Luận văn Đổi mới phương pháp dạy học thực hành nghề Điện dân dụng lớp 11 theo hướng tích cực hóa người học tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên Giá Rai tỉnh Bạc Liêu (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Đổi mới phương pháp dạy học thực hành nghề Điện dân dụng lớp 11 theo hướng tích cực hóa người học tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên Giá Rai tỉnh Bạc Liêu (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ HỒ NGUYÊN KHANG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THỰC HÀNH NGHỀ ĐIỆN DÂN DỤNG LỚP 11 THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC TẠI TRUNG TÂM S K C 0 0 03 27 84 1 GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN GIÁ RAI – BẠC LIÊU NGÀNH : LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY MÔN KỸ THUẬT -601410 S K C 0 0 3 7 4 4 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, 2012
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ HỒ NGUYÊN KHANG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THỰC HÀNH NGHỀ ĐIỆN DÂN DỤNG LỚP 11 THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN GIÁ RAI – BẠC LIÊU NGÀNH : LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY MÔN KỸ THUẬT -601410 Tp. Hồ Chí Minh, 2012
3. LÝ LỊCH KHOA HỌC I. LÝ LỊCH SƠ LƢỢC Họ & tên: HỒ NGUYÊN KHANG Giới tính: Nam Ngày, tháng, năm sinh: 11/ 7/ 1980 Nơi sinh: Bạc Liêu Quê quán: Bạc Liêu Dân tộc: Kinh Chức vụ, đơn vị công tác trước khi học tập, nghiên cứu: Phó giám đốc, trung tâm Giáo dục thường xuyên Giá Rai - Bạc Liêu. Chỗ ở riêng hoặc địa chỉ liên lạc: Ấp V, thị trấn Giá Rai, Giá Rai, Bạc Liêu. Điện thoại cơ quan: 07813.851452 Điện thoại nhà riêng: 0984780188 E-mail: khangthoa@gmail.com II. QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO 1. Đại học Hệ đào tạo: Tại chức Thời gian đào tạo: từ 1998 đến 2003 Nơi học: Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật TP Hồ Chí Minh Ngành học: Kỹ thuật công nghiệp 3. Thạc sĩ Hệ đào tạo: Chính qui tập trung Thời gian đào tạo: 10/2011 Nơi học: Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật TP Hồ Chí Minh Ngành học: Lý luận và phương pháp dạy kỹ thuật 4. Trình độ ngoại ngữ (biết ngoại ngữ gì, mức độ): Anh văn – B1 khung Châu Âu III. QUÁ TRÌNH CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN KỂ TỪ KHI TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC: Công việc Thời gian Nơi công tác đảm nhiệm Trường THPT Nguyễn Trung Trực, Giá Từ 2004 đến 2009 Giáo viên Rai, Bạc Liêu Từ 2009 đến nay Trung tâm GDTX Giá Rai-Bạc Liêu P. Giám đốc XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN CỬ ĐI HỌC Ngày 6 tháng 8 năm 2012 (Ký tên, đóng dấu) Ngƣời khai ký tên Hồ Nguyên Khang I
4. LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 6 tháng 8 năm 2012 Ký tên Hồ Nguyên Khang II
5. LỜI CẢM ƠN Xin trân trọng gởi lời cảm ơn đến: TS. Mai Ngọc Luông đã tận tình giúp đỡ và định hướng cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành đề tài. TS. Võ Thị Xuân, cố vấn học tập cao học đã định hướng cho tôi qua các chuyên đề góp phần hoàn chỉnh cho đề tài nghiên cứu. TS. Nguyễn Văn Tuấn, Trưởng khoa sư phạm trường ĐH SPKT TP.HCM. Ban giám hiệu, phòng Đào tạo sau đại học và khoa Sư phạm trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành khóa học. Ban giám đốc và các giáo viên, học sinh của trung tâm Giáo dục thường xuyên Giá Rai, Bạc Liêu đã tạo mọi điều kiện cho tôi thực hiện đề tài. Quý Thầy Cô đã tham gia giảng dạy lớp Cao học ngành Lý luận và phương pháp dạy kỹ thuật 19B. Các anh chị học viên trong lớp cao học khóa 19B ngành Lý luận và phương pháp dạy kỹ thuật, gia đình và bạn bè đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. HỒ NGUYÊN KHANG III
6. TÓM TẮT Trước yêu cầu của thực tiễn xã hội, các cấp học, ngành học đã và đang từng bước đổi mới hoạt động theo hướng đào tạo ra những con người có trình độ cao, năng động, sáng tạo, tự lập, tự chủ và đặt biệt là phải có kỹ năng nghề nghiệp tốt để lao động sản xuất hoặc tham gia vào thị trường lao động nhằm đáp ứng xu hướng công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Ngoài đổi mới mục tiêu, nội dung thì đổi mới PP, cách tổ chức hoạt động dạy học và phương pháp kiểm tra đánh giá là những yếu tố rất quan trọng. Tuy nhiên thực tế giảng dạy nghề Điện dân dụng lớp 11 tại trung tâm GDTX Giá Rai thì phương pháp dạy TH được GV sử dụng chủ yếu vẫn là phương pháp làm mẫu bắt chước và PP kiểm tra đánh giá vẫn là kiểm tra đánh giá sản phẩm cuối cùng. Vì thế dẫn đến học sinh thụ động, ít hứng thú với việc học, thiếu khả năng tự học và yếu trong việc vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn. Kết quả là sau khi kết thúc khóa học kỹ năng TH nghề nghiệp của phần lớn HS không đáp ứng được mục tiêu của môn học, chưa vận dụng được vào thực tiễn lao động sản xuất. Chính vì lý do trên, việc thực hiện đề tài: “Đổi mới phương pháp dạy học thực hành nghề Điện dân dụng lớp 11 theo hướng tích cực hóa người học tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên Giá Rai tỉnh Bạc Liêu” là cần thiết góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại trung tâm. Nội dung của đề tài được triển khai và thể hiện ở ba phần. Đặc biệt, trong phần nội dung đã hệ thống tương đối đầy đủ cơ sở lý luận chung về phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa người học. Trên cơ sở lý thuyết và xác định đúng thực trạng dạy học nghề Điện dân dụng lớp 11 tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên Giá Rai tỉnh Bạc Liêu. Người nghiên cứu lập kế hoạch bài dạy thực hành và lập phiếu đánh giá quy trình thực hành. Qua thực nghiệm 2 bài thực hành ở lớp thực nghiệm và kết quả xử lý thông qua phiếu dự giờ của giáo viên khác cũng như phiếu khảo sát từ phía học sinh ở 2 lớp thực nghiệm và đối chứng đã khẳng định việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực trong giảng dạy nghề Điện dân dụng IV
7. lớp 11 tại Trung tâm Giáo dục thường xuyên Giá Rai tỉnh Bạc Liêu là thiết thực và nâng cao được chất lượng cũng như kết quả học tập của học sinh. Vì vậy, cần triển khai các phương pháp dạy học thực hành như: phương pháp dạy học thực hành 3 bước, phương pháp dạy học thực hành 6 bước và cho học sinh tham gia vào quá trình kiểm tra đánh giá thông qua phiếu đánh giá quy trình thực hành trong giảng dạy nghề Điện dân dụng lớp 11 ở Trung tâm Giáo dục thường xuyên Giá Rai nói riêng và toàn tỉnh Bạc Liêu nói chung. V
8. ABSTRACT Due to the realistic demand of our society, the activities of academic levels have been gradually improved to enhance the quality and the effect of training. Besides the reforms of training objectives and contents, the innovation of teaching methods, organization of teaching activities and methods of assessment tests is a very important factor. However, actual teaching profession Civil electric grade 11 at Gia Rai center of continuation education, the method of teaching practice mostly used by teachers is as a model to imitate and monitoring and evaluation method is to check the final product evaluation. This method makes students passive, less interested in learning, less capable of self-learning ability, and unable to apply gained knowledge to practice. Hence, the implementation of the project: “Renewing methods of teaching practice Civil power grade 11 in a positive way at the Center of Continuing Education – Giá Rai, Bạc Liêu Province” is required to promote students’ activeness as well as training skills and thinking capability. The contents of the subject are organized and presents into three parts. Especially, in content part was relatively complete system of general rationale for teaching methods in a positive way for students. Based on the theories and determine the true status of teaching and learning Civil power at the Center of Continuing Education Giá Rai, Bạc Liêu Province. The researcher has planed for theoretical and practical lessons. Over the experiments for five theoretical and practical lessons have been conducted in experimental class and the results processed through of the teachers who observed the class as well as from the survey of students in two experimental and control classes has confirmed improving teaching Civil power in a positive way at the Center of Continuing Education Giá Rai, Bạc Liêu Province is practically and improve learning result of students. Therefore, the need to implement methods of teaching practice such as practice 3 steps method, practice 6 steps method and have students participate in monitoring and evaluation process through the evaluation process of teaching practice in vocational in teaching Civil power at the Center of Continuing Education Giá Rai, Bạc Liêu Province in particular as well as all over the province in general. VI
9. MỤC LỤC Trang LÝ LỊCH KHOA HỌC I LỜI CAM ĐOAN II LỜI CẢM ƠN III TÓM TẮT IV ABSTRACT VI MỤC LỤC VII DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT XI DANH SÁCH CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH ẢNH XII DANH SÁCH CÁC BẢNG XIV PHẦN MỞ ĐẦU 1 1. Lý do chọn đề tài. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu. 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu. 3 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu. 3 5. Giả thuyết nghiên cứu 3 6. Phạm vi nghiên cứu. 3 7. Phương pháp nghiên cứu. 4 PHẦN NỘI DUNG 5 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO HƢỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƢỜI HỌC. 5 1.1. Các khái niệm liên quan 5 1.1.1. Đổi mới 5 1.1.2. Phương pháp dạy học 5 1.1.3. Đổi mới phương pháp dạy học 6 1.1.4. Tích cực hóa người học 6 1.1.5. Phương pháp dạy học tích cực 6 1.2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu 7 1.2.1. Ở nước ngoài 7 1.2.2. Ở trong nước 8 VII
10. 1.3. Khái quát về phƣơng pháp dạy học 10 1.3.1. Cấu trúc của phương pháp dạy học 10 1.3.2. Phân loại phương pháp dạy học 10 1.3.3. Xu thế phát triển của phương pháp dạy học 11 1.3.4. Lựa chọn phương pháp dạy học 12 1.4. Khái quát về phƣơng pháp dạy học tích cực 13 1.4.1. Đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực 13 1.4.2. Bản chất của PPDH theo hướng tích cực hóa người học 15 1.4.3. Các biện pháp tích cực hóa học tập 16 1.4.4. Sự khác nhau giữa hai mô hình dạy học truyền thống và dạy học tích cực 18 1.5. Các phƣơng pháp dạy học theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học. 20 1.5.1. Phương pháp khám phá có hướng dẫn 20 1.5.2. Phương pháp dạy học giải quyết vấn đề 21 1.5.3. Phương pháp thảo luận 23 1.5.4. Phương pháp “Học dựa trên dự án” 25 1.5.5. Dạy học định hướng hoạt động 27 1.6. Phƣơng pháp dạy học thực hành 28 1.6.1. Khái quát về phương pháp dạy học thực hành 28 1.6.2. Quá trình hình thành kỹ năng 29 1.6.3. Quy trình thiết kế bài dạy thực hành 30 1.6.4. Yêu cầu khi vận dụng phương pháp hướng dẫn HS thực hành 32 1.6.5. Ưu điểm và hạn chế của phương pháp dạy học thực hành 33 1.6.6. Các phương pháp dạy thực hành 34 1.7. KẾT LUẬN CHƢƠNG I 38 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG DẠY HỌC NGHỀ ĐIỆN DÂN DỤNG LỚP 11 TẠI TRUNG TÂM GDTX GIÁ RAI – BẠC LIÊU 40 2.1. Giới thiệu về trung tâm 40 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển 40 2.1.2. Những thành tựu trong lĩnh vực giáo dục trung tâm đạt được 41 2.1.3. Chủ trương của trung tâm về nâng cao hiệu quả giáo dục 42 VIII
11. 2.2. Thực trạng dạy học thực hành nghề Điện dân dụng lớp 11 tại trung tâm GDTX Giá Rai – Bạc Liêu 42 2.2.1. Mục tiêu, phạm vi, đối tượng và thời gian khảo sát 42 2.2.2. Nội dung, hình thức và kết quả khảo sát 43 2.3. Nhận xét thực trạng dạy học thực hành nghề Điện dân dụng lớp 11 tại các trung tâm, nguyên nhân thực trang 60 2.3.1. Nhận xét thực trang dạy học thực hành nghề Điện dân dụng lớp 11 tại các trung tâm 60 2.3.2. Những nguyên nhân chính của thực trạng trên là 61 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 62 Chƣơng 3. ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY THỰC HÀNH NGHỀ ĐIỆN DÂN DỤNG LỚP 11 THEO HƢỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƢỜI HỌC TẠI TRUNG TÂM GDTX GIÁ RAI – BẠC LIÊU 63 3.1. Phân tích nội dung chƣơng trình nghề Điện dân dụng lớp 11 63 3.1.1. Mục tiêu chương trình nghề Điện dân dụng lớp 11 63 3.1.2. Nội dung môn học 64 3.2. Cơ sở đề xuất đổi mới phƣơng pháp dạy học thực hành theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học cho nghề Điện dân dụng lơp 11 64 3.2.1. Đề xuất phương pháp dạy học thực hành 64 3.2.2. Đề xuất phương pháp kiểm tra đánh giá 65 3.3. Vận dụng PP dạy TH 3 bƣớc và 6 bƣớc trong dạy nghề Điện dân dụng lớp 11 67 3.3.1. PP dạy thực hành 3 bước 67 3.3.2. PP dạy thực hành 6 bước 68 3.4. Xây dựng kế hoạch bài dạy TH và bài kiểm tra đánh giá điển hình cho nghề Điện dân dụng lớp 11 theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học. 72 3.5. Thực nghiệm sƣ phạm 89 3.5.1. Mục đích thực nghiệm 89 3.5.2. Đối tượng thực nghiệm 89 3.5.3. Nội dung thực nghiệm 89 3.5.4. Tiến hành thực nghiệm sư phạm và tổ chức dự giờ 89 IX
12. 3.5.5. Xử lý kết quả thực nghiệm 90 Kết luận chƣơng 3 104 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 106 1. Kết luận 106 1.1. Tóm tắt đề tài 106 1.2. Tự nhận xét đề tài 107 1.3. Hướng phát triển của đề tài 107 2. Kiến nghị 107 2.1. Về phía trung tâm 107 2.2. Về phía giáo viên 108 2.3. Về phía học sinh 108 TÀI LIỆU THAM KHẢO 109 PHỤ LỤC 112 X
13. DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1 ATLĐ An toàn lao động 2 ĐC Đối chứng 3 ĐDD Điện dân dụng 4 GDTX Giáo dục thường xuyên 5 GV Giáo viên 6 HS Học sinh 7 KTHN Kỹ thuật hướng nghiệp 8 LLDH Lý luận dạy học 9 ND Nội dung 10 PP Phương pháp 11 PPDH Phương pháp dạy học 12 QTDH Quá trình dạy học 13 SGK Sách giáo khoa 14 TCH Tích cực hóa 15 TH Thực hành 16 TN Thực nghiệm XI