Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và ngành chăn nuôi Việt Nam - Thực trạng và những chuẩn bị cần thiết

Nội dung text: Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và ngành chăn nuôi Việt Nam - Thực trạng và những chuẩn bị cần thiết

1. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và ngành chăn nuôi Việt Nam - Thực trạng và những chuẩn bị cần thiết Nguyễn Tiến Dũng Mai Quang Hợp Trường Đại học Kinh tế - Luật, ĐHQG HCM - Email: ntdung@uel.edu.vn (Bài nhận ngày 02 tháng 6 năm 2016, hoàn chỉnh sửa chữa ngày 12 tháng 7 năm 2016) TÓM TẮT Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương thế so sánh của mỗi lĩnh vực là không giống (Trans - Pacific Partnership Agreement sau nhau. Nông nghiệp vẫn luôn khẳng định là một đây gọi tắt là TPP) là hiệp định thương mại tự trong tam trụ của nền kinh tế, ngành thủy sản do tiêu chuẩn cao, phạm vi ảnh hưởng rộng được đánh giá là sẽ có lợi thế cao nhất, trong bao gồm rất nhiều lĩnh vực quan trọng của nền khi đó ngành chăn nuôi có nhiều yếu kém và kinh tế. Hiệp định này được đánh giá là hiệp lạc hậu so với các nước nhóm TPP. Ngành định của thế kỷ 21. Việt Nam là nước có mức chăn nuôi muốn tồn tại và phát triển để có thể độ phát triển thấp so với 11 nước còn lại trong hòa nhập vào thị trường chung, cần có những nhóm. Vì vậy, việc gia nhập TPP sẽ mang lại tái cơ cấu mạnh mẽ và quyết liệt. Từ những cho Việt Nam nhiều lợi ích nhất, nhưng cũng phân tích thực trạng ngành chăn nuôi, tác giả đối mặt với nhiều thách thức khắc nghiệt. Mức đưa ra một số gợi ý chuẩn bị cho ngành chăn độ cơ hội và thách thức là khác nhau ở các lĩnh nuôi trong thời kỳ hội nhập quốc tế sâu rộng. vực, ngành nghề của kinh tế Việt Nam bởi lợi Từ khóa: Ngành nông nghiệp, chăn nuôi Việt Nam, TPP. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ của Việt Nam. TPP được xem là một trong Trong tiến trình 30 năm đổi mới, cho thấy những hiệp định thương mại có tầm ảnh hưởng để tăng trưởng và phát triển bền vững thì hội và ý nghĩa hết sức lớn đối với các nước trong nhập quốc tế là một trong những chiến lược ở nhóm cũng như thương mại thế giới. Dưới tên tầm vĩ mô được Đảng và Nhà nước hết sức gọi hiệp định thương mại nhưng TPP không chỉ quan tâm. Việt Nam đã tham gia ký kết hiệp dừng lại ở việc tự do thương mại mà còn nhằm định thương mại tự do với nhiều đối tác có sức thiết lập luật chơi tự do thương mại, thúc đẩy phát triển và tầm ảnh hưởng quốc tế lớn. Năm luân chuyển dòng vốn và lao động, đặc biệt là 2015, các nước đã cơ bản thống nhất thông qua thiết lập, hoàn thiện các thể chế phục vụ cho nội dung của TPP hướng tới việc ký chính thức các mục tiêu trên. Là nước kém phát triển nhất trong tương lai. Đây có thể được xem là một trong nhóm 12 nước, Việt Nam sẽ có nhiều cơ bước ngoặt lớn trong lịch sử phát triển kinh tế hội cũng như thách thức nhất để củng cố, hoàn Trang 37
2. SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No Q4 - 2016 thiện thể chế, nhất là thể chế kinh tế thị trường sức quan trọng của Việt Nam. Năm 2014, các sao cho phù hợp với tiêu chuẩn chung của các nước trong TPP và AEC chiếm tới 51% thị nước trong khối TPP. Các thành viên trong trường xuất khẩu của Việt Nam. khối TPP đều là những đối tác thương mại hết Bảng 1. Các Hiệp định thương mại tự do Việt Nam đã ký kết đến nay Phạm vi (% Khuôn khổ Đối tác Hiệu lực Hoàn thành số dòng thuế) WTO 100 2007 2019 AFTA Nội khối ASEAN 97 1999 2015/2018 ACFTA ASEAN – Trung Quốc 90 2005 2015/2018 AKFTA ASEAN – Hàn Quốc 86 2007 2016/2018 AANZFTA ASEAN – Úc – New Zealand 90 2009 2018/2020 AIFTA ASEAN – Ấn Độ 78 2010 2020 AJCEP ASEAN – Nhật Bản 87 2008 2025 VJEPA Việt Nam – Nhật Bản 92 2009 2026 VCFTA Việt Nam – Chile 89 2014 2030 VKFTA Việt Nam – Hàn Quốc 88 2016 2031 Việt Nam – Liên minh Hải quan Nga VCUFTA 90 2016 2027 – Belarus - Kazakhstan Nguồn: Nguyễn Đức Thành và các cộng sự, 2015 Hình 1. Cơ cấu xuất khẩu Việt Nam theo đối tác, giai đoạn 1990-2014 Nguồn: Nguyễn Đức Thành và các cộng sự, 2015 Trang 38
3. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 Đồng thời, tỷ trọng nhập khẩu của hai khối giữa Việt Nam với các nước trong khối TPP là này của Việt Nam là 38%. Điều này chứng tỏ, hết sức quan trọng. vị thế và tầm ảnh hưởng lợi ích thương mại Hình 2. Cơ cấu nhập khẩu Việt Nam theo đối tác, giai đoạn 1990-2014 Nguồn: Nguyễn Đức Thành và các cộng sự, 2015 Mặc dù nông nghiệp được xem là một chung của nhân loại, trước hay sau Việt Nam ngành có lợi thể lớn khi tham gia vào cộng cũng phải gia nhập các cộng đồng kinh tế. Hội đồng các nước TPP. Tuy nhiên, lợi thế này nhập và liên kết là xu hướng tất yếu khách quan không đảm bảo cho toàn ngành, ngành chăn nếu không muốn tụt hậu. Việc gia nhập, tạo sức nuôi được cho là ngành chịu thách thức nhất ép để ngành chăn nuôi, bộ máy chính quyền của việc tham gia TPP. Có nhiều chuyên gia liên quan giảm sức ì và vận động không ngừng, cho rằng ngành chăn nuôi đang rất yếu, sẽ trở đổi mới để tồn tại, đồng thời, ngành chăn nuôi nên lao đao trước “gió lớn”. Theo kết quả cũng tận dụng được những dòng vốn đầu tư, nghiên cứu mới đây của nhóm nghiên cứu tiến bộ khoa học kỹ thuật, nguồn giống, nguồn VEPR1 thì trong trường hợp tham gia tự do hóa thức ăn có chất lượng áp dụng vào quá trình thương mại, sản lượng các ngành chăn nuôi đều chăn nuôi, chế biến và tiêu thụ, xuất khẩu. Việt giảm, ngoại trừ nhóm động vật sống. Thu hẹp Nam đi lên từ nông nghiệp và đến thời điểm sản xuất dẫn tới giảm sản lượng, điều đó đồng hiện tại sự đóng góp vào phát triển kinh tế của nghĩa với việc cầu lao động trong các ngành ngành nông nghiệp vẫn hết sức quan trọng. chăn nuôi giảm rõ rệt. Tuy nhiên, phải khẳng Ngành chăn nuôi là một trong những lĩnh vực định rằng xu thế hợp tác quốc tế, gia nhập các đầy tiềm năng của ngành nông nghiệp nên được nhóm liên kết là hướng phát triển hiện đại định hướng tăng tỷ trọng trong cơ cấu ngành (phân làm ba loại chính: thủy sản, trồng trọt và 1 VEPR: Nhóm nghiên cứu của Nguyễn Thành Đức, Viện chăn nuôi trong đó thủy sản có đóng góp tỷ nghiên cứu kinh tế và chính sách thuộc Trường Đại học Kinh tế - ĐHQG-HN trọng giá trị xuất khẩu cao nhất) so với trồng Trang 39
4. SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No Q4 - 2016 trọt. Vì vậy, Việt Nam cần nhìn nhận một cách các nước trên thế giới vẫn là cả một vấn đề nan thực tế khách quan những điểm mạnh cũng như giải. Cụ thể năng suất nuôi lợn chỉ bằng 2/3 so yếu điểm của ngành nông nghiệp nhất là ngành với năng suất nuôi lợn của Đan Mạch; chỉ đạt chăn nuôi để tận dụng cơ hội và khắc phục 70% năng suất chăn nuôi gà so với Thái Lan và những thách thức, biến thách thức thành cơ hội 50% so với Úc (Nguyễn Thanh Sơn, 2016). nâng tầm ngành chăn nuôi có tính truyền thống Theo thống kê, trong số 20 nước có tổng đàn đi lên và hội nhập sâu trên trường quốc tế. lợn nái đứng đầu thế giới, Việt Nam đứng cuối bảng về năng suất sinh sản. Trong khi các nước 2. THỰC TRẠNG NGÀNH CHĂN NUÔI như Mỹ, Trung Quốc đạt 25 - 26 con/lứa thì ở VIỆT NAM Việt Nam đạt mức 17 - 20 con/lứa (Thắng Văn, Thực tế cho thấy ngành chăn nuôi cũng đã 2016) có nhiều thay đổi tích cực đáp ứng phần nào nhu cầu tại nội địa và định hướng xuất khẩu cả Thực trạng này thể hiện sự trì trệ của ngành về số lượng cũng như chất lượng. Những thành chăn nuôi. Chúng ta đã có hơn 30 năm đổi mới quả này có được dưới những cố gắng nhất định nhưng ngành chăn nuôi gần như không có trong thời gian qua của cả một hệ thống bao nhiều chuyển biến, vẫn là hình thức chăn thả gồm các cơ quan quản lý, người nông dân cũng truyền thống theo kinh nghiệm, tự cung tự cấp, như các nhà khoa học, nhà cung ứng Tuy quy mô manh mún, nhỏ lẻ theo hộ gia đình là nhiên, cũng còn rất nhiều nút thắt, bất cập trong chủ yếu Số lượng các doanh nghiệp thực sự cả chuỗi giá trị từ sản xuất và tiêu thụ các sản đầu tư vào lĩnh vực chăn nuôi cũng không phẩm chăn nuôi. nhiều chỉ khoảng trên dưới 400 doanh nghiệp trên tổng số khoảng 500.000 doanh nghiệp và Thứ nhất, năng suất và chất lượng sản phẩm chủ yếu tập trung vào sản xuất thức ăn chăn chăn nuôi còn thấp. Việt Nam đã áp dụng nhiều nuôi chứ không tham gia trực tiếp vào quá trình những tiến bộ cơ bản phục vụ cho quá trình sản chăn nuôi. xuất chăn nuôi thế nhưng so với năng suất của Hình 3. Tổng đoàn chăn nuôi của Việt Nam, giai đoạn 1990-2013 Nguồn: Nguyễn Đức Thành và các cộng sự Trang 40
5. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 Thứ hai, thiếu tính chuyên nghiệp, thiếu liệu trị giá trên 3 tỷ USD chủ yếu từ các nước nhận thức về thị trường và sự liên kết chuỗi giá Argentina, Mỹ, Ấn Độ trong đó các loại trị làm tăng giá thành sản xuất. Tâm lý đám nguyên liệu giàu đạm nhập khẩu 90%, vitamin đông được thể hiện mạnh trong lĩnh vực chăn nhập tới 100%. Thêm vào đó 80% vaccine nuôi, người chăn nuôi vì chủ yếu là hộ gia đình đang lưu hành ở nước ta là do nhập khẩu từ 17 nên hay chạy theo phong trào, trong khi thiếu nước trên thế giới. Dự báo về nhu cầu thức ăn những tư vấn về phân tích thị trường. Khi giá chăn nuôi năm 2015 là 18-20 tấn với doanh số sản phẩm tăng, nguồn chăn nuôi ồ ạt phát triển ước 6 tỷ USD, nhưng nhiều năm nay, thị khiến cung lớn hơn cầu dẫn tới giá bán thấp mà trường thức ăn chăn nuôi Việt Nam hoàn toàn chi phí cao dẫn tới thua lỗ. Ngành chăn nuôi nằm trong tay của các doanh nghiệp có vốn đầu chạy theo quỹ đạo của quy luật hình sin, lúc lên tư trực tiếp nước ngoài như Tập đoàn C.P, lúc xuống, làm ăn theo kiểu “đèn nhà ai người Cargill và tuy có tới 40 nhà máy có vốn đó sáng” rất manh mún và khó kiểm soát. Bên trong nước nhưng đã ngừng sản xuất hoặc cạnh đó, thiếu sự liên kết chuỗi giá trị hiệu quả chuyển hướng kinh doanh (Dương Duy Đồng, trong ngành chăn nuôi từ quá trình sản xuất 2015). thành phẩm cho tới “bàn ăn”. Sự thiếu liên kết Thứ ba, chính sách hỗ trợ còn chậm, chưa này tạo một lỗ hổng rất lớn, chứa đựng nhiều thiết thực và hiệu quả không cao, đôi lúc còn rủi ro cho cả thị trường về giá cả cũng như về rườm rà, phiền hà kìm hãm sự phát triển của quản lý chất lượng sản phẩm. Người chăn nuôi ngành chăn nuôi. Thời gian qua tuy có nhiều phải trải qua rất nhiều bước trung gian từ khâu chính sách ưu đãi tính dụng cho lĩnh vực nông chi phí đầu vào đến quá trình bán thành phẩm nghiệp, nông thôn nhưng lãi suất vẫn cao. Hiện ra thị trường. Điều đó đẩy chi phí lên cao, lãi suất cho vay ngắn hạn 7% dài hạn 10 - 11% doanh thu bất ổn dẫn tới thu nhập, giá trị gia trong khi đó tại nhiều nước trong khu vực lãi tăng chưa cao thậm chí còn thua lỗ. Theo thống suất dành cho chăn nuôi chỉ 6%, thậm chí là kê của Hội chăn nuôi Việt Nam từ năm 2012 4% (Thu Hồng, 2016). Chính phủ đã ban hành đến hết 2014 ngành chăn nuôi trong nước thua một số chính sách nhằm hỗ trợ ngành chăn nuôi lỗ tới khoảng 27.000 tỷ đồng (Nguyễn Đăng trong thời gian vừa qua. Tuy nhiên tiến độ triển Vang, 2015), chuyện nông dân “ế” sữa tươi khai hướng dẫn còn chậm, khả năng tiếp cận trong khi nước ta đi nhập khẩu sữa về chế biến chính sách ưu đãi của doanh nghiệp còn kém. thành phẩm Một vấn đề quan trọng nữa đó Các chính sách thuế, chi phí của quá trình nhập chính là nguồn thức ăn phục vụ cho chăn nuôi, khẩu nguyên liệu cho tới khi thành phẩm cũng giá thành thức ăn thường chiếm 65 - 70% chi ảnh hưởng không nhỏ tới giá thành thức ăn phí trong suốt quá trình chăn nuôi, nhưng chăn nuôi. Ngoài ra, chúng ta thiếu các biện ngành sản xuất trong nước chưa đáp ứng được pháp rào cản kỹ thuật để bảo vệ người sản xuất nhu cầu này do vậy nguồn nguyên liệu chính để trong nước. Hàng xuất khẩu của chúng ta đi các chế biến, thức ăn chủ yếu được nhập khẩu và nước khác thường xuyên gặp phải các rào cản được thống lĩnh bởi các doanh nghiệp FDI (CP, kỹ thuật, thuế chống bán phá giá thị trường Cargill ). Theo hiệp hội thức ăn chăn nuôi trong nước lại quá dễ dàng với hàng nhập khẩu Việt Nam ngành sản xuất thức ăn trong nước hoàn toàn không có rào cản kỹ thuật nào để bảo phụ thuộc vào 50% nguyên liệu nhập khẩu, ước vệ người sản xuất trong nước. Trong khi bỏ tính mỗi năm nhập khoảng 8 triệu tấn nguyên lỏng các giải pháp bảo hộ thì quy định của cơ Trang 41
6. SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No Q4 - 2016 quan quản lý đang gây khó cho chính người sau thu hoạch ở Việt Nam còn nhiều điểm hạn chăn nuôi. Hiện nay, Thái Lan và nhiều nước chế nhất định. tiên tiến khác quy định nước thải chỉ cần ủ và 3. CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC CỦA lọc qua hầm Biogas là có thể tưới cho cây công NGÀNH CHĂN NUÔI VIỆT NAM nghiệp, nông sản trong khi chúng ta lại Từ những thực trạng còn nhiều hạn chế, khi không cho phép (Quang Thuần, 2016). Những gia nhập TPP sẽ gặp rất nhiều thách thức, khó quy định kiểu này với thực trạng yếu kém của ngành chăn nuôi hiện tại, góp phần vào cái chết khăn nhưng bên cạnh đó cũng có nhiều cơ hội để cơ cấu lại ngành chăn nuôi. Ngành chăn trên sân nhà của ngành chăn nuôi, đã khó lại nuôi có khoảng thời gian trên dưới 10 năm nữa càng khó hơn. để tái cơ cấu, do đó, cần phải nhìn thẳng vào Tiếp đến, vấn đề truy xuất nguồn gốc, vệ vấn đề của ngành chăn nuôi đề từ đó có những sinh an toàn thực phẩm, công nghệ bảo quản cải cách, tái cơ cấu hợp lý để có thể tồn tại và sau thu hoạch. Người chăn nuôi Việt Nam rất phát triển trong thời kỳ hội nhập quốc tế sâu yếu về kiến thức khoa học kỹ thuật trong chăn rộng. nuôi, vẫn làm theo kinh nghiệm, kiểu “ăn xổi ở Trong một điều tra gần đây của Vietnam thì”. Vì vậy trong quá trình chăn nuôi việc sử dụng thuốc kháng sinh, thuốc kích thích không Report với cộng đồng các doanh nghiệp lớn trong các bảng xếp hạng V1000 - Top 1000 theo tiêu chuẩn chung dẫn tới hàm lượng kháng doanh nghiệp nộp thuế thu nhập doanh nghiệp sinh và các chất độc hại trong các sản phẩm thành phẩm thường vượt ngưỡng cho phép, dẫn lớn nhất Việt Nam và VNR500 - Top 500 doanh nghiệp tăng trưởng nhanh nhất Việt tới chất lượng thấp, rất khó để tồn tại trên thị Nam, khi được hỏi về những điều chỉnh thuế trường nội địa cũng như xuất khẩu sang các thị trường khó tính đòi hỏi tiêu chuẩn an toàn thực suất theo TPP có tác động ra sao đến doanh nghiệp, có đến 77% doanh nghiệp ngành nông phẩm rất nghiêm ngặt. Quá trình giết mổ cũng nghiệp tham gia trả lời phỏng vấn cho rằng sẽ được làm chủ yếu theo phương pháp thủ công, thiếu các cơ sở giết mổ theo quy trình công có ảnh hưởng tích cực. nghiệp, bán công nghiệp. Công nghệ bảo quản Hình 4. Đo lường mức độ tác động khi gia nhập TPP Nguồn: Vietnam Report thực hiện, tháng 9/2015 Trang 42
7. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 Về cơ hội, nông nghiệp vẫn là một trong ba Cuối cùng, sau khi ký TPP, ngành nông cột trụ của nền kinh tế Việt Nam. Nước ta có nghiệp sẽ tiếp cận được nhiều tiến bộ khoa học khoảng 10,3 triệu hecta đất canh tác, giá trị công nghệ, kỹ thuật, quy trình chăn nuôi tiên xuất khẩu lớn trên dưới 30 tỷ USD/năm chiếm tiến của các nước trong khối TPP như Mỹ, 20% kim ngạch xuất khẩu (Trung Đức, 2016). Nhật Từ đó áp dụng phù hợp vào quá trình Trong thời điểm hiện tại, nông nghiệp vẫn nên sản xuất chăn nuôi còn mang lại tính thủ công, được coi là đòn bẩy cho sự phát triển và chúng manh mún thiếu liên kết. ta cũng có nhiều cơ hội khi tham gia và chuỗi Ngoài ra trong ngắn hạn, nét văn hóa ẩm thị trường toàn cầu. thực lâu đời của người Việt đó là sử dụng thịt Khi TPP được ký kết, một cơ hội rất rõ ràng tươi, sống chưa có thói quen ăn uống các thực nhìn thấy là thị trường xuất khẩu rộng lớn hơn, phẩm, nguồn thịt đông lạnh, cũng là cơ hội để thị trường chuỗi cung cấp mới sẽ được hình ngành chăn nuôi phát triển để đáp ứng cầu thành, giúp Việt Nam giảm áp lực phụ thuộc trong nước, tạo lợi thế trên sân nhà đối với các vào một số thị trường truyền thống hay bị thay dòng sản phẩm đông lạnh nhập khẩu từ các đổi và quan trọng hơn hầu hết các mặt hàng nước trong khối. Thêm vào đó, sở thích tiêu nông sản sẽ được giảm thuế suất xuống 0% dùng các món ăn đặc sản không thể thay thế theo lộ trình sẽ giúp Việt Nam tăng lợi thế cạnh bởi các sản phẩm nhập khẩu như gà đồi Yên tranh so với các nước có cùng điều kiện sản Thế, gà Đông Tảo, lợn mán, tạo lợi thế so xuất. sánh rõ rệt của ngành chăn nuôi trong phân khúc thị trường ngách. Một cơ hội hết sức quan trọng đó là ngành nông nghiệp của chúng ta sẽ thu hút được nhiều Về thách thức, theo số liệu thống kê hiện có vốn ngoại và các nhà đầu tư chiến lược nước khoảng 35 nghìn doanh nghiệp hoạt động trong ngoài để hưởng ưu đãi thuế quan. Việc thu hút lĩnh vực này chiếm một tỷ lệ rất nhỏ là 1,01% yếu tố ngoại này sẽ giúp đẩy nhanh quá trình tổng số doanh nghiệp cả nước. Điều đáng nói tái cơ cấu ngành nông nghiệp - một chủ trương hơn, đây hầu hết là những doanh nghiệp vừa và lớn của Chính phủ Việt Nam hiện nay, trong nhỏ. Sản xuất quy mô hộ là chính, công nghệ bối cảnh nhiều năm trở lại đây nông nghiệp là còn kém vì vậy sẽ có những mặt hàng gặp rất lĩnh vực rất yếu về thu hút vốn đầu tư và đang nhiều khó khăn khi mở cửa. Trong bảng xếp ở trong tình trạng suy giảm đáng lo ngại. Số hạng V1000 - Top 1000 doanh nghiệp nộp thuế liệu thống kê cho thấy tính chung trong cả năm thu nhập doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam năm 2014 chúng ta chỉ có khoảng 513 dự án FDI 2015 mới được Vietnam Report công bố mới lớn, nhỏ đầu tư vào nông nghiệp và lượng vốn đây cũng cho thấy số doanh nghiệp nông FDI đầu tư vào nông nghiệp rất khiêm tốn, chỉ nghiệp chiếm rất khiêm tốn, chỉ có 29 doanh chiếm 1,4% tổng số vốn FDI đầu tư vào Việt nghiệp và đóng góp chưa đến 2% vào tổng số Nam (Trung Đức, 2016). thuế của bảng xếp hạng. Trang 43
8. SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No Q4 - 2016 Hình 5. Tỷ trọng đóng góp của các ngành nộp thuế thu nhập doanh nghiệp Nguồn: Bảng xếp hạng V1000 năm 2015 của Vietnam Report Ngành chăn nuôi Việt Nam được đánh giá vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm, thay đổi thói sức cạnh tranh yếu hơn so với trồng trọt và quen ăn thịt tươi sống dần chuyển sang tiêu thủy sản. Lĩnh vực này hoàn toàn có thể thua dùng thịt đông lạnh. Tiếp đến, lực lượng lao ngay trên sân nhà sau khi TPP chính thức được động trẻ với khả năng hội nhập ngày càng cao ký kết. Khi tham gia TPP, mức thuế nhập khẩu thì văn hóa ẩm thực phương Tây dần được ưu của một số ngành chăn nuôi chủ lực như gà, bò, chuộng, sử dụng thay thế cho những cách ăn lợn sẽ giảm từ 5% xuống còn 0%, tức giá thành truyền thống, các món đặc sản sản phẩm các mặt hàng sẽ giảm. Trong khi Mặc dù TPP sắp được ký kết chính thức chăn nuôi của chúng ta đang trong tình trạng trong tương lai gần, nhưng điều đáng lo là xã năng suất thấp, hiệu quả thấp và giá thành cao hội đặc biệt lực lượng doanh nghiệp là chủ thể do chi phí đầu vào của chăn nuôi cao. của quá trình tạo ra “đột phá của đột phá” trong Một trong những thách thức lớn đối với thời kỳ hội nhập thì thiếu thông tin về TPP. ngành chăn nuôi là chi phí liên quan đến 4. MỘT SỐ GỢI Ý CHUẨN BỊ HỘI NHẬP nguyên liệu chế biến thức ăn chăn nuôi (đây là CỦA NGÀNH CHĂN NUÔI TRONG TIẾN một trong những thang đo có tính khả quan khi TRÌNH GIA NHẬP TPP lượng hóa để tính toán giá thành cạnh tranh của Việt Nam còn thời gian dù không quá dài các sản phẩm chăn nuôi ngoài yếu tố thị hiếu tiêu dùng, khẩu vị ). Chăn nuôi Việt Nam cho việc tái cơ cấu mạnh mẽ ngành chăn nuôi nếu muốn tồn tại và phát triển trong môi trường đang thiếu hụt quỹ đất để trồng cây nguyên liệu thử thách sắp tới. Việc tham gia TPP đã bắt đầu thức ăn chăn nuôi. Quỹ đất giành cho trồng lúa rất lớn, nhưng giá trị gia tăng của lúa lại không tạo động lực mạnh cho các doanh nghiệp lớn trong nước tham gia vào thị trường nông ghiệp cao, mục tiêu đảm bảo an ninh lương thực cho nhất là lĩnh vực chăn nuôi ví dụ như Hoàng thế giới không thực sự có ý nghĩa trong khi đó quỹ đất giành cho chăn nuôi lại thấp. Anh Gia Lai, TH True Milk, Vingroup, Hòa Phát group thậm chí nhiều doanh nghiệp Trong dài hạn, người tiêu dùng sẽ có nhận nước ngoài như Úc, Hàn Quốc, Nga, thức tiêu dùng cao hơn nên sẽ quan tâm đến Uruguay cũng đang thăm dò thị trường để Trang 44
9. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 đầu tư vào chăn nuôi tại nước ta. Để cải tổ và bán; có chế tài mạnh với các trường hợp sử tiến bộ trong lĩnh vực chăn nuôi chúng ta cần: dụng chất cấm trong chăn nuôi cũng như lạm dụng kháng sinh. Thứ nhất, tuyên truyền mạnh mẽ bằng các kênh thông tin chính thống về những cơ hội Thứ sáu, về công tác thú y cần kiểm soát tốt cũng như thách thức khi gia nhập TPP cho tất dịch bệnh nguy hiểm trên gia súc và gia cầm; cả các cá nhân, doanh nghiệp nắm rõ nội dung, xây dựng và nhân rộng các mô hình chăn nuôi tinh thần của Hiệp định để chủ động đối phó quy mô lớn tập trung có tính chuyên nghiệp cũng như tìm giải pháp cho việc thay đổi cao. phương thức sản xuất hướng tới chất lượng, Thứ bảy, ưu tiên phát triển các mặt hàng theo phương châm “Nhờ người cứu, không chăn nuôi ít gặp sự cạnh tranh mà Việt Nam có bằng tự cứu mình”. ưu thế riêng như gà đồi Yên Thế, lợn Máng, gà Thứ hai, cải thiện chất lượng con giống Đông Tảo bằng việc áp dụng các khoa học kỹ thuật tiên Cuối cùng, về công tác an toàn vệ sinh thực tiến, chuyển giao công nghệ từ các nước giàu phẩm. Cần kiểm soát tốt quá trình giết mổ, lưu truyền thống về nông nghiệp chăn nuôi công trữ và vận chuyển theo tiêu chuẩn ISO. Xây nghệ cao. Đương nhiên, giống phải chất lượng dựng các cơ sở giết mổ tập trung, hạn chế và và không chứa các chất độc hại cho quá trình xóa sổ dần các cơ sở giết mổ tự phát. Việc này tiêu thụ như các sản phẩm giống có đột biến cần làm quyết liệt và chế tài rõ ràng. Mở các gen. lớp đào tạo bài bản về việc áp dụng tiêu chuẩn Thứ ba, hình thành cái chuỗi giá trị liên kết ISO trong quá trình giết mổ nhất là đối với các chăn nuôi giữa nhà cung ứng giống, thức ăn tới mặt hàng có tính chiến lược xuất khẩu cao. người chăn nuôi và thị trường tiêu thụ. Đây là 5. KẾT LUẬN hướng đi nhằm giảm thiểu các khâu trung gian, Nghiên cứu dựa trên những tổng hợp thực hạ giá thành, tạo sản phẩm đảm bảo chất lượng trạng thực tế của ngành chăn nuôi Việt Nam để và an toàn thực phẩm truy xuất được nguồn gốc. Khi các chuỗi được hình thành sẽ thuận lợi phân tích và đưa ra một số gợi ý cho việc xây dựng giải pháp hướng tới một ngành chăn nuôi cho việc xây dựng nhãn hiệu, tăng sức cạnh Việt Nam có nhiều chuyển biến tích cực trong tranh, quảng bá thông tin giúp gia tăng giá trị cho sản phẩm. tương lai. Gia nhập TPP vừa là cơ hội vừa là thách thức cũng như sức ép không nhỏ cho Thứ tư, rà soát, chỉnh sửa và xây dựng ngành chăn nuôi và các cơ quan chức năng nhà những chính sách hỗ trợ kịp thời như xây dựng nước có liên quan. Với thực trạng hiện tại, buộc rào cản kỹ thuật hợp lý phù hợp với quy tắc chúng ta phải đẩy nhanh tiến trình tái cơ cấu ứng xử chung của khối TPP để bảo vệ người ngành nông nghiệp đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất trong nước, chính sách tiếp cận vốn, chăn nuôi. Để từ đó, hòa nhập tốt với môi đất đai cho người tham gia sản xuất trực tiếp. trường hội nhập quốc tế góp phần nâng cao vị Thứ năm, hình thành các khu nguyên liệu thế của nền kinh tế Việt Nam. Một trong những đầu vào với quy mô lớn. Ngoài ra, quản lý tốt giải pháp được coi mang tính chất then chốt và việc sản xuất thức ăn chăn nuôi, đảm bảo chất có tính đột phá cao cho ngành chăn nuôi vực lượng như công bố với giá bán hợp lý, có sự dậy và cất cánh đó chính là xây dựng các mô kiểm soát của cơ quan quản lý về khung giá hình liên kết chuỗi giá trị chăn nuôi. Trang 45
10. SCIENCE & TECHNOLOGY DEVELOPMENT, Vol 19, No Q4 - 2016 Trans - Pacific Partnership (TPP) Agreement and Vietnam’s Husbandry - Practice and Necessary Preparations Nguyen Tien Dung Mai Quang Hop University of Economics and Law, VNU HCM - Email: ntdung@uel.edu.vn TÓM TẮT Trans - Pacific Partnership Agreement also different as their competitive advantages (TPP) is a high-standard free trade agreement are varied. Agriculture has always been one of with a far-reaching influence in many the three pillars of the economy. Seafood is important sectors of the economy. This expected to have the greatest advantage while Agreement is considered as the agreement of husbandry is the weakest and lagged behind the 21th century. Vietnam has a lower other countries in PPP. The husbandry needs development level compared with the extensive and drastic restructuring to develop remaining 11 countries. Therefore, accession and integrate into the common market. From into TPP brings about plenty of opportunities the analysis, the author offers some suggestions to Vietnam as well as great challenges. The for the husbandry in the international opportunities and challenges in sectors are integration era. Key words: Agriculture, husbandry, TPP. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1]. Dương Duy Đồng, Sản xuất thức ăn chăn Tạp chí phát triển và hội nhập số 18, 28 nuôi tại Việt Nam: Hiện trạng và giải pháp, (Tháng 09-10/2014). Kỷ yếu Hội nghị toàn quốc chăn nuôi – Thú [5]. Nguyễn Đăng Vang, Tổng quan chăn nuôi y, Trường Đại học Cần Thơ ngày 28- 2012-2014, Kỷ yếu Hội nghị toàn quốc 29/04/2015 (2015). chăn nuôi – Thú y, Trường Đại học Cần [2]. Đoàn Xuân Trúc, Quản lý liên kết chuỗi giá Thơ ngày 28-29/04/2015 (2015). trị trong sản xuất tiêu thụ sản phẩm chăn [6]. Nguyễn Đức Thành và các cộng sự, Báo nuôi, Kỷ yếu Hội nghị toàn quốc chăn nuôi cáo “ Tác động của TPP và AEC lên nền – Thú y, Trường Đại học Cần Thơ ngày 28- kinh tế Việt Nam – Khía cạnh kinh tế vĩ mô 29/04/2015 (2015). và trường hợp ngành chăn nuôi”, (Hà Nội, [3]. FTA và tác động ngành theo đường link: 2015). [7]. Nguyễn Thanh Sơn, Bốn “nút thắt” của va -tac-dong-nganh.html ngàn chăn nuôi theo đường link: [4]. Huỳnh Minh Trí, “Tác động của Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình cua-nganh-chan-nuoi-20150715154045144. Dương đối với ngành chăn nuôi Việt Nam, chn truy cập ngày 23/04/2016. Trang 46
11. TẠP CHÍ PHÁT TRIỂN KH & CN, TẬP 19, SỐ Q4 - 2016 [8]. Quang Thuần, Doanh nghiệp thua thiệt vì link: hàng rào bảo vệ kém theo đường link: bai1-nganh-chan-nuoi-lo-ro-diem-yeu-khi- don-%E2%80%9Csong%E2%80%9D- h-nghiep-thua-thiet-vi-hang-rao-bao-ve kem tpp.html ngày 15/04/2016. -nganh-chan-nuoi-lao-dao.html, ngày [13]. Thống kê chăn nuôi theo đường link: 24/04/2016. [9]. Thắng Văn, Ngành chăn nuôi đóng sóng nuoi/tk-chan-nuoi/ truy cập ngày TPP (Bài 2) theo đường link: 02/05/2016. [14]. Thu Hồng, Tham gia TPP - Cơ hội nào cho -nganh-chan-nuoi-don- %E2%80%9C song chăn nuôi Việt Nam theo đường link: %E2 %80%9D-tpp.html ngày 15/04/2016. [10]. Thắng Văn, Ngành chăn nuôi đóng sóng hoi-nao-cho-chan-nuoi-viet-nam- TPP (Bài 3) theo đường link nd663.html ngày 20/04/2016. details_news/168/bai- [15]. Tình hình sản xuất chăn nuôi cuối năm 3-nganh-chan-nuoi-don-%E2%80%9Csong 2014 theo đường link: %E2%80%9D-tpp.html ngày 15/04/2016. /details_news/158/tinh-hinh-san-xuat-chan- [11]. Thắng Văn, Ngành chăn nuôi đóng sóng nuoi-nam-2014.html truy cập ngày TPP (Bài 4) theo đường link: 02/05/2016. 169/bai- [16]. Trung Đức, Nông nghiệp Việt Nam cơ hội 4-nganh-chan-nuoi-don-%E2%80%9C song tỏa sáng thời TPP theo đường link:http: // % E2 %80%9D-tpp.html, ngày 15/04/2016 vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/270658/ nong [12]. Thắng Văn, Ngành chăn nuôi lỗ rõ điểm -nghiep-viet-nam co-hoi-toa-sang-thoi-tpp. yếu khi đón “sóng” TPP (Bài 1) theo đường html ngày 05/04/2016. Trang 47