y tá, và c n h sinh đư c l a ch n đào t o thành xét nghi m viên tương t như kh o sát năm 1995 1996 c a tồn khu v c Mi n Trung Tây Nguyên [13][14] . T t c XNV đi m kính xã Qu ng Ngãi cũng như Vi t Nam đ u là cán b y t c a cơ s nơi thi t l p đi m kính. các đi m MDP thì nhân viên l y máu cho c ng đ ng cĩ th là y tá, n h sinh, dư c sĩ, k thu t viên c a các phịng xét nghi m, giáo viên ho c các nhân viên khác trư ng h c, nhân viên truy n thơng giáo d c s c kho Trong đi u ki n cịn thi u nhân viên xét nghi m trung c p và kinh phí, đ ph c v cho chương trình phịng ch ng s t rét vi c l a cán b xét nghi m cho các đi m kính xã Qu ng Ngãi như v y là gi i pháp thích h p. Phân tích s l n thay đ i cán b xét nghi m t khi đi m kính đ n nay cho th y, đi m kính cĩ xét nghi m thay đ i 1 l n là 6 chi m 20%, thay đ i l n 2 là 2 chi m 6,67%. Đây là m t v n đ nh hư ng r t l n đ n ho t đ ng c a đi m kính. Hi n nay, nhi u XNV kiêm nhi m là y s cĩ nhu c u h c đ nâng lên trình đ bác s nên s thay đ i này cĩ nh hư ng l n đ n ho t đ ng xét nghi m ch n đốn b nh, hơn n a n u thay đ i XNV chương trình ph i tìm cách đào t o XNV b sung và chi phí tài chính cho đào t o m i XNV. 46
- V th c tr ng kính hi n vi, k t qu đi u tra trên t i các đi m kính hi n vi xã c a t nh Qu ng Ngãi cho th y cĩ 26,67% kính cĩ hư h ng, đáng chú ý là v t kính d u cĩ t l hư h ng 20% nh hư ng r t l n đ n ho t đ ng xét nghi m c a đi m kính. Theo đi u tra c a Lê Văn Thanh (Đaklak, 2008), t i t nh Đak Lak cĩ đ n 50% ĐKHV khơng ho t đ ng. Nguyên nhân là do 42% kính hi n vi h ng [42]. T l hư h ng kính hi n vi xã Qu ng Ngãi th p hơn so v i t l hư h ng kính hi n vi tuy n xã tồn khu v c MT TN. Theo k t qu đi u tra năm 2009 cho th y trong 46 đi m kính hi n vi xã cĩ 30,44% kính hư h ng [17]. K t qu đi u tra k năng xét nghi m b ng phương pháp quan sát và ph ng v n cho th y trong s 30 đi m kính hi n vi cĩ 66,67% đi m kính th c hi n k thu t l y lam và nhu m giêm sa t t, 20% đi m kính th c hi n đ t yêu c u và 13,34% khơng đ m b o yêu c u v k thu t này. Ph m Văn Ký và cs nghiên c u 26 ĐKHV 31 xã Ninh Thu n cho th y t l l y lam và nhu m lam máu đ t yêu c u khá th p (42,31%), t l khơng đ t yêu c u r t cao (57,69%) [21]. Theo đi u tra TT Hu , các t l này kh quan hơn nhi u, liên quan đ n trình đ XNV: 94,44% lam máu đư c l y và nhu m đ t yêu c u, ch cĩ 5,56% khơng đ t yêu c u [11] . Ngồi ra 86,67% đi m kính cĩ đ y đ trang thi t b t i thi u cho ho t đ ng xét nghi m và 83,33% đi m kính b o qu n t t kính hi n vi và hố ch t xét nghi m. Đây là nh ng yêu c u và đi u ki n t i thi u đ đ m b o các ho t đ ng c a đi m kính tuy n y t cơ s . Tuy nhiên k t qu kh o sát cũng cho th y t t c các đi m kính này đ u khơng cĩ dung d ch đ m pha dung d ch giêm sa nhu m. Đây là dung d ch r t quan tr ng vì nh hư ng tr c ti p đ n t l sai sĩt trong k thu t soi lam máu, nhi u kh o sát trư c đây cũng cho th y n u khơng s d ng dung d ch đ m pha giêm sa nhu m thì s b t màu c a ký sinh trùng khơng đ t 47
- chu n nên trong quá trình soi XNV cĩ nhi u kh năng khơng phát hi n đư c ký sinh trùng ho c nh m l n v i nh ng hình nh khác. Theo đi u tra t i 30 đi m kính xã c a t nh Qu ng Ngãi, 40% đi m s d ng nư c gi ng, 33,33% đi m s d ng nư c su i, 16,67% s d ng nư c mưa, cịn l i s d ng nư c máy và nư c c t. Tuy nhiên k t qu kh o sát cho th y đ i v i các lo i nư c này pH đ t trung tính (7 7,2) ch chi m 30%, riêng nư c gi ng đư c s d ng nhi u nh t t i các đi m kính này pH trung tính ch chi m 33,33%, nư c su i cĩ t l pH trung tính th p hơn ch chi m 20% Theo đi u tra năm 1996 t i các đi m kính khu v c MT TN, các m u nư c mà xét nghi m viên s d ng đ pha dung d ch giemsa nhu m cho th y ch cĩ 27,55% m u nư c cĩ pH thích h p t 7,00 7,30; cịn l i 72,45% m u cĩ pH axít ho c ki m khơng thích h p cho vi c pha nhu m lam máu [13] . K t qu nghiên c u c a Nguy n Th Thu năm 1996 cho th y pH c a nư c gi ng 14 đi m cho th y ch cĩ 3 m u vào tháng 4, 2 m u vào tháng 7 và 1 m u vào tháng 10 cĩ pH=7,00 7,30. Đ i v i nư c su i, trong 7 đi m th ch cĩ 2 m u vào tháng 4, 2 m u vào tháng 7 và 2 m u vào tháng 10 cĩ pH=7,00 7,30 [37]. Như v y vi c s d ng nư c gi ng ho c nư c su i đ pha dung d ch giemsa nhu m lam máu cĩ th nh hư ng đ n ch t lư ng soi lam c a xét nghi m viên. Đây cĩ th là nguyên nhân d n đ n t l sai sĩt cao khi soi lam c a xét nghi m viên. Các sai sĩt v k thu t như th m m c a gi t máu, đ d y m ng c a gi t máu, thi u nhãn lam là khơng quá l n cĩ th đư c b sung và đi u ch nh qua th i gian và đào t o l i . Ch n đốn s m và chính xác đư c WHO, các H i ngh v s t rét qu c t cũng như Vi t Nam th o lu n. Tuy nhiên n u khơng cĩ k thu t xét nghi m 48
- máu đ xác đ nh (cĩ ký sinh trùng trong máu đư c xem là "tiêu chu n vàng" đ ch n đốn b nh s t rét) thì khơng th ch n đốn chính xác đư c [1],[2],[6],[61]. Trong tình hình năng l c cán b y t tuy n cơ s cịn h n ch , tri u ch ng lâm sàng s t rét r t đa d ng khơng đi n hình thì ch n đốn ch d a trên lâm sàng r t khĩ đ m b o chính xác. Hi n nay, D án Qu tồn c u phịng ch ng s t rét cĩ cung c p que th ch n đốn s m, m c dù cĩ kh năng phát hi n s m nhưng khơng ph i là tiêu chu n vàng và chi phí cao nên kính hi n vi v n là l a ch n ưu tiên trong th i gian lâu dài. Các đi m kính đư c thi t l p t i tuy n xã đã gĩp ph n quan tr ng giúp ch n đốn s m và chính xác b nh s t rét cho c ng đ ng [18],[41],[44]. K t qu kh o sát 30 đi m kính hi n vi tuy n xã cho th y cĩ 43,33% đi m kính tr l i k t qu xét nghi m máu tìm KSTSR ≤ 1 gi , đi m kính tr l i trong vịng 1 2 gi chi m 33,33% và tr l i k t qu trên 2 gi chi m 23,34%. Tuy nhiên tr l i cho y t thơn b n cịn ch m và kéo dài sau 2 ngày chi m 56,57%. Theo k t qu đi u tra ho t đ ng c a 27 đi m kính, trong đĩ cĩ đ n 19 đi m kính liên xã và PKKV c a Vi n s t rét KST CT Hà N i (1995) thì th i gian này trung bình 9 ngày ( t 1đ n 15 ngày) [53]. Đi u tra năm 2009 c a Vi n s t rét KST CT Quy Nhơn, th i gian tr l i k t qu t i tr m y t trư c 2 gi chi m 67,39%, tr l i cho YTTB sau 2 ngày chi m đ n 54,53% [17] . Các k t qu này cho th y các đi m kính xã Qu ng Ngãi đã đ m b o đư c yêu c u v ch n đốn s m cho BNSR trong đi u ki n khĩ khăn v đi l i. Th i gian tr l i này ph thu c vào nhi u y u t như các ho t đ ng c a cơ s y t ngồi chương trình s t rét ho c ph m vi ph trách quá l n, giao thơng l i khĩ khăn. 49
- Các ho t đ ng phát hi n b nh ch đ ng cũng như th đ ng đ u đư c th c hi n và duy trì thư ng xuyên các đi m kính, đ c bi t là phát hi n b nh ch đ ng. Đây là đi m khác bi t so v i các đi m MDP ho c các đi m chăm sĩc s c kh e ban đ u trên th gi i, đ i v i các đi m này khơng cĩ các ho t đ ng ch đ ng, ch l y lam th đ ng cho b nh nhân [28]. Phân tích các ch s ho t đ ng 30 đi m kính đư c theo dõi t i t nh Qu ng Ngãi t 2006 2010 cho th y s lam máu cũng như s KSTSR đư c phát hi n tăng lên rõ r t khi các đi m kính ho t đ ng. Ch s phát hi n lam ABER năm 2006 chi m 10,83% đ n năm 2010 là 12,19%. Ch s ký sinh trùng hàng năm (API) trong giai đo n này là 1,08%o đ n 0,25 %o. Ch s ABER tăng cao và duy trì m c nh t đ nh m c dù tình hình s t rét gi m th p trong giai đồn này (API gi m), khơng cĩ d ch s t rét cho th y ho t đ ng xét nghi m c a đi m kính v n đư c duy trì thư ng xuyên và liên t c qua các năm. Đi m kính hi n vi xã cĩ vai trị r t quan tr ng trong h tr ch n đốn s hi n di n c a KSTSR giúp cho ch n đốn xác đ nh. Đây là m t v n đ h t s c quan tr ng, vì n u khơng cĩ s ho t đ ng c a các đi m kính hi n vi, ch n đốn b nh ch đư c th c hi n b ng khám lâm sàng, ho c ho t đ ng c a các đi m kính n u khơng cĩ hi u qu thì t l này cũng th p [41],[44]. Các đi m kính hi n vi xã t nh Qu ng Ngãi t 2006 2010 đã gĩp ph n xác đ nh s ca s t rét đư c ch n đốn xác đ nh cĩ KSTSR(+) duy trì m c trên 35%. Năm 2006 t l ca s t rét cĩ KSTSR(+) chi m 36,33% và đ n năm 2010 t l này tăng lên 46,15%. M t đi u tra t i khu v c MT TN cho th y t năm 2004 2008 các đi m kính xã đã gĩp ph n xác đ nh s ca s t rét đư c ch n đốn xác đ nh cĩ KSTSR 50
- (+) duy trì m c trên 30% (t 31,33% đ n 38,93%). So v i t l ch n đốn xác đ nh t i t nh cĩ ho t đ ng đi m kính cĩ ch t lư ng r t cao (Bình Thu n) thì t l này cịn th p [17]. T i t nh này theo dõi 20 đi m kính hi n vi xã năm 1994 t l BNSR đư c xác đ nh cĩ KSTSR (+) là 27,55% đ n năm 1995 t l này là 63,51% và năm 1998 là 87,44%. Theo Vũ Th Phan, thì s BNSR lâm sàng (khơng đư c xác đ nh cĩ KSTSR (+) g p 4 5 l n cĩ khi 9 10 l n BNSR đư c xác đ nh cĩ KSTSR (+) [20]. M t đi u tra khác c a Lê Khánh Thu n, Tri u Nguyên Trung t i m t s Trung tâm y t mi n Trung Tây Nguyên cho th y t l BNSR đư c xác đ nh cĩ KSTSR (+) ch 10 45% [34]. Như v y các đi m kính xã t nh Qu ng Ngãi đã gĩp ph n xác đ nh KSTSR các trư ng h p m c b nh s t rét, giúp qu n lý và đi u tr chính xác b nh. Phân tích s l n l y máu xét nghi m giúp ch n đốn s t rét t i các đi m kính xã đư c đi u tra c a t nh Qu ng Ngãi cho th y t l b nh nhân khơng đư c xét nghi m gi m d n t 24,34% năm 2006 xu ng 2,37% năm 2010. Trong khi đĩ s xét nghi m 2 l n tr lên tăng t 8,99% năm 2006 lên 33,73% năm 2010. T l khơng xét nghi m gi m xu ng cịn r t th p, ngư c l i s trư ng h p đư c xét nghi m 2 l n tăng lên cao, gĩp ph n giúp ch n đốn b nh chính xác và gĩp ph n vào qu n lý b nh nhân s t rét sau khi đư c đi u tr ban đ u. T l này tương đương v i k t qu kh o sát t i các đi m kính hi n vi xã khu v c MT TN năm 2009 c a Vi n s t rét KST CT Quy Nhơn, trong đĩ t l b nh nhân khơng đư c xét nghi m chi m t 5,10% d n 9,63% và xét nghi m ≥≥≥2 l n chi m 16,52% đ n 33,95% [17] . Đi u tra 1998 t i các đi m kính hi n vi xã t nh Bình Thu n nơi cĩ các đi m kính ho t đ ng r t t t cho th y cĩ đ n 77,62% b nh nhân đư c xét ≥2 l n. Như 51
- v y hi n nay các đi m kính t nh Qu ng Ngãi t l b nh nhân đư c xét nghi m ≥2 l n cịn th p (33,73%.) và v n cịn 2,73% khơng đư c xét nghi m. Đây là m t v n đ các đi m kính và cơ s y t c n chú ý đ giúp cho xác đ nh ch n đốn b nh nhân s t rét [16]. K t qu này cho th y các đi m kính đã duy trì và cũng c nhi m v xét nghi m giúp ch n đốn và đi u tr t i y t cơ s . Ngồi h th ng xét nghi m th đ ng đư c các đi m kính ng d ng khi b nh nhân t đ n khám và đi u tr , xét nghi m viên đi m kính xã thu c t nh Qu ng Ngãi cũng đã ph i h p v i nhân viên y t tri n khai các bi n pháp qu n lý b nh t i ch b ng h th ng phát hi n ch đ ng. Các mơ hình như đi m phát hi n s t (MDP ho c IPCF), cũng như các đi m chăm sĩc s c kho ban đ u Malaysia th c s ch l y lam máu cho ngư i b nh m t cách th đ ng khi b nh nhân đ n v i các tri u ch ng s t rét ho c nghi ng mà khơng cĩ ho t đ ng phát hi n b nh ch đ ng [64] . Như v y các đi m kính ngồi h th ng phát hi n ch đ ng cịn th c hi n h th ng phát hi n b nh th đ ng, đ c bi t c 2 h th ng này v n đư c duy trì và nâng cao ch t lư ng ho t đ ng. Nh h th ng này t t c b nh nhân sau khi đư c đi u tr t i đi m kính s đư c theo dõi và xét nghi m tr l i đ qu n lý gĩp ph n gi m t l b nh trong c ng đ ng. Ho t đ ng c a đi m kính khơng tr c ti p nh hư ng đ n quá trình lan truy n b nh s t rét, nhưng thơng qua vi c th c hi n k thu t xét nghi m giúp ch n đốn s m, đúng lồi KST gây b nh giúp đi u tr s m và chính xác đã gĩp ph n tác đ ng đ n tình hình s t rét. S BNSR/1000 dân s t năm 2006 đ n năm 2010 dao đ ng, năm 2006 t l này là 2,96, năm 2008 là 0,49 và năm 2010 là 1,81. Trong các năm này ch cĩ 52
- 4 trư ng h p SRAT, nhưng khơng cĩ t vong và d ch s t rét trong th i gian này. So v i t l BNSR c a khu v c MT TN năm 2006 là 2,52/1000 [49], năm 2008 là 1,23 [50] và năm 2010 là 1,34 dân s thì t l m c b nh t i các vùng đi m kính ph trách cao hơn. Đi u này là do các đi m kính hi n vi xã đi u tra đ u thu c các vùng s t rét lưu hành n ng và v a, nguy cơ m c b nh cao hơn so v i s li u tính chung trên tồn dân s c a khu v c (c dân s nguy cơ và vùng khơng cĩ s t rét lưu hành). Các k t qu phân tích trên cho th y hi u qu c a ch n đốn s m, qu n lý b nh nhân s t rét đã tác đ ng làm gi m t l giao bào và ngư i lành mang KST trong c ng đ ng nh đĩ gi m đư c t l m c b nh. 4.2. T l soi sai sĩt và th c tr ng kính hi n vi, trang thi t b t i thi u c a các tuy n trong xét nghi m ký sinh trùng s t rét Chương trình PCSR Vi t Nam đã cĩ nh ng đ nh hư ng thi t l p các đi m kính hi n vi như là m t gi i pháp giúp cho ch n đốn b nh s t rét s m, đi u tr đúng và qu n lý b nh nhân tuy n y t cơ s t giai đo n đ u c a chương trình tiêu di t s t rét. Do đi u ki n nhân l c, kinh phí, trang thi t b nên vi c tri n khai k thu t kính hi n vi v tuy n xã v n cĩ nhi u khĩ khăn. Ngồi các phịng xét nghi m t i các b nh vi n huy n, t nh thì s đi m kính hi n vi tuy n xã ch th t s phát tri n t i Qu ng Ngãi cũng như khu v c mi n Trung Tây Nguyên t sau năm 1995 [13],[33],[36],[44]. Các đi m kính xã Qu ng Ngãi đư c thi t l p và ho t đ ng l ng ghép trong các tr m y t xã ho c phịng phám khu v c, v i cơ s s n cĩ khơng c n thi t ph i xây d ng m i. 53
- M i tr m y t xã trung bình cĩ 6 cán b cĩ th l a ch n m t trong nh ng nhân viên này (y sĩ, y tá, dư c tá ) đ đào t o thành xét nghi m viên. T t c cán b y t đ u đư c đ m b o lương vì đ u là biên ch thu c tr m y t xã. Sau khi các đi m kính hi n vi đư c thi t l p, Chương trình PCSR cung c p kính hi n vi, v t tư, hố ch t xét nghi m cho s ho t đ ng c a các đi m kính hi n vi này. Do đi u ki n v ngu n cán b chuyên ngành xét nghi m s t rét cĩ h n nên Chương trình PCSR Vi t Nam đã đ ngh đào t o cán b t i các tr m y t tr thành XNV kiêm nhi m [24] . Đây là m t đ nh hư ng cĩ giá tr l n v m t th c ti n giúp cho cơng tác ch n đốn và đi u tr s t rét. Tuy nhiên vì th i gian đào t o ch 30 45 ngày và do ph i kiêm nhi m nên sai sĩt trong quy trình xét nghi m là khơng th tránh kh i. V i nh ng đi u ki n đĩ Chương trình PCSR đã thi t l p h th ng giám sát ch t lư ng ho t đ ng c a các đi m kính hi n vi đ thư ng xuyên theo dõi nh ng sai sĩt x y ra đ c bi t t i tuy n xã. K t qu kh o sát các đi m kính t nh Quãng Ngãi cho y sĩ kiêm nhi m XNV chi m đa s v i 50%, sau đĩ là y tá chi m 26,67% và n h sinh chi m 23,33%. Khơng cĩ xét nghi m viên trình đ đ i h c các đi m kính tuy n xã. So v i k t qu đi u tra t i MT TN năm 2009 thì v cơ c u trình đ chuyên mơn xét nghi m viên c a đi m kính hi n vi xã khơng cĩ gì khác bi t v i 41,30% là y sĩ, 26,09% là y tá, 17,39 là n h sinh và 4,35% là dư c tá. [17]. Như v y t i Qu ng Ngãi cĩ c y sĩ, y tá và n h sinh đư c l a ch n đào t o thành xét nghi m viên, tuy nhiên đây t t c XNV đ u là cán b y t c a cơ s nơi thi t l p đi m kính. 54
- Trong đi u ki n cịn thi u nhân viên xét nghi m trung c p và kinh phí, đ ph c v cho chương trình phịng ch ng s t rét vi c l a ch n như v y là gi i pháp thích h p. K t qu kh o sát v ch t lư ng soi 300 lam m u c a 30 XNV đi m kính cho th y cĩ xét nghi m viên soi phát hi n chính xác k t qu chi m 77,67% (Kho ng tin c y CI 95% là 75,27 80,07) và t l sai sĩt chung là 22,33% (Kho ng tin c y CI 95% là 19,93 24,73 ). So v i kh o sát năm 1995 1996 c a tồn khu v c MT TN thì t l sai sĩt c a các XNV Qu ng Ngãi th p hơn nhi u (t l sai sĩt tuy n xã kh o sát năm 1995 1996 là 34,49%) [13]. M t phân tích khác v t l sai sĩt c a các XNV tuy n xã c a t nh Qu ng Bình năm 2004 cũng cho th y t l sai sĩt chi m 16,86%, cĩ đi m kính sai sĩt đ n 28,33% [9]. G n đây nh t năm 2009, kh o sát v ch t lư ng soi lam c a 133 xét nghi m viên khi soi 665 lam m u cho th y cĩ 541 lam đư c các xét nghi m viên tr l i đúng k t qu chi m 81,35% (Kho ng tin c y CI95% là 78,18 84,24 ) và t l sai sĩt chung là 18,65% (Kho ng tin c y CI95% là 15,76 21,82 ). T l sai sĩt c a tuy n xã là 24,35%; tuy n huy n là 18,21% và tuy n t nh th p nh t là 10,97% [17]. Theo Elizabeth Streat gi i h n sai sĩt tuy n xã nên dư i 20% [29]. Như v y th c tr ng chung c a XNV tuy n xã Qu ng Ngãi và các t nh khác trong vi c soi phát hi n KSTSR là t l sai sĩt cịn cao, chương trình c n cĩ k ho ch giám sát, theo dõi liên t c h th ng xét nghi m KSTSR, đ c bi t là cĩ k ho ch đào t o l i nâng cao k năng cho XNV tuy n xã. Các bi n pháp can thi p nâng cao ch t lư ng đã đư c áp d ng cĩ hi u qu t i Bình Thu n vào 1995 1998 cho th y nh áp d ng m t s bi n pháp can thi p 55
- (đào t o l i, cung c p dung d ch đ m, truy n thơng giáo d c, giám sát ho t đ ng) t l sai sĩt các đi m nghiên c u 1998 là 10% so v i 20% các đi m đ i ch ng, s khác bi t cĩ ý nghĩa th ng kê (p <0,05) [16]. Trong các lo i sai sĩt, đáng chú ý nh t là k t qu âm tính gi (khơng phát hi n đư c KSTSR) d n đ n sai l m trong đi u tr . Phân tích các lo i sai sĩt cho th y t l âm tính gi (khơng phát hi n đư c KSTSR) chi m t l 28,56%, cao nh t trong các lo i sai sĩt. Đây cũng là lo i sai sĩt quan tr ng nh t trong các lo i sai sĩt. T l dương tính gi chi m 23,88%, sai ch ng chi m 9,56%, sĩt th a th chi m 22,39% và sĩt ph i h p chi m 16,42%. Theo đi u tra ho t đ ng đi m kính hi n vi xã năm 1995 1996 t i khu v c MT TN cho th y cho th y t l âm tính gi chi m t l 30,17%, cao nh t trong các lo i sai sĩt. [13],[32]. Kh o sát năm 2009, t l âm tính gi cũng chi m t l 26,61%, cao nh t trong các lo i sai sĩt. T l dương tính gi chi m 21,77%, sai ch ng chi m 15,32%, sĩt th a th chi m 20,97% và sĩt ph i h p chi m 15,32%. V k năng đ m, các XNV tuy n xã t nh Qu ng Ngãi v n cịn nhi u sai sĩt. Đ i v i các trư ng h p cĩ đ l ch âm sai s đ n 53,69%, v i đ chênh dương sai s đ n 61,07%; s khác bi t cĩ ý nghĩa th ng kê p<0,05 Nguyên nhân c a sai sĩt này cĩ th do trình đ c a xét nghi m viên cịn h n ch , khơng phát hi n đư c hình th c a ký sinh trùng ho c do m t đ ký sinh trùng quá ít, hình th ký sinh trùng l i khơng đi n hình. M t nguyên nhân n a cĩ th nh hư ng đ n sai sĩt c a XNV là nư c pha nhu m giêm sa khơng cĩ đ pH đúng yêu c u như đã phân tích trên. Đây cĩ th là nguyên nhân d n đ n t l sai sĩt cao khi soi lam c a xét nghi m viên. Các sai sĩt v k thu t như th m m c a gi t máu, đ d y m ng c a gi t máu, thi u nhãn lam là khơng quá l n cĩ th đư c b sung và đi u ch nh [29]. 56
- K t qu phân tích cho th y cĩ m t s y u t nh hư ng đ n k năng soi lam c a xét nghi m viên như sau : Y u t th nh t đư c phân tích là nơi đào t o c a xét nghi m viên. S lam sai sĩt c a xét nghi m viên đư c đào t o các trư ng khơng chuyên khoa v s t rét (Trư ng trung h c y t ) g p 4,95 l n khi so v i xét nghi m viên đư c đào t o Vi n s t rét ho c các Trung tâm phịng ch ng s t rét t nh (p 7,20 cho th y: sai sĩt c a nhĩm xét nghi m viên s d ng pH 7,30 cao g p 2,31 l n so v i nhĩm s d ng pH=7,00 7,20 (p 0,05). K t qu này cho chúng ta kh ng đ nh r ng t t c 57
- cán b y t y sĩ, y tá, n h sinh đ u cĩ th đư c l a ch n đ đào t o thành xét nghi m viên c a đi m kính khi c n thi t. Tuy nhiên, xét nghi m viên cĩ trình đ y sĩ s thu n l i hơn cho các ho t đ ng c a đi m kính, vì h s tr c ti p xét nghi m và đi u tr cho b nh nhân sau khi cĩ k t qu xét nghi m cũng như tham gia các ho t đ ng phịng ch ng s t rét khác [17]. T l sai sĩt cịn tuỳ thu c vào s năm kinh nghi m c a XNV. K t qu phân tích cho th y các xét nghi m viên dư i 1 năm cĩ t l soi lam sai g p 3,37 l n các xét nghi m viên cĩ trên 1 năm cơng tác (p< 0,001). Đi u này thư ng x y ra nh ng đi m kính cĩ thay đ i cán b c n ph i đào t o thay th , nh ng cán b m i chưa cĩ kinh nghi m thư ng cĩ t l sai sĩt cao hơn trong quy trình xét nghi m. M t trong nh ng y u t nh hư ng đ n t l sai sĩt n a đĩ là ch t lư ng c a kính hi n vi. K t qu phân tích cho th y các đi m kính cĩ ch t lư ng kính hi n vi khơng đ t yêu c u thì t l sai sĩt cao g p 3,52 l n n i cĩ kính hi n vi t t (p<001). Trong nghiên c u này, cĩ đ n 16,67% đi m kính b o qu n kính hi n vi khơng t t. Bên c nh đĩ n u m t đ ký sinh trùng th p cũng nh hư ng t l sai sĩt trong soi phát hi n. T l sai sĩt khi XNV soi lam cĩ m t đ KSTSR th p cao g p 2,91 l n so v i khi soi lam máu cĩ m t đ t ++ tr lên (p<0,001). Đây là nh ng v n đ mà Chương trình PCSR c n cĩ các h th ng giám sát và b o đ m ch t lư ng nh m nâng cao hơn n a ch t lư ng ho t đ ng trong nh ng năm đ n [65],[66]. 58
- K T LU N D a vào k t qu và bàn luân nghiên c u, đ tài cĩ nh ng k t lu n sau: 1. Th c tr ng ho t đ ng c a các đi m kính hi n vi ph c v chương trình phịng ch ng s t rét t i tuy n xã. Đi m kính hi n vi xã trung bình cĩ 6 cán b y t và ph trách cho 2.638 dân (2638 ± 905,58). Các xét nghi m viên kiêm nhi m là y sĩ chi m 50%, y tá chi m 26,67% và 23,33% là n h sinh. T l đi m kính hi n vi cĩ đ y đ trang b t i thi u chi m 86,67% và 13,33% thi u trang b t i thi u. Các đi m kính hi n vi s d ng nư c gi ng, su i, c t, mưa và nư c máy, ch cĩ 30% các m u nư c này cĩ pH t 7 7,2 thích h p đ pha dung d ch nhu m giêm sa . T l đi m kính th c hi n k thu t l y lam và nhu m giemsa t t chi m 66,67%, đ t yêu c u chi m 20% và khơng đ m b o yêu c u chi m 13,34%. Các đi m kính tr l i k t qu xét nghi m ≤1 gi chi m 43,33%; 1 2 gi chi m 33,33% và trên 2 gi chi m 23,34% s b nh nhân khám t i đi m kính. T l tr l i k t qu trư c 1 ngày cho y t thơn b n chi m 20%; trong vịng 1 2 ngày chi m 23,33% và tr l i sau 2 ngày chi m 56,67%. T l b nh nhân đư c xét nghi m 1 l n đi m kính chi m 63,91%, xét nghi m ≥2 l n chi m 33,73% và khơng đư c xét nghi m chi m 2,37%. T l s ca s t rét đư c ch n đốn xác đ nh cĩ KSTSR (+) trên 35% (t 35,88% đ n 46,15%). 59
- Ch s lam xét nghi m hàng năm (ABER) t 2006 đ n 2010 đư c duy trì t 9,89% đ n 12,84% so v i dân s . Ch s ký sinh trùng (API) năm 2010 là 0,25%o so v i dân s . 2. T l soi sai sĩt và m t s y u t nh hư ng đ n t l sai sĩt c a XNV t i đi m kính hi n vi tuy n xã trong k thu t phát hi n KSTSR c a t nh Qu ng Ngãi năm 2010 2.1 T l soi sai sĩt c a xét nghi m vên đi m kính xã T l sai sĩt chung c a xét nghi m viên tuy n xã là 22,33% (CI95%:17,75 27,47). T l âm tính gi chi m t l 28,56%, cao nh t trong các lo i sai sĩt. T l dương tính gi chi m 23,88%, sai ch ng chi m 9,56%, sĩt th a th chi m 22,39% và sĩt ph i h p chi m 16,42%. Sai s khi XNV đ m m t đ KST đ i v i đ l ch âm là 53,69% (p 0,05). Xét nghi m viên dư i 1 năm cĩ t l soi lam sai g p 3,37 l n các xét nghi m viên cĩ trên 1 năm cơng tác (p< 0,001). T l sai sĩt c a đi m kính cĩ ch t lư ng kính hi n vi khơng đ t yêu c u cao g p 3,52 l n so v i n i cĩ kính hi n vi đ t yêu c u (p<0,001) 60
- T l sai sĩt khi XNV soi lam cĩ m t đ KSTSR th p cao g p 2,91 l n so v i khi soi lam máu cĩ m t đ t ++ tr lên (p 7,20 g p 2,31 l n so v i t l sai sĩt t i các đi m kính cĩ nư c pH ph m vi 7,00 7,20 (p<0,05). 61
- KHUY N NGH 1. Ti p t c th c hi n ho t đ ng giám sát ch t lư ng ho t đ ng c a các đi m kính hi n vi. 2. T ch c các h i th o, h i ngh trao đ i kinh nghi m v xây d ng và đ m b o ch t lư ng ho t đ ng c a đi m kính. 3. Đào t o l i các xét nghi m viên cĩ t l sai sĩt cao. 4. Đ ngh ti n t i s d ng dung d ch đ m đ pha dung d ch giemsa nhu m lam máu. 5. Cung c p kính hi n vi m i cho các đi m kính cĩ kính b h ng. 6. Đ thu hút b nh nhân và nâng cao ch t lư ng ch n đốn tuy n cơ s ngồi xét nghi m ký sinh trùng s t rét nên m r ng thêm các xét nghi m đơn gi n khác như xét nghi m phân, h ng c u b ch c u. 62
- TÀI LI U THAM KH O TI NG VI T: 1. B y t (2009), Hư ng d n ch n đốn và đi u tr b nh s t rét. D án PCSR Qu tồn c u, Hà N i, 2009. 2. B y t (1998), Qui đ nh v giám sát d ch t s t rét, Nhà xu t b n y h c, Hà N i, tr.7 51. 3. Nguy n Ti n B u và CTV (1987), “ Xây d ng huy n thanh tốn s t rét" , KYCTNCKH (1981 1986), Vi n s t rét KST CT Hà N i, I, tr. 14 31. 4. Lê Đình Cơng (1992), “ Các ch s đánh giá trong chương trình qu c gia PCSR" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng , Vi n s t rét KST CT Hà N i, (1), tr. 13 22. 5. Lê Đình Cơng (1992), “ Tình hình b nh s t rét trên th gi i và chi n lư c phịng ch ng" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng , Vi n s t rét KST CT Hà N i, (1), tr. 1 12. 6. Lê Đình Cơng (1993), “ H i ngh Amsterdam và chi n lư c PCSR tồn c u hi n nay”, Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng , Vi n s t rét KST CT Hà N i, (1), tr. 3 14. 7. Lê Đình Cơng, Lê Xuân Hùng (1997), " Đánh giá sơ b k t qu PCSR Vi t Nam giai đo n 1992 1995”, KYCTNCKH (1991 1996), Nhà xu t b n y h c, Hà N i , tr.7 26. 8. Ph m Cơng Dũng (1994), “ T ch c và xây d ng màng lư i nhân viên s c kho c ng đ ng trong chương trình PCSR t nh Long An" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng, Vi n s t rét KST CT Hà N i, (2), tr. 13 17. 9. Vũ Thanh Đ c, Cao Đình Phú (2004), “Nh n xét ho t đ ng các đi m kính hi n vi phịng ch ng s t rét t i Qu ng Bình 2002 2003” T p chí phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng , Vi n s t rét KST CT TƯ, (3), tr. 25 32.
- 10. Hồng Hà (1997), “ Đào t o s d ng màng lư i v sinh viên y t thơn b n đ ch n đốn s m nh m làm gi m s t rét ác tính và t vong t nh Qu ng Tr " , KYCTNCKH (1991 1996), Nhà xu t b n y h c, Hà N i , tr.48 52. 11. Nguy n Võ Hinh, Bùi Th L c (2002). Nh n xét ho t đ ng đi m kính hi n vi ph c v cơng tác phịng ch ng s t rét t i t nh Th a Thiên Hu 1991 2000” Báo cáo khoa h c chuyên ngành s t rét, ký sinh trùng khu v c mi n Trung Tây Nguyên , Vi n s t rét KST CT Quy Nhơn, tr. 266 271. 12. Tr n Trung Hồ (1998), “ Đánh giá ho t đ ng PCSR c a y t cơ s và s tham gia c a c ng đ ng trong PCSR Đ ng Nai”, Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng,Vi n s t rét KST CT Hà N i, (3), tr.3 10 . 13. H Văn Hồng, Nguy n Tân và CTV (1996), “ Th c tr ng tình hình ho t đ ng c a các đi m kính hi n vi ph c v PCSR t i khu v c mi n Trung và Tây Nguyên”, Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng , Vi n s t rét KST CT Hà N i, (4), tr. 11 18. 14. H Văn Hồng (1996), “ Xây d ng các đi m kính hi n vi ph c v PCSR khu v c mi n Trung và Tây Nguyên" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng, Vi n s t rét KST CT Quy Nhơn, (38), tr. 75 84. 15. H Văn Hồng, Nguy n Tân (1997), “ Nh ng y u t nh hư ng đ n ho t đ ng c a đi m kính hi n vi ph c v PCSR t i khu v c MT TN" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng, Vi n s t s t rét KST CT Hà N i, (2), tr. 36 41. 16. H Văn Hồng, Nguy n Tân, Lê Văn T i và CTV (2000), “ Nghiên c u vai trị c a đi m kính hi n vi trong chương trình phịng ch ng s t rét t nh Bình Thu n 1994 1998" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng, Vi n s t s t rét KST CT Hà N i, (1), tr.8 15.
- 17. H Văn Hồng và CTV (2009) “ Đánh giá th c tr ng ho t đ ng các đi m kính hi n vi ph c v chương trình phịng ch ng s t rét t i khu v c mi n Trung Tây Nguyên năm 2009” 18. Nguy n Qu c Hưng 1994), “Vai trị c a đi m kính hi n vi trong phịng ch ng s t rét” , Tài li u y dư c h c, H i y dư c h c Thành ph H Chí Minh, (3), tr. 38 39. 19. Nguy n Văn Kim và CTV (1992), “ Nghiên c u kháng thu c s t rét c a P.falciparum m t s khu v c phía Nam Vi t Nam và các bi n pháp gi i quy t" , KYCTNCKH ( 1986 1990 ), Vi n s t rét KST CT Hà N i, I,tr. 82 88. 20. Nguy n Văn Kim, Ph m Ng c Thái (1996), S t rét h c, ký sinh trùng, ch n đốn, lâm sàng, đi u tr và d ch t , B nh vi n đa khoa t nh Sơng Bé, tr.10 134. 21. Ph m Văn Ký, Đào Văn Hu và c ng s . Đánh giá hi u qu ch n đốn, đi u tr và báo cáo th ng kê s t rét c a y t xã vùng s t rét t nh Ninh Thu n (1999 2000). T p chí phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng 2002 ; 4: 19 25. 22. Phan Đình Luyên, Phùng Đ c Thu n (1996), Đánh giá ch t lư ng ho t đ ng c a các đi m kính hi n vi xét nghi m s t rét khu v c Nam B Lâm Đ ng , H i th o xây d ng và nâng cao ch t lư ng ho t đ ng đi m kính hi n vi, Phan Thi t. 23. Vũ Th Phan (1991), B nh s t rét, Bách khoa thư b nh h c, Trung tâm qu c gia biên so n t đi n bách khoa Vi t Nam, I, tr.65 70. 24. Vũ Th Phan, Đ ng Văn Thích, Nguy n duy Sĩ ( 1992),"Nh ng khĩ khăn k thu t xu t hi n trong quá trình thanh tốn s t rét Vi t Nam và bi n pháp gi i quy t" , KYCTNCKH (1986 1990 ), Vi n s t rét KST CT Hà N i, I, tr.9 25.
- 25. Vũ Th Phan, Nguy n Ti n B u, Bùi Đình Bái, Nguy n Long Giang (1992), “ Xây d ng mơ hình huy n thanh tốn s t rét" , KYCTNCKH (1986 1990), Vi n s t rét KST CT Hà N i , I, tr. 34 36. 26. Vũ Th Phan (1996), D ch t b nh s t rét và phịng ch ng s t rét Vi t Nam, Nhà xu t b n y h c, Hà N i, tr. 142 264. 27. Phân Vi n s t rét KST CT Thành ph H Chí Minh (1991), “ Mơ hình PCSR t i huy n C n Giu c 1986 1987”, KYCTNCKH (1986 1990) , Thành ph H Chí Minh, tr.9 12. 28. Malijia Mohd Riji (1993),“ PCSR/chăm sĩc s c kho ban đ u Malaysia, nh ng bài h c v s tham gia c a c ng đ ng" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng , Vi n s t rét KST CT Hà N i, (3), tr. 59 63.(Tài li u d ch) 29. Elizabeth Streat (1995), Ch n đốn labơ b nh s t rét: S lư ng hay ch t lư ng, Khố đào t o qu c t v phát tri n nghiên c u y sinh h c, Amsterdam, tr.2 31 (Tài li u d ch). 30. Nguy n Th Thanh Tâm (1996), M t s ho t đ ng c a đi m kính hi n vi xã Huy Khiêm trong cơng tác PCSR, H i th o xây d ng và nâng cao ch t lư ng ho t đ ng đi m kính hi n vi, Phan Thi t . 31. Dương Đình Thi n (1992), D ch t h c y h c, Nhà xu t b n y h c, tr. 5 191. 32. Lê Khánh Thu n và CTV (1995), “ Hi u qu di t vectơ c a các lo i hố ch t trong PCSR mi n Trung Tây Nguyên" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng , Vi n s t rét KST CT Qui Nhơn, (37), tr. 22 34. 33. Lê Khánh Thu n, Nguy n Tân, H Văn Hồng và CTV (1997), “Nh n xét tình hình ho t đ ng c a các đi m kính hi n vi ph c v PCSR t i khu v c mi n Trung và Tây Nguyên” , KYCTNCKH (1991 1996), Nhà xu t b n y h c, Hà N i , I, tr. 53 60. 34. Lê Khánh Thu n, Tri u Nguyên Trung, Nguy n Tân (1997), “ Đánh giá vi c th c hi n các bi n pháp PCSR m t s t nh Mi n Trung và Tây
- Nguyên”, Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng , Vi n s t rét KST CT Hà N i, (2), tr. 28 35. 35. Lê Khánh Thu n, Trương văn Cĩ, Nguy n Văn Trung và CTV (1998), “ Đánh giá k t qu áp d ng bi n pháp truy n thơng giáo d c 2 huy n Sơn Hồ (Phú Yên) và Mang Giang (Gia Lai)”, Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng, Vi n s t rét KST CT Qui Nhơn, (40), tr. 97 106. 36. Lê Khánh Thu n, H Văn Hồng (2002), “ Đánh giá hi u qu ho t đ ng c a đi m kính hi n vi trong phịng ch ng s t r t t i khu v c Mi n Trung Tây Nguyên”. KYCTNCKH (1991 2000), Vi n s t rét KST CT Quy Nhơn, tr.41 48. 37. Nguy n Th Thu , Lý Văn Ng , Nguy n Đ c Thành (1996), “ Thăm dị đ pH thích h p các ngu n nư c t nhiên đ pha giêm sa trong xét nghi m ký sinh trùng s t rét" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng, Vi n s t rét KST CT Hà N i, (2), tr. 19 27. 38. T ch c y t th gi i khu v c Tây Thái Bình Dương (1993), “ M t s đ c đi m s t rét vùng Tây Thái Bình Dương" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng, Vi n s t rét KST CT Hà N i, (3), tr. 64 66.(Tài li u d ch) 39. T ch c y t th gi i khu v c Tây Thái Bình Dương (1996), “ Tĩm t t báo cáo c a T ch c y t th gi i khu v c Tây Thái Bình Dương tháng 10/1995 v các bi n pháp phịng ch ng s t rét đư c tăng cư ng" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng , Vi n s t rét KST CT Hà N i, (2), tr.71 78.(Tài li u d ch). 40. Tri u Nguyên Trung, Nguy n Tr ng Hưng, Nguy n Ng c San (1992), “ Phân b P.falciparum kháng thu c và bi n pháp đi u tr ch ng kháng t i mi n Trung Tây Nguyên (1985 1991)”, KYCTNCKH (1986 1990 ), Vi n s t rét KST CT Hà N i , I, tr.89 95.
- 41. Lê Văn T i (1996), Kinh nghi m t ch c và xây d ng đi m kính hi n vi xã , H i th o xây d ng và nâng cao ch t lư ng ho t đ ng đi m kính hi n vi, Phan Thi t. 42. Lê Văn Thanh, Tr nh Đình Tu n . M t s nh n xét v ho t đ ng đi m kính hi n vi xã t i t nh Dak Lak năm 2008. T p chí phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng 2008. 43. Tr m s t rét bư u c Bình Thu n (1995), “ T ch c xây d ng c m kính hi n vi trong cơng tác phịng ch ng s t rét nh m phát hi n đi u tr và qu n lý b nh nhân s t rét" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng, Vi n s t rét KST CT Qui Nhơn,(37), tr. 69 72. 44. Trung tâm phịng ch ng s t rét t nh Ngh An (1996), Báo cáo cơng tác t ch c và xây d ng đi m kính hi n vi xã t i Ngh An, H i th o xây d ng và nâng cao ch t lư ng ho t đ ng đi m kính hi n vi, Phan Thi t. 45. Trung tâm phịng ch ng s t rét t nh Qu ng Ngãi (2010), báo cáo t ng k t cơng tác PCSR 5 năm (2006 2010). 46. Trư ng Đ i h c Y Hà N i (1999), D ch t h c và th ng kê ng d ng trong NCKH , tr.98 114. 47. Vi n s t rét KST CT Qui Nhơn (1995), “ Báo cáo t ng k t chương trình PCSR năm 1994 khu v c mi n Trung và Tây Nguyên" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng , Vi n s t rét KST CT Qui Nhơn, (37), tr. 3 14. 48. Vi n s t rét KST CT Quy Nhơn (1998), “ Đánh giá cơng tác PCSR 6 năm 1992 1997 khu v c mi n Trung và Tây Nguyên" , Thơng tin phịng ch ng b nh s t rét và các b nh ký sinh trùng, Vi n s t rét KST CT Qui Nhơn, (40), tr.10 14. 49. Vi n s t rét KST CT Quy Nhơn (2006), Đánh giá k t qu PCSR 2001 2005. Đ nh hư ng k ho ch PCSR 2006 2010 khu v c mi n Trung và Tây Nguyên. H i ngh PCSR tồn qu c t i H Long, Qu ng Ninh 3/2006.
- 50. Vi n s t rét KST CT Quy Nhơn (2009), Đánh giá k t qu PCSR năm 2008. K ho ch PCSR năm 2009 khu v c Mi n Trung và Tây Nguyên. H i ngh PCSR khu v c mi n Trung Tây Nguyên t i Quy Nhơn, 2/2009. 51. Vi n s t rét KST CT Quy Nhơn (2010), Đánh giá k t qu PCSR năm 2009. K ho ch PCSR năm 2010 khu v c mi n Trung Tây Nguyên t i Quy Nhơn, 2/2010. 52. Vi n s t rét KST CT Hà N i (1971), K thu t chuyên mơn trong cơng tác tiêu di t s t rét, Nhà xu t b n y h c, Hà N i, tr.115 156. 53. Vi n s t rét KST CT Hà N i, K t qu đi u tra đánh giá các c m kính hi n vi t i 30 huy n trong tồn qu c giai đo n 1992 1995, H i th o xây d ng và nâng cao ch t lư ng ho t đ ng đi m kính hi n vi, Phan Thi t. TI NG ANH 54. Belding D.L. (1963), Textbook of parasitology, 3rd edition, Appleton Century Crofts, New York, pp. 9 317. 55. Cong L.D. et al. (1992), “ Malaria situation in northern VietNam”, symposium and workshop on treatment and epidemiology of malaria in the provinces and islands of southern VietNam and the central highlands , Vung Tau VietNam, pp. 11. 56. Giang N.G. , Hung N.Q. et al. (1992), “ the Malaria situation in southern provinces (nam bo lam dong region)" , symposium and workshop on treatment and epidemiology of malaria in the provinces and islands of southern VietNam and the central highlands, Vung Tau VietNam, pp.12 13. 57. Gilles H.M. (1993), “ Diagnostic methods in malaria” Bruce Chwatt's Essential malariology , 3rd edition. Arnold publisher, London, pp. 78 85. 58. Gilles H.M. (1993), “ Epidemiology of malariology" , Bruce Chwatt's Essential malariology, 3rd edition. Arnold publisher, London, pp.125 163.
- 59. Hoang H.V. (2000). “ Study on the role of malaria microscope points for malaria control programme in Binh Thuan province, 1994 1998”. Mekong malaria forum, No.6, 2000 60. Onori E., Beales P.F., Gilles H.M. (1993), “ Rationale and technique of malaria control , Bruce Chwatt's Essential malariology , 3rd edition, Arnold publisher, pp. 196 265. 61. WHO (1993), A global strategy for malaria control, pp. 1 30. 62. WHO (1991), Basic malaria microscopy , part I, pp.17 68. 63. WHO (1991), Basic malaria microscopy , part II, pp. 29 63. 64. WHO (1962), Mannual on epidemiological evaluation and surveillance in malaria eradication , pp. 27 88. 65. WHO (2005), Malaria Light Microscopy Creating a Culture of quality , pp. 10 12. 66. WHO (2009), Malaria Microscopy Quality Assurance Manual , pp. 6 16. 67. WHO (2008). World Malaria report 2008 , pp. 1 2. 68. WHO (2009), World Malaria report 2008 , pp. 27 28.
- PH L C 1 : PHI U ĐI U TRA HO T Đ NG ĐI M KÍNH HI N VI PHI U ĐI U TRA HO T Đ NG ĐI M KÍNH HI N VI 1. Tên đi m kính: xã: huy n: t nh: 2. Ngày thành l p: / / 3. S xã và CNLTXN ph trách: 4. Dân s vùng đi m kính ph trách: 5. Cán b XNV đi m kính: H và tên: Trình đ chuyên mơn: Y sĩ Y tá CN/ĐH NHS XNV sơ c p XNV trung c p Trình đ h c v n: PTCS PTTH Th i gian đào t o: Nơi đào t o: 6. Đ a đi m đ t kính: Kho ng cách đ n xã, thơn xa nh t: Giao thơng đi l i: Khĩ khăn Thu n l i 7. Hình th c ho t đ ng: PKKV Tr m y t xã Liên xã Lưu đ ng 8. Cán b y t nơi đi m kính ho t đ ng: Bác sĩ y sĩ y tá Dư c tá NHS Cán b khác 9. Trang b t i thi u:
- Kính hi n vi: Cĩ Khơng Giemsa Cĩ Khơng D u b ch hương Cĩ Khơng Xy len Cĩ Khơng Lam kính Cĩ Khơng Kim chích máu Cĩ Khơng Pi pét Đ y đ Thi u Khơng cĩ Phi u xét nghi m Cĩ Khơng Giá lam Cĩ Khơng 10. Đi u tra kính hi n vi: V t kính d u: S lư ng: T t Đ t Khơng đ t V t kính 40X: S lư ng T t Đ t Khơng đ t Th kính: Lo i 10X Lo i 7X T t Đ t Khơng đ t Xà trư t: T t Đ t Khơng đ t c vĩ c p, vi c p T t Đ t Khơng đ t B o qu n kính hi n vi: T t Khơng t t
- 11. Ch t lư ng l y lam và k thu t nhu m lam: T t Đ t Khơng đ t 12. Lo i nư c đ nhu m lam: Nư c gi ng Su i Mưa Máy C t 13. Đ pH c a nư c: 7,2 7 7,2 14. K t qu đi u tra trình đ xét nghi m c a XNV:
- STT S hi u lam K t qu soi K t qu lam K t lu n ki m tra c a XNV m u 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 15. Th i gian tr l i ph c v đi u tr t i đi m kính : 2 gi 16. Th i gian tr l i k t qu cho y t thơn b n : 2 ngày 17. Ph c v giám sát b nh t i cơ s : Cĩ Khơng 18. G i lam ki m tra k thu t : Cĩ Khơng Ngày tháng năm Cán b đi u tra
