Luận văn Dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn Tin Học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1 huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn Tin Học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1 huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LÊ THANH NGUYỆT DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC MÔN TIN HỌC LỚP 9 TẠI TRƯỜNG THCS TAM ĐÔNG 1 HUYỆN HÓC MÔN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC - 601401 S KC 0 0 4 0 2 2 Tp. Hồ Chí Minh, tháng 07 năm 2013
2. CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. Phan Gia Anh Vũ Cán bộ chấm nhận xét 1: TS. Nguyễn Văn Tuấn Cán bộ chấm nhận xét 2: TS. Dương Thị Kim Oanh Luận văn thạc sĩ được bảo vệ trước HỘI ĐỒNG CHẤM BẢO VỆ LUẬN VĂN THẠC SĨ TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT Ngày 12 tháng 07 năm 2013 i
3. LÝ LỊCH KHOA HỌC I. LÝ LỊCH SƠ LƯỢC Họ và tên: Lê Thanh Nguyệt Giới tính: Nữ Sinh ngày 07 tháng 07 năm 1978 Nơi sinh: Long An Quê quán: Củ Chi, TPHCM Dân tộc: Kinh Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường THCS Tam Đông 1, Huyện Hóc Môn, TP HCM. Địa chỉ nhà riêng: c1/15 Tân Thới 3 Tân Hiệp Hóc Môn, TP HCM. Điện thoại cơ quan: 08-38914557 Điện thoại: 0902000585 Email: ltnguyet28@gmail.com II. QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO 1. Đại học: Hệ đào tạo: TC Thời gian đào tạo: 2004-2009 Nơi học: Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh Ngành học: Tin học 2. Thạc sĩ: Hệ đào tạo: Chính quy tập trung Thời gian đào tạo: 2011 – 2013 Nơi học: Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật TP Hồ Chí Minh Ngành học: Giáo dục học Tên luận văn: Dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn Tin Học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1 huyện Hóc Môn, TPHCM. Ngày và nơi bảo vệ luận văn: Ngày 12 tháng 07 năm 2013 tại trường Đại học Sư phạm kỹ thuật TP.HCM. Người hướng dẫn: TS. PHAN GIA ANH VŨ 3. Trình độ ngoại ngữ: B1 Anh văn ii
4. III. QUÁ TRÌNH CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN Thời gian Nơi công tác Công việc đảm nhiệm Tháng 09 năm 2004 đến Trường THCS Tam Đông Giáo viên dạy môn Tin nay 1 huyện Hóc Môn, học TP.HCM XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN CỬ ĐI HỌC Ngày 26 tháng 06 năm 2013 (Ký tên, đóng dấu) Người khai ký tên Lê Thanh Nguyệt iii
5. LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 26 tháng 06 năm 2013 Tác giả luận văn LÊ THANH NGUYỆT iv
6. LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin cảm ơn chân thành đến PGS.TS Võ Thị Xuân đã tận tình, ân cần hướng dẫn và luôn hết lòng giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình thực hiện chuyên đề 1 và chuyên đề 2. Tôi xin cảm ơn chân thành đến TS Phan Gia Anh Vũ đã nhiệt tình, hết lòng giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn Quý Thầy, Cô khoa Sư phạm kỹ thuật, giảng viên đã truyền đạt những kiến thức, kinh nghiệm quý báu tạo nền tảng cho tôi có thể thực hiện đề tài nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Quý Thầy, Cô đang công tác, các em học sinh lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1 đã tham gia thực hiện điều tra, đóng góp ý kiến nhằm giúp cho đề tài nghiên cứu ngày càng hoàn thiện. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình, tất cả các bạn cao học Khóa 19B ngành Giáo Dục Học, cùng các bạn bè và đồng nghiệp đã hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Xin trân trọng cảm ơn. Tp. HCM, ngày 26 tháng 06 năm 2013 Tác giả LÊ THANH NGUYỆT v
7. TÓM TẮT LUẬN VĂN Ngày nay, hòa vào xu thế đổi mới giáo dục để hội nhập, giáo dục nước ta cần phải đổi mới một cách mạnh mẽ và toàn diện. Ngoài đổi mới về mục tiêu, chương trình thì đổi mới về phương pháp dạy học là yếu tố rất quan trọng góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Riêng tại trường THCS Tam Đông 1, với đối tượng người học là học sinh lớp 9 thì việc đổi mới phương pháp dạy học cần được quan tâm và ưu tiên thực hiện. Chính vì vậy, người nghiên cứu tiến hành thực hiện đề tài: Dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn Tin học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1 huyện Hóc Môn, TP HCM là cần thiết, có ý nghĩa và mang tính thực tiễn cho trường. Luận văn gồm 3 phần: Phần mở đầu: Nêu rõ lý do, mục tiêu, nhiệm vụ, đối tượng nghiên cứu, giới hạn nội dung và phương pháp nghiên cứu. Phần nội dung: Trình bày trong 3 chương, tập trung vào những vấn đề sau: Tìm hiểu cơ sở lý luận về việc áp dụng quy trình dạy học theo hướng tích cực hóa người học; phân tích thực trạng của việc dạy học môn Tin học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1; tổ chức dạy học theo hướng tích cực hóa người học cho môn Tin học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1 qua quá trình thực nghiệm và sau đó đánh giá kết quả đạt được. Phần kết luận và khuyến nghị: Trình bày những kết quả đạt được của quá trình nghiên cứu như: đánh giá được thực trạng dạy học môn Tin học lớp 9, thiết kế các bài giảng điển hình, cùng các bài kiểm tra và tiêu chuẩn đánh giá cho môn học này theo hướng tích cực hóa người học; tiến hành dạy thực nghiệm và đánh giá kết quả của việc áp dụng quy trình dạy học theo hướng tích cực hóa người học. Bên cạnh đó, đề tài cũng nêu lên những vấn đề còn băn khoăn khi áp dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học theo hướng tích cực hóa người học cho môn Tin học lớp 9 trong điều kiện hiện tại, cũng như nêu lên những định hướng cho sự phát triển của đề tài. Để việc áp dụng quy trình dạy học theo hướng tích cực hóa người học được hiệu quả hơn, đề tài nêu lên những khuyến nghị cần quan tâm thực hiện từ phía lãnh đạo nhà trường cũng như từ phía giáo viên và học sinh. vi
8. ABSTRACT In order to catch up recent trend in reformation for global integration, our education system needs an aggressively comprehensive innovation. Besides changing educational goals, a very important factor contributing to the improvement of teaching quality is the teaching methods reformation program. Particularly in Tam Dong 1 Junior High School, this reformation program needs to be considered and implemented with high priority among 9th grade students as research objects. So, the researcher found it necessary, meaningful and practical to carry out the subject: “Teaching Information Technology for 9th grade students with positive approaches at Tam Dong 1 Junior High School, Hoc Mon District, HCMc”. Research Contents Part 1: Introduction, clearly states reasons, goals, missions, objects, content scope and methodology of the research. Part 2: Main contents, presents in 3 chapters with a concentration on these following issues: Understanding the theoretical framework for the application of teaching method with positive approaches; Analyzing current situation in teaching Information Technology for 9th grade students at Tam Dong 1; Organizingempirical teaching trialswith positive approaches at Tam Dong 1, and thereby evaluating achieved results. Part 3: Conclusion and Recommendation, presenting achievements of the research: be able to analyze the current situation of teaching Information Technology for 9th grade students and to construct typical model lectures, tests as well as a standard of evaluation for this subject; conduct empirical teaching trials and evaluate the results of applying teaching process with positive approaches. Besides, the research raises concerned issues when applying teaching methods with positive approaches for that subject in current condition as well as orientations for the further development of this research. For better results and effective applications, the research proposes recommendations for school administrations as well as teachers and students which need consideration and implementation. vii
9. MỤC LỤC Lý lịch khoa học ii Lời cam đoan iv Lời cảm ơn v Tóm tắt luận văn vi Mục lục viii Danh mục các chữ viết tắt trong luận văn xii Danh mục sơ đồ - biểu đồ xiv Danh mục các bảng xv Danh mục hình ảnh xvii Danh mục phụ lục xviii PHẦN 1: MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1 2. MỤC TIÊU THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 2 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 2 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU 2 5. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU 2 6. GIỚI HẠN ĐỀ TÀI 3 7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3 7.1 Phương pháp nghiên cứu tài liệu 3 7.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 3 7.3 Phương pháp thống kê toán học 4 8. CẤU TRÚC LUẬN VĂN 4 PHẦN 2: NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 6 1.1 TỒNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 6 1.1.1 Trên thế giới 6 1.1.2 Trong nước 8 1.2 CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI 10 1.2.1 Dạy học 10 1.2.2 Tích cực hóa 11 viii
10. 1.2.3 Tích cực hóa người học 12 1.2.4 Dạy học theo hướng tích cực hóa người học 12 1.3 NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN TÍNH TÍCH CỰC HỌC TẬP CỦA NGƯỜI HỌC 12 1.3.1 Động cơ học tập 12 1.3.1.1 Khái niệm động cơ học tập 12 1.3.1.2 Sự hình thành động cơ trong học tập 13 1.3.2 Phương pháp dạy học 14 1.3.3 Phương pháp học tập 15 1.3.4 Điều kiện học tập 15 1.3.5 Đặc điểm của sự phát triển trí tuệ của lứa tuổi người học THCS 16 1.4 VẬN DỤNG CÁC LÝ THUYẾT HỌC TẬP VÀO DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC 18 1.4.1 Thuyết hoạt động 18 1.4.2 Thuyết nhận thức 19 1.4.3 Thuyết kiến tạo 20 1.4.4 Thuyết thang bậc nhu cầu của con người 22 1.5 PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC 24 1.5.1 Phương pháp thuyết trình 24 1.5.2 Phương pháp vấn đáp 26 1.5.3 Dạy học theo nhóm 27 1.5.4 Dạy học theo phương pháp đặt và giải quyết vấn đề 29 1.6 MỘT SỐ KỸ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC 31 1.6.1 Động não 31 1.6.2 Động não viết 32 1.6.3 Kỹ thuật XYZ 33 1.6.4 Lược đồ tư duy 34 1.7 ĐIỀU KIỆN ÁP DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DHTC 35 1.8 ĐẶC ĐIỂM CỦA MÔN TIN HỌC THCS 38 1.9 CƠ SỞ TRIỂN KHAI DẠY HỌC TÍCH CỰC 38 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 40 ix
11. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG GIẢNG DẠY MÔN TIN HỌC LỚP 9 TẠI TRƯỜNG THCS TAM ĐÔNG 1 2.1 Giới thiệu tổng quan về trường 41 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển 41 2.1.2 Đặc điểm tình hình hiện nay của nhà trường 42 2.1.3 Tình hình nhân sự tại trường THCS Tam Đông 1 42 2.1.4 Phương hướng, nhiệm vụ trường THCS Tam Đông1 năm học 12-13 44 2.2 Giới thiệu sơ lược về tổ bộ môn Tin Học 45 2.3 Giới thiệu chương trình môn Tin Học bậc THCS 46 2.4. Thực trạng dạy học môn Tin học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1 47 2.4.1 Mục tiêu và đối tượng khảo sát 47 2.4.2 Thiết kế bộ công cụ và chọn mẫu khảo sát 49 2.4.3 Xử lý và đánh giá kết quả khảo sát 49 2.4.3.1 Thống kê mẫu điều tra học sinh đang học môn Tin học lớp 9 49 2.4.3.2 Thống kê mẫu điều tra giáo viên đang tham gia giảng dạy môn Tin học 57 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 62 CHƯƠNG 3: TRIỂN KHAI DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC MÔN TIN HỌC LỚP 9 TẠI TRƯỜNG THCS TAM ĐÔNG 1 64 3.1 Cơ sở triển khai dạy học theo hướng tích cực cho một số bài cụ thể 64 3.1.1 Lý do chọn bài giảng 64 3.1.2 Kế hoạch, thiết bị cho bài giảng 64 3.1.3 Chọn lựa phương pháp dạy học 65 3.1.4 Chọn lựa phương pháp đánh giá 68 3.2 Tổ chức dạy học tích cực hóa người học môn Tin học lớp 9 69 3.2.1 Xây dựng kế hoạch bài học theo hướng tích cực hóa người học 69 3.2.2 Cấu trúc giáo án của một tiết dạy 70 3.2.3 Thiết kế các bài dạy theo hướng tích cực hóa người học môn Tin học lớp 9 72 x
12. 3.3 Thực nghiệm sư phạm 82 3.3.1 Mục đích, nội dung, đối tượng dạy thực nghiệm 82 3.3.1.1 Mục đích thực nghiệm 82 3.3.1.2 Nội dung dạy thực nghiệm 83 3.3.1.3 Đối tượng 83 3.3.1.4 Nội dung thực nghiệm sư phạm và tổ chức dự giờ 84 3.3.2 Xử lý kết quả sau những lần thực nghiệm 85 3.3.2.1 Lần 1: Bài 4 – Tìm hiểu thư điện tử 85 3.3.2.2 Lần 2: Bài 6 – Bảo vệ thông tin trong máy tính, bài 7 – Tin học xã hội hóa 98 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 120 PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 121 1. KẾT LUẬN 121 1.1 Tóm tắt đề tài 121 1.2 Nhận xét đánh giá 121 1.3 Hướng phát triển đề tài 122 2. KIẾN NGHỊ 123 TÀI LIỆU THAM KHẢO 125 PHỤ LỤC từ trang 1 đến 110 của phần Phụ Lục xi
13. CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN STT Từ viết tắt Nội dung 1 CB-CNV cán bộ công nhân viên 2 CĐSP cao đẳng sư phạm 3 CNH-HĐH công nghiệp hóa - hiện đại hóa 4 CNTT công nghệ thông tin 5 CSVC cơ sở vật chất 6 ĐC đối chứng 7 ĐDDH đồ dùng dạy học 8 DH dạy học 9 ĐH đại học 10 DHDA dạy học dự án 11 GD giáo dục 12 GD-ĐT giáo dục - đào tạo 13 GQVĐ giải quyết vấn đề 14 GV giáo viên 15 HK học kì 16 HS học sinh 17 KT kiểm tra 18 LLDH lý luận dạy học 19 NCKH nghiên cứu khoa học 20 ND nội dung 21 PP phương pháp 22 PPDH phương pháp dạy học 23 PPDHTC phương pháp dạy học tích cực 24 PPDHTCH phương pháp dạy học tích cực hóa 25 PPGD phương pháp giảng dạy 26 PTDH phương tiện dạy học 27 QTDH quy trình dạy học xii
14. STT Từ viết tắt Nội dung 28 SGK sách giáo khoa 29 TC tích cực 30 TCH tích cực hóa 31 THCS trung học cơ sở 32 THPT trung học phổ thông 33 TN thực nghiệm 34 TP HCM thành phố Hồ Chí Minh 35 UBND ủy ban nhân dân 36 VN Việt Nam 37 XN xã hội xiii
15. DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ STT NỘI DUNG TRANG 1 Sơ đồ1.1 Cấu trúc hoạt động ( A.N. Leonchiep1903-1979) 18 2 Sơ đồ 1.2 Mô hình các vùng phát triển nhận thức của Vugotxky 20 3 Sơ đồ 1.3 Chu trình kiến tạo tri thức 21 4 Sơ đồ 1.4 Thang bậc nhu cầu của Maslow (Mô hình 5 bậc) 22 5 Sơ đồ1.5 Đổi mới phương pháp dạy học 39 6 Biểu đồ 2.1 Cơ cấu giới tính của học sinh 50 7 Biểu đồ 2.2 Cơ cấu con thứ trong gia đình 50 8 Biểu đồ 2.3 Cơ cấu thông tin về nơi đến của học sinh 50 9 Biểu đồ 2.4 Tỉ lệ đánh giá phương tiện dạy học 58 10 Biểu đổ 3.1 Ý kiến HS khi tham gia buổi học 90 11 Biểu đồ 3.2 Nhận xét tỉ lệ hiểu bài của học sinh 91 12 Biểu đồ 3.3 Mức độ kỹ năng hỏi và trả lời của học sinh 92 13 Biểu đồ 3.4 Phân phối tần số bài kiểm tra sau thực nghiệm lần 1 95 14 Biểu đồ 3.5 Nhận xét mức độ hiểu bài của học sinh 107 15 Biểu đồ 3.6 Khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn 111 16 Biểu đồ 3.7 Phân phối tần số bài kiểm tra sau lần thực nghiệm 2 115 xiv
16. DANH MỤC CÁC BẢNG STT NỘI DUNG TRANG 1 Bảng 1.1 Mức trình độ đặt và giải quyết vấn đề 30 2 Bảng 2.1 Đánh giá lý do học sinh học chọn môn tin học 51 3 Bảng 2.2 Đánh giá mức độ sử dụng thường xuyên về các PPDH 52 4 Bảng 2.3 Ý kiến học sinh về mức độ hoạt động của giáo viên 53 5 Bảng 2.4 Ý kiến của học sinh khi tham gia học môn Tin học 55 6 Bảng 2.5 Mức độ đạt được trong việc học môn Tin học của học sinh 56 7 Bảng 2.6 Mức độ sử dụng PPDH của GV 57 8 Bảng 2.7 Khó khăn khi áp dụng các PPDH tích cực 58 Bảng 2.8 Đánh giá mức độ sử dụng các biện pháp tích cực hóa 9 59 người học của giáo viên 10 Bảng 2.9 Hình thức kiểm tra đánh giá môn Tin học 60 11 Bảng 3.1 Mục tiêu – phương pháp bài 4 66 12 Bảng 3.2 Mục tiêu – phương pháp bài 6 66 13 Bảng 3.3 Mục tiêu – phương pháp bài 7 67 Bảng 3.4 So sánh hoạt động dạy học giữa tiết thực nghiệm và tiết 14 85 đối chứng Bảng 3.5 Tổng hợp ý kiến đánh giá kết quả thực nghiệm lần 1 của 15 88 giáo viên 16 Bảng 3.6 Nhận xét của học sinh về không khí lớp học 91 Bảng 3.7 Thống kê điểm trung bình bài kiểm tra sau lần thực 17 94 nghiệm thứ nhất 18 Bảng 3.8 Phân phối tần số bài kiểm tra sau thực nghiệm lần 1 95 19 Bảng 3.9 Xếp hạng kết quả học tập qua lần thực nghiệm thứ 1 96 20 Bảng 3.10 Hoạt động của học sinh trong tiết thực nghiệm lần 1 97 xv
17. STT NỘI DUNG TRANG Bảng 3.11 So sánh hoạt động dạy học giữa lớp thực nghiệm và lớp 21 99 đối chứng 22 Bảng 3.12 Nhận xét các tiêu chí dạy học tích cực 102 23 Bảng 3.13 Kế hoạch học tập cho môn Tin học của học sinh 106 24 Bảng 3.14 Mức độ phù hợp các PPDH giáo viên đã sử dụng 107 Bảng 3.15 Nhận xét của học sinh về không khí lớp học khi tổ chức 25 108 hoạt động nhóm 26 Bảng 3.16 Nhận xét của học sinh về kỹ năng hỏi và trả lời câu hỏi 109 Bảng 3.17 Nhận xét của học sinh về khả năng tư duy qua các tiết 27 109 học tích cực 28 Bảng 3.18 Nhận xét của học sinh vào niềm tin bản thân 110 Bảng 3.19 Nhận xét của học sinh tham gia vào hoạt động chung 29 110 của lớp 30 Bảng 3.20 Nhận xét về mức độ giáo viên vấn đáp 111 Bảng 3.21 Thống kê điểm trung bình bài kiểm tra sau lần thực 31 114 nghiệm thứ hai 32 Bảng 3.22 Phân phối tần số bài kiểm tra sau lần thực nghiệm thứ 2 115 33 Bảng 3.23 Xếp hạng kết quả học tập qua lần thực nghiệm thứ 2 116 34 Bảng 3.24 Tổng hợp các hoạt động của học sinh lần 2 119 xvi
18. DANH MỤC CÁC HÌNH STT NỘI DUNG TRANG 1 Hình 2.1 Khung cảnh ngôi trường THCS Tam Đông 1 41 2 Hình 2.2 Tập thể giáo viên tổ bộ môn Tin học 46 3 Hình 2.3 Người nghiên cứu phát phiếu khảo sát thực trạng 48 4 Hình 2.4 Học sinh trả lời phiếu khảo sát thực trạng 48 5 Hình 3.1 Học sinh tham gia hoạt động học tập 87 6 Hình 3.2 Học sinh tham gia hoạt động học tập 87 7 Hình 3.3 Học sinh làm bài kiểm tra sau khi thực nghiệm lần 1 93 8 Hình 3.4 Học sinh làm bài kiểm tra sau khi thực nghiệm lần 1 93 9 Hình 3.5 Học sinh tích cực tham gia phát biểu 91 10 Hình 3.6 Học sinh tham gia hoạt động nhóm 98 11 Hình 3.7 Học sinh thuyết trình 99 12 Hình 3.8 Giáo viên dự giờ 101 13 Hình 3.9 Học sinh thảo luận nhóm 105 14 Hình 3.10 Kết quả thảo luận nhóm 106 15 Hình 3.11 Học sinh làm bài kiểm tra lần 2 113 16 Hình 3.12 Học sinh làm bài kiểm tra lần 2 113 17 Hình 3.13 Học sinh tổng hợp các hoạt động 118 18 Hình 3.14 Học sinh tổng hợp các hoạt động 119 xvii
19. DANH MỤC PHỤ LỤC Nội dung Trang Phụ lục 1: Phân phối chương trình môn Tin học bậc THCS 1 Phụ lục 2: Danh sách học sinh lớp thực nghiệm, lớp đối chứng 15 Phụ lục 3: Thiết kế bài giảng lớp đối chứng 21 Phụ lục 4: Thiết kế kịch bản sư phạm lớp thực nghiệm bài 6 – bài 7 29 Phụ lục 5: Phiếu lấy ý kiến học sinh về thực trạng môn Tin học lớp 9 47 Phụ lục 6: Phiếu lấy ý kiến giáo viên về thực trạng môn Tin học lớp 9 51 Phụ lục 7: Phiếu lấy ý kiến học sinh sau khi thực nghiệm lần 1 54 Phụ lục 8: Phiếu lấy ý kiến giáo viên sau khi thực nghiệm lần 1 57 Phụ lục 9: Phiếu lấy ý kiến học sinh sau khi thực nghiệm lần 2 60 Phụ lục 10: Phiếu lấy ý kiến giáo viên sau khi thực nghiệm lần 2 64 Phụ lục 11: Phiếu hoạt động học tập 68 Phụ lục 12: Đề kiểm tra lần 1 69 Phụ lục 13: Đề kiểm tra lần 2 72 Phụ lục 14: Hình ảnh quá trình nghiên cứu 75 Phụ lục 15: Các bảng xử lý SPSS 78 xviii
20. PHẦN 1: MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Con người là chủ thể của sự phát triển xã hội. Đào tạo con người phát triển toàn diện là nhiệm vụ của giáo dục và trong từng giai đoạn lịch sử khác nhau yêu cầu về mẫu người theo mục tiêu đào tạo cũng khác nhau, dẫn đến những nội dung, phương pháp giáo dục khác nhau. Nhận thức được vai trò quan trọng của giáo dục trong sự nghiệp phát triển đất nước, ngay từ đại hội lần thứ VII Đảng ta xác định: “Cùng với khoa học và công nghệ giáo dục và đào tạo được xem là quốc sách hàng đầu”. Đến nay nền giáo dục nước ta đã có nhiều cải cách, thay đổi cả về nội dung và phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Dù vậy những kết quả đạt được chưa đáp ứng được yêu cầu của xã hội, chất lượng giáo dục nói chung còn thấp, nội dung còn nặng về hàn lâm, lý thuyết, phương pháp giảng dạy vẫn còn nặng về lối truyền thụ áp đặt một chiều không kích thích người học; vì vậy người học thiếu những kỹ năng cần thiết đáp ứng nhu cầu thực tế. Kết quả này do nhiều nguyên nhân, việc tìm hiểu và khắc phục các nguyên nhân đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học nói chung và của cá nhân người dạy nói riêng. Vì vậy, các quốc gia, từ những nước đang phát triển đến những nước phát triển đều nhận thức được vai trò và vị trí hàng đầu của giáo dục, đều phải đổi mới để có thể đáp ứng một cách năng động hơn, hiệu quả hơn, trực tiếp hơn những nhu cầu của sự phát triển đất nước. Rèn luyện cho người học tính tích cực trong học tập được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm. Trong Luật giáo dục, điều 24.2 đã ghi: “phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho người học”. Có nhiều nguyên nhân tác động đến chất lượng dạy học và tạo sự tích cực trong hoạt động học tập của học sinh. Có những nguyên nhân ở cấp độ vĩ mô mà để giải quyết cần có sự cố gắng đồng bộ từ nhiều phía, nhưng cũng có những nguyên nhân ở cấp độ vi mô mà trong nội tại từng cơ sở đào tạo, việc giải quyết 1
21. nguyên nhân nào cũng góp phần mang lại hiệu quả giáo dục, cả ở góc độ kiến thức và kỹ năng cho người học – chất lượng giáo dục. Với những lý do trên, tác giả chọn đề tài nghiên cứu: “Dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn Tin Học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1 huyện Hóc Môn, TPHCM.” nhằm nghiên cứu tính khả thi, hiệu quả của phương pháp dạy học này. 2. MỤC TIÊU THỰC HIỆN ĐỀ TÀI Tổ chức dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn Tin Học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1 huyện Hóc Môn, TPHCM. 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Để giải quyết mục tiêu nghiên cứu trên, người nghiên cứu tập trung nghiên cứu các vấn đề sau: 1. Nghiên cứu cơ sở lý luận dạy học tích cực. 2. Nghiên cứu thực trạng dạy học môn Tin Học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1. 3. Tổ chức dạy học tích cực hóa người học môn Tin Học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1. 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu: - Vấn đề dạy học theo hướng tích cực hóa người học. Khách thể nghiên cứu: - Hoạt động dạy học môn Tin học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1. - Người học và giáo viên dạy Tin học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1. 5. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU Hiện nay, việc dạy học một số bài học trong chương trình môn Tin học lớp 9 tại trường THCS Tam Đông 1 chưa kích thích tính tích cực, chủ động của người học. Vì vậy, nếu áp dụng quy trình dạy học theo hướng tích cực hóa người học mà người nghiên cứu đã đề xuất thì sẽ gia tăng tính tích cực, chủ động cho người học trong quá trình học tập các bài học này. 2