Luận văn Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng ngoại thương Việt Nam

Nội dung text: Luận văn Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng ngoại thương Việt Nam

1. - 1 - BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP.HCM NGUYEÃN THAÙI MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NGAÂN HAØNG NGOAÏI THÖÔNG VIEÄT NAM Chuyeân ngaønh: Quaûn trò kinh doanh Maõ soá: 60.34.05 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: TS. NGOÂ QUANG HUAÂN TP.Hoà Chí Minh – Naêm 2007 MUÏC LUÏC
2. - 2 - Trang TRANG PHUÏ BÌA LÔØI CAM ÑOAN MUÏC LUÏC DANH MUÏC KYÙ HIEÄU, CHÖÕ VIEÁT TAÉT DANH MUÏC CAÙC BAÛNG BIEÅU DANH MUÏC CAÙC HÌNH VE Õ PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1 CHÖÔNG I: TOÅNG QUAN VEÀ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG VAØ QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG 3 1.1 Tín duïng ngaân haøng vaø yù nghóa cuûa hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng 3 1.1.1 Khaùi nieäm tín duïng ngaân haøng 3 1.1.2 YÙ nghóa cuûa hoaït ñoäng tín duïng ñoái vôùi ngaân haøng 4 1.2 Ruûi ro tín duïng ngaân haøng - Nguyeân nhaân vaø haäu quaû 5 1.2.1 Khaùi nieäm chung veà ruûi ro 5 1.2.2 Ruûi ro tín duïng ngaân haøng 5 1.2.3 Nguyeân nhaân naûy sinh ruûi ro tín duïng ngaân haøng 6 1.2.4 Nhöõng thieät haïi töø ruûi ro tín duïng 8 1.2.5 Nôï xaáu vaø caùc chæ soá ño löôøng ruûi ro tín duïng 9 1.2.5.1 Khaùi nieäm nôï xaáu 9 1.2.5.2 Chæ soá ño löôøng ruûi ro tín duïng 11 1.3 Quaûn lyù ruûi ro tín duïng ngaân haøng 12 1.3.1 Söï caàn thieát cuûa quaûn lyù ruûi ro tín duïng ngaân haøng 12 1.3.2 Nhöõng noäi dung cô baûn cuûa quaûn lyù ruûi ro tín duïng ngaân haøng 14 1.3.2.1 Xaùc ñònh haïn möùc ruûi ro tín duïng 14 1.3.2.2 Ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng 15 1.3.2.3 Kieåm soaùt ruûi ro tín duïng 16 1.3.2.4. Taøi trôï ruûi ro tín duïng 18 1.3.2.5 Quaûn lyù chöông trình 18 CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG COÂNG TAÙC QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NGAÂN HAØNG NGOAÏI THÖÔNG VIEÄT NAM 20 2.1 Giôùi thieäu veà heä thoáng Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam 20 2.1.1 Khaùi quaùt veà Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam 20 2.1.2 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån 21 2.1.3 Sô löôïc tình hình hoaït ñoäng kinh doanh giai ñoaïn 2001-2005 22 2.2 Thöïc traïng hoaït ñoäng tín duïng cuûa NHNTVN giai ñoaïn 2001-2005 24 2.2.1 Tình hình cho vay vaø dö nôï 24 2.2.2 Tình hình nôï xaáu 28 2.2.3 Phaân tích nguyeân nhaân nôï xaáu 30 2.3 Coâng taùc quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi NHNTVN 37 2.3.1 Boä maùy toå chöùc 37 2.3.2 Caùc coâng cuï QLRRTD ñaõ trieån khai thöïc hieän 40
3. - 3 - 2.3.3 Caùc chæ soá ño löôøng ruûi ro tín duïng taïi NHNTVN 41 2.3.4 Quy trình thöïc hieän QLRRTD cuûa NHNTVN 42 2.3.4.1 Ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng 42 2.3.4.2 Kieåm tra söû duïng voán vay, giaùm saùt tuaân thuû quy trình tín duïng 51 2.3.4.3 Taêng cöôøng caùc bieän phaùp döï phoøng ñeå xöû lyù nôï xaáu 52 2.4 Ñaùnh giaù coâng taùc QLRRTD cuûa NHNTVN trong thôøi gian qua 53 2.4.1 Nhöõng maët laøm ñöôïc 53 2.4.2 Nhöõng haïn cheá 54 2.4.3 Nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm 57 CHÖÔNG III: MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NHNTVN 59 3.1 Ñònh höôùng phaùt trieån tín duïng cuûa NHNTVN 59 3.1.1 Ñònh höôùng chieán löôïc phaùt trieån tín duïng 59 3.1.2 Ñoái töôïng khaùch haøng vaø saûn phaåm 59 3.1.3 Chæ tieâu tín duïng 60 3.2 Moät soá giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi NHNTVN 61 3.2.1 Hoaøn thieän caùc coâng cuï QLRRTD hieän ñaïi theo chuaän möïc quoác teá 61 3.2.2 Thöïc hieän nghieâm tuùc quy trình, quy ñònh veà cho vay 66 3.2.2.1 Naâng cao chaát löôïng thaåm ñònh tín duïng 66 3.2.2.2 Kieåm soaùt chaët cheõ giai ñoaïn trong vaø sau khi cho vay 68 3.2.3 Xaây döïng chính saùch tuyeån duïng, ñaøo taïo, ñaõi ngoä vaø ñeà baït hôïp lyù nhaèm naâng cao chaát löôïng caùn boä tín duïng 70 3.2.4 Nghieâm tuùc thöïc hieän trích laäp döï phoøng ruûi ro theo quy ñònh cuûa NHNN 71 3.2.5 Taêng cöôøng caùc bieän phaùp taøi trôï ruûi ro tín duïng 71 3.3 Moät soá kieán nghò 73 3.3.1 Kieán nghò vôùi NHNN 73 3.3.2 Kieán nghò vôùi Chính phuû vaø caùc ban, ngaønh coù lieân quan 74 3.3.2.1 Giaûi toûa nhöõng vöôùng maéc khi coâng chöùng theá chaáp TSBÑ vaø ñaêng kyù giao dòch baûo ñaûm 74 3.3.2.2 Ñaåy nhanh toác ñoä xöû lyù taøi saûn baûo ñaûm 77 3.3.2.3 Caùc kieán nghò khaùc 78 KEÁT LUAÄN 80 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC 1 PHUÏ LUÏC 2 PHUÏ LUÏC 3 DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT
4. - 4 - CBKH Caùn boä khaùch haøng CBTD Caùn boä tín duïng CIC Trung taâm thoâng tin tín duïng CN Chi nhaùnh Cty CP Coâng ty coå phaàn Cty TNHH Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn DATC Coâng ty mua, baùn nôï vaø taøi saûn toàn ñoïng cuûa doanh nghieäp DN Doanh nghieäp DNNN Doanh nghieäp nhaø nöôùc DNTN Doanh nghieäp tö nhaân DPRRTD Döï phoøng ruûi ro tín duïng FDI Ñaàu tö tröïc tieáp töø nöôùc ngoaøi GDBÑ Giao dòch baûo ñaûm HÑTC Hôïp ñoàng theá chaáp HÑTD Hôïp ñoàng tín duïng NH Ngaân haøng NHNN Ngaân haøng Nhaø nöôùc NHNNg Ngaân haøng nöôùc ngoaøi NHNT Ngaân haøng Ngoaïi thöông NHNTTW Ngaân haøng Ngoaïi thöông Trung öông NHNTVN Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam NHTMCP Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn NHTMNN Ngaân haøng thöông maïi nhaø nöôùc PGD Phoøng giao dòch
5. - 5 - QHKH Quan heä khaùch haøng QLN Quaûn lyù nôï QLRR Quaûn lyù ruûi ro QLRRTD Quaûn lyù ruûi ro tín duïng QSDÑ Quyeàn söû duïng ñaát RRTD Ruûi ro tín duïng SME Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû TCKT Toå chöùc kinh teá TCTD Toå chöùc tín duïng Tcty Toång coâng ty TSBÑ Taøi saûn baûo ñaûm TSTC Taøi saûn theá chaáp TTÑT Trung taâm ñaøo taïo cuûa Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam VCB Bank For Foreign Trade Of Vietnam WTO World Trade Organization
6. - 6 - DANH MUÏC CAÙC BAÛNG BIEÅU Trang Baûng 2.1 Vaøi neùt veà tình hình taøi chính qua caùc naêm 23 Baûng 2.2 Danh muïc dö nôï tín duïng theo ngaønh kinh teá Phuï luïc 2 Baûng 2.3 Danh muïc dö nôï tín duïng theo loaïi hình doanh nghieäp 28 Baûng 2.4 Dö nôï tín duïng theo chaát löôïng Phuï luïc 2 Baûng 2.5 Dö nôï tín duïng theo kyø haïn Phuï luïc 2 Baûng 2.6 Dö nôï tín duïng theo loaïi tieàn Phuï luïc 2 Baûng 2.7 Baûng lieät keâ ruûi ro cuûa doanh nghieäp 43 Baûng 2.8 Baûng xeáp loaïi khaùch haøng doanh nghieäp theo ñieåm soá 45 Baûng 2.9 Chính saùch tín duïng theo möùc ñoä ruûi ro 46 Baûng 2.10 Ma traän ruûi ro 48 Baûng 3.1 Baûng chæ tieâu chaám ñieåm tín duïng tieâu duøng 62 Baûng 3.2 Quyeát ñònh tín duïng döïa treân ñieåm soá 63 DANH MUÏC CAÙC HÌNH VEÕ Hình 1.1 Quan heä giöõa Ngöôøi cho vay vaø Ngöôøi ñi vay 3 Hình 2.1 Sô ñoà toå chöùc quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi NHNTVN 40 Hình 3.1 Cô caáu danh muïc ñaàu tö tín duïng ñeán naêm 2010 65
7. - 7 - PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: Trong cô cheá thò tröôøng, hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng luoân tieàm aån nhieàu ruûi ro nhö: ruûi ro laõi suaát, ruûi ro ngoaïi hoái, ruûi ro thanh khoaûn, ruûi ro tín duïng Trong taát caû caùc loaïi ruûi ro keå treân thì ruûi ro tín duïng laø loaïi ruûi ro chieám tyû troïng lôùn vaø phöùc taïp nhaát. Ruûi ro tín duïng xaûy ra khoâng chæ gaây neân nhöõng toån thaát veà taøi chính maø coøn gaây neân nhöõng thieät haïi to lôùn veà uy tín ngaân haøng, laøm giaûm suùt nieàm tin cuûa coâng chuùng ñoái vôùi caû heä thoáng ngaân haøng. Do tính chaát laây lan cuûa noù, ruûi ro tín duïng coù theå laø ñaàu moái cuûa nhöõng cuoäc khuûng hoaûng taøi chính hoaëc khuûng hoaûng kinh teá- xaõ hoäi. Thöïc teá hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam thôøi gian qua cho thaáy: Hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng tín duïng chöa cao, chaát löôïng tín duïng chöa toát, theå hieän ôû tyû leä nôï quaù haïn vaø nôï khoù ñoøi coøn ôû möùc cao so vôùi khu vöïc vaø theá giôùi, xu höôùng phaùt trieån khoâng beàn vöõng. Theo loä trình hoäi nhaäp quoác teá, veà cô baûn ñeán naêm 2010 Vieät Nam seõ thöïc hieän môû cöûa hoaøn toaøn thò tröôøng dòch vuï ngaân haøng, caùc Ngaân haøng trong nöôùc seõ phaûi ñoái maët vôùi söï caïnh tranh voâ cuøng khoác lieät trong moät moâi tröôøng kinh doanh toaøn caàu bieán ñoäng khoù löôøng. Vì vaäy, vieäc naâng cao hieäu quaû quaûn trò ruûi ro, ñaëc bieät laø quaûn trò ruûi ro tín duïng taïi caùc Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ñang laø vaán ñeà böùc xuùc caû treân maët lyù luaän vaø thöïc tieãn. Laø moät ngöôøi ñang laøm coâng taùc tín duïng trong heä thoáng Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam, vôùi mong muoán ñoùng goùp cho Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam ngaøy caøng phaùt trieån vaø lôùn maïnh, toâi maïnh daïn choïn ñeà taøi “Naâng cao hieäu quaû quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam” laøm luaän vaên toát nghieäp cao hoïc kinh teá ngaønh Quaûn trò kinh doanh.
8. - 8 - 2. MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU: - Heä thoáng hoùa lyù thuyeát veà quaûn trò ruûi ro tín duïng trong hoaït ñoäng ngaân haøng vaø nhöõng yeâu caàu môùi ñoái vôùi Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam trong tình hình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá treân cô sôû vaän duïng caùc kieán thöùc khoa hoïc ñaõ hoïc vaø toång keát tình hình hoaït ñoäng thöïc tieãn. - Phaân tích, ñaùnh giaù ñuùng thöïc traïng hoaït ñoäng tín duïng vaø quaûn lyù ruûi ro tín duïng cuûa Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam, nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc vaø nhöõng yeáu keùm, tìm ra nguyeân nhaân vaø ruùt ra baøi hoïc kinh nghieäm. - Ñeà ra caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò nhaèm naâng cao hieäu quaû quaûn trò ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam, baûo ñaûm an toaøn vaø phaùt trieån beàn vöõng cuûa hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng trong tình hình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. 3. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU: - Ñoái töôïng nghieân cöùu: Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam. - Phaïm vi nghieân cöùu: Hoaït ñoäng tín duïng cuûa Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam giai ñoaïn 2001 - 2005 trong moái töông quan vôùi hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi khaùc treân laõnh thoå Vieät Nam. 4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: - Söû duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng, keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp: thoáng keâ, so saùnh, phaân tích, khaùi quaùt nhaèm laøm roõ vaán ñeà nghieân cöùu. - Phöông phaùp thu nhaäp, xöû lyù soá lieäu: Soá lieäu thöù caáp ñöôïc thu thaäp töø caùc baùo caùo thöôøng nieân, caùc baùo caùo toång keát hoaït ñoäng kinh doanh, töø caùc cô quan thoáng keâ, baùo, ñaøi vaø ñöôïc xöû lyù treân maùy tính. 5. YÙ NGHÓA KHOA HOÏC VAØ THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI:
9. - 9 - - Thoâng qua luaän vaên naøy, taùc giaû mong muoán ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp khaû thi nhaèm naâng cao hieäu quaû quaûn trò ruûi ro tín duïng taïi NHNTVN treân cô sôû nghieân cöùu khoa hoïc, toång keát, ñaùnh giaù toaøn dieän vaø coù heä thoáng. - Ñeà taøi coù theå aùp duïng vaøo thöïc tieãn hoaït ñoäng quaûn trò ruûi ro tín duïng cuûa NHNTVN. Moät soá giaûi phaùp hieän ñang ñöôïc trieån khai taïi NHNTVN vaø böôùc ñaàu ñaõ ñem laïi keát quaû raát khaû quan.
10. - 10 - CHÖÔNG I: TOÅNG QUAN VEÀ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG VAØ QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG 1.1 Tín duïng ngaân haøng vaø yù nghóa cuûa hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng: 1.1.1 Khaùi nieäm tín duïng ngaân haøng: ƒ Tín duïng: laø moät quan heä giao dòch giöõa hai chuû theå, trong ñoù moät beân chuyeån giao tieàn hoaëc taøi saûn cho beân kia ñöôïc söû duïng trong moät thôøi gian nhaát ñònh, ñoàng thôøi beân nhaän tieàn hoaëc taøi saûn cam keát hoaøn traû theo thôøi gian ñaõ thoûa thuaän. Trong giao dòch naøy theå hieän caùc noäi dung sau: - Traùi chuû hay coøn goïi laø ngöôøi cho vay chuyeån giao cho ngöôøi ñi vay moät löôïng giaù trò nhaát ñònh. Giaù trò naøy coù theå döôùi hình thaùi tieàn teä hay hieän vaät nhö haøng hoùa, maùy moùc, thieát bò, baát ñoäng saûn. - Thuï traùi hay coøn goïi laø ngöôøi ñi vay chæ ñöôïc söû duïng taïm thôøi trong moät thôøi gian nhaát ñònh, sau khi heát thôøi haïn söû duïng theo thoûa thuaän, ngöôøi ñi vay phaûi hoaøn traû cho ngöôøi cho vay. - Giaù trò ñöôïc hoaøn traû thoâng thöôøng lôùn hôn giaù trò luùc cho vay hay noùi caùch khaùc ngöôøi ñi vay phaûi traû theâm phaàn lôïi töùc. Quan heä tín duïng coù theå dieãn taû theo moâ hình sau: T (Giaù trò tín duïng) Traùi chuû Thuï traùi (Creditor) (Debtor) Ngöôøi cho vay Ngöôøi ñi vay (Lender) (Borrower) T + L (Giaù trò tín duïng + Laõi) Hình 1.1: Quan heä tín duïng giöõa ngöôøi cho vay vaø ngöôøi ñi vay
11. - 11 - Trong hoaït ñoäng thöïc tieãn, quan heä tín duïng ñöôïc hình thaønh heát söùc ña daïng, chaúng haïn hai ngöôøi bình thöôøng coù theå cho nhau vay tieàn. Tuy nhieân vôùi thôøi gian, chuùng ta thaáy moät söï chuyeân nghieäp ñaõ xaûy ra, vaø ngaøy nay khi noùi ñeán tín duïng, ngöôøi ta nghó ngay tôùi caùc NH, vì caùc cô quan naøy chuyeân laøm caùc vieäc nhö cho vay, baûo laõnh, chieát khaáu, kyù thaùc, vaø caû phaùt haønh giaáy baïc nöõa. Maët khaùc, vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá, caùc haønh vi tín duïng caù nhaân daàn daàn chuyeån sang cho NH. Ñoù laø lyù do khi noùi tôùi tín duïng laø ngöôøi ta ñoàng nhaát tín duïng vôùi cho vay cuûa NH. ƒ Tín duïng ngaân haøng: laø quan heä chuyeån nhöôïng quyeàn söû duïng voán töø NH cho khaùch haøng trong moät thôøi haïn nhaát ñònh vôùi moät khoaûn chi phí nhaát ñònh. Ngaân haøng thöông maïi ñöôïc caáp tín duïng cho toå chöùc, caù nhaân döôùi caùc hình thöùc cho vay, chieát khaáu thöông phieáu vaø giaáy tôø coù giaù khaùc, baûo laõnh, cho thueâ taøi chính vaø hình thöùc khaùc theo qui ñònh cuûa NHNN. Trong caùc hoaït ñoäng caáp tín duïng, cho vay laø hoaït ñoäng quan troïng vaø chieám tyû troïng lôùn nhaát. 1.1.2 YÙ nghóa cuûa hoaït ñoäng tín duïng ñoái vôùi ngaân haøng: Trong neàn kinh teá thò tröôøng, cung caáp tín duïng laø chöùc naêng kinh teá cô baûn cuûa NH, laø cô sôû chuû yeáu ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng hoaït ñoäng NH. Ñoái vôùi haàu heát caùc NH, dö nôï tín duïng thöôøng chieám tôùi hôn 1/2 toång taøi saûn coù vaø thu nhaäp töø tín duïng chieám khoaûng töø 1/2 ñeán 2/3 toång thu nhaäp cuûa NH. Caáp tín duïng coøn laø khôûi ñieåm cuûa vieäc khaùch haøng söû duïng nhieàu dòch vuï phi taøi saûn cuûa NH. Maëc duø ñem laïi lôïi nhuaän cao cho NH nhöng hoaït ñoäng tín duïng cuõng chính laø hoaït ñoäng aån chöùa nhieàu ruûi ro nhaát. Do ñoù noù caàn nhaän ñöôïc söï chuù yù ñaëc bieät cuûa caùc nhaø quaûn trò NHTM cuõng nhö coâng taùc giaùm saùt, ñieàu chænh hoaït ñoäng cuûa NHTW. Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp, moät danh muïc cho vay ñöôïc quaûn trò keùm laø nguyeân nhaân chuû yeáu daãn ñeán söï thaát baïi cuûa moät NH, aûnh höôûng ñeán caû heä thoáng taøi chính vaø ñoâi khi laø môû ñaàu cuûa moät cuoäc khuûng hoaûng kinh teá.
12. - 12 - 1.2 Ruûi ro tín duïng - nguyeân nhaân vaø haäu quaû: 1.2.1 Khaùi nieäm chung veà ruûi ro: Ruûi ro (risk) laø moät söï khoâng chaéc chaén (uncertainty), moät tình traïng baát oån hay söï bieán ñoäng tieàm aån ôû keát quaû. Tuy nhieân, khoâng phaûi söï khoâng chaéc chaén naøo cuõng laø ruûi ro. Chæ coù nhöõng tình traïng khoâng chaéc chaén naøo coù theå öôùc ñoaùn ñöôïc xaùc suaát xaûy ra môùi ñöôïc xem laø ruûi ro. Nhöõng tình traïng khoâng chaéc chaén naøo chöa töøng xaûy ra vaø khoâng theå öôùc ñoaùn ñöôïc xaùc suaát xaûy ra ñöôïc xem laø söï baát traéc chöù khoâng phaûi laø ruûi ro. Ruûi ro ñöôïc xem nhö laø söï khaùc bieät giöõa giaù trò thöïc teá vaø giaù trò kyø voïng. Giaù trò kyø voïng chính laø giaù trò trung bình coù troïng soá cuûa moät bieán naøo ñoù vôùi troïng soá chính laø xaùc suaát xaûy ra giaù trò cuûa bieán ñoù. Söï khaùc bieät giöõa giaù trò thöïc teá so vôùi giaù trò kyø voïng ñöôïc ño löôøng bôûi ñoä leäch chuaån. Do vaäy, ñoä leäch chuaån hay phöông sai (bình phöông ñoä leäch chuaån) chính laø thöôùc ño cuûa ruûi ro. 1.2.2 Ruûi ro tín duïng ngaân haøng: ƒ Ruûi ro ngaân haøng: Ngaân haøng vôùi chöùc naêng trung gian taøi chính giöõa ngöôøi cho vay vaø ngöôøi ñi vay, laø keânh daãn voán quan troïng nhaát cuûa neàn kinh teá. Hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng trong neàn kinh teá thò tröôøng raát nhaïy caûm, coù lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc khaùc nhau cuûa neàn kinh teá, chòu söï taùc ñoäng cuûa nhieàu nhaân toá khaùch quan vaø chuû quan nhö kinh teá, chính trò, xaõ hoäi Hôn nöõa, ngaân haøng khoâng chæ hoaït ñoäng trong lónh vöïc huy ñoäng voán vaø cho vay maø coøn raát nhieàu lónh vöïc khaùc nhö thanh toaùn, baõo laõnh, kinh doanh ngoaïi teä, chöùng khoaùn, phaùt haønh theû Do ñoù, hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng luoân tieàm aån nhieàu ruûi ro. Ruûi ro chung ñoái vôùi moät ngaân haøng coù nghóa laø möùc ñoä khoâng chaéc chaén lieân quan tôùi nhöõng söï kieän, nhöõng tình huoáng gaây neân nhöõng toån thaát kinh teá, laøm chi phí taêng leân, thu nhaäp vaø lôïi nhuaän ngaân haøng giaûm ñi so vôùi döï kieán ban ñaàu. Ruûi ro coù theå ñöôïc ño
13. - 13 - löôøng cho caùc loaïi saûn phaåm, dòch vuï khaùc nhau cuûa ngaân haøng. Thoâng thöôøng möùc lôïi nhuaän mong ñôïi caøng cao thì xaùc suaát xaûy ra ruûi ro cuõng caøng cao. Caùc ngaân haøng ñöôïc coi laø kinh doanh thaønh coâng khi möùc ñoä ruûi ro cuûa hoï ñöôïc giöõ ôû möùc hôïp lyù, ñöôïc kieåm soaùt trong phaïm vi vaø naêng löïc taøi chính cuûa ngaân haøng. Do ñaëc thuø kinh doanh neân hoaït ñoäng NH phaûi ñoái maët vôùi caùc loaïi ruûi ro nhö: ruûi ro tín duïng, ruûi ro thanh khoaûn, ruûi ro laõi suaát, ruûi ro hoái ñoaùi, ruûi ro hoaït ñoäng ngoaïi baûng, ruûi ro coâng ngheä vaø hoaït ñoäng, ruûi ro quoác gia vaø nhöõng ruûi ro khaùc. Trong taát caû caùc loaïi ruûi ro keå treân thì ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng laø loaïi ruûi ro lôùn nhaát, phöùc taïp nhaát vaø laø moái quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc NHTM. ƒ Ruûi ro tín duïng: Ruûi ro tín duïng laø khaû naêng (xaùc suaát) daãn ñeán moät khaùch haøng vay hoaëc moät ñoái taùc khoâng hay khoâng theå thöïc hieän nghóa vuï ñaõ thoûa thuaän trong Hôïp ñoàng tín duïng laøm cho ngaân haøng khoâng thu ñaày ñuû hoaëc khoâng thu ñöôïc caû goác laãn laõi cuûa khoaûn vay. Do voán chuû sôû höõu cuûa ngaân haøng chæ chieám moät phaàn nhoû trong toång taøi saûn neân chæ caàn moät tyû leä nhoû danh muïc cho vay coù vaán ñeà laø ñaõ aûnh höôûng ñeán thu nhaäp cuûa ngaân haøng, ñeán khaû naêng caïnh tranh cuûa ngaân haøng, hoaëc trong tröôøng hôïp xaáu nhaát, laøm cho ngaân haøng phaù saûn. Ruûi ro tín duïng khoâng giôùi haïn ôû hoaït ñoäng cho vay maø coøn bao goàm nhieàu hoaït ñoäng mang tính chaát tín duïng khaùc cuûa ngaân haøng nhö: caùc hoaït ñoäng baûo laõnh, cam keát, chaáp nhaän taøi trôï thöông maïi, cho vay ôû thò tröôøng lieân ngaân haøng, tín duïng thueâ mua, ñoàng taøi trôï 1.2.3 Nguyeân nhaân naûy sinh ruûi ro tín duïng: Nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro tín duïng raát ña daïng, coù theå phaân loaïi theo nhieàu tieâu thöùc khaùc nhau. Moät trong nhöõng caùch phaân loaïi thoâng duïng laø phaân tích nguyeân nhaân töø phía ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay.
14. - 14 - ƒ Nguyeân nhaân töø phía ngöôøi vay: Caùc nguyeân nhaân daãn ñeán khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï cho ngaân haøng thöôøng ñöôïc saép xeáp theo hai nhoùm sau: - Nhoùm nguyeân nhaân chuû quan: laø nguyeân nhaân noäi taïi cuûa moãi khaùch haøng. Ñoù coù theå do trình ñoä quaûn lyù cuûa khaùch haøng yeáu keùm daãn ñeán vieäc söû duïng voán vay keùm hieäu quaû hoaëc thaát thoaùt, aûnh höôûng ñeán khaû naêng traû nôï. Cuõng coù theå do khaùch haøng thieáu thieän chí trong vieäc traû nôï trong khi caùc bieän phaùp xöû lyù thu hoài nôï cuûa ngaân haøng keùm hieäu quaû. - Nhoùm nguyeân nhaân khaùch quan: laø nhöõng taùc ñoäng ngoaøi yù chí cuûa khaùch haøng nhö: thieân tai, hoûa hoaïn, do söï thay ñoåi cuûa caùc chính saùch quaûn lyù kinh teá, ñieàu chænh quy hoaïch vuøng, ngaønh, do haønh lang phaùp lyù chöa phuø hôïp, do bieán ñoäng thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc, quan heä cung caàu haøng hoaù thay ñoåi khieán doanh nghieäp laâm vaøo tình traïng khoù khaên taøi chính khoâng theå khaéc phuïc ñöôïc. Töø ñoù, doanh nghieäp duø cho coù thieän chí nhöng vaãn khoâng theå traû ñöôïc nôï ngaân haøng. ƒ Nguyeân nhaân töø phía ngaân haøng: Ruûi ro tín duïng tín duïng coù theå phaùt sinh do nhöõng nguyeân nhaân sau: - Caùn boä ngaân haøng khoâng chaáp haønh nghieâm tuùc cheá ñoä tín duïng vaø caùc ñieàu kieän cho vay. - Chính saùch vaø quy trình cho vay chöa chaët cheõ, chöa coù quy trình quaûn trò ruûi ro höõu hieäu, chöa chuù troïng ñeán phaân tích khaùch haøng, xeáp loaïi ruûi ro tín duïng ñeå tính toaùn ñieàu kieän vay vaø khaû naêng traû nôï. Ñoái vôùi cho vay doanh nghieäp nhoû vaø caù nhaân, quyeát ñònh cho vay cuûa ngaân haøng chuû yeáu döïa treân kinh nghieäm, chöa aùp duïng coâng cuï chaám ñieåm tín duïng. - Naêng löïc döï baùo, phaân tích vaø thaåm ñònh tín duïng, phaùt hieän vaø xöû lyù khoaûn vay coù vaán ñeà cuûa caùn boä tín duïng coøn raát yeáu, nhaát laø ñoái vôùi caùc ngaønh ñoøi
15. - 15 - hoûi hieåu bieát chuyeân moân cao daãn ñeán sai laàm trong quyeát ñònh cho vay. Maët khaùc, cuõng coù theå quyeát ñònh cho vay ñuùng ñaén nhöng do thieáu kieåm tra kieåm soaùt sau khi cho vay daãn ñeán khaùch haøng söû duïng voán sai muïc ñích nhöng ngaân haøng khoâng ngaên chaën kòp thôøi. - Thieáu thoâng tin veà khaùch haøng hay thieáu thoâng tin tín duïng tin caäy, kòp thôøi, chính xaùc ñeå xem xeùt, phaân tích tröôùc khi caáp tín duïng. - Naêng löïc vaø phaåm chaát ñaïo ñöùc cuûa moät soá caùn boä tín duïng chöa ñuû taàm vaø vaán ñeà quaûn lyù, söû duïng, ñaõi ngoä caùn boä ngaân haøng chöa thoûa ñaùng cuõng laø nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro tín duïng cho ngaân haøng. - Ngoaøi ra coøn coù moät soá nguyeân nhaân khaùc nhö: Moâi tröôøng kinh doanh coù nhieàu bieán ñoäng vaø mang tính toaøn caàu; Do tính khoâng oån ñònh ngaøy caøng taêng cuûa thò tröôøng taøi chính; Söï caïnh tranh ngaøy caøng khoác lieät giöõa caùc ngaân haøng; Söï can thieäp cuûa cô quan chính quyeàn Caàn löu yù raèng duø nguyeân nhaân töø phía khaùch haøng hay töø phía ngaân haøng, nguyeân nhaân chuû quan hay khaùch quan ñeàu daãn ñeán haäu laø khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï. Tuy nhieân, vieäc phaân tích vaø phaân ñònh roõ raøng nguyeân nhaân seõ giuùp ngaân haøng coù bieän phaùp xöû lyù thích hôïp trong töøng tình huoáng cuï theå. 1.2.4 Nhöõng thieät haïi töø ruûi ro tín duïng: ƒ Ñoái vôùi ngaân haøng: Khi gaëp ruûi ro tín duïng, ngaân haøng khoâng thu ñöôïc voán tín duïng ñaõ caáp vaø laõi cho vay, nhöng ngaân haøng phaûi traû voán vaø laõi cho khoaûn tieàn huy ñoäng khi ñeán haïn, ñieàu naøy laøm cho ngaân haøng bò maát caân ñoái trong vieäc thu chi. Khi khoâng thu ñöôïc nôï thì voøng quay cuûa voán tín duïng bò chaäm laïi laøm ngaân haøng kinh doanh khoâng hieäu quaû vaø coù theå maát khaû naêng thanh khoaûn. Ñieàu naøy laøm giaûm loøng tin cuûa ngöôøi gôûi tieàn, aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán uy tín cuûa ngaân haøng.
16. - 16 - ƒ Ñoái vôùi neàn kinh teá: Hoaït ñoäng ngaân haøng lieân quan ñeán nhieàu caù nhaân, nhieàu lónh vöïc trong neàn kinh teá, vì vaäy khi moät NH gaëp phaûi ruûi ro tín duïng hay bò phaù saûn thì ngöôøi gôûi tieàn hoang mang lo sôï vaø oà aït keùo nhau ñi ruùt tieàn ôû caùc NH khaùc, laøm cho toaøn boä heä thoáng ngaân haøng gaëp khoù khaên. Ngaân haøng phaù saûn seõ aûnh höôûng ñeán tình hình saûn xuaát kinh doanh caùc doanh nghieäp do khoâng coù tieàn traû löông coâng nhaân, mua nguyeân vaät lieäu. Theâm vaøo ñoù söï ñoå vôõ cuûa caùc NH aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán neàn kinh teá. Noù laøm cho giaù caû taêng, thaát nghieäp traøn lan, xaõ hoäi maát oån ñònh, neàn kinh teá laâm vaøo suy thoaùi. Ruûi ro tín duïng coù theå chaâm ngoøi cho moät côn khuûng hoaûng taøi chính aûnh höôûng ñeán caû khu vöïc vaø theá giôùi. Nhö vaäy, ruûi ro tín duïng cuûa moät NH coù theå xaûy ra ôû nhieàu möùc ñoä khaùc nhau: nheï nhaát laø NH bò giaûm lôïi nhuaän khi khoâng thu hoài ñöôïc laõi vay, naëng nhaát laø NH khoâng thu ñöôïc voán laãn laõi, nôï thaát thu vôùi tyû leä cao daãn ñeán NH bò loã vaø maát voán. Tình traïng naøy keùo daøi seõ laøm NH bò phaù saûn, gaây haäu quaû nghieâm troïng cho neàn kinh teá noùi chung vaø heä thoáng ngaân haøng noùi rieâng. Chính vì vaäy ñoøi hoûi caùc nhaø quaûn trò NH phaûi heát söùc thaän troïng vaø coù caùc giaûi phaùp phuø hôïp nhaèm ngaên ngöøa vaø giaûm thieåu ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng. 1.2.5 Nôï xaáu vaø caùc chæ soá ño löôøng ruûi ro tín duïng: 1.2.5.1 Khaùi nieäm nôï xaáu: ÔÛ caùc nöôùc treân theá giôùi, khaùi nieäm veà nôï quaù haïn laø caùc khoaûn nôï maø NH khoâng thu hoài ñöôïc khi ñeán haïn. Nôï xaáu laø caùc khoaûn nôï daây döa toàn ñoïng khoù coù theå thu hoài vaø khoâng ñöôïc taùi cô caáu. Caùc NH thöôøng toå chöùc phaân loaïi nôï theo khaùch haøng ñeå phaân tích vaø ñaùnh giaù RRTD. Ví duï: nôï cuûa khaùch haøng thuoäc nhoùm A ñöôïc coi laø coù ruûi ro thaáp nhaát, coøn nôï cuûa khaùch haøng nhoùm D, E ñöôïc coi laø coù ruûi ro cao nhaát. Ngoaøi ra, caùc NH coøn phaân loaïi nôï theo caùc nguyeân nhaân ñeå xaùc ñònh ñoä ruûi ro vaø trích laäp döï phoøng toån thaát cho thích hôïp.
17. - 17 - ÔÛ Vieät Nam, theo Ñieàu 7 Quyeát ñònh 493/2005/QÑ-NHNN ngaøy 22/4/2005 cuûa Thoáng ñoác NHNN Vieät Nam veà phaân loaïi nôï vaø söû duïng döï phoøng ñeå trích laäp ruûi ro trong hoaït ñoäng ngaân haøng cuûa TCTD thì nôï cuûa caùc NHTMVN ñöôïc phaân loaïi thaønh 5 nhoùm nhö sau: a) Nhoùm 1 (Nôï ñuû tieâu chuaån) bao goàm caùc khoaûn nôï trong haïn maø TCTD ñaùnh giaù laø coù ñuû khaû naêng thu hoài ñaày ñuû caû goác vaø laõi ñuùng thôøi haïn. b) Nhoùm 2 (Nôï caàn chuù yù) bao goàm caùc khoaûn nôï quaù haïn döôùi 90 ngaøy vaø caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï trong haïn theo thôøi haïn nôï ñaõ cô caáu laïi. c) Nhoùm 3 (Nôï döôùi tieâu chuaån) bao goàm caùc khoaûn nôï quaù haïn töø 90 ñeán 180 ngaøy vaø caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï quaù haïn döôùi 90 ngaøy theo thôøi haïn ñaõ cô caáu laïi. d) Nhoùm 4 (Nôï nghi ngôø) bao goàm caùc khoaûn nôï quaù haïn töø 181 ñeán 360 ngaøy vaø caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï quaù haïn töø 90 ngaøy ñeán 180 ngaøy theo thôøi haïn ñaõ cô caáu laïi. ñ) Nhoùm 5 (Nôï coù khaû naêng maát voán) bao goàm caùc khoaûn nôï quaù haïn treân 360 ngaøy, caùc khoaûn nôï khoanh chôø Chính phuû xöû lyù vaø caùc khoaûn nôï ñaõ cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï quaù haïn treân 180 ngaøy theo thôøi haïn ñaõ ñöôïc cô caáu laïi. Trong ñoù: Nôï quaù haïn laø khoaûn nôï maø moät phaàn hoaëc toaøn boä nôï goác vaø/hoaëc laõi ñaõ quaù haïn; Nôï xaáu: laø caùc khoaûn nôï thuoäc caùc nhoùm 3, 4, 5. Theo caùc nhoùm treân thì tyû leä trích laäp döï phoøng cuï theå ñoái vôùi caùc nhoùm nôï quy ñònh laø: Nhoùm 1: 0% ; Nhoùm 2: 5%; Nhoùm 3: 20%; Nhoùm 4: 50%; Nhoùm 5: 100%. Rieâng ñoái vôùi caùc khoaûn nôï khoanh chôø Chính phuû xöû lyù thì ñöôïc trích laäp döï phoøng cuï theå theo khaû naêng taøi chính cuûa toå chöùc tín duïng.
18. - 18 - Nhö vaäy vôùi Quyeát ñònh 493 thì khaùi nieäm veà nôï xaáu cuûa Vieät Nam ñaõ gaàn saùt vôùi chuaån möïc quoác teá. Tuy nhieân vaãn coøn coù söï khaùc bieät laø caùc ngaân haøng lôùn treân theá giôùi phaân loaïi nôï xaáu gaén lieàn vôùi nguyeân nhaân xaûy ra ñeå xaùc ñònh möùc ñoä ruûi ro, trong khi caùc NHTMVN phaân loaïi nôï xaáu caên cöù vaøo thôøi haïn maø boû qua vieäc ñaùnh giaù laïi tình hình taøi chính, tình hình saûn xuaát kinh doanh cuûa khaùch haøng vay voán. 1.2.5.2 Caùc chæ soá ño löôøng ruûi ro tín duïng: Hoaït ñoäng tín duïng ñem veà lôïi nhuaän lôùn cho NH nhöng cuõng luoân tieàm aån nhieàu ruûi ro. Ñaëc bieät, ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong giai ñoaïn ñaàu hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi thì möùc ñoä RRTD laïi caøng cao hôn. Vì theá, caùc ngaân haøng luoân luoân kieåm tra hoaït ñoäng tín duïng cuûa mình ñeå chuû ñoäng phoøng ngöøa ruûi ro. Ngaân haøng thöôøng söû duïng caùc tieâu chí sau ñeå phaûn aùnh ruûi ro tín duïng: ™ Caùùc chæ tieâu hoaït ñoäng tín duïng: ƒ Nôï quaù haïn/Toång dö nôï: Heä soá naøy cho bieát tyû troïng nôï quaù haïn trong toång dö nôï, tyû leä naøy caøng cao thì chaát löôïng tín duïng caøng thaáp. ƒ Nôï xaáu/Toång dö nôï: Heä soá naøy cho bieát tyû troïng nôï xaáu (nôï nhoùm 3 - 5) trong toång dö nôï, tyû leä nôï xaáu treân toång dö nôï laø chæ soá cô baûn ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng tín duïng cuûa toå chöùc tín duïng. ƒ Nôï khoâng coù taøi saûn baûo ñaûm. ƒ Tyû leä nôï xaáu/quyõ döï phoøng toån thaát. ƒ Dö nôï/Toång taøi saûn: cho bieát tyû troïng cuûa hoaït ñoäng tín duïng trong toång taøi saûn coù, khoaûn muïc naøy caøng lôùn thì lôïi nhuaän seõ lôùn nhöng ñoàng thôøi ruûi ro tín duïng cuõng seõ raát cao. ƒ Heä soá ruûi ro tín duïng (Nôï quaù haïn/ Toång taøi saûn coù): cho thaáy tyû leä nôï quaù haïn chieám trong moät ñôn vò taøi saûn coù.
19. - 19 - ™ Caùc chæ tieâu quaûn trò ruûi ro: ƒ Voán chuû sôû höõu/Taøi saûn chòu ruûi ro. ƒ Toång voán huy ñoäng/voán chuû sôû höõu: Cho thaáy tyû leä voán huy ñoäng lôùn hôn bao nhieâu laàn voán chuû sôû höõu (thoâng thöôøng laø töø 15 ñeán 20 laàn). ƒ Döï phoøng toån thaát tín duïng/Dö nôï tín duïng: Chæ tieâu naøy phaûn aùnh cöù treân 100 ñôn vò dö nôï tín duïng thì coù bao nhieâu toån thaát khoâng coù khaû naêng thu hoài. ™ Caùc chæ tieâu thanh khoaûn: ƒ Taøi saûn coù thanh khoaûn/Toång tieàn göûi: Phaûn aùnh khaû naêng thanh toaùn nhanh cuûa ngaân haøng, nghóa laø coù bao nhieâu ñôn vò taøi saûn coù theå duøng thanh toaùn ngay treân 100 ñôn vò tieàn göûi. ƒ Toång dö nôï tín duïng/Toång tieàn göûi: Phaûn aùnh khaû naêng cuûa ngaân haøng söû duïng tieàn göûi ñeå cho vay laø nhö theá naøo? Chæ tieâu naøy thaáp phaûn aùnh tính thanh khoaûn cuûa ngaân haøng caøng cao. ƒ Taøi saûn coù thanh khoaûn/Toång taøi saûn: Chæ tieâu naøy noùi leân coù bao nhieâu ñôn vò taøi saûn thanh khoaûn treân 100 ñôn vò taøi saûn. Neáu chæ tieâu naøy taêng seõ laøm cho: (i) khaû naêng sinh lôøi cuûa ngaân haøng giaûm, (ii) khaû naêng thanh khoaûn cuûa ngaân haøng taêng; vaø ngöôïc laïi. 1.3 Quaûn lyù ruûi ro tín duïng ngaân haøng: 1.3.1 Söï caàn thieát cuûa quaûn lyù ruûi ro tín duïng: Khaùi nieäm: Quaûn lyù ruûi ro tín duïng laø nhöõng bieän phaùp, caùch thöùc maø ngaân haøng trang bò cho mình nhaèm laøm sao vöøa taêng tröôûng tín duïng ñeå thu ñöôïc lôïi nhuaän mong muoán, vöøa kieàm cheá ruûi ro ôû möùc ñoä maø ngaân haøng coù khaû naêng chòu ñöïng ñöôïc.
20. - 20 - Quaûn lyù ruûi ro tín duïng luoân luoân laø moái quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc NHTM ngay caû ñoái vôùi nhöõng neàn kinh teá phaùt trieån oån ñònh vaø laø ñieàu kieän voâ cuøng caàn thieát cho söï thaønh coâng laâu daøi cuûa ngaân haøng vôùi nhöõng lyù do sau: a) Kinh doanh trong lónh vöïc ngaân haøng laø loaïi hình kinh doanh ñaëc bieät, tieàm aån nhieàu ruûi ro: Trong neàn kinh teá thò tröôøng, caùc quy luaät kinh teá ñaëc thuø nhö quy luaät giaù trò, quy luaät cung caàu, quy luaät caïnh tranh ngaøy caøng phaùt huy taùc duïng. Ñaëc bieät trong giai ñoaïn hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, nhöõng ruûi ro trong saûn xuaát, kinh doanh cuûa neàn kinh teá thò tröôøng tröïc tieáp hay giaùn tieáp taùc ñoäng ñeán hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc NHTM. Caùc NHTM ñöùng giöõa ngöôøi coù voán vaø ngöôøi caàn voán, thöïc hieän chöùc naêng huy ñoäng voán vaø cho vay. Ñaây cuõng chính laø lónh vöïc hoaït ñoäng kinh doanh chuû yeáu cuûa baát kyø moät ngaân haøng naøo. Trong hoaït ñoäng tín duïng, cho duø heä soá an toaøn voán coù ñaït tôùi 8% (theo tieâu chuaån quoác teá) thì so vôùi taøi saûn coù, voán lieáng cuûa baûn thaân NH cuõng voâ cuøng nhoû beù. Hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NH vì theá bao goàm raát nhieàu loaïi ruûi ro. Do ñoù, NH caàn ñaùnh giaù cô hoäi kinh doanh döïa treân moái quan heä ruûi ro-lôïi ích nhaèm tìm ra nhöõng lôïi ích xöùng ñaùng vôùi möùc ruûi ro coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Ngaân haøng seõ hoaït ñoäng toát neáu möùc ruûi ro maø ngaân haøng gaùnh chòu laø hôïp lyù vaø kieåm soaùt ñöôïc chöù khoâng theå choái boû ruûi ro. b) Hieäu quaû kinh doanh cuûa NHTM phuï thuoäc vaøo möùc ñoä ruûi ro: Trong hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng coù nhieàu yeáu toá khaùch quan vaø chuû quan mang laïi ruûi ro, nhieàu yeáu toá baát khaû khaùng neân khoâng traùnh khoûi ruûi ro. Chính vì vaäy, haøng naêm caùc NHTM ñöôïc pheùp vaø caàn phaûi trích laäp quyõ buø ñaép ruûi ro haïch toaùn vaøo chi phí. Quy moâ quyõõ buø ñaép ruûi ro caên cöù vaøo möùc ñoä vaø khaû naêng ruûi ro. Neáu ruûi ro thaáp thì hieäu quaû kinh teá seõ taêng vaø ngöôïc laïi. Nhö vaäy, hieäu quaû kinh doanh cuûa NHTM tyû leä nghòch vôùi möùc ñoä ruûi ro cuûa DN.
21. - 21 - c) Quaûn lyù ruûi ro tín duïng toát laø ñieàu kieän quan troïng ñeå naâng cao chaát löôïng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM: Trong quaûn trò NHTM, QLRRTD laø moät noäi dung quan troïng maø caùc caáp laõnh ñaïo, quaûn lyù, ñieàu haønh ñaëc bieät quan taâm. Vì vaäy, nhöõng nhaø quaûn trò NHTM caàn ñöôïc trang bò caùc kieán thöùc veà QLRRTD, cung caáp thoâng tin caäp nhaät, coù ñoäi nguõ nhaân löïc chuyeân nghieäp, boä maùy kieåm soaùt kieåm tra hieäu quaû laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå phoøng ngöøa, haïn cheá ruûi ro, naâng cao hieäu quaû kinh doanh. Do ñoù, QLRRTD ñöôïc xem laø moät nghieäp vuï chuû ñaïo, laø thöôùc ño naêng löïc cuûa NHTM. Vieäc QLRRTD coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa moät ngaân haøng. ÔÛ haàu heát caùc ngaân haøng treân theá giôùi, nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa caùc vuï ñoå vôõ lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc buoâng loûng caùc tieâu chuaån caáp tín duïng vôùi khaùch haøng vay, caùc beân ñoái taùc, ñeán vieäc quaûn trò danh muïc keùm hieäu quaû, hoaëc thieáu quan taâm ñeán nhöõng thay ñoåi cuûa moâi tröôøng kinh teá. ÔÛ Vieät Nam ñaõ töøng xaûy ra nhieàu ñoå vôõ heä thoáng ngaân haøng maø nguyeân nhaân chuû yeáu cuõng töø QLRRTD keùm nhö vuï Epco-Minh Phuïng, vuï Ngaân haøng Vieät Hoa Quaûn lyù ruûi ro tín duïng vì theá luoân ñöôïc coi laø hoaït ñoäng trung taâm cuûa moïi ngaân haøng. 1.3.2 Nhöõng noäi dung cô baûn cuûa QLRRTD taïi caùc NHTM: 1.3.2.1 Xaùc ñònh muïc tieâu cuûa quaûn lyù ruûi ro: Muïc tieâu cuûa quaûn lyù ruûi ro tín duïng laø ñeå toái ña hoùa thu nhaäp treân cô sôû giöõ möùc ñoä ruûi ro hoaëc toån thaát tín duïng ôû möùc ngaân haøng cho laø hôïp lyù, ñöôïc kieåm soaùt vaø trong phaïm vi nguoàn löïc taøi chính cuûa ngaân haøngï. Ñeå thöïc hieän muïc tieâu QLRRTD, vieäc quan troïng ñaàu tieân caàn laøm laø: Ban quaûn trò ruûi ro cuûa NH phaûi xaùc ñònh haïn möùc ruûi ro cho töøng giao dòch vieân, töøng saûn phaåm, töøng boä phaän cuï theå. Nhöõng chæ tieâu naøy laø nhöõng tieâu chuaån ñeå ño löôøng söï hoaøn thaønh nhieäm vuï cuûa caùc boä phaän nghieäp vuï cuõng nhö ño löôøng söï thaønh coâng cuûa chöông trình vaø taïo neàn taûng cho caùc hoaït ñoäng QLRRTD.
22. - 22 - 1.3.2.2 Ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng: Laø taát caû nhöõng hoaït ñoäng lieân quan ñeán vieäc nhaän dieän, phaân tích vaø ño löôøng ruûi ro tín duïng. Vieäc ñaùnh giaù ruûi ro phaûi xaùc ñònh ñöôïc nhöõng ruûi ro lieân quan ñeán caùc saûn phaåm, dòch vuï hay caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán vieäc caáp tín duïng cuûa ngaân haøng. a) Nhaän dieän ruûi ro tín duïng: Böôùc ñaàu tieân ñeå coù moät chöông trình quaûn trò ruûi ro tín duïng hieäu quaû laø phaûi nhaän bieát vaø xaùc ñònh ñöôïc caùc loaïi ruûi ro tín duïng maø TCTD coù theå gaëp phaûi thoâng qua vieäc phaân tích khaùch haøng, moâi tröôøng kinh doanh, ñaëc thuø caùc saûn phaåm, dòch vuï vaø quy trình nghieäp vuï tín duïng. Moät trong nhöõng caùch phaân tích ruûi ro cô baûn laø phaân tích töø nguyeân nhaân ñeán toån thaát theo “chuoãi ruûi ro” vôùi 5 maét xích nhö sau: Moái nguy cô -> Moâi tröôøng ruûi ro -> Söï töông taùc giöõa moái nguy cô vaø yeáu toá moâi tröôøng -> Keát quaû tröïc tieáp -> Haäu quaû laâu daøi. Vieäc phaân tích theo chuoãi ruûi ro seõ taïo ñieàu kieän cho caùc nhaø quaûn trò phaùt trieån caùc phöông phaùp kieåm soaùt ruûi ro vaø hieåu keát quaû xaûy ra nhö theá naøo ñeå coù phöông phaùp kieåm soaùt phuø hôïp. b) Ño löôøng ruûi ro tín duïng: Vieäc ño löôøng ruûi ro, ñaùnh giaù khaû naêng vaø giaù trò toån thaát theo taàn soá vaø möùc toån thaát. Quaù trình ño löôøng coù theå mang hình thöùc ñaùnh giaù chaát löôïng hoaëc ñaùnh giaù soá löôïng. Hieän nay treân thöïc teá coù 3 phöông phaùp ñònh löôïng cô baûn laø: + Phöông phaùp thoáng keâ: Baûn chaát cuûa phöông phaùp naøy laø döïa treân vieäc tính toaùn xaùc suaát xaûy ra thieät haïi ñoái vôùi nhöõng nghieäp vuï tín duïng ñöôïc nghieân cöùu. + Phöông phaùp kinh nghieäm: Phöông phaùp naøy ñöôïc hình thaønh treân kinh nghieäm cuûa caùc chuyeân gia. Vaø ñeå chính xaùc hôn caùc nhaø quaûn trò ngaân haøng coù theå keát hôïp phöông phaùp thoáng keâ vaø phöông phaùp kinh nghieäm vôùi nhau (Phöông phaùp naøy thöôøng ñöôïc caùc ngaân haøng aùp duïng).
23. - 23 - + Phöông phaùp tính toaùn – Phaân tích: Phöông phaùp naøy döïa treân vieäc xaây döïng ñöôøng cong xaùc suaát thieät haïi vaø ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng ngaân haøng döïa treân söï bieán thieân cuûa ñoà thò toaùn öùng duïng baèng phöông phaùp ngoaïi suy. Tuy nhieân, vieäc ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng treân cô sôû toaùn veà maët lyù thuyeát chöa hoaøn thieän. Vì vaäy phöông phaùp naøy treân thöïc teá hieän nay chöa ñöôïc aùp duïng roäng raõi. 1.3.2.3 Kieåm soaùt ruûi ro tín duïng Laø nhöõng hoaït ñoäng hoaït ñoäng taäp trung vaøo vieäc neù traùnh, ngaên chaën, giaûm bôùt, neáu khoâng thì cuõng laø kieåm soaùt nhöõng ruûi ro tín duïng. Caàn thieát phaûi coù caùc choát kieåm tra naèm trong caùc quy trình nghieäp vuï (ví duï: heä thoáng kieåm soaùt noäi boä) ñeå kieàm cheá ruûi ro tín duïng trong haïn möùc cho pheùp, ñoàng thôøi coù bieän phaùp ñeå theo doõi caùc tröôøng hôïp vöôït haïn möùc ruûi ro ñaõ quy ñònh. Chi phí cho caùc thuû tuïc kieåm soaùt cao coù theå giaûm thieåu ruûi ro toái ña nhöng hieäu quaû laïi thaáp, ngöôïc laïi chi phí cho caùc thuû tuïc kieåm soaùt thaáp coù theå ñem laïi lôïi nhuaän cao nhöng ruûi ro cuõng coù theå cao. Ban ñieàu haønh phaûi tìm ra söï caân baèng toái öu giöõa chi phí cho caùc thuû tuïc kieåm soaùt vaø lôïi ích ñem laïi töø caùc thuû tuïc ñoù, töø ñoù löïa choïn caùc thuû tuïc kieåm soaùt ruûi ro phuø hôïp. Caùc phöông phaùp kieåm soaùt ruûi ro goàm coù: - Neù traùnh ruûi ro: laø neù traùnh nhöõng hoaït ñoäng, con ngöôøi, taøi saûn laøm phaùt sinh toån thaát coù theå coù bôûi khoâng thöøa nhaän noù ngay töø ñaàu hoaëc bôûi loaïi boû nguyeân nhaân daãn tôùi toån thaát ñaõ ñöôïc thöøa nhaän. Bieän phaùp ñaàu tieân laø chuû ñoäng neù traùnh tröôùc khi ruûi ro xaûy ra vaø bieän phaùp thöù hai laø loaïi boû nhöõng nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro. Tuy nhieân, neù traùnh ruûi ro thoâng qua vieäc loaïi boû nhöõng nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro khoâng hoaøn toaøn phoå bieán nhö chuû ñoäng neù traùnh tröôùc khi ruûi ro xaûy ra. - Ngaên ngöøa toån thaát: taäp trung vaøo vieäc giaûm bôùt soá löôïng toån thaát xaûy ra (giaûm taàn suaát) hay giaûm möùc thieät haïi khi toån thaát xaûy ra. Caùc hoaït ñoäng ngaên
24. - 24 - ngöøa ruûi ro tìm caùch can thieäp vaøo ba maét xích ñaàu tieân cuûa chuoãi ruûi ro laø: söï nguy hieåm, moâi tröôøng ruûi ro, söï töông taùc giöõa moái nguy hieåm vaø moâi tröôøng. - Giaûm thieåu ruûi ro: Hoaït ñoäng naøy can thieäp vaøo maét xích thöù 3 cuûa chuoãi ruûi ro (chæ thænh thoaûng) vaø maét xích thöù 4 vaø thöù 5 (thoâng thöôøng hôn): söï taùc ñoäng qua laïi giöõa moái hieåm hoïa vaø moâi tröôøng, keát quaû vaø haäu quaû. Nhöõng noã löïc giaûm thieåu toån thaát chæ coù theå taäp trung vaøo maét xích thöù 3 khi maø bieän phaùp giaûm thieåu toån thaát can thieäp ñeå ngöng toån thaát laïi khi noù ñang dieãn ra. Maét xích thöù 4 vaø 5 ñöôïc ñeà xöôùng sau khi toån thaát xuaát hieän vaø nhaø quaûn trò ruûi ro phaûi toái thieåu hoùa keát quaû vaø haäu quaû cuûa noù. - Ña daïng hoùa: Laø noã löïc cuûa ngaân haøng nhaèm coá gaéng phaân chia toång ruûi ro tín duïng cuûa ngaân haøng thaønh nhieàu daïng khaùc nhau vaø taän duïng söï khaùc bieät ñeå duøng may maén cuûa ruûi ro naøy buø ñaép toån thaát cho ruûi ro khaùc thoâng qua danh muïc ñaàu tö tín duïng hôïp lyù. Caùc chuyeân gia NH tin töôûng raèng ña daïng hoùa laø bieän phaùp hieäu quaû nhaát ñeå kieåm soaùt ruûi ro tín duïng baát kyø moät NHTM naøo. Ruûi ro cuûa danh muïc cho vay ñöôïc ño löôøng baèng ñoä leäch chuaån giöõa thu nhaäp thöïc teá vaø thu nhaäp kyø voïng cuûa caû danh muïc. Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc: m m σp = Σ Σ WjWk σj.k (2.1) j=1 k=1 trong ñoù: - m laø toång soá caùc khoaûn caáp tín duïng khaùc nhau trong danh muïc tín duïng - Wj laø tyû troïng cuûa khoaûn caáp tín duïng j trong toång dö nôï - Wk laø tyû troïng cuûa khoaûn caáp tín duïng k trong toång dö nôï - σj.k laø ñoàng phöông sai giöõa lôïi nhuaän cuûa khoaûn caáp tín duïng j vaø k. (Nguoàn: GS.TS Leâ Vaên Tö (2005), Quaûn trò ngaân haøng thöông maïi, [ 4 ]) Vieäc ña daïng hoùa danh muïc cho vay cuûa NH seõ laøm giaûm toái ña ruûi ro do caùc khoaûn vay coù möùc ñoä ruûi ro khaùc nhau theo naêng löïc, quy moâ khaùch haøng; theo
25. - 25 - ngaønh haøng, theo hình thöùc sôû höõu Ví duï: ôû Vieät Nam hoaït ñoäng cuûa ngaønh noâng nghieäp coù ñoä baát oån cao hôn caùc ngaønh khaùc. DN coù nguyeân lieäu ñaàu vaøo nhaäp khaåu chòu nhieàu bieán ñoäng vaø deãõ thua loã hôn caùc DN coù nguoàn nguyeân lieäu ñaàu vaøo trong nöôùc. Caùc DN nhoû thöôøng naêng ñoäng, thích öùng nhanh vôùi thay ñoåi cuûa moâi tröôøng kinh doanh hôn caùc doanh nghieäp coù quy moâ lôùn. Caùc döï aùn cho vay daøi haïn coù nhieàu ruûi ro hôn caùc moùn vay ngaén haïn, cho vay ngoaïi teä seõ gaùnh theâm ruûi ro tyû giaù beân caïnh ruûi ro tín duïng neáu traïng thaùi ngoaïi teä cuûa NH khoâng caân ñoái. Caùc khoaûn vay lôùn coù chi phí quaûn lyù reû hôn nhöng ruûi ro hôn caùc khoaûn vay nhoû. Chính vì theá, caùc NH phaûi ña daïng hoùa danh muïc cho vay cuûa mình, khoâng neân cho vay moät, hai ngaønh haøng hoaëc moät vaøi DN lôùn. Vieäc ña daïng hoùa cuõng phaûi thöïc hieän ñoái vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá, loaïi saûn phaåm, thôøi haïn cho vay vaø phaûi phuø hôïp vôùi cô caáu nguoàn voán cuûa ngaân haøng. 1.3.2.4 Taøi trôï ruûi ro tín duïng: Nhöõng hoaït ñoäng taøi trôï ruûi ro tín duïng cung caáp nhöõng phöông tieän ñeàn buø toån thaát xaûy ra, gaây quyõ cho nhöõng chöông trình khaùc ñeå giaûm bôùt baát traéc vaø ruûi ro, hay ñeå gia taêng nhöõng keát quaû tích cöïc. Vieäc taøi trôï cho nhöõng toån thaát tín duïng coù theå bao goàm nhöõng bieän phaùp chaúng haïn nhö: mua baûo hieåm cho caùc khoaûn cho vay, trích laäp quyõ döï phoøng ruûi ro 1.3.2.5 Quaûn lyù chöông trình: Quy taéc veà Quaûn trò ruûi ro tín duïng (thaùng 9/2000) cuûa UÛy ban Basel1 quy ñònh ñoái vôùi Hoäi ñoàng quaûn trò cuûa ngaân haøng laø phaûi coù traùch nhieäm pheâ duyeät vaø ñònh kyø xem xeùt laïi chieán löôïc ruûi ro tín duïng vaø nhöõng chính saùch tín duïng quan troïng cuûa ngaân haøng. Ban giaùm ñoác coù traùch nhieäm thöïc hieän chieán löôïc ruûi
26. - 26 - ro tín duïng vaø xaây döïng caùc chính saùch vaø quy trình ñeå xaùc ñònh, ño löôøng theo doõi vaø kieåm soaùt ruûi ro tín duïng ñoái vôùi toaøn boä saûn phaåm vaø hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. Yeáu toá quaûn lyù chöông trình ruûi ro tín duïng thieát laäp neân nhöõng thuû tuïc maø nhöõng hoaït ñoäng haøng ngaøy cuûa chöùc naêng quaûn trò ruûi ro tín duïng phaûi tuaân theo. Ví duï: nhöõng thuû tuïc mua baûo hieåm cho caùc khoaûn tieàn vay hay vieäc aán dònh caùc böôùc thöïc hieän cuûa quy trình cho vay ñeàu naèm trong quaûn lyù chöông trình. Taát caû nhöõng hoaït ñoäng naøy nhaèm ñaûm baûo cho coâng taùc quaûn lyù ruûi ro tín duïng ñi ñuùng höôùng, thöïc hieän ñuùng muïc tieâu ñaõ ñeà ra. Toùm laïi: Chöông I ñaõ trình baøy toång quan lyù thuyeát veà tín duïng ngaân haøng vaø quaûn lyù ruûi ro tín duïng ngaân haøng nhaèm laøm cô sôû lyù luaän, phuïc vuï cho vieäc phaân tích ñaùnh giaù thöïc traïng hoaït ñoäng tín duïng vaø quaûn lyù ruûi ro tín duïng cuûa Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam ôû chöông tieáp theo. CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG COÂNG TAÙC QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NGAÂN HAØNG NGOAÏI THÖÔNG VIEÄT NAM 1 Laø Uûy ban veà giaùm saùt nghieäp vuï NH ñöôïc thaønh laäp naêm 1975, UÛy ban naøy bao goàm ñaïi dieän cao caáp cuûa caùc cô quan giaùm saùt nghieäp vuï NH taïi 10 quoác gia : Myõ, Nhaät, Anh, Phaùp, Ñöùc, Italia, Haø Lan, Canada, Thuïy Ñieån vaø Bæ.
27. - 27 - 2.1 Giôùi thieäu veà heä thoáng NHNTVN: 2.1.1 Khaùi quaùt veà NHNTVN: Thaønh laäp ngaøy 01/04/1963, NHNTVN ñöôïc Nhaø nöôùc xeáp haïng laø moät trong 23 doanh nghieäp ñaëc bieät. NHNT laø moät trong nhöõng thaønh vieân ñaàu tieân cuûa Hieäp hoäi Ngaân haøng Vieät Nam vaø laø thaønh vieân cuûa nhieàu Hieäp hoäi Ngaân haøng Chaâu AÙ, Caâu laïc boä Ngaân haøng Chaâu AÙ Thaùi Bình Döông. Vôùi beà daøy trong kinh nghieäm hoaït ñoäng ngaân haøng vaø moät ñoäi nguõ tinh thoâng nghieäp vuï, ñaày naêng löïc vaø nhieät huyeát, NHNTVN luoân giöõ vai troø chuû löïc trong heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam. Ñaëc bieät, NHNTVN luoân ñöôïc ñaùnh giaù laø ngaân haøng coù uy tín nhaát Vieät Nam trong caùc lónh vöïc kinh doanh ngoaïi hoái, thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu vaø caùc dòch vuï taøi chính, ngaân haøng quoác teá khaùc. Song song vôùi phaùt trieån caùc nghieäp vuï vaø saûn phaåm ngaân haøng, NHNT tieáp tuïc môû roäng heä thoáng maïng löôùi nhaèm ñaùp öùng toát hôn nöõa nhu caàu cuûa khaùch haøng. Tính ñeán cuoái naêm 2005, heä thoáng cuûa Ngaân haøng goàm: ƒ 27 chi nhaùnh caáp 1, 45 chi nhaùnh caáp 2 vaø 52 phoøng giao dòch; ƒ 2 vaên phoøng ñaïi dieän ôû nöôùc ngoaøi; ƒ 5 coâng ty con ôû trong nöôùc, 1 coâng ty con ôû nöôùc ngoaøi; ƒ 2 coâng ty lieân doanh. Naêm 2005 cuõng ñaùnh daáu söï hoaøn thaønh xuaát saéc 5 naêm thöïc hieän Ñeà aùn Taùi cô caáu ngaân haøng cuûa NHNT. Nhôø ñoù, NHNT ñaõ trôû thaønh moät trong caùc ngaân haøng hieän ñaïi nhaát Vieät Nam vôùi heä thoáng tích hôïp keát noái toaøn boä caùc saûn phaåm, dòch vuï cuûa Ngaân haøng, giuùp Ngaân haøng coù theå cung caáp cho khaùch haøng caùc saûn phaåm ngaân haøng hieän ñaïi chaát löôïng cao. Cuøng vôùi caùc coâng cuï quaûn trò tieân tieán khaùc, NHNT ñang tieán nhöõng böôùc daøi vöõng chaéc treân con ñöôøng phaùt trieån beàn vöõng, trôû thaønh taäp ñoaøn taøi chính ña naêng cuûa khu vöïc vaø quoác teá. 2.1.2 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån:
28. - 28 - Ngaøy 01/04/1963 Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam ñöôïc thaønh laäp theo quyeát ñònh 115/CP ngaøy 30/10/1962 treân cô sôû taùch ra töø Cuïc quaûn lyù Ngoaïi hoái NHTW (nay laø NHNN) hoaït ñoäng döôùi söï laõnh ñaïo tröïc tieáp cuûa NHNN vôùi chöùc naêng laø ngaân haøng duy nhaát phuïc vuï kinh teá ñoái ngoaïi vaø cho vay xuaát nhaäp khaåu cuûa caû nöôùc. Ngaøy 14/11/1990 Hoäi ñoàng Boä tröôûng ban haønh chæ thò soá 403/CT chuyeån NHNTVN theo Nghò ñònh 53/HÑBT ngaøy 26/3/1988 thaønh NHTMQD laáy teân laø Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät nam goïi taét laø Ngaân haøng Ngoaïi thöông. Vôùi hai phaùp leänh Ngaân haøng ñöôïc ban haønh, NHNT töø vai troø ñoäc quyeàn veà kinh doanh ngoaïi hoái chuyeån vaøo moâi tröôøng töï do caïnh tranh vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi khaùc bao goàm caû caùc chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc ngoaøi vaø lieân doanh. Ngaøy 7/2/2003: Chuû tòch nöôùc kyù quyeát ñònh trao taëng Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam Huaân chöông Ñoäc laäp Haïng ba. Ngaøy 21/9/2005: Chính phuû chính thöùc ra Quyeát ñònh 230/2005/QÑ-TTg veà vieäc thí ñieåm coå phaàn hoùa Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam. Ñaây laø cô sôû ñeå tieán haønh caùc böôùc phaùt haønh traùi phieáu taêng voán, thueâ tö vaán vaø ñònh giaù NHNT ñeå phaùt haønh coå phieáu ra coâng chuùng vaø tìm kieám caùc nhaø ñaàu tö chieán löôïc. Ngaøy 14 & 15/12/2005: NHNTVN phaùt haønh thaønh coâng 1.365 tyû traùi phieáu taêng voán2, naâng toång soá töï coù cuûa NHNTVN cuoái naêm 2005 leân 9.300 ñoàng. 2 Theo QÑ 457/2005/QÑ-NHNN ngaøy 19/4/2005 cuûa Thoáng ñoác NHNN “Quy ñònh veà caùc tyû leä ñaûm baûo an toaøn trong hoaït ñoäng cuûa caùc TCTD” thì: Traùi phieáu chuyeån ñoåi coù thôøi haïn treân 5 naêm ñöôïc xeáp vaøo voán caáp 2 (Voán töï coù cuûa NHTM = Voán caáp 1 + Voán caáp 2).
29. 2.1.3 Sô löôïc tình hình hoaït ñoäng kinh doanh giai ñoaïn 2001-2005: Trong nhöõng naêm gaàn ñaây neàn kinh teá theá giôùi coù nhieàu bieán coá lôùn nhö cuoäc khuûng hoaûng taøi chính vaø tieàn teä naêm 1997, ñoàng tieàn chung Chaâu AÂu ra ñôøi, söï coá maùy tính, söï saùp nhaäp cuûa caùc taäp ñoaøn kinh teá, ñònh cheá trong heä thoáng taøi chính ngaân haøng theá giôùi tieáp tuïc dieãn ra ñaõ aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán neàn kinh teá Vieät Nam treân caùc lónh vöïc ñaàu tö nöôùc ngoaøi, saûn xuaát vaø tieâu thuï haøng hoùa neân toác ñoä phaùt trieån kinh teá duy trì ôû möùc khieâm toán (nhöng vaãn ôû möùc cao trong khu vöïc). Tuy vaäy, cuøng vôùi nhöõng chính saùch, bieän phaùp thaùo gôõ linh hoaït cuûa Chính phuû, Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam, vôùi nhöõng coá gaéng noã löïc cuûa mình NHNTVN vaãn luoân duy trì ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng cao vaø oån ñònh lieân tieáp qua caùc naêm. Maëc duø moâi tröôøng kinh doanh coù nhieàu khoù khaên nhöng hoaït ñoäng Tín duïng cuûa NHNT ñaõ ñöôïc caûi tieán veà nhieàu maët neân ñaûm baûo ñöôïc chaát löôïng toát, caùc dòch vuï ngaân haøng luoân ñöôïc caûi tieán veà chaát löôïng vaø ña daïng hoùa nhaèm ñaùp öùng moät caùch toát nhaát nhu caàu cuûa khaùch haøng. Ngoaøi caùc hoaït ñoäng cho vay thoâng thöôøng NHNT ñaõ taêng cöôøng hoaït ñoäng qua thò tröôøng lieân ngaân haøng trong nöôùc vaø quoác teá nhaèm naâng cao hieäu quaû söû duïng voán, goùp phaàn taêng tröôûng lôïi nhuaän. Trong nhöõng naêm qua NHNT luoân phaùt huy vai troø laø moät ngaân haøng uy tín nhaát trong caùc lónh vöïc taøi trôï, thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu, kinh doanh ngoaïi hoái, baûo laõnh vaø caùc dòch vuï taøi chính, ngaân haøng quoác teá, do vaäy trong ñieàu kieän caïnh tranh gay gaét NHNT vaãn giöõ ñöôïc thò phaàn ôû möùc cao vaø oån ñònh. Song song vôùi caùc hoaït ñoäng kinh doanh, NHNT luoân chuù troïng ñeán caùc hoaït ñoäng hoã trôï kinh doanh khaùc nhö phaùt trieån nguoàn nhaân löïc, ñaàu tö chieàu saâu vaøo coâng ngheä ngaân haøng. Heä thoáng ngaân haøng baùn leû (VCB – 2010) – moät boä phaän cuûa chieán löôïc phaùt trieån coâng ngheä ngaân haøng – ñöôïc ñöa vaøo söû duïng töø thaùng 9/1999 taïi Sôû giao dòch vaø ñeán nay ñaõ trieån khai trong toaøn heä thoáng NHNT.
30. - 30 - Sau 5 naêm thöïc hieän Ñeà aùn taùi cô caáu (2001-2005), ñeán cuoái naêm 2005, toång nguoàn voán cuûa NHNTVN ñaït gaàn 140 ngaøn tyû ñoàng; sau khi phaùt haønh thaønh coâng 1.374 tyû ñoàng traùi phieáu taêng voán vaøo cuoái thaùng 12/2005, voán chuû sôû höõu cuûa NHNTVN ñaït khoaûng 9.300 tyû ñoàng theo tieâu chuaån Vieät Nam vaø khoaûng 8.000 tyû ñoàng theo tieâu chuaån quoác teá, ñöa tyû leä an toaøn voán (CAR) cuûa NH leân möùc xaáp xæ 10% theo tieâu chuaån Vieät Nam vaø treân 8,5% theo tieâu chuaån quoác teá. Hieän NHNTVN ñang chieám 50% thò phaàn theû, 28% thò phaàn thanh toaùn quoác teá, 20% thò phaàn huy ñoäng voán vaø 11% dö nôï tín duïng toaøn ngaønh, chaát löôïng tín duïng ñöôïc naâng cao, nôï xaáu ñaõ ñöôïc kieåm soaùt vaø duy trì ôû möùc thaáp (2,7%). Ba naêm lieân tieáp gaàn ñaây, lôïi nhuaän tröôùc thueá cuûa NHNTVN taêng tröôûng bình quaân treân 17%/naêm. Naêm 2005 lôïi nhuaän tröôùc thueá cuûa Ngaân haøng sau khi trích laäp döï phoøng ruûi ro ñaït 1.900 tyû ñoàng, taêng 32% vaø chieám 18,6% toång lôïi nhuaän tröôùc thueá toaøn ngaønh. Baûng 2.1: VAØI NEÙT VEÀ TÌNH HÌNH TAØI CHÍNH QUA CAÙC NAÊM (Ñôn vò tính: trieäu ñoàng) Naêm 2001 2002 2003 2004 2005 Lôïi nhuaän/Toång taøi saûn coù 0,41% 0,40% 0,90% 1,25% 1,29% Lôïi nhuaän/Voán töï coù 15,36% 7,48% 28,93% 20,87% 20,91% Thu nhaäp caû naêm - Toång thu nhaäp 5.604.711 3.873.146 4.840.356 4.337.112 6.345.238 - Thu laõi cho vay 5.067.395 3.347.317 4.040.134 2.833.557 3.951.958 - Thu nhaäp roøng töø laõi 1.263.531 860.727 1.132.903 1.896.561 3.311.099 - Lôïi nhuaän tröôùc thueá 312.815 328.951 876.815 1.498.585 1.759.883 Caùc chæ soá khaùc - Toång taøi saûn 76.861.891 81.495.678 97.653.125 120.006.267 136.720.611 - Cho vay 16.504.803 29.295.180 39.629.761 53.604.547 61.043.981 - Toång giaù trò tieàn gôûi 57.239.068 56.422.051 71.810.035 88.502.838 109.637.231 - Voán chuû sôû höõu 2.036.625 4.397.848 3.030.733 7.180.787 8.416.426 (Nguoàn: Baùo caùo thöôøng nieân cuûa NHNTVN)
31. - 31 - NHNTVN ñaõ taïo döïng ñöôïc daáu aán ñaäm neùt lónh vöïc NH trong vieäc naâng cao chaát löôïng dòch vuï, ña daïng hoùa vaø hieän ñaïi hoùa caùc saûn phaåm dòch vuï döïa treân neàn taûng coâng ngheä tieân tieán, ngaøy caøng mang ñeán cho khaùch haøng caøng nhieàu tieän ích. NHNTVN ñang trong quaù trình gaáp ruùt chuaån bò cho coå phaàn hoùa ñeå coù theå phaùt haønh coå phieáu laàn ñaàu ra coâng chuùng trong khoaûng thaùng 7 naêm 2007. 2.2 Thöïc traïng hoaït ñoäng tín duïng cuûa NHNTVN giai ñoaïn 2001-2005 2.2.1 Tình hình cho vay vaø dö nôï: Naêm 2001 ñaùnh daáu söï chuyeån mình maïnh meõ cuûa neàn kinh teá. Chính phuû ñaõ ñöa ra haøng loaït caùc giaûi phaùp nhaèm caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö, chuyeån dòch cô caáu saûn xuaát theo nhu caàu cuûa thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc, caùc raøo caûn phaùp lyù trong hoaït ñoäng ngaân haøng töøng böôùc ñöôïc dôõ boû ñaõ taïo ñieàu kieän cho hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTM phaùt trieån. Luaät doanh nghieäp cuøng vôùi chuû tröông khuyeán khích ñaàu tö khoâng phaân bieät thaønh phaàn kinh teá cuûa Chính phuû ñaõ taïo ñieàu kieän cho kinh teá tö nhaân phaùt trieån. Trong khi ñoù, hoaït ñoäng tín duïng cuûa NHNT ñöôïc ñaùnh giaù laø chöa maïnh vaø khoâng töông xöùng vôùi tieàm löïc veà huy ñoäng voán coäng theâm tình hình laõi suaát tieàn göûi treân thò tröôøng quoác teá ñang giaûm daàn. Ñoùn baét xu höôùng môùi, Ban Laõnh ñaïo NHNT ñaõ quyeát ñònh choïn chieán löôïc trong giai ñoaïn 2001-2002 laø “Taêng tröôûng böùt phaù tín duïng” nhaèm khaúng ñònh söùc maïnh vaø naâng cao vò theá cuûa NHNT treân thò tröôøng cho vay vaø NHNT ñaõ löïa choïn xaây döïng chöông trình cho vay ñoái vôùi hai nhoùm khaùch haøng ñöôïc ñaùnh giaù vöøa coù tieàm naêng vöøa an toaøn cao laø FDI vaø SME. Sang naêm 2003, Ban Laõnh ñaïo NHNT nhaän ñònh tình hình kinh doanh coù nhieàu daáu hieäu baát oån caàn phaûi xem xeùt thaän troïng nhö: i)Tình hình taøi chính cuûa raát nhieàu khaùch haøng truyeàn thoáng cuûa NHNT laø DNNN ñòa phöông raát yeáu (ii) Nhieàu DN xaây döïng cô baûn laâm vaøo tình traïng maát caân ñoái thanh toaùn (iii) caùc DN kinh doanh xe maùy gaëp nhieàu khoù khaên do Nhaø nöôùc thay ñoåi cô cheá chính
32. - 32 - saùch (iv) Luaät doanh nghieäp môùi ñöôïc ban haønh tuy taïo ñieàu kieän toát cho vieäc môû roäng cô sôû khaùch haøng song nhoùm doanh nghieäp naøy hoaït ñoäng chöa oån ñònh vì vaäy coù ñoä ruûi ro cao; Caùc côn soát xi maêng, saét theùp, phaân boùn xaûy ra lieân tuïc vôùi möùc cheânh leäch giaù raát lôùn; Dòch cuùm gia caàm, sars, luõ luït, haïn haùn keùo daøi, thò tröôøng baát ñoäng saûn bò ñoùng baêng laøm aûnh höôûng xaáu ñeán dö nôï cuûa caùc ngaønh haøng coù lieân quan. Trong khi ñoù löïc löôïng CBTD cuûa NHNT coøn haïn cheá veà soá löôïng vaø ñang caàn ñöôïc boå sung naâng cao kieán thöùc ñeå coù theå theo kòp ñoøi hoûi môùi cuûa coâng vieäc; quy moâ tín duïng thay ñoåi vì vaäy yeâu caàu phaûi coù kyõ thuaät quaûn lyù tín duïng cao hôn; aùp löïc höôùng tôùi caùc chuaån möïc quoác teá ñeå coù theå ñöùng vöõng trong moâi tröôøng caïnh tranh gay gaét Tröôùc tình hình nhö vaäy, Ban Laõnh ñaïo NHNT ñaõ löïa choïn chieán löôïc hoaït ñoäng tín duïng trong giai ñoaïn 2003-2005 laø “Taêng tröôûng tín duïng thaän troïng, taäp trung naâng cao chaát löôïng vaø höôùng tôùi aùp duïng caùc chuaån möïc quoác teá.” Ñeå thöïc hieän thaønh coâng chieán löôïc neâu treân, Ban Laõnh ñaïo NHNT ñaõ xaùc ñònh vaø chæ ñaïo toaøn heä thoáng thöïc hieän chính saùch: - Taêng cöôøng caùc bieän phaùp quaûn trò ruûi ro tín duïng, kieåm soaùt chaët cheõ caùc ñieåm noùng, khoáng cheá toång möùc dö nôï toái ña ñoái vôùi caùc chi nhaùnh coù chaát löôïng chöa toát, kieân quyeát haï giôùi haïn tín duïng ñoái vôùi khaùch haøng coù tình hình taøi chính yeáu keùm, hoaït ñoäng kinh doanh khoâng hieäu quaû. NHNT ñaõ coi troïng vieäc löïa choïn danh muïc khaùch haøng vaø ngaønh cho vay, thöïc hieän nghieâm tuùc taêng tröôûng tín duïng löïa choïn theo vuøng, luoân baùm saùt vaø xöû lyù caùc khoaûn nôï xaáu. Beân caïnh ñoù, NHNT tieáp tuïc chænh söûa hoaøn thieän caùc quy ñònh veà nghieäp vuï tín duïng cho phuø hôïp hôn vôùi thöïc tieãn. Quy trình tín duïng ba boä phaän QHKH (tieáp xuùc khaùch haøng, ñaøm phaùn tieáp thò ) – QLRR (Phaân tích, thaåm ñònh, döï baùo, ño löôøng, ñaùnh giaù laïi theo ñònh kyø ) – QLN (Nhaäp soá lieäu vaøo heä thoáng, theo doõi, giaùm saùt khoaûn vay, thu nôï, thu laõi ) theo döï
33. - 33 - aùn Hoã trôï kyõ thuaät cuûa chính phuû Haø Lan taøi trôï thoâng qua World Bank ñaõ chính thöùc ñöôïc trieån khai thí ñieåm taïi moät soá ñôn vò tieâu bieåu cuûa NHNT taïi TP.HCM, Haø Noäi vaø Ñaø Naüng. Vieäc aùp duïng quy trình tín duïng hieän ñaïi, phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá naøy chaéc chaén seõ giuùp NHNT böôùc nhöõng böôùc tieán daøi treân thò tröôøng tín duïng. - Môû roäng cho vay ñoái vôùi nhoùm khaùch haøng kinh doanh coù ñoä an toaøn cao (FDI, SME vaø caù theå), haïn cheá cho vay ñoái vôùi nhoùm khaùch haøng kinh doanh keùm hieäu quaû (nhoùm DNNN ñòa phöông, nhoùm DNNN ñang chuyeån ñoåi). - Taän duïng cô hoäi phaùt trieån tín duïng taïi caùc vuøng coù moâi tröôøng kinh teá thuaän lôïi (Haø Noäi, TP.HCM, khu vöïc Mieàn Ñoâng Nam Boä), aùp duïng chính saùch cho vay thaän troïng taïi caùc khu vöïc kinh teá chöa phaùt trieån ñoàng ñeàu, oån ñònh (Mieàn trung). - Môû roäng cho vay ñoái vôùi caùc ngaønh kinh teá muõi nhoïn, maët haøng coù thò tröôøng tieâu thuï oån ñònh (ñieän, daàu khí, vieãn thoâng, giaøy deùp) thaän troïng cho vay ñoái vôùi caùc maët haøng coù nhieàu bieán ñoäng veà thò tröôøng, giaù (kinh doanh mua baùn nhaø cöûa, haøng thuûy saûn xuaát khaåu sang thò tröôøng Myõ, phaân boùn, saét theùp ). Söï löïa choïn chieán löôïc ñuùng ñaén vaø söï quyeát taâm noã löïc cuûa toaøn theå caùn boä nhaân vieân ñaõ goùp phaàn heát söùc quan troïng ñeán nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc cuûa NHNT trong thôøi gian qua. ™ Toác ñoä taêng tröôûng: - Trong giai ñoaïn 2001-2005, dö nôï tín duïng taêng tröôûng maïnh, ñaëc bieät laø naêm 2002 khi coù chuû tröông “Böùt phaù tín duïng”. Dö nôï tín duïng taêng trung bình 28%/naêm – cao hôn nhieàu so vôùi toác ñoä taêng toång taøi saûn, tyû leä dö nôï treân toång taøi saûn ñeán cuoái naêm 2005 ñaït 40,5%, taêng cao so vôùi möùc 21,5% vaøo cuoái naêm 2001. Tính ñeán cuoái naêm 2005, dö nôï tín duïng ñaït 61.043 tyû VND, taêng gaàn 4 laàn so vôùi thôøi ñieåm cuoái naêm 2001 (naêm 2001 ñaït 16.505 tyû VND,
34. - 34 - naêm 2002 laø 29.295 tyû VND, naêm 2003 laø 39.630 tyû VND, naêm 2004 ñaït 53.605 tyû VND), chieám khoaûng 10,5% dö nôï tín duïng toaøn ngaønh. Nôï quaù haïn naèm trong möùc kieåm soaùt thaáp hôn 3%. - Xu höôùng giaûm daàn toác ñoä taêng tröôûng dö nôï naèm trong ñònh höôùng taêng cöôøng kieåm soaùt ruûi ro vaø naâng cao chaát löôïng tín duïng cuûa NHNT, phuø hôïp vôùi toác ñoä taêng tröôûng cuûa toaøn ngaønh (17,2%). - Taêng tröôûng tín duïng 5 naêm qua coù ñaëc ñieåm laø: Taêng tröôûng khoâng ñoàng ñeàu giöõa caùc khu vöïc; Caùc chi nhaùnh taïi TP.HCM, Haø Noäi vaø caùc tænh Ñoâng Nam boä coù toác ñoä taêng tröôûng nhanh hôn. ™ Cô caáu cho vay: ¾ Theo loaïi hình doanh nghieäp: - Chöông trình taùi cô caáu cuûa NHNT xaây döïng töø cuoái naêm 2001 ñaõ ñaët ra muïc tieâu phaûi ña daïng hoùa danh muïc cho vay theo höôùng: Traùnh cho vay quaù taäp trung vaøo moät soá khaùch haøng lôùn; Taêng tyû leä cho vay ñoái vôùi loaïi hình kinh teá ngoaøi quoác doanh. - Ñeå ñaït ñöôïc ñieàu naøy, caùc chöông trình môû roäng cho vay ñoái vôùi caùc loaïi hình phaàn FDI, SME vaø caù theå ñöôïc ñaåy maïnh. Chính vì theá dö nôï coù xu höôùng taêng daàn ñoái vôùi nhoùm CP, TNHH vaø tö nhaân caù theå. Ñeán 31/12/2005 dö nôï cho vay nhoùm CP, TNHH ñaït 19.498 tyû ñoàng, chieám 32% trong toång dö nôï, coøn nhoùm caù nhaân ñaït 4.246 tyû ñoàng, chieám 7% toång dö nôï (so vôùi 11% vaø 4% cuûa naêm 2001). - Rieâng ñoái vôùi nhoùm khaùch haøng DNNN, ñaëc bieät laø DNNN ñòa phöông coù tình hình kinh kinh doanh yeáu keùm, kinh doanh khoâng hieäu quaû, NHNT tìm moïi bieän phaùp nhaèm giaûm daàn dö nôï nhö taêng tyû leä voán töï coù tham gia vaøo phöông aùn/ döï aùn vay voán, aùp duïng phöông thöùc cho vay coù ñaûm baûo baèng taøi saûn, taêng laõi suaát cho vay Nhôø vaäy, tyû troïng dö nôï cho vay ñoái vôùi nhoùm
35. - 35 - DNNN coù xu höôùng giaûm daàn vaø ñeán cuoái naêm 2005 ñaït 25.468 tyû ñoàng, chieám 42% trong toång dö nôï vay (naêm 2001 laø 78%, naêm 2002 laø 66%, naêm 2003 laø 56%, naêm 2004 laø 55%), (xem Baûng 2.3). Baûng 2.3: DANH MUÏC CHO VAY THEO LOAÏI HÌNH DOANH NGHIEÄP 2001 2002 2003 2004 2005 tyû ñoàng % tyû ñoàng % tyû ñoàng % tyû ñoàng % tyû ñoàng % DNNN 12.845 78 19.354 66 22.381 56 29.378 55 25.468 42 Coâng ty CP, TNHH 1.782 11 1.507 5 3.136 8 877 2 19.498 32 HTX vaø DNTN 144 1 4.285 15 6.990 18 5.035 9 3.306 5 FDI 998 6 2.688 9 4.565 12 12.165 23 4.309 7 Caù nhaân 736 4 1.416 5 2.386 6 6.095 11 4.246 7 Khaùc 0 45 0 172 0 55 0 4.216 7 Coäng 16.505 100 29.295 100 39.630 100 53.605 100 61.043 100 (Nguoàn: Baùo caùo thöôøng nieân cuûa NHNTVN) ¾ Theo thôøi haïn cho vay: Dö nôï cho vay coù chieàu höôùng giaûm nôï ngaêùn haïn vaø taêng nôï daøi haïn. Ñeán cuoái naêm 2005, dö nôï ngaén haïn ñaït 36.625 tyû VND, dö nôï trung daøi haïn ñaït 24.418 tyû VND. Cô caáu dö nôï ngaén haïn/trung daøi haïn laø 60/40. (naêm 2001 laø 69/31, 2002 laø 65/35 , 2003 laø 61/39, 2004 laø 60/40, (xem Baûng 2.5, Phuï luïc 2). ¾ Theo loaïi tieàn cho vay: Dö nôï tieàn ñoàng ñaït 27.586 tyû VND taêng 17,4% so vôùi naêm 2004. Dö nôï ngoaïi teä ñaït 1.803 trieäu USD, taêng 11,6%. Tyû troïng dö nôï cho vay VND trong toång dö nôï coù xu höôùng giaûm qua caùc naêm vaø daàn ñi vaøo traïng thaùi caân baèng, cô caáu dö nôï VND/ngoaïi teä laø 51/49 (naêm 2001 laø 77/23, 2002 laø 61/39 , 2003 laø 54/46, 2004 laø 48/52), (xem Baûng 2.6, Phuï luïc 2). 2.2.2 Tình hình nôï xaáu :
36. - 36 - Vôùi chuû tröông taêng tröôûng tín duïng thaän troïng neân trong nhöõng naêm qua maëc duø dö nôï tín duïng cuûa heä thoáng NHNT coù thaønh tích taêng tröôûng vöôït baäc nhöng tyû leä nôï xaáu vaãn ñöôïc kieàm cheá döôùi möùc kieåm soaùt cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò ñeà ra. Cuï theå nhö sau: - Tính ñeán thôøi ñieåm 31/12/2005, toång nôï xaáu cuûa NHNT laø 1.628 tyû VND chieám 2,7% Toång dö nôï. Maëc duø tyû leä nôï xaáu treân chöa vöôït möùc kieåm soaùt maø HÑQT ñeà ra töø ñaàu naêm, nhöng so saùnh veà soá tuyeät ñoái thì nôï quaù haïn trong ba naêm trôû laïi ñaây ñaõ taêng gaáp ñoâi (naêm 2003 laø 868 tyû VND, chieám 2,2% Toång dö nôï), (xem Baûng 2.4, Phuï luïc 2). - Nôï xaáu trong phaùt sinh trong thôøi gian qua taäp trung chuû yeáu vaøo lónh vöïc Xaây döïng cô baûn, Thuûy saûn, Xe maùy oâtoâ, Kinh doanh thöông maïi - Theo nhoùm khaùch haøng, nôï xaáu chuû yeáu taäp trung vaøo caùc DNNN vaø nhoùm coâng ty coå phaàn. Ñaëc bieät dö nôï cho vay ñoái vôùi nhoùm khaùch haøng caù theå baét ñaàu phaùt sinh nôï xaáu khaù cao. - Tình hình thöïc teá cho thaáy khaû naêng khaéc phuïc caùc khoaûn nôï treân raát khoù do: Caùc doanh nghieäp xaây döïng cô baûn chöa theå thu hoài ngay caùc khoaûn nôï ñoïng; Tình hình tieâu thuï xe maùy coøn quaù chaäm vaø coù xu höôùng giaûm trong nhöõng naêm tôùi ñaây; Caùc coâng ty cheá bieán thuûy saûn ôû mieàn Trung chöa tìm ñöôïc höôùng giaûi quyeát khaéc phuïc khaû thi; Tieán trình xöû lyù vuï vieäc coù lieân quan ñeán cô quan phaùp luaät thöôøng raát phöùc taïp vaø keùo daøi - Thoâng tin töø NHNN cho bieát tyû leä nôï xaáu ñöôïc phaân loaïi theo Quyeát ñònh 493 cuûa toaøn heä thoáng NHTMVN ñeán 31/12/2005 laø 5,08% so vôùi toång dö nôï. Trong ñoù nhoùm caùc NHTMNN coù tyû leä nôï xaáu cao nhaát laø 6,49%, trong khi nhoùm NHTMCP coù tyû leä nôï xaáu thaáp hôn laø 2,32% vaø nhoùm ngaân haøng lieân doanh vaø NHNNg coù tyû leä nôï xaáu laø 0,1%. Nhö vaäy, tyû leä nôï xaáu taïi NHNT
37. - 37 - tuy coù thaáp hôn so vôùi tyû leä xaáu chung cuûa toaøn ngaønh ngaân haøng song laïi khaù cao neáu so vôùi nhoùm NHTMCP, NHLD vaø NHNNg. 2.2.3 Phaân tích nguyeân nhaân nôï xaáu : a) Caùc yeáu toá thuoäc veà khaùch haøng: ƒ Yeáu toá taøi chính: Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp phaùt sinh ruûi ro tín duïng trong giai ñoaïn 2001- 2005 ñeàu cho thaáy ñieàu ñaàu tieân vaø coát loõi aûnh höôûng ñeán khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng laø yeáu toá taøi chính. Naêng löïc taøi chính aûnh höôûng ñeán ruûi ro toång theå cuûa khaùch haøng. Neáu moät doanh nghieäp coù naêng löïc taøi chính thì khi moät giao dòch khoâng thaønh coâng seõ khoâng laøm cho DN maát ñi khaû naêng traû nôï, coøn khi tình hình taøi chính suy yeáu seõ aûnh höôûng tôùi taát caû caùc giao dòch cho duø giao dòch aáy coù thaønh coâng ñi nöõa. Caùc yeáu toá taøi chính aûnh höôûng ñeán khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng coù theå phaân chia thaønh caùc nhoùm sau: + Khaû naêng thanh khoaûn: Caùc heä soá thanh toaùn nhanh, heä soá thanh toaùn töùc thôøi voán löu ñoäng thuaàn + Khaû naêng sinh lôøi: ROA, ROE, EPS. + Ñoøn caân nôï. + Hieäu quaû quaûn lyù voán: Voøng quay voán löu ñoäng , soá ngaøy phaûi thu, toàn kho, voøng quay taøi saûn, voøng quay taøi saûn coá ñònh. + Doøng tieàn: Ñaëc bieät söï thieáu huït tieàn maët trong hoaït ñoäng toång theå cuûa khaùch haøng gaây neân söï chaäm treã thanh toaùn hay khoâng traû ñöôïc nôï cho ngaân haøng maëc duø tình hình kinh doanh vaãn ñang toát. ƒ Yeáu toá phi taøi chính: Caùc yeáu toá phi taøi chính taùc ñoäng ñeán möùc ñoä ruûi ro cuûa DN goàm coù: - Ñaïo ñöùc, uy tín cuûa chuû DN: Ñaây laø yeáu toá quan troïng nhaát trong caùc yeáu toá phi taøi chính coù taùc ñoäng ñeán khaû naêng hoaøn traû nôï. Maëc duø theá nhöng yeáu toá
38. - 38 - naøy raát khoù ñaùnh giaù, nguoàn cung caáp thoâng tin ôû Vieät Nam chæ laø phi chính thöùc vaø caùn boä ngaân haøng coù theå ñöa ra quyeát ñònh mang tính caûm tính. Chæ khi ñaõ phaùt sinh ra ruûi ro tín duïng môùi phaùt hieän ra ñaïo ñöùc vaø uy tín cuûa chuû doanh nghieäp coù vaán ñeà. - Naêng löïc kinh doanh, quaûn trò, kinh nghieäm quoác teá: Naêng löïc quaûn trò cuûa DN laø yeáu toá coù taùc ñoäng raát lôùn vaø laø yeáu toá coát loõi aûnh höôûng ñeán khaû naêng traû nôï cuûa DN. Thöïc teá cho thaáy caùc DNTN, caùc Cty TNHH coù tính gia ñình coù trình ñoä quaûn trò thaáp nhaát, keá ñeán laø caùc DNNN vaø ñieàu ñaùng ngaïc nhieân laø caùc DNù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù chaát löôïng quaûn trò doanh nghieäp raát toát. ÔÛ caùc DN naøy moâi tröôøng kieåm soaùt noäi boä, döï aùn kinh doanh ñöôïc xaây döïng baøi baûn, cuï theå, roõ raøng. Ñoái vôùi caùc DN naøy, coù moät vaøi khoaûn vay gia haïn do chu kyø kinh doanh ñi xuoáng hay khan hieám nguyeân vaät lieäu nhöng khaû naêng traû nôï luoân ñaûm baûo. Ña soá caùc DN Vieät Nam coøn thieáu kieán thöùc vaø kinh nghieäm kinh doanh treân caùc thò tröôøng quoác teá nhö: Myõ, Chaâu Aâu, Nhaät Baûn daãn ñeán tình traïng khoâng ñaêng kyù ñöôïc thöông hieäu (ñaõ coù ngöôøi ñaêng kyù tröôùc), bò kieän baùn phaù giaù - Trieån voïng ngaønh: Ñaây laø nguyeân nhaân aûnh höôûng khaù lôùn ñeán ruûi ro tín duïng cuûa khaùch haøng trong thôøi gian qua. Khi ñaàu tö, khaùch haøng ñaõ khoâng quan taâm nhieàu ñeán trieån voïng ngaønh vaø coù taâm lyù chaïy theo soá ñoâng, chaïy theo phong traøo laøm cho möùc cung dö thöøa hoaëc laø thieáu nguyeân vaät lieäu. Ví duï nhö chöông trình cho vay mía ñöôøng, xi maêng, caøpheâ, xe maùy - Khaû naêng caïnh tranh: Caùc DN chöa coù uy tín thöông hieäu vaø khaû naêng caïnh tranh yeáu cuõng chính laø caùc DN deã bò ruûi ro nhaát trong kinh doanh do haøng hoaù bò öù ñoïng, khoâng coù ñaàu ra daãn tôùi maát khaû naêng thanh toaùn. - Söï ña daïng hoaù trong kinh doanh vaø ñoái taùc: Caùc DN kinh doanh moät hay moät vaøi maët haøng töông töï nhau khi gaëp ruûi ro kinh doanh seõ khoù coù khaû naêng xoay chuyeån tình theá vaø nhanh choùng bò maát khaû naêng traû nôï vay. Ví duï: caùc ñôn
39. - 39 - vò chuyeân kinh doanh caù basa khi bò kieän baùn phaù giaù treân thò tröôøng Myõ ñaõ gaëp nhieàu khoù khaên khi tìm kieám thò tröôøng môùi vaø coù ñôn vò khoâng traû ñöôïc nôï vay. ƒ Taøi saûn ñaûm baûo cho khoaûn vay: Nhieàu taøi saûn theá chaáp, caàm coá chöa ñaûm baûo caùc yeâu caàu veà phaùp lyù, ít giaù trò, khoâng coù thò tröôøng tieâu thuï khoù coù khaû naêng thu hoài voán neân gaây nhieàu toån thaát cho ngaân haøng vaø khaû naêng maát traéng voán vay laø ñieàu ñaõ xaûy ra. Ñaëc bieät, caùc tröôøng hôïp baûo laõnh baèng thö baûo laõnh cuûa caùc Toång coâng ty Nhaø nöôùc cho caùc Coâng ty con hay Chi nhaùnh vay voán taïi NHNT thôøi gian cho thaáy: Giaù trò thöïc teá cuûa caùc thö baûo laõnh raát thaáp, nhieàu TCty baûo laõnh vöôït quaù soá voán chuû sôû höõu nhieàu laàn. Khi phaùt sinh traùch nhieäm baûo laõnh caùc TCty coá tình troán traùnh traùch nhieäm thanh toaùn nôï vay cho ngaân haøng. b) Caùc yeáu toá thuoäc veà moâi tröôøng: ƒ Chu kyø kinh teá: Trong thôøi kyø kinh teá taêng tröôûng, caùc ngaønh noùi chung ñeàu kinh doanh thuaän lôïi. Tuy nhieân söï buøng noå quaù möùc trong caùc ngaønh xaây döïng, kinh doanh baát ñoäng saûn, laép raùp oâtoâ xe maùy, nuoâi troàng cheá bieán thuûy haûi saûn ñaõ cho thaáy haäu quaû trong nhöõng naêm gaàn ñaây khi maø toác ñoä taêng tröôûng kinh teá coù daáu hieäu giaûm daàn. Caùc moùn vay trung daøi haïn ñaõ ñöôïc quyeát ñònh deã daõi trong thôøi kyø taêng tröôûng kinh teá seõ trôû thaønh khoù ñoøi trong nhöõng naêm sau ñoù. ƒ Thò tröôøng baát ñoäng saûn: Taïi Vieät Nam noùi chung vaø NHNT noùi rieâng, khoaûng 50% moùn vay theå nhaân laø nhaèm ñaàu tö nhaø ñaát vaø ñöôïc ñaûm baûo baèng baát ñoäng saûn, nguoàn traû nôï cuõng töø kinh doanh baát ñoäng saûn chöù khoâng phaûi töø doøng tieàn thöôøng xuyeân oån ñònh. Do ñoù, khi thò tröôøng baát ñoäng saûn ñoùng baêng töø naêm 2004 ñaõ laøm cho nhieàu khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï vaø cho ñeán nay vaãn coøn tieàm aån nhieàu ruûi ro. Moät ñaëc ñieåm khaùc laø thò tröôøng baát ñoäng saûn Vieät Nam ñöôïc ñaùnh giaù laø “bong
40. - 40 - boùng” do tình traïng ñaàu tö quaù möùc döïa vaøo voán vay, coù tính baát oån cao vaø nhöõng thay ñoåi do chính saùch cuûa Nhaø nöôùc vaø raát khoù döï ñoaùn. ƒ Ruûi ro chính saùch: Theo ñaùnh gía cuûa caùc nhaø chuyeân gia, Vieät Nam cuõng nhö caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc, ruûi ro tín duïng ôû Vieät Nam chòu nhieàu taùc ñoäng cuûa yeáu toá ruûi ro chính saùch. Tình traïng chaäm thanh toaùn, quyeát toaùn cuûa chính phuû trong lónh vöïc xaây döïng cô baûn trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ laøm cho caùc doanh nghieäp ngaønh xaây döïng laâm vaøo caûnh “dôû khoùc dôû cöôøi” do coâng trình ñaõ thi coâng xong caû naêm trôøi nhöng vaãn khoâng coù tieàn ñeå thanh toaùn nôï cho Ngaân haøng. Chæ rieâng trong naêm 2004, nhöõng thay ñoåi lieân tuïc trong ñieàu haønh chính saùch thueá ñoái vôùi ngaønh theùp, ngaønh kinh doanh baát ñoäng saûn (Nghò ñònh 181: khoâng cho phaân loâ baùn neàn) ñaõ gaây nhieàu toån thaát cho caùc doanh nghieäp kinh doanh ngaønh naøy. Moâi tröôøng kinh doanh khoâng oån ñònh seõ giaùn tieáp laøm suy yeáu naêng löïc taøi chính cuûa ngöôøi vay vaø nhieàu tröôøng hôïp daãn tôùi ruûi ro tín duïng. ÔÛ goùc ñoä ñòa phöông, moâi tröôøng kinh teá cuûa tænh cuõng coù taùc ñoäng phaàn naøo ñoái vôùi moâi tröôøng hoaït ñoäng cuûa caùc Ngaân haøng. Chính saùch naêng ñoäng cuûa caùc tænh vuøng Ñoâng Nam Boä, TP.HCM taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå doanh nghieäp phaùt trieån vaø möùc ñoä ruûi ro tín duïng cuõng ít hôn caùc khu vöïc coøn laïi trong caû nöôùc. c) Caùc yeáu toá thuoäc veà ngaân haøng: ƒ Chính saùch quaûn trò tín duïng cuûa ngaân haøng: Cho ñeán nay NHNT chöa coù ban haønh chieán löôïc, chính saùch phaùt trieån vaø quaûn lyù ruûi ro tín duïng moät caùch ñaày ñuû baèng vaên baûn. Taát caû chæ ñaïo cuûa Hoäi sôû chính chæ laø höôùng daãn thi haønh quy cheá cho vay, baûo laõnh, baûo ñaûm tieàn vay vaø caùc quy cheá khaùc do Hoäi sôû chính ban haønh. Caùc Phoøng ban NHNTTW chöa laøm toát coâng taùc döï baùo vaø ñònh höôùng cho caùc chi nhaùnh trong töøng giai ñoaïn phaùt trieån kinh teá. Nhöõng khuyeán caùo veà caùc ngaønh khoâng neân cho vay, ñaàu tö hay
41. - 41 - khoáng cheá nhö nhöõng caûnh baùo cuûa Phoøng QLTD veà vieäc ñaàu tö vaøo baát ñoäng saûn, chaên nuoâi gia caàm, cho vay chöùng khoaùn chæ ñöôïc ñöa ra sau khi ñaõ phaùt sinh ruûi ro tín duïng ôû moät soá chi nhaùnh hay möùc phaùt trieån quaù noùng. ƒ Quy trình caáp tín duïng, moâ hình QTRR: Quy trình caáp tín duïng hieän taïi ñang tieàm aån nhieàu ruûi ro do khoâng taùch baïch chöùc naêng cho vay vôùi chöùc naêng thaåm ñònh ruûi ro. Vieäc ñeå moät mình phoøng tín duïng thöïc hieän toaøn boä chöùc naêng nhaän hoà sô, thaåm ñònh cho vay, quaûn lyù ruûi ro tín duïng cuõng laøm quaù taûi vaø taêng nguy cô ruûi ro ñaïo ñöùc ôû moät soá CBTD. Thöïc teá cho thaáy RRTD phaùt sinh chuû yeáu trong giai ñoaïn thu thaäp thoâng tin tröôùc khi thaåm ñònh, giai ñoaïn sau khi giaûi ngaân vaø giai ñoaïn thu hoài nôï: - Giai ñoaïn thu thaäp thoâng tin veà khaùch haøng: Hieän nay nguoàn thu thaäp thoâng tin chuû yeáu cuûa CBTD laø töø trung taâm thoâng tin tín duïng (CIC) vaø nguoàn thoâng tin treân baùo chí . Tuy nhieân caùc nguoàn thoâng tin naøy cuõng raát haïn cheá vaø thöôøng laø thoâng tin thöù caáp vaø khoâng ñöôïc caäp nhaät kòp thôøi. Do ñoù, khi söû duïng thì maát ñi tính thôøi söï vaø coù nhieàu sai leäch coù theå daãn ñeán RRTD. Nguyeân nhaân laø do caùc DN coù quan nieäm xem taát caû thoâng tin hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình laø “bí maät” vaø khoâng muoán tieát loä cho baát kyø cô quan naøo, keå caû cô quan thueá, hay cô quan quaûn lyù. Neáu coù cung caáp ra ngoaøi thì caùc thoâng tin cuõng ñaõ ñöôïc “chænh söûa, naâng caáp”. Chính vì theá maø möùc ñoä minh baïch, coâng khai veà thoâng tin cuûa caùc DN raát keùm. Ñaây coù theå xem laø moät trong nhöõng nhaân toá cô baûn daãn ñeán RRTD cho caùc ngaân haøng. - Coâng taùc kieåm tra sau khi cho vay: Quaù trình thaåm ñònh tín duïng hieän ñöôïc thöïc hieän khaù kyõ löôõng vaø baøi baûn. Tuy nhieân, coâng taùc kieåm tra giaùm saùt moùn vay, ñònh kyø ñaùnh giaù laïi tình hình doanh nghieäp, khoaûn vay vaø taøi saûn ñaûm baûo laïi bò buoâng loûng. Ñaëc bieät ñoái vôùi caùc DN coù quan heä tín duïng laâu daøi hay quen bieát vôùi Ban Giaùm ñoác thöôøng
42. - 42 - ñöôïc CBTD caû neå vaø boû qua nhieàu thuû tuïc kieåm tra ñònh kyø. Phöông phaùp kieåm tra khoâng khoa hoïc, nhieàu khi chæ laø kieåm tra coù hình thöùc ñoái phoù neân khoâng phaùt hieän ñöôïc nhöõng daáu hieäu baát thöôøng trong hoaït ñoäng cuûa DN. Coøn toàn taïi tình traïng gia haïn nôï deã daõi, khoâng tìm hieåu kyõ nguyeân nhaân daãn tôùi khoù khaên trong traû nôï vay maø chæ laøm theo yeâu caàu cuûa doanh nghieäp. - Giai ñoaïn thu hoài nôï: Ñaây laø giai ñoaïn raát quan troïng trong quy trình tín duïng nhaèm keát thuùc moät chu kyø cho vay, thu hoài voán goác vaø laõi cho ngaân haøng. Tuy nhieân, phaàn lôùn caùc CBTD coøn xem nheï giai ñoaïn naøy vaø cuõng chæ thöïc hieän moät soá bieän phaùp bò ñoäng ñeå thu hoài nôï nhö: laøm thoâng baùo nôï ñeán haïn, goïi ñieän thoaïi nhaéc nôï maø chöa ñi saâu vaøo theo doõi tình hình saûn xuaát kinh doanh, doanh thu, doøng tieàn cuûa DN ñeå coù caùc bieän phaùp thu nôï kòp thôøi. ƒ Naêng löïc CBTD: Hieän nay tình traïng thieáu CBTD coù kinh nghieäm laø hieän töôïng phoå bieán trong toaøn heä thoáng NHNT. Toång soá CBTD ñeán cuoái naêm 2005 laø 850 ngöôøi, taát caû ñeàu ñöôïc ñaøo taïo baøi baûn vaø coù trình ñoä töø ñaïi hoïc trôû leân. Tuy nhieân, do toác ñoä taêng tröôûng tín duïng quaù nhanh cuûa NHNT nhöõng naêm gaàn ñaây neân vieäc phaùt trieån löïc löôïng CBTD chöa theo kòp. Soá caùn boä treû, coù kinh nghieäm döôùi 2 naêm chieám ñeán 60%. Do ñoù, aûnh höôûng ñeán naêng löïc phaân tích, döï baùo, thaåm ñònh ruûi ro tín duïng. Ñaëc bieät, ôû nhöõng ngaønh ñoøi hoûi kieán thöùc chuyeân moân cao (coâng nghieäp khai thaùc, cheá bieán daàu, khí, saûn xuaát VLXD ), nhieàu quyeát ñònh cho vay theo caûm tính maø khoâng phaân tích kyõ löôõng phöông aùn kinh doanh, naêng löïc taøi chính cuûa khaùch haøng vay ñeàu laø nhöõng moái hieåm hoïa cho ngaân haøng. Caùc khoaûn nôï vay coù vaán ñeà ñeàu khoâng ñöôïc phaùt hieän sôùm vaø caùc can thieäp cuûa ngaân haøng ñeàu chæ ñöôïc thöïc hieän sau khi phaùt sinh nôï quaù haïn hoaëc doanh
43. - 43 - nghieäp gaëp raéc roái vôùi cô quan phaùp luaät. CBTD chöa coù khaû naêng tö vaán, giaùm saùt khaùch haøng vöôït qua giai ñoaïn khoù khaên taïm thôøi. Kyõ naêng thöông löôïng vôùi khaùch haøng, tính chuû ñoäng trong coâng vieäc, khaû naêng kieåm soaùt voán vay, kieán thöùc veà phaùp luaät cuûa CBTD coøn raát yeáu. Nhieàu CBTD chöa tìm hieåu kyõ chu kyø kinh doanh cuûa khaùch haøng neân ñaõ aùp ñaët kyø haïn vay khoâng phuø hôïp tình hình kinh doanh thöïc teá, vôùi doøng tieàn cuûa doanh nghieäp, duø loûng hay chaët hôn ñeàu laø nguyeân nhaân phaùt sinh ruûi ro tín duïng. ƒ Toác ñoä taêng tröôûng tín duïng quaù cao vöôït taàm kieåm soaùt vaø taâm lyù cho vay deã daõi trong thôøi kyø neàn kinh teá taêng tröôûng noùng: Trong giai ñoaïn 2001-2005, kinh teá taêng tröôûng cao khieán cho caùc chi nhaùnh coù taâm lyù “buøng noå tín duïng” vaø cho vay deã daõi caû vôùi nhöõng döï aùn khoâng maáy khaû thi, ñoàng thôøi caïnh tranh nhau môû roäng maïnh löôùi caùc CN caáp 2, PGD ñeå thu huùt khaùch haøng. Chính nhöõng quyeát ñònh phong traøo nhö theá ñaõ haï thaáp caùc tieâu chuaån ñaùnh giaù khaùch haøng vay, laøm cho toác ñoä taêng tröôûng tín duïng quaù noùng, vöôït taàm kieåm soaùt vaø naêng löïc nhaân vieân cuûa ngaân haøng, gaây ra nhieàu ruûi ro cho hoaït ñoäng tín duïng. ƒ Cho vay DNNN theo taâm lyù bao caáp: Taâm lyù cho vay DNNN laø an toaøn vaãn toàn taïi trong suy nghó cuûa nhieàu Laõnh ñaïo chi nhaùnh cuõng nhö caùc CBTD. Maëc duø tæ leä cho vay DNNN coù giaûm nheï trong nhöõng naêm gaàn ñaây nhöng vaãn coøn chieám tyû troïng khaù lôùn trong danh muïc cho vay cuûa NHNT (ñeán cuoái naêm 2005 laø 40%). Ñieàu ñaùng quan taâm laø ngoaïi tröø moät vaøi DNNN Trung öông ñoùng treân ñòa baøn vaø moät soá DNNN chuyeån ñoåi hình thöùc sôû höõu coù tình hình töông ñoái laønh maïnh, hoaït ñoäng hieäu quaû, thì caùc DNNN ñòa phöông ña phaàn coù tình hình taøi chính yeáu keùm, hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû vaø chuû yeáu hoaït ñoäng döïa vaøo voán vay ngaân haøng. ƒ Ñònh giaù khoaûn vay khoâng theo möùc ñoä ruûi ro cuûa KH:
44. - 44 - Vieäc ñònh giaù khoaûn vay khoâng theo möùc ñoä ruûi ro cuûa khaùch haøng khoâng chæ laøm giaûm thu nhaäp cuûa ngaân haøng maø coøn khoâng khuyeán khích khaùch haøng caân nhaéc kyõ tröôùc khi ra quyeát ñònh ñaàu tö, laøm thieáu huït nguoàn buø ñaép ruûi ro vaø laøm taêng möùc ñoä ruûi ro cuûa ngaân haøng laãn khaùch haøng vay. ƒ Taâm lyù yû laïi TSTC: TSTC laø nguoàn thu thöù hai cuûa ngaân haøng trong tröôøng hôïp khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï. Tuy nhieân, do heä thoáng luaät phaùp cuûa Vieät Nam hieän chöa ñoàng boä, nhaát quaùn neân thuû tuïc ñeå phaùt maõi, thanh lyù taøi saûn ñaûm baûo nhaèm thu hoài nôï vay laø raát maát thôøùi gian vaø phöùc taïp. Thöïc teá hoaït ñoäng cuûa Coâng ty quaûn lyù vaø khai thaùc taøi saûn (AMC) cuûa NHNT thôøi gian ñaõ chöùng minh ñieàu naøy. Ngoaøi ra, vieäc taøi saûn baûo ñaûm khoâng ñuû giaáy tôø phaùp lyù, bò tranh chaáp, giaûm giaù trò Cuõng aûnh höôûng raát lôùn ñeán khaû naêng thu hoài nôï. ƒ Chöa ña daïng hoùa danh muïc ñaàu tö ñuùng möùc: Moät trong caùc bieän phaùp giaûm thieåu ruûi ro tín duïng hieäu quaû laø ña daïng hoùa danh muïc ñaàu tö. Tuy nhieân, vaán ñeà naøy cuõng ñaõ ñöôïc NHNTTW caûnh baùo nhöng chöa coù vaên baûn naøo höôùng daãn thöïc hieän vaán ñeà naøy. Chính vì theá, taïi moät soá chi nhaùnh khoaûng 70-80% tín duïng taäp trung vaøo 5-10 khaùch haøng lôùn nhaát vaø ñaàu tö vaøo moät vaøi maët haøng nhö Theùp, Haït ñieàu, Caøpheâ, Xe maùy, Xaây döïng, Cheá bieán thuûy haûi saûn Theâm vaøo ñoù hoaït ñoäng tín duïng cuûa moät soá chi nhaùnh taäp trung ñaàu tö vaøo doanh nghieäp ñeán hôn 90%. Do ñoù, khi tình hình treân thò tröôøng dieãn bieán baát lôïi ñaõ phaùt sinh ruûi ro tín duïng vôùi haäu quaû raát lôùn. 2.3 Coâng taùc quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi NHNTVN: 2.3.1 Boä maùy toå chöùc: Nhaän thöùc coâng taùc quaûn lyù ruûi ro coù yù nghóa heát söùc quan troïng ñoái vôùi hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng, ñaëc bieät trong boái caûnh quy moâ hoaït ñoäng tín duïng ñang taêng tröôûng vôùi toác ñoä khaù nhanh, Ban Laõnh ñaïo NHNT ñaõ coù thaùi ñoä
45. - 45 - khaù kieân quyeát trong vieäc chæ ñaïo toaøn heä thoáng noã löïc ñoåi môùi moâ thöùc quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi NHNT theo daàn caùc thoâng leä quoác teá toát nhaát. Toå chöùc hoaït ñoäng Quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi NHNT ñöôïc phaân laøm ba caáp: Hoäi sôû chính, Chi nhaùnh ñaàu moái vaø Chi nhaùnh cô sôû. a) Taïi Hoäi sôû chính: Tôùi naêm 2005, caùc uûy ban phuï traùch trong coâng taùc quaûn lyù ruûi ro theo thoâng leä ngaân haøng quoác teá ñaõ ñöôïc thaønh laäp: ƒ Uyû ban quaûn lyù ruûi ro (RMC): Tröïc thuoäc Hoäi ñoàng quaûn trò, coù nhieäm vuï chính laø ban haønh caùc chính saùch, cheá ñoä vaø ñeà ra caùc bieän phaùp quaûn lyù coù hieäu quaû 04 nhoùm ruûi ro chính: ruûi ro taøi chính, ruûi ro hoaït ñoäng, ruûi ro veà moâi tröôøng kinh doanh, ruûi ro lieân quan ñeán caùc söï coá baát thöôøng. ƒ Uyû ban quaûn lyù taøi saûn coù/taøi saûn nôï (ALCO): tröïc thuoäc Toång Giaùm ñoác, coù traùch nhieäm giaùm saùt caùc ruûi ro trong nhoùm ruûi ro taøi chính. ƒ Hoäi ñoàng Tín duïng Trung öông: tröïc thuoäc Toång Giaùm ñoác, nhaèm muïc ñích xaây döïng chính saùch tín duïng, xeùt duyeät giôùi haïn tín duïng vaø trieån khai chính saùch quaûn lyù ruûi ro ñoái vôùi khaùch haøng laø caùc doanh nghieäp. ƒ Phoøng Quaûn lyù tín duïng taïi Hoäi sôû chính thöïc hieän caùc nhieäm vuï chuû yeáu nhö: Theo doõi vaø quaûn lyù ruûi ro tín duïng cuûa caùc chi nhaùnh trong toaøn heä thoáng; Xaây döïng keá hoaïch vaø caùc ñònh höôùng hoaït ñoäng tín duïng trong töøng thôøi kyø; Höôùng daãn ban haønh caùc cheá ñoä chính saùch lieân quan ñeán hoaït ñoäng tín duïng; Toång hôïp caùc ñeà xuaát töø caùc chi nhaùnh hay nhöõng vöôùng maéc, nghieäp vuï phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng. ƒ Phoøng thoâng tin tín duïng: Chòu traùch nhieäm theo doõi, thu thaäp thoâng tin lieân quan ñeán phoøng ngöøa ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng noùi rieâng vaø caùc hoaït ñoäng khaùc coù lieân quan; Phoái hôïp hoaït ñoäng thu thaäp thoâng tin phoøng ngöøa ruûi ro giöõa caùc chi nhaùnh; Toång hôïp, phaân tích, döï baùo vaø cung caáp
46. - 46 - thoâng tin trong toaøn heä thoáng; Laøm ñaàu moái cung caáp trao ñoåi thoâng tin vôùi NHNN vaø caùc toå chöùc beân ngoaøi heä thoáng. ƒ Phoøng ñaàu tö döï aùn: Thöïc hieän taùi thaåm ñònh caùc döï aùn ñaàu tö vöôït möùc phaùn quyeát cuûa Giaùm ñoác chi nhaùnh hoaëc vöôït 5% voán töï coù cuûa NHNT. ƒ Phoøng coâng nôï: chòu traùch nhieäm theo doõi quaûn lyù toaøn boä caùc khoaûn vay khoù ñoøi (treân 180 ngaøy); Theo doõi tính toaùn trích laäp quyõ döï phoøng ruûi ro vaø xöû lyù nôï khoù ñoøi töø quyõ döï phoøng ruûi ro; Xem xeùt thaåm ñònh caùc khoaûn mieãn giaûm laõi vöôït möùc phaùn quyeát cuûa Giaùm ñoác chi nhaùnh. b) Taïi Chi nhaùnh ñaàu moái (coù Phoøng QLRR): ƒ Hoäi ñoàng tín duïng taïi caùc Chi nhaùnh ñaàu moái ñöôïc thaønh laäp ñeå hoã trôï cho Ban Giaùm ñoác trong vieäc cung öùng saûn phaåm tín duïng ñeán khaùch haøng. Nhieäm vuï chính cuûa Hoäi ñoàng tín duïng cô sôû laø xeùt duyeät Giôùi haïn tín duïng, xeùt duyeät caùc khoaûn vay vöôït möùc phaùn quyeát hay caùc khoaûn vay tuy khoâng vöôït möùc phaùn quyeát nhöng quaù phöùc taïp caàn ñöa ra Hoäi ñoàng thaåm ñònh, ñaùnh giaù laïi. ƒ Phoøng QLRR: Chòu traùch nhieäm thaåm ñònh taát caû caùc khoaûn vay cuûa chi nhaùnh ñaàu moái vaø caùc khoaûn vay vöôït möùc phaùn quyeát cuûa chi nhaùnh cô sôû ñeå trình cho Hoäi ñoàng tín duïng, Ban Giaùm ñoác; Xaây döïng keá hoaïch thöïc hieän chính saùch QLRRTD phuø hôïp vôùi tình hình thöïc teá taïi chi nhaùnh; Thöïc hieän vieäc quaûn lyù danh muïc ñaàu tö cuûa chi nhaùnh; Xaây döïng, quaûn lyù, giaùm saùt vaø tham gia xöû lyù caùc khoaûn nôï xaáu; Laäp baùo caùo thoáng keâ theo yeâu caàu cuûa caáp treân. c) Taïi Chi nhaùnh cô sôû (khoâng coù Phoøng QLRR): ƒ Phoøng QHKH: chòu traùch nhieäm thaåm ñònh ruûi ro toaøn dieän vaø chi tieát ñoái vôùi caùc khoaûn ñeà xuaát tín duïng cuûa khaùch haøng trong möùc phaùn quyeát cuûa chi nhaùnh cô sôû; Thöïc hieän coâng taùc QLRRTD theo quy ñònh cuûa NHNT.
47. - 47 - HOÄI SÔÛ CHÍNH HOÄI ÑOÀNG QUAÛNTRÒ UÛy ban quaûn lyù ruûi ro Ban ñieàu haønh Hoäi ñoàng tín duïng Quan heä Ñaàu tö döï aùn Coâng nôï Quaûn lyù tín Thoâng tin khaùch haøng dung tín dung CHI NHAÙNH ÑAÀU MOÁI Ban ñieàu haønh Hoäi ñoàng tín duïng Phoøng QHKH Phoøng QLRR Phoøng QLN CHI NHAÙNH CÔ SÔÛ Ban ñieàu haønh Phoøng QHKH Toå quaûn lyù nôï Hình 2.1: SÔ ÑOÀ TOÅ CHÖÙC QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NHNTVN 2.3.2 Caùc coâng cuï QLRRTD ñaõ trieån khai thöïc hieän: Sau hôn moät naêm nghieân cöùu vaø chuaån bò, baét ñaàu töø naêm 2004 heä thoáng cho ñieåm vaø xeáp haïng tín duïng ñoái vôùi khaùch haøng laø DN ñaõ chính thöùc ñöôïc aùp duïng treân toaøn heä thoáng. Ñeán cuoái naêm 2005, toaøn heä thoáng ñaõ phaân loaïi ñöôïc treân 90% trong toång soá hôn 2.500 khaùch haøng laø DN cuûa NHNT.
48. - 48 - Trong naêm naêm qua haàu heát caùc vaên baûn lieân quan ñeán chính saùch quaûn lyù tín duïng cuõng ñaõ ñöôïc quan taâm chænh söûa nhö Quy ñònh veà toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa Hoäi ñoàng tín duïng, Quy ñònh veà thaåm quyeàn phaùn quyeát, Quy ñònh veà phaân vuøng ñaàu tö, Quy trình tín duïng, Caåm nang tín duïng Ngoaøi ra, Hoäi ñoàng tín duïng Trung öông ñaõ toå chöùc xem xeùt ñaùnh giaù ñònh kyø toaøn boä danh muïc ñaàu tö cuûa NHNT, xaùc ñònh khu vöïc ñaàu tö coù chính saùch thaän troïng haïn cheá. Coâng taùc quaûn lyù tín duïng noäi boä cuõng ñaõ ñöôïc chuù troïng vaø naâng cao chaát löôïng thoâng qua vieäc thöïc hieän cho ñieåm vaø phaân loaïi chi nhaùnh chính thöùc töø thaùng 1/2004. Thoâng qua keát quaû phaân loaïi naøy, NHNT ñaõ coù theå aùp duïng caùc chính saùch quaûn lyù noäi boä khaùc coù lieân quan nhö khoáng cheá toång möùc dö nôï toái ña ñoái vôùi töøng chi nhaùnh, quy ñònh thaåm quyeàn phaùn quyeát, phuïc vuï cho coâng taùc quaûn lyù ruûi ro tín duïng ngaøy moät hieäu quaû hôn. 2.3.3 Caùc chæ soá ño löôøng ruûi ro tín duïng taïi NHNTVN: Ñeå ño löôøng möùc ñoä ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng, phuïc vuï cho coâng taùc quaûn trò ruûi ro, NHNT ñaõ vaø ñang söû duïng caùc chæ soá ño löôøng sau: ƒ Doanh soá cho vay vaø dö nôï cho vay: Chæ tieâu naøy cho bieát quy moâ hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng, ñoàng thôøi cho thaáy möùc ñoä ñaàu tö vaøo töøng lónh vöïc ruûi ro cao hay thaáp. Haøng naêm, caên cöù vaøo muïc tieâu keá hoaïch, caên cöù vaøo tình hình thöïc hieän naêm tröôùc vaø khaû naêng cuûa caùc CN, Hoäi sôû chính seõ giao chæ tieâu cuï theå cho töøng CN trong toaøn heä thoáng. ƒ Tyû leä Nôï quaù haïn/ Toång dö nôï: Phaûn aùnh phaàn traêm (%) nôï quaù haïn treân toång dö nôï. Tyû leä naøy ñöôïc quy ñònh laø döôùi 3%. ƒ Tyû leä Nôï xaáu/Toång dö nôï: Cho bieát trong Toång dö nôï coù bao nhieâu phaàn traêm nôï xaáu (töø nhoùm 3 ñeán nhoùm 5). Ñöôïc quy ñònh döôùi 3%.
49. - 49 - ƒ Toån thaát cho vay/cho vay: Chæ tieâu naøy ñaùnh giaù möùc ñoä toån thaát trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng chieám bao nhieâu phaàn traêm (%) trong toång soá cho vay, chæ tieâu naøy neân ñöôïc so vôùi trung bình ngaønh. ƒ Tyû leä cho vay coù taøi saûn baûo ñaûm: Cho bieát phaàn traêm (%) nôï ñöôïc ñaûm baûo baèng taøi saûn. Tyû leä naøy ñöôïc khuyeán khích caøng lôùn caøng toát. ƒ Trích laäp döï phoøng ruûi ro/cho vay: Chæ tieâu naøy cho thaáy tình hình döï tröõ toån thaát tín duïng cuûa ngaân haøng chieám bao nhieâu phaàn traêm (%) trong toång soá cho vay, chæ tieâu cuõng cho bieát ñöôïc chaát luôïng hoaït ñoäng tín duïng vì möùc trích laäp döï phoøng ruûi ro döïa vaøo caùc khoaûn vay coù chaát löôïng thaáp töùc coù ruûi ro cao. Tyû leä naøy ñöôïc trích laäp theo Quyeát ñònh 493 cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc. 2.3.4 Quy trình thöïc hieän QLRRTD cuûa NHNT: 2.3.4.1 Ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng: Vieäc ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng laø moät phaàn trong quy trình QLRRTD cuûa NHNT. Ñeå ñaùnh giaù ruûi ro, caàn phaûi thoâng qua 3 böôùc: Xaùc ñònh caùc nguy cô ruûi ro; Ñaùnh giaù möùc ñoä caùc nguy cô ñoù vaø ñöa ra nhaän ñònh möùc ñoä ruûi ro chung cuûa khaùch haøng; Thaåm ñònh töøng khoaûn vay cuï theå theo quy trình tín duïng. Böôùc 1: Xaùc ñònh caùc nguy cô ruûi ro cuûa khaùch haøng: Coù raát nhieàu nguy cô ruûi ro ñoái vôùi moät doanh nghieäp. Tuy nhieân, moät doanh nghieäp thöôøng khoâng phaûi seõ gaëp taát caû nhöõng ruûi ro maø chæ coù moät soá nguy cô ruûi ro chính. Ñieàu quan troïng laø phaûi xaùc ñònh nguy cô ruûi ro chính ñoù laø gì? Baûng döôùi ñaây lieät keâ taäp hôïp taát caû caùc loaïi ruûi ro maø moät doanh nghieäp coù theå gaëp phaûi vaø caùc coâng cuï phaân tích töông öùng ñeå xaùc ñònh nguy cô naøo laø coù thöïc ñoái vôùi moät doanh nghieäp cuï theå. Khi ñaùnh giaù möùc ñoä ruûi ro, CBTD phaûi söû duïng höôùng daãn theo Baûng 2.7 sau ñaây.
50. - 50 - Baûng 2.7: Baûng lieät keâ ruûi ro cuûa doanh nghieäp STT Nguy cô ruûi ro Ví duï Coâng cuï phaân tích ñeå phaùt hieän ruûi ro (loaïi ruûi ro) 1 Ruûi ro hoaït ñoäng - Boä maùy quaûn lyù khoâng kieåm soaùt ñöôïc Phaân tích caùc thoâng tin ñònh tính: kinh doanh gaây thaát thoaùt taøi saûn, loã - Trình ñoä, kinh nghieäm ñoäi nguõ quaûn lyù - Toå chöùc SXKD khoâng hôïp lyù laøm taêng - Cô caáu toå chöùc SXKD chi phí, gaây loã - Naêng löïc ñieàu haønh cuûa DN - Söï giaùn ñoaïn trong SX do hoûng hoùc veà - Ñaïo ñöùc cuûa chuû DN coâng ngheä, thieáu ñaàu vaøo (lao ñoäng, - Caùc yeáu toá veà cô sôû haï taàng, ñaàu vaøo nguyeân vaät lieäu, ñieän nöôùc ) - Hoaït ñoäng baùn haøng khoâng hieäu quaû laøm giaûm doanh thu gaây loã 2 Ruûi ro taøi chính - Voán vay lôùn vôùi laõi suaát thay ñoåi laøm Phaân tích ñònh löôïng caùc soá lieäu taøi chính, chi phí laõi vay coù theå bieán ñoäng lôùn trong ñoù ñaëc bieät chuù yù möùc ñoä vaø söï - Nghóa vuï traû nôï khoâng hôïp lyù, lôùn hôn bieán ñoäng theo thôøi gian cuûa: nguoàn traû nôï - Heä soá ñoøn baåy - Ruûi ro tyû giaù - Caùc heä soá thanh khoaûn - Heä soá lôïi nhuaän - Cô caáu nôï vay - Ñaëc thuø kinh doanh(vay ngoaïi teä nhöng doanh thu chæ laø tieàn ñoàng) 3 Ruûi ro quaûn lyù - Doøng tieàn khoâng baûo ñaûm Phaân tích ñònh löôïng soá lieäu taøi chính ñeå - Chi phí taêng ñaùnh giaù chaát löôïng quaûn lyù cuûa DN: - Doøng tieàn - Caùc khoaûn phaûi thu, phaûi traû - Heä soá lôïi nhuaän 4 Ruûi ro thò tröôøng, ngaønh - Möùc ñoä caïnh tranh cao laøm doanh Phaân tích ñònh tính vaø ñònh löôïng: nghieäp coù theå maát khaùch haøng - Tình hình caïnh tranh trong ngaønh (ñoái - Ngaønh môùi phaùt trieån, chöa coù vò trí oån thuû caïnh tranh chính) ñònh - Phaân tích baûn chaát cuûa ngaønh - Ñaëc thuø cuûa ngaønh laø coù bieán ñoäng cao - Toác ñoä taêng tröôûng cuûa DN (so vôùi caùc DN khaùc) 5 Ruûi ro chính saùch - Söï thay ñoåi chính saùch coù haïi cho doanh Phaân tích caùc thoâng tin: nghieäp - Moâi tröôøng chính saùch taïi ñòa baøn coù aûnh höôûng ñeán DN - Xu höôùng caùc chính saùch coù taùc ñoäng ñeán DN (nhö töï do hoùa thöông maïi, caùc quy ñònh veà haûi quan ) (Nguoàn: Quy trình xeáp haïng tín duïng doanh nghieäp cuûa NHNTVN) Keát thuùc böôùc naøy CBTD phaûi traû lôøi ñöôïc moät soá caâu hoûi chính: - Doanh nghieäp kinh doanh hieäu quaû hay khoâng? - So vôùi kyø tröôùc, hieäu quaû cuûa doanh nghieäp taêng, giaûm, hay oån ñònh? - Nhöõng yeáu toá/ nguy cô naøo coù theå gaây ruûi ro cho DN trong thôøi gian tôùi? Böôùc 2: Ñaùnh giaù möùc ñoä ruûi ro chung: Nhieäm vuï cuûa böôùc naøy laø ñaùnh giaù möùc ñoä ruûi ro (cao hay thaáp) taát caû caùc nguy cô lieät keâ ôû Böôùc 1. Treân cô sôû ñoù, toång hôïp laïi ñeå ñi ñeán nhaän ñònh veà möùc ñoä ruûi ro toång theå, caàn phaûi keát hôïp vôùi keát quaû xeáp haïng DN.
51. - 51 - ¾ Xeáp haïng tín duïng doanh nghieäp: NHNT söû duïng heä thoáng tính ñieåm tín duïng laø moät phöông phaùp löôïng hoùa möùc ñoä ruûi ro tín duïng cuûa khaùch haøng laø doanh nghieäp thoâng qua quaù trình ñaùnh giaù khaùch haøng baèng thang ñieåm. Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù khaùc nhau ñöôïc aùp duïng cho caùc khaùch haøng khaùc nhau. Vieäc xeáp haïng doanh nghieäp ñöôïc thöïc hieän qua 4 böôùc: - Xaùc ñònh ngaønh ngheà, lónh vöïc kinh doanh: goàm 4 ngaønh + Noâng, laâm, ngö nghieäp; + Thöông maïi vaø dòch vuï; + Xaây döïng; + Saûn xuaát. - Chaám ñieåm quy moâ: Xaùc ñònh treân cô sôû cho ñieåm ñoäc laäp 4 tieâu chí + Voán kinh doanh; + Lao ñoäng; + Doanh thu thuaàn; + Giaù trò noäp ngaân saùch. - Chaám ñieåm caùc chæ tieâu taøi chính vaø phi taøi chính. - Toång hôïp ñieåm vaø phaân loaïi: Sau khi coäng toång ñieåm cuûa doanh nghieäp, vieäc phaân loaïi khaùch haøng ñöôïc caên cöù theo Baûng 2.8 nhö sau: Baûng 2.8: Baûng xeáp loaïi khaùch haøng doanh nghieäp theo ñieåm soá Loaïi Soá ñieåm ñaït ñöôïc AAA 93-100 AA 85-92 A 77-84 BBB 70-76 BB 62-70 B 55-61 CCC 47-54
52. - 52 - CC 39-46 C 32-39 D <32 (Nguoàn: Quy trình xeáp haïng tín duïng doanh nghieäp cuûa NHNTVN) Tuøy theo keát quaû xeáp loaïi vaø möùc ñoä ruûi ro cuûa töøng khaùch haøng doanh nghieäp maø NHNT aùp duïng nhöõng chính saùch tín duïng vaø bieän phaùp quaûn trò ruûi ro phuø hôïp theo Baûng 2.9 nhö sau: Baûng 2.9: Chính saùch tín duïng theo möùc ñoä ruûi ro Haïng Möùc ñoä ruûi ro Caáp tín duïng Bieän phaùp quaûn lyù AAA Tieàm löïc maïnh, naêng löïc quaûn Öu tieân ñaùp öùng toái ña nhu Kieåm tra khaùch (Thöôïng trò toát, hoaït ñoäng hieäu quaû, trieån caàu tín duïng vôùi möùc öu haøng ñònh kyø nhaèm haïng) voïng phaùt trieån, thieän chí toát. ñaõi veà laõi suaát, phí, thôøi caäp nhaät thoâng tin Ruûi ro ôû möùc thaáp nhaát haïn vaø bieän phaùp ñaûm baûo vaø taêng cöôøng moái tieàn vay (coù theå aùp duïng quan heä vôùi khaùch tín chaáp) haøng. AA Hoaït ñoäng hieäu quaû, trieån voïng Öu tieân ñaùp öùng nhu caàu Kieåm tra khaùch (Raát toát, thieän chí toát tín duïng vôùi möùc öu ñaõi veà haøng ñònh kyø nhaèm toát) Ruûi ro ôû möùc thaáp laõi suaát, phí, thôøi haïn vaø caäp nhaät thoâng tin bieän phaùp ñaûm baûo tieàn vaø taêng cöôøng moái vay (coù theå aùp duïng tín quan heä vôùi khaùch chaáp) haøng. A Hoaït ñoäng hieäu quaû, tình hình taøi Öu tieân ñaùp öùng nhu caàu Kieåm tra khaùch (Toát) chính töông ñoái toát, khaû naêng traû tín duïng, ñaëc bieät laø caùc haøng ñònh kyø ñeå caäp nôï ñaûm baûo, coù thieän chí khoaûn tín duïng töø trung nhaät thoâng tin. Ruûi ro ôû möùc thaáp haïn trôû xuoáng BBB Hoaït ñoäng hieäu quaû, coù trieån Coù theå môû roäng tín duïng, Kieåm tra khaùch (Khaù) voïng phaùt trieån, song coù moät soá khoâng hoaëc haïn cheá aùp haøng ñònh kyø ñeå caäp haïn cheá veà taøi chính, quaûn lyù. duïng caùc ñieàu kieän öu ñaõi. nhaät thoâng tin. Ruûi ro ôû möùc trung bình. Ñaùnh giaù kyõ veà chu kyø kinh teá vaø tính hieäu quaû khi cho vay daøi haïn. BB Hoaït ñoäng hieäu quaû nhöng thaáp, Haïn cheá môû roäng tín duïng, Chuù troïng kieåm tra (Trung tieàm löïc taøi chính vaø naêng löïc chæ taäp trung vaøo caùc söû duïng voán vay,
53. - 53 - bình) quaûn lyù trung bình, trieån voïng khoaûn tín duïng ngaén haïn tình hình taøi saûn ngaønh oån ñònh (baûo hoøa). vôùi caùc bieän phaùp ñaûm baûo ñaûm baûo. Ruûi ro ôû möùc trung bình . caùc nôï vay hieäu quaû. khaùch haøng naøy coù theå toàn taïi ôû Vieäc cho vay môùi hay caùc ñieàu kieän chu kyø kinh doanh khoaûn cho vay daøi haïn chæ bình thöôøng, nhöng coù theå gaëp thöïc hieän vôùi ñaùnh giaù kyõ khoù khaên khi caùc ñieàu kieän kinh veà chu kyø kinh teá vaø tính teá trôû neân khoù khaên vaø keùo daøi. hieäu quaû, khaû naêng traû nôï cuûa phöông aùn vay voán. B Hieäu quaû khoâng cao vaø deã bò Haïn cheá môû roäng tín duïng Taêng cöôøng kieåm (Trung bieán ñoäng, khaû naêng kieåm soaùt vaø taäp trung thu hoài voán tra khaùch haøng ñeå bình) haïn cheá. vay. thu hoài nôï vaø giaùm Ruûi ro: Baát kyø moät söï suy thoaùi Caùc khoaûn cho vay môùi chæ saùt hoaït ñoäng. kinh teá nhoû naøo cuõng coù theå taùc ñöôïc thöïc hieän trong caùc ñoäng raát lôùn ñeán loaïi hình doanh tröôøng hôïp ñaëc bieät vôùi nghieäp naøy. vieäc ñaùnh giaù kyõ caøng khaû Noùi chung, caùc khoaûn tín duïng naêng phuïc hoài cuûa khaùch ñoái vôùi caùc khaùch haøng naøy chöa haøng vaø caùc phöông aùn coù nguy cô maát voán ngay, nhöng baûo ñaûm tieàn vay. seõ khoù khaên neáu tình hình kinh doanh khoâng ñöôïc caûi thieän. Hoaït ñoäng hieäu quaû thaáp, naêng Haïn cheá toái ña môû roäng tín Taêng cöôøng kieåm CCC löïc taøi chính khoâng baûo ñaûm, duïng. tra khaùch haøng. (Döôùi trình ñoä quaûn lyù keùm, coù theå ñaõ Caùc bieän phaùp giaõn nôï, gia Tìm caùch boå sung trung coù nôï quaù haïn. haïn nôï chæ thöïc hieän neáu taøi saûn ñaûm baûo. bình) Ruûi ro. Khaû naêng traû nôï cuûa coù phöông aùn khaéc phuïc khaùch haøng yeáu keùm vaø neáu khaû thi. khoâng khaéc phuïc ñöôïc kòp thôøi thì ngaân haøng coù nguy cô maát voán. CC Hoaït ñoäng hieäu quaû thaáp, taøi Khoâng môû roäng tín duïng. Taêng cöôøng kieåm (Döôùi chính khoâng baûo ñaûm, trình ñoä Caùc bieän phaùp giaõn nôï, gia tra khaùch haøng. chuaån) quaûn lyù keùm, coù nôï quaù haïn. haïn nôï chæ thöïc hieän neáu Ruûi ro cao. Khaû naêng traû nôï cuûa coù phöông aùn khaéc phuïc khaùch haøng yeáu keùm vaø neáu khaû thi. khoâng khaéc phuïc ñöôïc kòp thôøi thì ngaân haøng seõ maát voán. C Bò thua loã vaø ít coù khaû naêng phuïc Khoâng môû roäng tín duïng. Xem xeùt phöông aùn (Yeáu hoài, tình hình taøi chính keùm, khaû Tìm moïi caùch ñeå thu hoài phaûi ñöa ra toøa kinh keùm) naêng traû nôï khoâng ñaûm baûo, coù nôï, keå caû vieäc xöû lyù taøi saûn teá. nôï quaù haïn, quaûn lyù raát yeáu ñaûm baûo. keùm. Ruûi ro raát cao. Coù nhieàu khaû naêng ngaân haøng seõ khoâng thu hoài ñöôïc voán cho vay.
54. - 54 - D Thua loã nhieàu naêm, taøi chính Khoâng môû roäng tín duïng. Xem xeùt phöông aùn (Yeáu khoâng laønh maïnh, coù nôï quaù haïn Tìm moïi caùch ñeå thu hoài phaûi ñöa ra toøa kinh keùm) (thaäm chí nôï khoù ñoøi), boä maùy nôï, keå caû vieäc xöû lyù taøi saûn teá. quaûn lyù yeáu keùm. ñaûm baûo. Ñaëc bieät ruûi ro. Coù nhieàu khaû naêng ngaân haøng khoâng thu hoài ñöôïc voán cho vay. (Nguoàn: Quy trình xeáp haïng tín duïng doanh nghieäp cuûa NHNTVN) Keát quaû xeáp haïng tín duïng ñöôïc söû duïng cho caùc muïc ñích: - Xaùc ñònh giôùi haïn tín duïng. - Quyeát ñònh caáp tín duïng: töø choái hay ñoàng yù, thôøi haïn vaø möùc laõi suaát cho vay vaø yeâu caàu veà taøi saûn baûo ñaûm. - Ñaùnh giaù hieän traïng khaùch haøng trong quaù trình theo doõi voán vay. - Quaûn lyù danh muïc tín duïng vaø trích döï phoøng ruûi ro. ¾ Keát luaän möùc ñoä ruûi ro chung: CBTD söû duïng kieán thöùc, kyõ naêng nghieäp vuï ñeå phaân tích, ñaùnh giaù nhaèm xaùc ñònh möùc ñoä ruûi ro cuûa caùc nguy cô ñaõ neâu ôû phaàn treân. Sau ñoù keát hôïp vôùi keát quaû xeáp haïng tín duïng ñeå ñöa ra möùc ñoä ruûi ro. CBTD coù theå söû duïng Baûng 2.10 döôùi ñaây ñeå keát luaän veà möùc ñoä ruûi ro. Baûng 2.10: Ma traän ruûi ro Ruûi ro thaáp Î Möùc ñoä ruûi ro taêng leân Î Ruûi ro cao Daáu hieäu Kinh doanh coù Kinh doanh coù Kinh doanh coù Xaùc ñònh ñöôïc hieäu quaû. hieäu quaû. hieäu quaû nhöng coù 1 nguy cô ruûi Trong caùc nguy cô Trong caùc nguy thaáp. ro trôû leân coù khaû ruûi ro ñaõ xaùc ñònh cô ruûi ro, coù moät Trong caùc nguy naêng xaûy ra. khoâng coù nguy cô soá nguy cô coù cô ruûi ro, coù moät naøo coù khaû naêng khaû naêng xaûy ra, soá nguy cô coù xaûy ra roõ reät. nhöng khoâng khaû naêng ra ôû quan troïng vaø ôû möùc ñoä thaáp. möùc ñoä thaáp. Ví duï Heä soá laõi cao, oån Heä soá laõi cao Heä soá lôïi nhuaän Lôïi nhuaän aâm
55. - 55 - ñònh hoaëc taêng Coù nguy cô veà thaáp. hoaëc chæ xaáp xæ tröôûng trong thôøi ruûi ro tyû giaù, Heä soá ñoøn baåy hoøa voán gian gaàn ñaây nhöng tình hình cao, nhöng khaû Caùc heä soá taøi Heä soá thanh khoaûn tyû giaù khoâng boäc naêng suy giaûm chính ñeàu ôû möùc giaûm, heä soá ñoøn loä seõ coù bieán doanh thu trong cöïc thaáp vaø coù baåy taêng nhöng ñoäng lôùn voøng 1 naêm tôùi chieàu höôùng chöa xuaát hieän roõ laø khoâng roõ raøng giaûm , trong khi reät tình traïng maát DN ñaõ xuaát hieän khaû naêng thanh tình traïng thieáu khoaûn tieàn maët (Nguoàn: Quy trình xeáp haïng tín duïng doanh nghieäp cuûa NHNTVN) Keát thuùc böôùc naøy, phaûi ñi ñöôïc ñeán keát luaän: - Trong voøng 1 naêm tôùi khaû naêng khaùch haøng bò ruûi ro (maát khaû naêng thanh toaùn cho NHNT, gaây ra nôï quaù haïn) laø khoâng ñaùng keå, thaáp hay cao? - Möùc ñoä ruûi ro naøy so vôùi naêm tröôùc coù bieán ñoäng: taêng, giaûm hay khoâng ? - Sau khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc möùc ñoä ruûi ro, vaán ñeà tieáp theo laø aùp giôùi haïn tín duïng vaøo möùc ñoä ruûi ro cho töøng doanh nghieäp, caên cöù chính ñeå ñeà xuaát giôùi haïn tín duïng vaø caáp tín duïng. Böôùc 3: Thaåm ñònh töøng khoaûn vay cuï theå theo quy trình tín duïng Ngoaøi vieäc xeáp haïng tín duïng vaø xaùc ñònh möùc ñoä ruûi ro chung cuûa töøng khaùch haøng, ñoái vôùi töøng laàn caáp tín duïng, CBTD phaûi ñi saâu thaåm ñònh theo quy trình tín duïng ñoái vôùi töøng döï aùn/phöông aùn vay cuï theå nhaèm ñaûm baûo tính khaû thi vaø khaû naêng thu hoài voán, taïo lôïi nhuaän cho ngaân haøng. Moâ hình thaåm ñònh ñöôïc thöïc hieän döïa treân vieäc nghieân cöùu “6 khía caïnh – 6C” cuûa ngöôøi xin vay laø: tö caùch (Character), naêng löïc (Capacity), thu nhaäp (Cash), baûo ñaûm (Collaterial), ñieàu kieän (Conditions) vaø kieåm soaùt (Control). Taáùt