›
›

Giáo trình Ứng dụng công nghệ thông tin và thương mại điện tử trong doanh nghiệp (Phần 1)

pdf 102 trang phuongnguyen 6000
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Ứng dụng công nghệ thông tin và thương mại điện tử trong doanh nghiệp (Phần 1)", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_ung_dung_cong_nghe_thong_tin_va_thuong_mai_dien_t.pdf

Nội dung text: Giáo trình Ứng dụng công nghệ thông tin và thương mại điện tử trong doanh nghiệp (Phần 1)

  1. MỤC LỤC MỤC LỤC 1 LỜI NÓI ĐẦU 8 CHƯƠNG I. KIẾN THỨC CÔNG NGHỆ THÔNG TIN DÀNH CHO NHÀ QUẢN LÝ 10 1.1. Phần cứng máy tính 10 1.1.1. Mainboard (bo mạch chủ) 11 1.1.2. CPU (Central Processing Unit)- Vi xử lý 12 1.1.3. RAM (Radom Access Memory) - Bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên 12 1.1.4. Case và bộ nguồn 12 1.1.5. Ổ đĩa cứng HDD (Hard Disk Drive) 12 1.1.6. Ổ đĩa CD ROM (Hard Disk Drive) 13 1.1.7. Ổ đĩa mềm FDD 13 1.1.8. Bàn phím – Keyboard 13 1.1.9. Chuột- Mouse 13 1.1.10. Màn hình- Monitor 13 1.1.11. Card Video 14 1.1.12. Các cổng giao tiếp 14 1.1.13. LPT/COM 14 1.1.14. PCI/AGP/PCI Express 14 1.1.15. LAN 14 1.1.16. IDE 15 1.1.17. SATA 15 1.2. Phần mềm máy tính 15
  2. 1.2.1. Khái niệm 15 1.2.2. Phân loại phần mềm máy tính 16 1.3. Mạng máy tính 17 1.3.1. Khái niệm 17 1.3.2. Phân loại mạng máy tính 17 1.4. Cơ sở dữ liệu 18 1.4.1. Khái niệm 18 1.4.2. Phân loại cơ sở dữ liệu: 19 1.5. Mạng Internet 19 1.6. Chính phủ điện tử (E-Government) 21 1.7. Thương mại điện tử (E-Commerce) 22 1.7.1. Khái niệm 22 1.7.2. Các phương tiện thực hiện thương mại điện tử 22 1.7.3. Phân loại thương mại điện tử 23 1.7.4. Lợi ích và hạn chế của thương mại điện tử 25 1.8. Các cơ quan ban ngành ứng dụng CNTT-TT để hỗ trợ Doanh nghiệp 28 1.8.1. Ngành Hải quan 28 1.8.2. Ngành Thuế 29 1.9. Chữ ký số - chứng thực điện tử: bạn nên biết 31 1.9.1. Hướng dẫn ứng dụng chữ ký số bằng Microsoft Office 2007 38 CHƯƠNG II. ỨNG DỤNG CNTT – TT TRONG DOANH NGHIỆP44 2.1. CNTT-TT là một phần của hạ tầng 44 2.2. Đầu tư CNTT-TT hiệu quả 45 2.2.1. Lưu trữ wesbite thương mại điện tử 45 2.3. Phần mềm ứng dụng trong doanh nghiệp 49
  3. 2.3.1. Phần mềm máy chủ web 49 2.3.2. Phần mềm xây dựng website thương mại điện tử 49 2.3.3. Website động và các công nghệ xây dựng website động 52 2.3.4. Phần mềm ứng dụng trong doanh nghiệp lớn 54 2.4. Phần mềm hỗ trợ ra quyết định trong quản lý doanh nghiệp 56 2.4.1. Phần mềm quản trị dây chuyền cung ứng (SCM) 56 2.4.2. Hệ thống quản trị nguồn lực doanh nghiệp tích hợp (ERP) 56 2.5. Một số mô hình ứng dụng CNTT-TT trong kinh doanh 57 2.5.1. Ứng dụng mạng extranet trong lĩnh vực sản xuất của General Motor 57 2.5.2. Ứng dụng CNTT-TT trong ngành du lịch 58 2.6. ĐA 191 hỗ trợ gì cho ứng dụng CNTT-TT trong doanh nghiệp 61 CHƯƠNG 3 63 ỨNG DỤNG CNTT TRONG DOANH NGHIỆP XUẤT NHẬP KHẨU 63 3.1. Xây dựng website trong doanh nghiệp xuất nhập khẩu – mẫu hình tham khảo 63 3.1.1. Một số vấn đề cần lưu ý khi xây dựng website thương mại điện tử63 3.1.2 Một số mẫu hình tham khảo website TMĐT trong lĩnh vực xuất nhập khẩu 64 3.2. Khai thác hệ thống thông tin thị trường qua Internet – không phải mọi thứ đều phải trả tiền 68 3.2.1 Khai thác hệ thống các Tâm điểm thương mại để quảng cáo 68 3.2.2 Khai thác các “cơ hội kinh doanh điện tử” trên Internet 69 3.2.3 Khai thác các sàn giao dịch thương mại điện tử B2B 69 3.2.4 Thông tin thị trường trên website Sở giao dịch hàng hóa 70
  4. 3.2.5 Tìm kiếm thị trường và bạn hàng trên internet 70 3.2.6 Hệ thống thông tin xúc tiến thương mại trên Internet 71 3.2.7 Các website thông tin xúc tiến thương mại điển hình 72 3.3. Tìm hiểu và sử dụng hệ thống các sàn giao dịch điện tử B2B 73 3.3.1. Sàn giao dịch điện tử Alibaba 74 Các dịch vụ Alibaba cung cấp cho khách hàng 75 3.3.2. Sàn giao dịch thương mại điện tử của Cisco Systems 75 3.3.3 Giao dịch trên cổng thương mại điện tử Bolero.net: 75 3.4. Khai báo thủ tục Hải quan từ xa 77 3.4.1. Đối với Doanh nghiệp 77 3.4.2. Đối với cơ quan hải quan 78 3.4.3. Doanh nghiệp thực hiện khai hải quan từ xa 78 3.5. Hải quan điện tử 79 3.5.1. Khái niệm hải quan điện tử 79 3.5.2. Điều kiện doanh nghiệp tham gia vào hải quan điện tử 80 3.6. Chính sách một cửa quốc gia (NSW) 81 3.6.1. Khái niệm về chính sách một cửa quốc gia 81 3.6.2. Cơ chế một cửa quốc gia Việt Nam 82 3.7. Chính sách một cửa ASEAN (ASW) 83 3.7.1. Khái niệm 83 3.7.2. Mô hình khái niệm: 84 3.7.3. Mục đích, phạm vi, chức năng cơ chế một cửa ASEAN 85 CHƯƠNG 4. PHÂN TÍCH MỘT SỐ THÀNH CÔNG, THẤT BẠI VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM 87 4.1. Một số thành công trong thương mại điện tử 87 4.1.1. Google.com – Công cụ tìm kiếm thông minh 87
  5. 4.1.2. Alibaba.com - Sàn giao dịch thương mại điện tử B2B 91 4.2. Một số thất bại trong thương mại điện tử 94 4.2.1. Boo.com – Cửa hàng thời trang trực tuyến 94 4.2.2. Pets.com – Siêu thị thú nuôi trực tuyến 96 4.3. Một số nguyên tắc đảm bảo ứng dụng CNTT-TT và TMĐT hiệu quả98 4.3.1. Tính minh bạch (Transparency): 99 4.3.2. Sự đáng tin cậy (Reliability): 100 4.3.3. Quyền riêng tư (Privacy): 100 4.3.4. Bí mật thông tin (Confidentiality): 101 4.3.5. Quyền sở hữu trí tuệ (Intellectual property rights): 101 CHƯƠNG 5 103 QUY TRÌNH TRIỂN KHAI DỰ ÁN CNTT & TMDDT TRONG DN103 5.1. Quy trình xây dựng các phần mềm ứng dụng trong DN 103 5.1.1. Phương pháp SDLC (System Development life Cycle) 103 5.1.2. Phương pháp thử nghiệm (Prototyping Methodology) 105 5.1.3. Phương pháp phát triển ứng dụng nhanh (Rapid Application Development) 107 5.2. Quy trình mua sắm các phần mềm ứng dụng trong DN 109 Các bước doanh nghiệp cần triển khai 109 Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp mua hệ thống 110 5.3. Triển khai các dự án ERP, SCM và CRM trong DN 111 5.3.1. Qui trình triển khai dự án ERP 111 5.3.2. Qui trình triển khai SCM 116 5.3.3. Qui trình triển khai CRM: 119 CHƯƠNG 6 121
  6. ỨNG DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM TỰ DO MÃ NGUỒN MỞ TRONG KINH DOANH 121 6.1. Phần mềm tự do mã nguồn mở: khi đầu tư bạn nên biết 121 6.2. Hệ thống các phần mềm mã nguồn mở ứng dụng trong KD 124 6.3 Phần mềm trên máy trạm (PC, Laptop) 125 6.4. Phần mềm quản trị thư điện tử và hỗ trợ làm việc cộng tác (Messaging and Collaboration) 129 6.5. Phần mềm quản trị nội dung website (CMS) 131 6.6. Phần mềm cửa hàng trực tuyến (Shopping Cart) 132 6.7. Phần mềm quản trị quan hệ khách hàng (CRM) 134 6.8. Phần mềm hoạch định tài nguyên doanh nghiệp (ERP) 135 6.9 Phần mềm quản trị nội dung (ECM) 136 CHƯƠNG 7. THƯƠNG HIỆU TRỰC TUYẾN VÀ TIẾP THỊ ĐIỆN TỬ 139 7.1. Thương hiệu – Lợi thế cạnh tranh trong thời kỳ hội nhập 139 7.2. Thương hiệu trực tuyến – bạn nên biết 141 7.3. Mười bước xây dựng và quảng bá website 144 7.4. Một số công cụ marketing điện tử hiệu quả 149 7.4.1. Quảng cáo thông qua các công cụ tìm kiếm: 149 7.4.2. Marketing thông qua các catalog điện tử 150 7.4.3. Sử dụng banner để tiến hành hoạt động marketing 150 7.4.4. Marketing thông qua email: 152 7.4.5. Marketing lan tỏa: 152 7.4.6. Marketing liên kết: 153 7.4.7. Marketing thông qua mạng xã hội 154 CHƯƠNG 8 156
  7. PHỤ LỤC VÀ HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM 156 8.1. Hướng dẫn sử dụng hệ điều hành Ubuntu (dùng cho máy trạm) 156 8.1.1. Giới thiệu về Ubuntu 156 8.1.2. Chức năng của hệ điều hành Ubuntu 157 8.1.3. Cam kết từ Ubuntu 164 8.1.4. Những phiên bản mà Ubuntu đã phát hành 164 8.1.5. Tài liệu và tìm sự giúp đỡ 166 8.1.6. Khả năng hỗ trợ phần cứng 167 8.2. Hướng dẫn sử dụng sơ lược bộ phần mềm văn phòng OpenOffice.org 168 8.3. Bộ công cụ ĐA191- (Đề án Hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng CNTT phục vụ hội nhập và phát triển) giản tiện dành cho doanh nhân Việt (Easy & Simple ĐA191 Toolkit for Vietnamese Entrepreneurs) 172 8.3.1. Mục Tiêu 172 8.3.2. Yêu cầu đối với doanh nghiệp sử dụng phần mềm của ĐA 191.172 8.3.3. Đặc tả 173 8.4. Hướng dẫn sử dụng phần mềm Hải quan từ xa 177 8.4.1. Trình tự, thủ tục đăng ký khai hải quan từ xa 178 8.4.2. Trình tự khai hải quan từ xa 178 8.4.3. Trình tự tiếp nhận khai hải quan từ xa của cơ quan Hải quan 179 8.5. Hướng dẫn sử dụng phần mềm Khai báo Thuế qua mạng (do Tổng cục Thuế cấp miễn phí) 179
  8. LỜI NÓI ĐẦU Trong giai đoạn hiện nay, công nghệ thông tin có vai trò quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội theo định hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đối với Doanh nghiệp, Công nghệ thông tin là một yếu tố góp phần quan trọng trong việc đổi mới phương thức quản lý, điều hành kinh doanh và sản xuất. Khái niệm ứng dụng CNTT trong hoạt động thương mại hay còn gọi là thương mại điện tử ra đời và đang trở thành xu thế mới thay thế dần phương thức kinh doanh cũ với rất nhiều ưu thế nổi bật như nhanh hơn, rẻ hơn, tiện dụng hơn, hiệu quả hơn và không bị giới hạn bởi không gian và thời gian. Với mục đích cung cấp cho các doanh nghiệp những kiến thức về CNTT nói chung và Thương mại điện tử nói riêng, Viện Tin học doanh nghiệp – Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam phối hợp với Nhà Xuất bản Bưu điện xuất bản cuốn sách “Ứng dụng Công nghệ Thông tin và Thương mại điện tử trong doanh nghiệp” bao gồm 8 chương: Chương 1: Kiến thức công nghệ thông tin dành cho nhà quản lý Chương 2: Ứng dụng CNTT-TT trong doanh nghiệp Chương 3: Ứng dụng CNTT-TT trong doanh nghiệp xuất nhập khẩu Chương 4: Phân tích một số thành công, thất bại và Bài học kinh nghiệm trong TMĐT Chương 5: Qui trình triển khai dự án CNTT và TMDT trong doanh nghiệp Chương 6. Ứng dụng một số phần mềm tự do mã nguồn mở trong kinh doanh Chương 7: Thương hiệu trực tuyến và tiếp thị điện tử Chương 8: Phụ lục và hướng dẫn sử dụng một số phần mềm Sách Ứng dụng Công nghệ Thông tin và Thương mại điện tử trong doanh nghiệp” là tài liệu tham khảo, đồng thời nhằm tạo ra một môi trường thúc đẩy
  9. ứng dụng CNTT-TT trong Doanh nghiệp. Chúng tôi, hy vọng rằng với việc trình bày dễ hiểu bao gồm các ví dụ, trường hợp tiêu biểu, các bài học thu được và những thực hành tốt nhất giúp cho nhà quản lý doanh nghiệp đưa ra được quyết định thích hợp và xây dựng chính sách chiến lược phù hợp trong nền kinh tế thông tin cho doanh nghiệp Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc Hà Nội, ngày 21 tháng 12 năm 2009 VIỆN TIN HỌC DOANH NGHIỆP PHÒNG THƯƠNG MẠI VÀ CÔNG NGHIỆP VIỆT NAM
  10. CHƯƠNG I. KIẾN THỨC CÔNG NGHỆ THÔNG TIN DÀNH CHO NHÀ QUẢN LÝ Ngày nay, công nghệ thông tin đã thâm nhập vào mọi góc cạnh của đời sống xã hội. Các công ty truyền thống phải cạnh tranh với các công ty dot- com với các hình thức kinh doanh trên mạng Internet thông qua các cửa hàng trực tuyến, các kênh mới trong hoạt động bán hàng, marketing, dịch vụ khách hàng. Bên cạnh đó, quản lý phần cứng máy tính, phần mềm, quản trị mạng đã trở nên quen thuộc và là công việc thường ngày của các chuyên gia công nghệ thông tin. Tuy nhiên, không chỉ riêng giám đốc công nghệ thông tin, mà tất cả các nhà quản lý đều phải chịu trách nhiệm đầu tư và và quản lý hệ thống thông tin trong doanh nghiệp. Tính tới năm 2000, hơn một nửa vốn đầu tư của doanh nghiệp dành chi cho công nghệ thông tin. Do vậy, chương này tập trung giới thiệu những kiến thức cơ bản về công nghệ thông tin cho các nhà quản lý cả về kinh doanh và về công nghệ, nhằm nâng cao kiến thức về quản lý công nghệ thông tin trong tổ chức. Đồng thời, đem đến cho các nhà quản lý những thông tin để đưa ra quyết định khi mua sắm, triển khai và quản lý giải pháp công nghệ thông tin cũ và mới. 1.1. Phần cứng máy tính Công nghệ vi tính (microcomputer) xuất hiện từ những năm 1970, khi công ty MITS (Hoa Kỳ) giới thiệu chiếc máy tính cá nhân Altair đầu tiên trên thế giới vào năm 1975. Chiếc máy này sử dụng bộ vi xử lý 8080 của Intel, chiếc máy tính đầu tiên không có màn hình mà chỉ hiện kết quả thông qua các đèn Led. Và sự ra đời của máy tính cá nhân IBM đầu tiên năm 1981 đã mở màn cho ngành máy tính để bàn. Ngày nay, máy tính để bàn và máy tính xách
  11. tay có công suất xử lý dữ liệu bằng toàn bộ trung tâm máy tính của các tổ chức trong những năm 1960. Các thành phần cơ bản trong máy tính gồm các thiết bị sau: 1.1.1. Mainboard (bo mạch chủ) Mainboard đóng vai trò liên kết tất cả các thành phần của hệ thống lại với nhau tạo thành một bộ máy thống nhất. Các thành phần khác nhau chúng có tốc độ làm việc, cách thức hoạt động khác nhau nhưng chúng vẫn giao tiếp được với nhau là nhờ có hệ thống Chipset trên Mainboard điều khiển. Trong đó, chipset – là một nhóm các mạch tích hợp (các "chip") được thiết kế để làm việc cùng nhau và đi cùng nhau như một sản phẩm đơn. Trong máy tính, từ chipset thường dùng để nói đến các chip đặc biệt trên bo mạch chủ hoặc trên các card mở rộng. Khi nói đến các máy tính cá nhân (PC) dựa trên hệ thống Intel Pentium, từ "chipset" thường dùng để nói đến hai chip bo mạch chính: chip cầu bắc và chip cầu nam. Nhà sản xuất chip thường không phụ thuộc vào nhà sản xuất bo mạch. Ví dụ các nhà sản xuất chipset cho bo
  12. mạch PC có NVIDIA, ATI, VIA Technologies, SiS và Intel. Nhìn vào chipset của main thì ta có thể biết được "đời" của main này, tuỳ theo dòng chipset sẽ có những tính năng hỗ trợ tương ứng cho mainboard. 1.1.2. CPU (Central Processing Unit)- Vi xử lý CPU là thành phần quan trọng nhất của máy tính, thực hiện các lệnh của chương trình khi phần mềm nào đó chạy, tốc độ xử lý của máy tính phụ thuộc chủ yếu vào linh kiện này, CPU là linh kiện nhỏ nhưng đắt nhất trong máy vi tính. Hiện có hai loại CPU phổ biến là AMD, Intel mỗi loại CPU có nhiều dòng khác nhau tuỳ theo từng dòng CPU mà sẽ có các dòng main tương ứng. 1.1.3. RAM (Radom Access Memory) - Bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên RAM là bộ nhớ tạm thời, lưu các chương trình phục vụ trực tiếp cho CPU xử lý, tất cả các chương trình trước và sau khi xử lý đều được nạp vào RAM, vì vậy dung lượng và tốc độ truy cập RAM có ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ chung của máy. 1.1.4. Case và bộ nguồn Case: Là hộp máy để gắn các thành phần như Mainboard, các ổ đĩa, các Card mở rộng. Nguồn: Thường đi theo Case, có nhiệm vụ cung cấp điện áp cho Mainboard và các ổ đĩa hoạt động. 1.1.5. Ổ đĩa cứng HDD (Hard Disk Drive) Là thiết bị lưu trữ chính của hệ thống, ổ cứng có dung lượng lớn và tốc độ truy cập khá nhanh, vì vậy chúng được sử dụng để cài đặt hệ điều hành và các chương trình ứng dụng, đồng thời nó được sử dụng để lưu trữ tài liệu, tuy nhiên ổ cứng là ổ cố định, không thuận tiện cho việc di chuyển dữ liệu đi xa.
  13. 1.1.6. Ổ đĩa CD ROM (Hard Disk Drive) Là ổ đĩa lưu trữ quang học với dung lượng khá lớn khoảng 640MB, đĩa CD Rom gọn nhẹ dễ ràng di chuyển đi xa, tuy nhiên đa số các đĩa CD Rom chỉ cho phép ghi được 1 lần, ổ đĩa CD Rom được sử dụng để cài đặt phần mềm máy tính, nghe nhạc, xem phim. 1.1.7. Ổ đĩa mềm FDD Đĩa mềm có thể đọc và ghi nhiều lần và dễ ràng di chuyển đi xa, tuy nhiên do dung lượng hạn chế chỉ có 1,44MB và nhanh hỏng nên ngày nay đĩa mềm ít được sử dụng mà thay vào đó là các ổ USB có nhiều ưu điểm vượt trội. 1.1.8. Bàn phím – Keyboard Bàn phím là thiết bị chính giúp người sử dụng giao tiếp và điều khiển hệ thống, trình điều khiển bàn phím do BIOS trên Mainboard điều khiển. 1.1.9. Chuột- Mouse. Là thiết bị nhập bằng các giao diện đồ hoạ như hệ điều hành Window và một số phần mềm khác, trình điều khiển chuột do hệ điều hành Window nắm giữ. 1.1.10. Màn hình- Monitor Màn hình Monitor hiển thị các thông tin về hình ảnh, ký tự giúp cho người sử dụng nhận được các kết quả xử lý của máy tính, đồng thời thông qua màn hình người sử dụng giao tiếp với máy tính để đưa ra các điều khiển tương ứng. Hiện nay có hai loại màn hình phổ biến là CRT và màn hình LCD.
  14. 1.1.11. Card Video Card Video là thiết bị trung gian giữa máy tính và màn hình, trên Card Video có bốn thành phần chính. + Ram: Lưu dữ liệu video trước khi hiển thị trên màn hình, bộ nhớ Ram của Card Video càng lớn thì cho hình ảnh có độ phân giải càng cao. + IC: DAC (Digital Analog Conveter) đây là IC đổi tín hiệu ảnh từ dạng số của máy tính sang thành tín hiệu tương tự. + IC giải mã Video + BIOS: Là trình điều khiển Card Video khi Window chưa khởi động. Card Video có thể được tích hợp trực tiếp trên Mainboard 1.1.12. Các cổng giao tiếp USB- Cổng giao tiếp với các thiết bị gắn ngoài có tốc độ truyền dữ liệu cao. 1.1.13. LPT/COM - Các cổng giao tiếp dành cho máy in, modem hiện nay không còn được ưa chuộng nữa vì USB sẽ là lựa chọn tốt hơn (tốc độ truyền dữ liệu, dễ tháo lắp, cài đặt) một số main đời mới hiện nay đã loại bỏ dần hai giao thức này. 1.1.14. PCI/AGP/PCI Express - Các cổng giao tiếp mở rộng (Card màn hình, Fax modem, Sound card ) 1.1.15. LAN - Cổng giao tiếp với cable mạng dùng trong việc nối kết giữa các máy tính với nhau.
  15. 1.1.16. IDE - Cổng giao tiếp HDD (ổ cứng) (ATA), CD/DVD-Rom, thông thường maind board có hai cổng IDE là Primary IDE (IDE 0) và Secondary IDE (IDE 1), các thông số này nằm gần cổng IDE trên main board. 1.1.17. SATA - (Serial ATA) Cổng giao tiếp với ổ cứng có tốc độ truyền dữ liệu cao hơn giao thức cũ (Cổng IDE) hiện nay hầu hết mainboard đều hỗ trợ tính năng này. 1.2. Phần mềm máy tính 1.2.1. Khái niệm Phần mềm là tập hợp của tất cả các câu lệnh do các nhà lập trình viết ra để hướng máy tính làm một số việc cụ thể nào đó, không như các thiết bị điện tử khác, máy vi tính mà không có phần mềm thì nó không hoạt động gì cả. Để có được phần mềm, các nhà lập trình phải sử dụng các ngôn ngữ lập trình để viết, ngôn ngữ lập trình là ngôn ngữ trung gian giữa ngôn ngữ giao tiếp của con người với ngôn ngữ máy, ngôn ngữ càng gần với ngôn ngữ con người thì gọi là ngôn ngữ bậc cao, càng gần ngôn ngữ máy gọi là ngôn ngữ bậc thấp. Máy tính với linh kiện chủ chốt là CPU- là một thiết bị điện tử đặc biệt, nó làm việc theo các câu lệnh mà chúng ta lập trình, về cơ bản CPU chỉ làm việc một cách máy móc theo những dòng lệnh có sẵn với một tốc độ cực nhanh khoảng vài trăm triệu lệnh/giây, vì vậy sự hoạt động của máy tính hoàn toàn phụ thuộc vào các câu lệnh. Phần mềm máy tính là tất cả những câu lệnh nói chung bao gồm: + Các lệnh nạp vào BIOS để hướng dẫn máy tính khởi động và kiểm tra thiết bị.
  16. + Hệ điều hành được cài đặt trên ổ cứng như hệ điều hành MS DOS, hệ điều hành Window + Các chương trình cài đặt trên ổ cứng hay trên ổ CD Rom Khi ta kích hoạt vào một nút lệnh về thực chất ta đã yêu cầu CPU thực hiện một đoạn chương trình của nút lệnh đó. Virut thực chất là một đoạn lệnh điều khiển CPU thực thi các việc với ý đồ xấu: ví dụ nó lệnh cho CPU Copy và Paste để nhân bản một file nào đó ra đầy ổ cứng, hay tự động kích hoạt một chương trình nào đó chạy không theo ý muốn người dùng. Do đó, virut cũng là phần mềm nhưng nó là phần mềm độc hại do những tin tặc có ý đồ xấu viết ra, nếu ta không hiểu được bản chất phần mềm thì ta cũng không trị được các bệnh về Virut. 1.2.2. Phân loại phần mềm máy tính Trong máy tính phần mềm được chia thành nhiều lớp: Chương trình điều khiển thiết bị (Drive): Đây là các chương trình làm việc trực tiếp với thiết bị phần cứng, chúng là lớp trung gian giữa hệ điều hành và thiết bị phần cứng, các chương trình này thường được nạp vào trong bộ nhớ ROM trên Mainboard và trên các Card mở rộng, hoặc được tích hợp trong hệ điều hành và được tải vào bộ nhớ lúc máy khởi động. Operation System- Hệ điều hành Là tập hợp của rất nhiều chương trình có nhiệm vụ quản lý tài nguyên máy tính, làm cầu nối giữa người sử dụng với thiết bị phần cứng, ngoài ra hệ điều hành còn cho phép các nhà lập trình xây dựng các chương trình ứng dụng chạy trên nó. Chương trình ứng dụng.
  17. Là các chương trình chạy trên một hệ điều hành cụ thể, làm công cụ cho người sử dụng khai thác tài nguyên máy tính. Ví dụ: Chương trình Word: giúp ta soạn thảo văn bản, chương trình PhotoShop giúp ta xử lý ảnh. Cùng một hệ thống phần cứng, cùng một người sử dụng nhưng có thể chạy hai hệ điều hành khác nhau với các chương trình ứng dụng khác nhau và các trình điều khiển thiết bị khác nhau. 1.3. Mạng máy tính 1.3.1. Khái niệm Mạng máy tính hay hệ thống mạng (tiếng Anh: computer network hay network system), được thiết lập khi có từ 2 máy vi tính trở lên kết nối với nhau để chia sẻ tài nguyên: máy in, máy fax, tệp tin, dữ liệu 1.3.2. Phân loại mạng máy tính Mạng máy tính có thể phân bổ trên một vùng lãnh thổ nhất định và có thể phân bổ trong phạm vi một quốc gia hay quốc tế. Dựa vào phạm vi phân bổ của mạng, có thể phân loại các mạng như sau: - GAN (Global Area Network) kết nối máy tính từ các châu lục khác nhau. Thông thương kết nối này được thực hiện thông qua mạng viễn thông và vệ tinh. - WAN (Wide Area Network) – mạng diện rộng, kết nối máy tính trong nội bộ các quốc gia hay giữa các quốc giá trong cùng một châu lục. Thông thường, kết nối này được thực hiện thông qua mạng viễn thông. Các WAN có thể được kết nối với nhau thành GAN hay tự nó đã thành GAN. - MAN (Metropolitan Area Network) kết nối các máy tính trong phạm vi một thành phố. Kết nối này được thực hiện thông qua các môi trường truyền thông tốc độ cao (50 – 100 Mbit/s).
  18. - LAN (Local Area Network) – mạng cục bộ, kết nối các máy tính trong một khu vực bán kính hẹp thông thường khoảng vài trăm mét. Kết nối được thực hiện thông qua các môi trường truyền thông tốc độ cao, ví dụ: cáp đồng trục thay cáp quang. LAN thường được sử dụng trong nội bộ cơ quan/tổ chức. Các LAN có thể được kết nối vowisn hau thành WAN. Trong các khái niệm nói trên, WAN và LAN là hai khái niệm hay được sử dụng nhất. Mạng cục bộ (LAN) là hệ truyền thông tốc độ cao được thiết kế để kết nối với các máy tính và các thiets bị xử lý dữ liệu khác cùng hoạt động với nhau trong một khu vực địa lý nhỏ như ở một tầng của tòa nhà, hoặc trong một tòa nhà. Một số mạng LAN có thể kết nối lại với nhau trong một khu làm việc. Các mạng LAN trở nên thông dụng vì nó cho phép những người sử dụng (user) dùng chung nhwgnx tài nguyên quan trọng như máy in, ổ đĩa CD, các phần mềm ứng dụng và những thông tin cần thiết khác. Trước khi phát triển công nghệ LAN, các máy tính độc lập với nhau, bị hạn chế bởi số lượng các chương trình tiện ích, sau khi kết nối mạng hiệu quả sử dụng máy tính tăng lên gấp nhiều lần. Để tận dụng hết những ưu điểm của mạng LAN, người ta đã kết nối các LAN riêng biệt vào mạng chính yếu diện rộng WAN. 1.4. Cơ sở dữ liệu 1.4.1. Khái niệm Cơ sở dữ liệu (viết tắt CSDL; tiếng Anh là database) được hiểu theo cách định nghĩa kiểu kĩ thuật thì nó là một tập hợp thông tin có cấu trúc. Tuy nhiên, thuật ngữ này thường dùng trong công nghệ thông tin và nó thường được hiểu rõ hơn dưới dạng một tập hợp liên kết các dữ liệu, thường đủ lớn để lưu trên một thiết bị lưu trữ như đĩa hay băng. Dữ liệu này được duy trì dưới dạng một tập hợp các tập tin trong hệ điều hành hay được lưu trữ trong các hệ quản trị cơ sở dữ liệu.
  19. Cơ sở dữ liệu còn được hiểu là một kho chứa thông tin. Có nhiều loại cơ sở dữ liệu, nhưng trong khuôn khổ bài giảng này ta chỉ quan tâm đến các ứng dụng lập trình liên quan đến cơ sở dữ liệu quan hệ. 1.4.2. Phân loại cơ sở dữ liệu: - Cơ sở dữ liệu dạng file: dữ liệu được lưu trữ dưới dạng các file có thể là text, ascii, .dbf. Tiêu biểu cho cơ sở dữ liệu dạng file là Foxpro - Cơ sở dữ liệu quan hệ: dữ liệu được lưu trữ trong các bảng dữ liệu gọi là các thực thể, giữa các thực thể này có mối liên hệ với nhau gọi là các quan hệ, mỗi quan hệ có các thuộc tính, trong đó có một thuộc tính là khóa chính. Các hệ quản trị hỗ trợ cơ sở dữ liệu quan hệ như: MS SQL server, Oracle, MySQL - Cơ sở dữ liệu hướng đối tượng: dữ liệu cũng được lưu trữ trong các bản dữ liệu nhưng các bảng có bổ sung thêm các tính năng hướng đối tượng như lưu trữ thêm các hành vi, nhằm thể hiện hành vi của đối tượng. Mỗi bảng xem như một lớp dữ liệu, một dòng dữ liệu trong bảng là một đối tượng. Các hệ quản trị có hỗ trợ cơ sở dữ liệu quan hệ như: MS SQL server, Oracle, Postgres - Cơ sở dữ liệu bán cấu trúc: dữ liệu được lưu dưới dạng XML, với định dạng này thông tin mô tả về đối tượng thể hiện trong các tag. Đây là cơ sở dữ liệu có nhiều ưu điểm do lưu trữ được hầu hết các loại dữ liệu khác nhau nên cơ sở dữ liệu bán cấu trúc là hướng mới trong nghiên cứu và ứng dụng. 1.5. Mạng Internet Internet là mạng liên kết các mạng máy tính với nhau. Mặc dù mới thực sự phổ biến từ những năm 1990, Internet đã có lịch sử hình thành từ khá lâu
  20. Năm 1967: Lawrence G Roberts tiếp tục đề xuất ý tưởng mạng ARPANet (Advanced Research Project Agency Network) tại một hội nghị ở Michigan; Công nghệ chuyển gói tin- packet switching technology đem lại lợi ích to lớn khi nhiều máy tính có thể chia sẻ thông tin với nhau; Phát triển mạng máy tính thử nghiệm của Bộ quốc phòng Mỹ theo ý tưởng ARPANet Năm 1969: Mạng này được đưa vào hoạt động và là tiền thân của Internet; Internet- liên mạng bắt đầu xuất hiện khi nhiều mạng máy tính được kết nối với nhau. 1972: Thư điện tử bắt đầu được sử dụng (Ray Tomlinson) 1973: ARPANet lần đầu tiên được kết nối ra nước ngoài, tới trường đại học London 1984: Giao thức chuyển gói tin TCP/IP (Transmission Control Protocol và Internet Protocol) trở thành giao thức chuẩn của Internet; hệ thống các tên miền DNS (Domain Name System) ra đời để phân biệt các máy chủ; được chia thành sáu loại chính bao gồm .edu-(education) cho lĩnh vực giáo dục, .gov- (government) thuộc chính phủ, .mil- (miltary) cho lĩnh vực quân sự, .com- (commercial) cho lĩnh vực thương mại, .org- (organization) cho các tổ chức, .net- (network resources) cho các mạng 1990: ARPANET ngừng hoạt động, Internet chuyển sang giai đoạn mới, mọi người đều có thể sử dụng, các doanh nghiệp bắt đầu sử dụng Internet vào mục đich thương mại 1991: Ngôn ngữ đánh dấu siêu văn bản HTML (HyperText Markup Language) ra đời cùng với giao thức truyền siêu văn bản HTTP (HyperText Transfer Protocol), Internet đã thực sự trở thành công cụ đắc lực với hàng loạt các dịch vụ mới. World Wide Web (WWW) ra đời, đem lại cho người dùng khả năng tham chiếu từ một văn bản đến nhiều văn bản khác, chuyển từ cơ sở dữ liệu này sang cơ sở dữ liệu khác với hình thức hấp dẫn và nội dung phong
  21. phú. WWW chính là hệ thống các thông điệp dữ liệu được tạo ra, truyền tải, truy cập, chia sẻ thông qua Internet. Internet và Web là công cụ quan trọng nhất của TMĐT, giúp cho TMĐT phát triển và hoạt động hiệu quả. Mạng Internet được sử dụng rộng rãi từ năm 1994. Hiện nay, Internet là mạng máy tính lớn nhất trên thế giới, mạng của các mạng. Đây là mạng giao tiếp toàn cầu, giúp kết nối mọi người trong mạng LAN lại với nhau thông qua các nhà cung cấp dịch vụ Internet. Cấu trúc của mạng Internet là mở chính vì vậy mọi máy tính của các hãng khác nhau đều có thể truy cập kết nối với nó được. 1.6. Chính phủ điện tử (E-Government) Chính phủ của hầu hết các quốc gia hiện nay, với sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, cũng đang có những bước đi tích cực để tiến tới xây dựng một Chính phủ điện tử, trong đó các dịch vụ công của chính phủ và các giao dịch với chính phủ được thực hiện qua mạng, thương mại hoặc phi thương mại. Các dịch vụ phi thương mại thường bao gồm: thông tin công cộng (xuất bản các kết quả nghiên cứu khoa học, thông tin y tế trực tuyến, đào tạo công trực tuyến), thuận lợi hóa việc thanh toán (nộp tờ khai thuế điện tử, nộp phạt,) hoặc các dịch vụ khác. Các dịch vụ thương mại của chính phủ bao gồm: những hoạt động xác nhận danh tính (hộ chiếu, chứng minh thư, ), bằng cấp (bằng lái xe, đăng ký ô tô xe máy), cũng như đăng ký thu thuế điện tử. Tất cả các giao dịch trên đều có thể sử dụng với sự hỗ trợ của phương tiện điện tử, đặc biệt là Internet.
  22. 1.7. Thương mại điện tử (E-Commerce) 1.7.1. Khái niệm Thương mại điện tử được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau, như “thương mại điện tử” (Electronic commerce), “thương mại trực tuyến” (online trade), “thương mại không giấy tờ” (paperless commerce) hoặc “kinh doanh điện tử” (e- business). Tuy nhiên, “thương mại điện tử” vẫn là tên gọi phổ biến nhất và được dùng thống nhất trong các văn bản hay công trình nghiên cứu của các tổ chức hay các nhà nghiên cứu. Thương mại điện tử bắt đầu bằng việc mua bán hàng hóa và dịch vụ thông qua các phương tiện điện tử và mạng viễn thông, các doanh nghiệp tiến tới ứng dụng công nghệ thông tin vào mọi hoạt động của mình, từ bán hàng, marketing, thanh toán đến mua sắm, sản xuất, đào tạo, phối hợp hoạt động với nhà cung cấp, đối tác, khách hàng khi đó thương mại điện tử phát triển thành kinh doanh điện tử, tức là doanh nghiệp ứng dụng thương mại điện tử ở mức cao được gọi là doanh nghiệp điện tử. Như vậy, có thể hiểu kinh doanh điện tử là mô hình phát triển của doanh nghiệp khi tham gia thương mại điện tử ở mức độ cao và ứng dụng công nghệ thông tin chuyên sâu trong mọi hoạt động của doanh nghiệp. 1.7.2. Các phương tiện thực hiện thương mại điện tử Các phương tiện thực hiện thương mại điện tử (hay còn gọi là phương tiện điện tử) bao gồm: điện thoại, fax, truyền hình, điện thoại không dây, các mạng máy tính có kết nối với nhau, và mạng Internet. Tuy nhiên, thương mại điện tử phát triển chủ yếu qua Internet và thực sự trở nên quan trọng khi mạng Internet được phổ cập. Mặc dù vậy, gần đây các giao dịch thương mại thông qua các phương tiện điện tử đa dạng hơn, các thiết bị điện tử di động cũng dần dần chiếm vị trí quan trọng, hình thức này được biết đến với tên gọi thương mại điện tử di động (Mobile-commerce hay M-commerce).
  23. 1.7.3. Phân loại thương mại điện tử Có nhiều tiêu chí khác nhau để phân loại các hình thức/ mô hình Thương mại điện tử như: + Phân loại theo công nghệ kết nối mạng: Thương mại di động (không dây), thương mại điện tử 3G. + Phân loại theo hình thức dịch vụ: Chính phủ điện tử, giáo dục điện tử, tài chính điện tử, ngân hàng điện tử, chứng khoán điện tử. + Phân loại theo mức độ phối hợp, chia sẻ và sử dụng thông tin qua mạng: Thương mại thông tin, thương mại giao dịch, thương mại cộng tác + Phân loại theo đối tượng tham gia: Có bốn chủ thế chính tham gia phần lớn vào các giao dịch thương mại điện tử: Chính phủ (G), doanh nghiệp (B), khách hàng cá nhân (C), người lao động (E). Việc kết hợp các chủ thể này lại với nhau sẽ cho chúng ta những mô hình thương mại điên tử khác nhau.
  24. Bảng các mô hình thương mại điện tử Doanh nghiệp Người tiêu dùng (C) Chính phủ (B) (G) Doanh B2B B2C B2G nghiệp (Business to (Business to (Business to (B) Business) Customer) Government) Xuất nhập khẩu, Bán lẻ qua mạng, Mua sắm công cộng trực mua bán nguyên Amazon.com tuyến liệu Dell.com Alibaba.com Người tiêu C2B C2C C2G dùng (Customer to (Customer to (Customer to (C) Business) Customer) Government) Đặt hàng theo Đấu giá trên Chính phủ điện tử nhóm Ebay.com Priceline.com Chính phủ G2B G2C G2G (G) (Government to (Goverment to (Government to Business) Customer) Government) Cung cấp dịch Thuế thu nhập cá nhân Giao dịch giữa các c vụ công trực quan các chính ph tuyến: C/O điện tử, hải quan Hải quan điện điện tử tử, đăng ký kinh doanh Nguồn: Efraim Turban (2008), Electronic Commerce A Managerial Perspective, Prentice Hall
  25. 1.7.4. Lợi ích và hạn chế của thương mại điện tử a. Lợi ích của Thương mại điện tử * Lợi ích với tổ chức Mở rộng thị trường: Với chi phí đầu tư nhỏ hơn nhiều so với thương mại truyền thống, các công ty có thể mở rộng thị trường, tìm kiếm, tiếp cận người cung cấp, khách hàng và đối tác trên khắp thế giới. Việc mở rộng mạng lưới nhà cung cấp, khách hàng cũng cho phép các tổ chức có thể mua với giá thấp hơn và bán được nhiều sản phẩm hơn. - Giảm chi phí sản xuất: Giảm chi phí giấy tờ, giảm chi phí chia sẻ thông tin, chi phí in ấn, gửi văn bản truyền thống. Giảm chi phí thông tin liên lạc: email tiết kiệm hơn fax hay gửi thư truyền thống - Giảm chi phí mua sắm: Thông qua giảm các chi phí quản lý hành chính (80%); giảm giá mua hàng (5-15%) - Thông tin cập nhật: Mọi thông tin trên web như sản phẩm, dịch vụ, giá cả đều có thể được cập nhật nhanh chóng và kịp thời. * Lợi ích với người tiêu dùng - Vượt giới hạn về không gian và thời gian: Thương mại điện tử cho phép khách hàng mua sắm mọi nơi, mọi lúc đối với các cửa hàng trên khắp thế giới - Nhiều lựa chọn về sản phẩm và dịch vụ: Thương mại điện tử cho phép người mua có nhiều lựa chọn hơn vì tiếp cận được nhiều nhà cung cấp hơn - Giá thấp hơn: Do thông tin thuận tiện, dễ dàng và phong phú hơn nên khách hàng có thể so sánh giá cả giữa các nhà cung cấp thuận tiện hơn và từ đó tìm được mức giá phù hợp nhất
  26. - Giao hàng nhanh hơn với các hàng hóa số hóa được: Đối với các sản phẩm số hóa được như phim, nhạc, sách, phần mềm việc giao hàng được thực hiện dễ dàng thông qua Internet - Thông tin phong phú, thuận tiện và chất lượng cao hơn: Khách hàng có thể dễ dàng tìm được thông tin nhanh chóng và dễ dàng thông qua các công cụ tìm kiếm (search engines); đồng thời các thông tin đa phương tiện (âm thanh, hình ảnh) giúp quảng bá, giới thiệu sản phẩm tốt hơn - Đấu giá: Mô hình đấu giá trực tuyến ra đời cho phép mọi người đều có thể tham gia mua và bán trên các sàn đấu giá và đồng thời có thể tìm, sưu tầm những món hàng mình quan tâm tại mọi nơi trên thế giới. - Cộng đồng thương mại điện tử: Môi trường kinh doanh TMĐT cho phép mọi người tham gia có thể phối hợp, chia sẻ thông tin và kinh nghiệm hiệu quả và nhanh chóng. - “Đáp ứng mọi nhu cầu”: Khả năng tự động hóa cho phép chấp nhận các đơn hàng khác nhau từ mọi khách hàng - Thuế: Trong giai đoạn đầu của TMĐT, nhiều nước khuyến khích bằng cách miễn thuế đối với các giao dịch trên mạng * Lợi ích với xã hội - Hoạt động trực tuyến: Thương mại điện tử tạo ra môi trường để làm việc, mua sắm, giao dịch từ xa nên giảm việc đi lại, ô nhiễm, tai nạn - Nâng cao mức sống: Có nhiều hàng hóa, nhiều nhà cung cấp sẽ tạo áp lực giảm giá, do đó tăng khả năng mua sắm của khách hàng, nâng cao mức sống - Lợi ích cho các nước nghèo: Những nước nghèo có thể tiếp cận với các sản phẩm, dịch vụ từ các nước phát triển hơn thông qua Internet và TMĐT. Đồng thời cũng có thể học tập được kinh nghiệm, kỹ năng đào tạo qua mạng cũng nhanh chóng giúp các nước này tiếp thu công nghệ mới
  27. - Dịch vụ công được cung cấp thuận tiện hơn: Các dịch vụ công cộng như y tế, giáo dục, các dịch vụ công của chính phủ được thực hiện qua mạng với chi phí thấp hơn, thuận tiện hơn. Cấp các loại giấy phép được cấp qua mạng, dịch vụ tư vấn y tế là các ví dụ thành công điển hình b. Hạn chế của thương mại điện tử Có hai loại hạn chế của Thương mại điện tử, một nhóm mang tính kỹ thuật, một nhóm mang tính thương mại. HẠN CHẾ CỦA THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ Hạn chế về kỹ thuật Hạn chế về thương mại 1. Chưa có tiêu chuẩn quốc tế về 1. An ninh và riêng tư là hai cản chất lượng, an toàn và độ tin cậy trở về tâm lý đối với người tham gia TMĐT 2. Tốc độ đường truyền Internet 2. Thiếu lòng tin và TMĐT và vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của người bán hàng trong TMĐT do không người dùng, nhất là trong Thương mại được gặp trực tiếp điện tử 3. Các công cụ xây dựng phần 3. Nhiều vấn đề về luật, chính mềm vẫn trong giai đoạn đang phát sách, thuế chưa được làm rõ triển 4. Khó khăn khi kết hợp các phần 4. Một số chính sách chưa thực sự mềm TMĐT với các phần mềm ứng hỗ trợ tạo điều kiện để TMĐT phát dụng và các cơ sở dữ liệu truyền thống triển 5. Cần có các máy chủ thương mại 5. Các phương pháp đánh giá hiệu điện tử đặc biệt (công suất, an toàn) quả của TMĐT còn chưa đầy đủ, hoàn đòi hỏi thêm chi phí đầu tư thiện 6. Chi phí truy cập Internet vẫn 6. Chuyển đổi thói quen tiêu dùng
  28. còn cao từ thực đến ảo cần thời gian 7. Thực hiện các đơn đặt hàng 7. Sự tin cậy đối với môi trường trong thương mại điện tử B2C đòi hỏi kinh doanh không giấy tờ, không tiếp hệ thống kho hàng tự động lớn xúc trực tiếp, giao dịch điện tử cần thời gian 8. Số lượng người tham gia chưa đủ lớn để đạt lợi thế về quy mô (hoà vốn và có lãi) 9. Số lượng gian lận ngày càng tăng do đặc thù của TMĐT 10. Thu hút vốn đầu tư mạo hiểm khó khăn hơn sau sự sụp đổ hàng loạt của các công ty dot.com 1.8. Các cơ quan ban ngành ứng dụng CNTT-TT để hỗ trợ Doanh nghiệp 1.8.1. Ngành Hải quan Một trong những phương thức hỗ trợ trực tiếp Doanh nghiệp đó là sử dụng cổng thông tin điện tử. Ngành Hải quan đã và đang tích cực xây dựng và triển khai đưa Website hải quan trở thành cổng thông tin điện tử cung cấp thông tin và dịch vụ hành chính công cho người dân và doanh nghiệp. Tại cổng thông tin điện tử này doanh nghiệp có thể tìm được các thông tin chung về luật, văn bản pháp quy liên quan đến thủ tục hải quan một cách nhanh chóng và chính xác. Địa chỉ: Website hải quan cho phép khả năng tải các biểu mẫu, đơn, hồ sơ Hải
  29. quan. Người khai Hải quan có thể in ra giấy hoặc điền vào các mẫu khai gửi thông tin khai báo trước cho cơ quan hải quan. Nâng cấp tăng tính tương tác an toàn Doanh nghiệp _ Hải quan. Thông qua kênh thông tin này doanh nghiệp có thể khai trực tuyến, tra cứu các biểu thuế, hàng hoá HS; Thư viện văn bản pháp luật; tra cứu thông tin nợ thuế; và được tư vấn hải quan trực tuyến giảm thiểu tối đa các hồ sơ hải quan bằng giấy và các chứng từ có liên quan. - Các ứng dụng cơ bản phục vụ quy trình thủ tục tại Chi cục được tích hợp và tăng mức độ tự động hóa cho các chức năng: Quản lý tờ khai, quản lý thuế, quản lý giá, quản lý phân luồng hàng hóa. Khai điện tử được thực hiện theo hình thức tập trung cho cả thủ tục hải quan hiện tại và thủ tục hải quan điện tử. Bên cạnh các ứng dụng CNTT phục vụ doanh nghiệp, Tổng cục Hải quan đang là đầu mối phối hợp với các Bộ, Ngành xây dựng cơ chế một cửa quốc gia, tiến tới thực hiện cơ chế một cửa ASEAN. Cơ chế một cửa quốc gia, một cửa ASEAN là một môi trường tạo thuận lợi thương mại; nhằm đẩy nhanh việc giải phóng hàng hoá đến và đi từ các nước ASEAN giảm chi phí giao dịch và thời gian cần để thông quan hàng hải quan trong khu vực; hiệu quả kinh tế và tính cạnh tranh cao hơn. Đây chính là một trong những thách thức và đòi hỏi rất lớn từ việc áp dụng công nghệ thông tin và truyền thông. 1.8.2. Ngành Thuế Trong thời gian gần đây, ngành thuế đã xây dựng và triển khai các ứng dụng công nghệ thông tin trong hầu hết các lĩnh vực hoạt động và đã phát triển một số ứng dụng để hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ thuế với định hướng cung cấp các dịch vụ thuế điện tử cho doanh nghiệp thuận lợi hơn trong tính thuế, khai thuế và nộp thuế và cung cấp thông tin về pháp luật thuế qua hệ thống Internet để doanh nghiệp dễ dàng truy cập, sử dụng và thực hiện, các sản phẩm hiện đã được triển khai đến các doanh nghiệp là:
  30. (1) Trang thông tin điện tử ngành thuế: từ năm 2005, ngành thuế đã khai trương trang Thông tin điện tử nhằm cung cấp cho mọi cá nhân, doanh nghiệp và đông đảo người dân có quan tâm đến Thuế các thông tin thông qua các chuyên mục chủ yếu như: Văn bản pháp quy về Thuế; Văn bản hướng dẫn về thuế ; Cải cách thủ tục hành chính thuế ; Hướng dẫn kê khai thuế ; Giải đáp về thuế; Các dự án cải cách và hiện đại hoá ngành Thuế ; Thông tin về NNT. Bên cạnh đó, trang thông tin cũng đã tích hợp các sản phẩm dịch vụ thuế điện tử, NNT chỉ việc đăng nhập vào các biểu tượng tương ứng trên Website để sử dụng các sản phẩm dịch vụ điện tử của ngành thuế được cung cấp miễn phí cho NNT như: phần mềm hỗ trợ kê khai thuế mã vạch hai chiều- HTKK, chương trình nộp tờ khai thuế qua mạng Internet –iHTKK, Chương trình cấp mã số thuế Thu nhập cá nhân- TNCN Online để NNT dễ dàng truy cập và sử dụng. (2) Phần mềm hỗ trợ kê khai thuế mã vạch hai chiều Từ năm 2005, ngành thuế đã bắt đầu cung cấp phần mềm hỗ trợ kê khai thuế mã vạch hai chiều cho các doanh nghiệp trên phạm vi toàn quốc. NNT có thể truy cập trang thông tin điện tử ngành thuế để tải gói phần mềm về cài đặt tại máy tính của mình và lập các tờ khai thuế bằng các chức năng hỗ trợ của ứng dụng, tự động kiểm tra lỗi trong quá trình kê khai và in và lưu các tờ khai có mã vạch cho các loại thuế chủ yếu là: Giá trị gia tăng, Thu nhập doanh nghiệp, Tiêu thụ đặc biệt, Tài nguyên, Thu nhập cá nhân. (3) Chương trình nộp tờ khai thuế qua mạng Internet NNT sẽ không phải mất thời gian, công sức đến cơ quan thuế, chờ đợi để nộp tờ khai thuế như trước đây mà thông qua mạng Internet, có thể nộp tờ khai tại bất kỳ địa điểm nào, kể cả ở nước ngoài và bất kỳ thời điểm nào (24/24 giờ trong ngày và 7 ngày trong tuần). Trong quá trình sử dụng, mọi thông tin trao đổi giữa cơ quan thuế và doanh nghiệp như: các thông báo xác nhận đã nộp tờ khai thuế của cơ
  31. quan thuế, xác nhận đăng ký thay đổi thông tin, tờ khai đã gửi cho cơ quan thuế của doanh nghiệp đều được lưu và tra cứu tại tài khoản iHTKK được cấp trên Internet và được đảm bảo bằng tên và mật khẩu dành riêng cho doanh nghiệp, do doanh nghiệp quản lý và thay đổi theo yêu cầu để đảm bảo an toàn, bảo mật. (4) Chương trình nộp thuế qua thẻ ATM: Bắt đầu từ tháng 11/2009, ngành thuế đã phối hợp với Kho bạc nhà nước và các ngân hàng thương mại thực hiện chương trình nộp thuế qua ngân hàng thương mại, theo đó, mọi NNT là cá nhân và chủ doanh nghiệp tư nhân thực hiện nộp thuế qua ATM. NNT được sử dụng biên lai in từ máy ATM làm chứng từ chứng minh đã nộp thuế. Chương trình này sẽ đặc biệt tạo thuận lợi cho NNT là các cá nhân trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế của mình, góp phần thực hiện chủ trương thanh toán không dùng tiền mặt của Chính phủ và tạo thuận lợi cho NNT có thể nộp thuế tại bất kỳ địa điểm nào, thời gian nào, không phụ thuộc vào các quy trình hành chính của các cơ quan nhà nước như trước đây. 1.9. Chữ ký số - chứng thực điện tử: bạn nên biết Xác thực (trong tiếng Anh là Authentication, tiếng Hy Lạp là αυθεντικός) là hành động kiểm tra một đối tượng nào đó đáng tin cậy, tức là thông tin đối tượng đó đưa ra là đúng hay không. Việc xác thực thường dựa trên một hoặc nhiều nhân tố để minh chứng cụ thể. Từ xa xưa con người đã ứng dụng công nghệ xác thực vào các lĩnh vực trong đời sống. Chúng ta có thể thấy một ví dụ rất hay và đơn giản là trong thời phong kiến, các bậc đế vương hay những người thi hành mệnh lệnh cho triều đình thường dùng thẻ bài hay miếng ngọc như một dấu hiệu để chứng minh về thân thế cũng như vị trí của mình trong xã hội. Một lĩnh vực ứng dụng nhiều nhất xác thực chính là an ninh quốc phòng. Các thông tin quân sự được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, do vậy phải đòi hỏi
  32. môt cơ chế để nhận biết đâu là thông tin chính xác, cũng như nguồn cung cấp thông tin có phải là nguồn đáng tin cậy hay không. Có nhiều cách đơn giản đã được sử dụng trong trường hợp này. Ví dụ, để nhận biết đối tượng cung cấp thông tin người ta có thể quy ước dấu hiệu nhận biết với nhau thông qua một câu nói, hay một vật phẩm nào nó đó là một vài ví dụ về việc áp dụng xác thực tại mức thô sơ nhất. Ngày nay, khoa học kỹ thuật phát triển, con người có rất nhiều hình thức để xác thực như thông qua vân tay, thông qua phân tích chuỗi ADN, mẫu giọng nói Trước sự phát triển như vũ bão của Internet và các loại hình dịch vụ đi kèm, thay vì phải chạy tới các cửa hàng mua đồ thì chúng ta có thể ngồi tại máy tính để lựa chọn các sản phẩm mình muốn và đặt hàng qua mạng. Sau đó, nhà cung cấp sẽ chuyển sản phẩm tới tận tay người tiêu dùng. Có thể kể ra rất nhiều giao dịch của chúng ta sẽ thông qua máy tính và mạng Internet. Do vậy cần phải xây dựng có một cơ chế xác thực để các bên tham gia có thể tin tưởng, an tâm giao dịch, đảm bảo không bị mất mát thông tin và khi cần thiết có sự ràng buộc pháp lý giữa các bên giao dịch. Chính vì vậy, các phương pháp xác thực điện tử đã được ra đời. Hình 1: Các mức độ xác thực điện tử từ thấp đến cao và chi phí triển khai Trong số các phương pháp xác thực điện tử, phương pháp đơn giản và phổ biến nhất là sử dụng ID/mật khẩu, theo đó người dùng với nhà cung cấp dịch vụ sẽ quy ước với nhau trước một thông tin bí mật nào đó. Khi dùng máy tính truy cập
  33. tới nhà cung cấp dịch vụ, bạn cần đưa thông tin đó ra và nhà cung cấp dịch vụ sẽ công nhận bạn là người mà họ đã biết và bạn có thể truy cập đến dịch vụ mình cần. Nhưng phương thức này có thể không an toàn vì trong quá trình người dùng cung cấp thông tin mật khẩu của mình khi giao dịch trên mạng, các thông tin này có thể dễ dàng bị ghi lại (ví dụ bằng các chương trình ghi lại phím gõ), quay lén (thông qua các máy quay nhỏ, được gắn bí mật) Do vậy, đối với các hệ thống đòi hỏi tính bảo mật cao, người ta có thể dùng mật khẩu nhiều lớp để nếu mật khẩu lớp này bị lộ, hệ thống và người dùng vẫn có thể được bảo vệ bởi các mật khẩu còn lại. Nhưng việc sử dụng các biện pháp như vậy, độ an toàn cũng không tăng lên nhiều và nhiều lúc gây bất tiện cho người dùng phài phải nhập quá nhiều mật khẩu. Một trong những phương pháp hiệu quả hiện nay để xác thực là dùng chữ ký số. Chữ ký số là một công nghệ dựa trên mã khóa công khai và cho phép người sử dụng có thể an tâm giao dịch qua mạng. Mật mã khóa công khai là một dạng mật mã cho phép người sử dụng trao đổi các thông tin mật mà không cần phải trao đổi các khóa bí mật trước đó. Trong mật mã khóa công khai, người ta sử dụng một cặp khóa trong đó bất cứ khóa nào cũng có thể được dùng để mã hóa còn khóa kia được dùng để giải mã. Dựa trên các công thức toán học, cặp khóa được thiết kế sao cho rất khó để thể suy ra một khóa nếu biết khóa kia và nếu muốn thực hiện đều này phải sử dụng rất nhiều phương tiện, vật chất và đòi hỏi thời gian tính toán rất lâu để sau khi thực hiện được thì thông tin bị lộ có thể không còn giá trị. Một trong cặp khóa này được công bố công khai và được gọi là khóa công khai. Khóa còn lại được giữ bí mật bởi người chủ sở hữu và được gọi là khóa riêng hay khóa bí mật. Phụ thuộc vào nhu cầu cụ thể trong giao dịch điện tử, khóa công khai có thể dùng để mã hóa còn khóa riêng dùng để giải mã và ngược lại. Trong môi trường mở, việc cấp cho mỗi cá nhân/tổ chức một cặp khóa như vậy sẽ cho phép việc trao đổi thông tin được diễn ra một cách an toàn và bảo mật.
  34. Người dùng sẽ công bố cho cộng đồng khóa công khai của mình. Những ai muốn gửi thông tin bảo mật đến anh ta có thể dùng khóa công khai của người nhận để mã hóa văn bản, sau đó gửi tới người nhận thông qua đường điện tử. Người nhận sẽ dùng khóa bí mật của mình để giải mã văn bản đã được mã hóa. Người thứ ba muốn xem trộm nội dung thông tin sẽ không thể giải mã được vì thông tin này không được mã hóa bởi khóa công khai của anh ta. Điều này đảm bảo chỉ người có thẩm quyền nhận mới đọc được nội dung thông tin được mã hóa. Ngược lại, người gửi có thể dùng khóa bí mật của mình mã hóa văn bản, sau đó chuyển văn bản mã đến người nhận. Người nhận sẽ dùng khóa công khai của người gửi để giải mã và nếu việc giải mã thành công, điều đó chứng tỏ người gửi là người có khóa bí mật tương ứng với khóa công khai này. Nếu khóa khóa công khai không tương ứng với khóa bí mật được dùng để mã văn bản, văn bản sau khi giả mã sẽ vô nghĩa, không đọc được. Tính chất này cho phép tiến hành thực hiện ký số trên văn bản điện tử. Khi gửi một email điện tử, một văn bản hay một yêu cầu giao dịch, người dùng có thể dùng khóa bí mật để tạo chữ ký số cho thông điệp mình muốn gửi. Quá trình ký số một thông điệp có thể được mô tả bằng hình vẽ dưới đây: Hình 2: Các mức độ xác thực điện tử từ thấp đến cao và chi phí triển khai
  35. Để tăng tốc độ mã hóa, thông điệp sẽ được máy tính rút gọn thành một đoạn thông điệp ngắn hơn. Việc rút gọn được tiến hành thông quan các hàm băm. Sau khi có được đoạn thông điệp rút gọn, bước tiếp theo là máy tính sẽ dùng khóa bí mật tương ứng với khóa công khai ghi trên chứng thư số của người gửi để tiến hành mã hóa đoạn thông điệp rút gọn vừa được tạo ra. Kết quả cuối cùng là chữ ký số của thông điệp ban đầu. Sau khi có chữ ký số, chủ sở hữu sẽ gửi thông điệp kèm theo chữ ký số đến người nhận. Người nhận nhận được thông điệp và chữ ký số sẽ tiến hành kiểm tra xem thông điệp có đúng là do người có chứng thư số gửi kèm ký hay không và trong quá trình truyền có bị thay đổi nội dung hay không. Việc kiểm tra này sẽ được tiến hành bằng cách người nhận sẽ tính giá trị rút gọn thông điệp bằng cùng hàm băm người gửi sử dụng khi tiến hành ký số. Sau đó, người nhận tiến hành giải mã chữ ký số của thông điệp bằng khóa công khai của người gửi. Kết quả giải mã này sẽ được so sánh với giá trị rút gọn vừa tính, nếu hai giá trị này giống nhau, thì chứng tỏ thông điệp được gửi đi bởi chủ sở hữu của khóa bí mật tương ứng với khóa công khai vừa được sử dụng và thông điệp không bị thay đổi trong quá trình truyền đến người nhận. Đó là toàn bộ quá trình tạo , và kiểm tra chữ ký số dùng trong giao dịch điện tử. Công nghệ chữ ký số hiện nay còn được ứng dụng rất nhiều trong các dịch vụ như e-banking, e-shopping, người dùng sẽ tiến hành ký vào các yêu cầu gửi cho nhà cung cấp dịch vụ. Sau khi nhận được yêu cầu, nhà cung cấp sẽ tiến hành kiểm tra tính hợp lệ của thông tin theo tương tự các bước như trên. kiểm tra chứng thư số mà mình nhận được có hợp lệ hay không ví dụ như hạn sử dụng, chứng thư có đúng là do nhà cung cấp ghi trên chứng thư, chứng thư có bị nhà cung câp thu hồi hay không tất cả thông tin trên sẽ được tiến hành dựa trên các thông tin ghi trên chứng thư người gửi và được máy tính tiến hành tự động. Sau khi kiểm tra tính hợp lệ của chứng thư số, nếu không hợp lệ, thì người nhận sẽ loại bỏ thông điệp mình nhận được hoặc bằng phương pháp khác xác định
  36. lại tính xác thức của văn bản. Nếu sau quá trình kiểm tra, chứng thư số hoàn toàn hợp lệ, thì bước tiếp theo là người dùng sẽ Trong quá trình ứng dụng chữ ký số và các dịch vụ mã hóa thông điệp, cần đảm bảo tính bảo mật của khóa bí mật và khả năng truy cập đúng khóa công khai của đối tác tham gia giao dịch. Thông thường, khóa công khai được công bố dưới dạng một chứng thư số. Còn khóa bí mật của người dùng sẽ được lưu trong các thiết bị đặc biệt để ngăn chặn việc sao chép cũng như dánh cắp thông tin về khóa bí mật. Nếu như số lượng người dùng lớn sẽ xảy ra các trường hợp như trùng lặp khóa công khai, hay như việc công bố khóa công khai sẽ gặp nhiều khó khăn. Hơn nữa , khi giao dịch điện tử phát triển, người ta không chỉ giao dịch trong cùng một vùng, hay một địa phương riêng rẽ với nhau mà giao dịch còn được tiến hành giữa các thành phố hay liên quốc gia. Chính vì vậy đòi hỏi phải có một cơ quan, tổ chức uy tín đứng ra để tạo cặp khóa công khai cho người sử dụng cũng như tạo, công bố và quản lý các chứng thư số. Đây chính là chức năng của cơ sở hạ tầng khóa công khai. Cơ sở hạ tầng khóa công khai bao gồm cơ quan, tổ chức, con người, máy móc, thiết bị, quy định pháp lý liên quan phục vụ đến việc phân bổ, quản lý khóa công khai. Một trong những thành phần quan trọng trong hạ tầng khóa công khai là tổ chức cung cấp dịch vụ chứng thực chữ ký số (Certification Authority). Đây là cơ quan sẽ tiến hành cấp phát, quản lý và thu hồi chứng thư số và có thể đảm nhiệm cả việc tạo cặp khóa bí mật/công khai cho người dùng. Chứng thư số là thông điệp dữ liệu tương tự như chứng minh thư nhân dân, nội dung bao gồm số xê-ri của chứng thư số, tên của đơn vị phát hành, ngày phát hành, ngày hết hạn, tên của đối tượng được cấp phát chứng thư số, khóa công khai của đối tượng được cấp và một số thông tin khác Chứng thư số được lưu tại nơi an toàn, được công bố rộng rãi và bất cứ ai cũng có thể dễ dàng truy cập và lấy về máy tính của mình để sử dụng.
  37. Vậy đối với người sử dụng, làm cách nào để tạo chứng thư số cho mình? Để có được chứng thư số, người dùng có thể tìm đến các cơ quan đăng ký của tổ chức cung cấp dịch vụ chứng thực chữ ký số để tiến hành đăng ký. Tùy thuộc vào mức độ quan trọng của chứng thư số xin cấp, cơ quan đăng ký có thể yêu cầu người xin cấp phải xuất trình các thông tin cá nhân để đảm bảo xác thực đúng người, đúng đối tượng. Sau khi kiểm tra đầy đủ các thông tin của người xin cấp chứng thư số, nếu mọi thông tin là chính xác, thì cơ quan đăng ký sẽ tạo yêu cầu chứng thư số và gửi tới tổ chức cung cấp dịch vụ chứng thực chữ ký số để tiến hành cấp phát. Ví dụ, nếu như VNPT-CA nhà cung câp dịch vụ chứng thực chữ ký số, thì người dùng có thể đến VNPT-CA để xin chứng thư số, sau đó sẽ dùng chứng thư số đó để tiến hành giao dịch trên mạng. Hiện nay, chữ ký số ứng dụng ngày càng rộng rãi như một công cụ quan trọng để tiến hành xây dựng chính phủ điện tử và hỗ trợ giao dịch điện tử. Tại các nước tiên tiến trên thế giới, với sự giúp đỡ của công nghệ chữ ký số người ta đã xây dựng được các dịch vụ công trực tuyến như nộp thuế trực tuyến (E-tax), ngân hàng điện tử (E-banking), bán hàng trực tuyến (E-shopping), đấu thầu trực tuyến (e-Procurement) trong đó chữ ký số là chức năng không thể thiếu. Tại Việt Nam, chữ ký số mới được ứng dụng trong một vài năm gần đây. Nhà nước và Chính phủ cũng đã ban hành hàng loạt các văn bản pháp lý để tạo cơ sở thúc đẩy việc ứng dụng giao dịch điện tử và chữ ký số trong đó có Luật Giao dịch điện tử đã được Quốc hội khoá XI, kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 29/11/2005 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/3/2006, công nhận giá trị pháp lý của thông điệp dữ liệu, công nhận chữ ký điện tử có giá trị pháp lý như chữ ký tay và Nghị định số 26/2007/NĐ-CP ban hành ngày 15/2/2007, quy định chi tiết thi hành Luật Giao dịch điện tử về chữ ký số và chứng thực chữ ký số. Tại một số bộ ngành cũng đang bước đầu triển khai các dịch vụ ứng dụng chữ ký số như dịch vụ khai thuê qua mạng, hải quan điện tử, đấu thầu qua mạng
  38. Hiện nay, Bộ Thông tin và Truyền thông đang xét duyệt hồ sơ để cấp giấy phép cho các nhà cung cấp dịch vụ chứng thực chữ ký số công cộng. 1.9.1. Hướng dẫn ứng dụng chữ ký số bằng Microsoft Office 2007 Trong Microsoft Office 2007 có hai cách để thực hiện ký số vào các tài liệu: Thực hiện chữ ký số dạng ẩn Thêm một hoặc nhiều dòng chữ ký số trực tiếp lên tài liệu Trong phần này, chúng ta sẽ lần lượt thử nghiệm ký số vào tài liệu Office 2007 bằng cả hai cách trên. a. Chữ ký số dạng ẩn Trong trường hợp ta không muốn có sự xuất hiện của dòng chữ ký trên tài liệu nhưng ta vẫn muốn tài liệu được đảm bảo các tính xác thực, toàn vẹn, chống chối bỏ, khi đó ta sử dụng chữ ký số dạng ẩn. Chữ ký số dạng ẩn có thể thêm vào các tài liệu Word, Excel, PowerPoint, của bộ Office 2007. Mặc dù chữ ký số ẩn không thể hiện trực tiếp lên nội dung tài liệu nhưng người nhận tài liệu hoàn toàn có thể xem thông tin về chữ ký số bằng cách chọn vào biểu tượng chữ ký số dưới đáy màn hình. Sau khi tài liệu được ký số, nó sẽ trở thành dạng chỉ đọc và không thể sửa đổi nội dung được. Để thực hiện ký số theo cách này, ta thực hiện các bước sau đây: Chọn Office Button trỏ vào Prepare và chọn Add a Digital Signature Hộp thoại Microsoft Office (xem Hình 3) xuất hiện cung cấp một số thông tin về việc thêm chữ ký số vào văn bản. Đánh dấu vào Don’t show this message again và chọn OK.
  39. Hình 3: Hộp thoại Microsoft Office cung cấp thông tin về việc tạo chữ ký số Hộp thoại Microsoft Office khác (xem Hình 4) xuất hiện thông báo rằng trước khi tạo chữ ký số ta phải lưu tài liệu vào định dạng hỗ trợ chữ ký số. Ta có thể lưu tài liệu theo định dạng mới của Office (.docx, .xlsx and .pptx) hoặc định dạng cũ (.doc, xls and .ppt), sau đó chọn Yes để lưu tài liệu. Hình 4: Hộp thoại yêu cầu lưu tài liệu vào định dạng phù hợp 1. Trong hộp thoại Save As, chọn tên và vị trí lưu cũng như định dạng của tài liệu. Sau đó chọn Save. Hình 5: Chọn vị trí lưu tài liệu 2. Trong hộp thoại Sign, ta có thể thêm vào thông tin về mục đích của chữ ký trong hộp văn bản Purpose for signing this document, ta cũng có thể để
  40. trống hộp này nếu muốn. Trong mục Signing as, Microsoft Office sẽ lựa chọn chứng thư của user mặc định, ta có thể thay đổi chứng thư phù hợp với người ký bằng cách chọn Change. Chọn Sign để ký số Hình 6: Chọn chứng thư số và mục đích ký số 3. Từ đây tài liệu sẽ chuyển thành dạng chỉ đọc và có biểu tượng ký số dưới đáy màn hình 4. Chọn vào biểu tượng để xem thông tin về người ký số, tình trạng chứng thư số và mục đích việc ký số (xem Hình 7) Hình 7: Thông tin chi tiết về chữ ký số b. Ký số bằng cách thêm một hoặc nhiều dòng chữ ký vào nội dung tài liệu Cách ký số này sẽ tạo thêm một hoặc nhiều dòng chữ ký số ngay trên tài liệu, để ký số ta thực hiện các thao tác sau:
  41. 1. Chọn Insert tab sau đó chọn nút Signature Line. Hộp thoại Signature Setup xuất hiện, ta điền các thông tin về người ký số như họ tên, chức danh, địa chỉ thư điện tử. Chọn Show sign date in signature line nếu muốn thêm vào ngày tháng ký. Chọn OK. Hình 8: Hộp thoại Signature Setup 2. Lúc này trên văn bản sẽ xuất hiện một dòng chữ ký số. Nháy đúp vào để thao tác ký số X Đào Đình Khả Giám đốc Hình 9: Dòng chữ ký số 3. Trong hộp thoại Sign, ta có thể tạo hình ảnh chữ ký tay bằng cách dùng bút điện tử hoặc dùng một hình ảnh minh họa chữ ký tay được quét sẵn vào máy để đưa vào mục này băng cách chọn Select Image và chọn file ảnh cần chèn vào.
  42. Hình 10: Hộp thoại Sign 4. Trong hộp thoại Select Signature Image, chọn file ảnh chữ ký tay và chọn Select. Hình 11: Chọn hình ảnh chữ ký tay đại diện 5. Hình ảnh được chọn sẽ xuất hiện ở hộp thoại Sign. Trước khi tiến hành ký số văn bản, ta có thể gõ nội dung về mục đích ký vào mục Purpose for signing this document, sau đó chọn Sign để ký số.
  43. Hình 12: Hộp thoại ký số 6. Trong hộp thoại Signature Details, ta có thể xem thông tin về người ký, giá trị của chữ ký, tình trạng chứng thư số cũng như mục đích, ngày ký số. Hình 13: Thông tin chi tiết về chữ ký số
  44. CHƯƠNG II. ỨNG DỤNG CNTT – TT TRONG DOANH NGHIỆP 2.1. CNTT-TT là một phần của hạ tầng Thương mại điện tử là những giao dịch thương mại được thực hiện chủ yếu thông qua máy tính và mạng Internet. Do đó, để thương mại điện tử có thể phát triển được, yêu cầu về hạ tầng công nghệ thông tin và truyền thông là không thể thiếu. Các yếu tố trong hạ tầng CNTT và truyền thông bao gồm: - Ngành công nghiệp thiết bị ICT (máy tính, thiết bị mạng, ). Đây là các yếu tố thuộc về “phần cứng” trong đầu tư cho TMĐT. - Ngành công nghiệp phần mềm - Ngành viễn thông (các hệ thống dịch vụ viễn thông cố định, di động, ) - Internet và các dịch vụ gia tăng dựa trên nền internet - Bảo mật, an toàn và an ninh mạng - Xây dựng hạ tầng CNTT và truyền thông để TMĐT phát triển phải đạt được những mục tiêu sau: - Cho phép người dân và các tổ chức, doanh nghiệp có thể sử dụng các thiết bị CNTT và truyền thông như máy tính và các thiết bị xử lý. - Cho phép người dân và các tổ chức, doanh nghiệp tiếp cận và sử dụng dịch vụ viễn thông cơ bản và internet với giá rẻ. Ngoài ra, mọi doanh nghiệp, cộng đồng và công dân đều được kết nối và tiếp cận tới cơ sở hạ tầng băng rộng và mobile
  45. - Thiết lập được các hệ thống mạng viễn thông cố định và không dây mạnh. Nâng cao năng lực đường tuyền với hệ thống băng thông rộng, cho phép các tổ chức và doanh nghiệp có thể sử dụng các dịch vụ chất lượng cao vào các ứng dụng TMĐT của mình với chi phí chấp nhận được. Ngoài việc đâu tư mới cho các thiết bị, việc nâng cấp các hệ thống thiết bị hiện thời là điều không thể thiếu, vì các ứng dụng TMĐT ngày càng phức tạp hơn, dung lượng dữ liệu cần truyền tải ngày càng lớn hơn, do đó, yêu cầu về mặt thiết bị và công nghệ cũng cao hơn. 2.2. Đầu tư CNTT-TT hiệu quả 2.2.1. Lưu trữ wesbite thương mại điện tử a. Một số phương pháp lưu trữ website Việc lưu trữ website thương mại điện tử bao gồm cả lưu trữ dữ liệu (thông tin về doanh nghiệp, sản xuất, kinh doanh, khách hàng ), hệ thống phần mềm xử lý các giao dịch điện tử (mua bán trực tuyến, quản lý hóa đơn, dịch vụ khách hàng ) và những nội dung khác trên website (catalogue điện tử, báo cáo, tài nguyên số ). Tùy theo quy mô của hệ thống thương mại điện tử mà số lượng, cấu hình của hệ thống máy chủ cần sử dụng để lưu trữ các website thương mại điện tử sẽ khác nhau. Hiện nay, có một số phương pháp cơ bản để lưu trữ các website thương mại điện tử như sau: - Tự đầu tư mua các máy chủ về lắp đặt tại cơ sở của doanh nghiệp, thuê chuyên gia thiết kế và xây dựng hệ thống mạng cũng như cài đặt các phần mềm cần thiết để quản trị hệ thống máy chủ của doanh nghiệp.
  46. + Nhược điểm: Chi phí đầu tư xây dựng hệ thống máy chủ của riêng doanh nghiệp rất lớn, về cơ sở hạ tầng, về máy móc, thiết bị, chi phí thuê thiết kế hệ thống và quản trị hệ thống sau này. Để giảm thiểu chi phí hạ tầng, doanh nghiệp có thể vẫn đầu tư máy chủ nhưng thuê chỗ để đặt máy chủ tại các nhà cung cấp dịch vụ này. Như vậy, tránh đầu tư xây dựng các phòng máy chủ vốn có tiêu chuẩn kỹ thuật rất cao và tránh thuê đường truyền riêng để kết nối đến các máy chủ của mình. Cách làm này vẫn đảm bảo được bí mật thông tin của doanh nghiệp do các máy chủ được lưu giữ tại các phòng được bảo mật cao. Hiện nay, tại Việt Nam, hệ thống máy chủ của các ngân hàng, trường đại học, hải quan, thuế thường được tự xây dựng và vận hành bên trong tổ chức. + Ưu điểm: Mức độ an toàn của thông tin và chủ động trong vận hành hệ thống cũng như nâng cấp, mở rộng sau này. Bên cạnh đó, khả năng tự xây dựng, quản trị hệ thống máy chủ thương mại điện tử cũng là một năng lực cạnh tranh quan trọng của các doanh nghiệp khi tham gia kinh doanh điện tử. - Thuê máy chủ của các nhà cung cấp dịch vụ (thuê chỗ trên một máy chủ hoặc thuê một số máy chủ). Theo đó, các doanh nghiệp trả phí để có thể sử dụng một phần dung lượng ổ cứng trên máy chủ để lưu trữ website hoặc thuê một số máy chủ của nhà cung cấp dịch vụ để sử dụng. Có thể sử dụng kết hợp hình thức này với hình thức trên. Thậm chí những doanh nghiệp hàng đầu trong thương mại điện tử như Google cũng thuê ngoài dịch vụ lưu trữ website + Ưu điểm: Các chi phí xây dựng cơ sở hạ tầng, lắp đặt đường truyền, duy trì và quản trị các máy chủ do nhà cung cấp dịch vụ thực hiện. Doanh nghiệp chỉ phải trả phí thuê dịch vụ hàng tháng. Doanh nghiệp tận dụng được đường truyền tốc độ cao của nhà cung cấp dịch vụ.
  47. + Nhược điểm: Mức độ bảo mật thông tin không được bảo đảm do doanh nghiệp không kiểm soát hoàn toàn những máy chủ lưu trữ thông tin của mình. Do đó, phương pháp này thường phù hợp với các hệ thống thương mại điện tử nhỏ, các website chỉ có chức năng giới thiệu, quảng bá sản phẩm, dịch vụ chưa có chức năng thanh toán trực tuyến và các chức năng cao cấp khác như xử lý dữ liệu (data mining) hay chia sẻ thông tin giữa các đối tác (B2B integration) b. Đường Internet thuê riêng (leased line Internet) cho các máy chủ Khi doanh nghiệp muốn xây dựng hệ thống máy chủ của riêng mình và hệ thống này đặt tại trung tâm lưu trữ dữ liệu của doanh nghiệp thì doanh nghiệp sẽ phải thuê đường truyền Internet riêng để kết nối vào các máy chủ này. Thông qua đường kết nối này, các máy tính khác có thể truy cập tới máy chủ của doanh nghiệp để thực hiện các giao dịch điện tử như tra cứu thông tin, thực hiện giao dịch mua bán, ký kết hợp đồng Đường truyền Internet thuê riêng là một dạng kết nối Internet cao cấp nhất hiện nay của các doanh nghiệp. Bên cạnh đó còn hai dạng phổ biến khác để kết nối Internet là Dial-up và ADSL. Kết nối Internet bằng kênh thuê riêng (leased line), Nhà cung cấp đồng thời sẽ cung cấp cho doanh nghiệp tối thiểu 1 dải IP gồm 8 địa chỉ. Doanh nghiệp sẽ sử dụng 6 trong 8 địa chỉ này cho các máy chủ của mình. Hai địa chỉ không sử dụng là địa chỉ IP đầu tiên (địa chỉ mạng con) và địa chỉ IP cuối cùng (địa chỉ quảng bá trong mạng con). Vì đây là một đường kết nối riêng từ doanh nghiệp đến nhà cung cấp dịch vụ Internet, tốc độ kết nối vào Internet sẽ ổn định và có thể tăng cao thấp tùy nhu cầu của doanh nghiệp. Bên cạnh đó tốc độ upload và download là bằng nhau, ổn định liên tục 24/24. Tuy nhiên,
  48. phí dịch vụ sử dụng loại của đường truyền này còn cao, chưa phù hợp với phần lớn các doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện nay. c. Máy chủ web Các máy chủ web nói chung thường có nhiều bộ nhớ, ổ cứng lớn, chạy nhanh, và bộ vi xử lý có tốc độ cao hơn các máy tính cá nhân thông thường. Nhiều máy chủ web sử dụng nhiều bộ vi xử lý, trong khi rất ít máy tính cá nhân có nhiều hơn một bộ vi xử lý. Yêu cầu cơ bản đối với các máy chủ là khả năng hoạt động liên tục 24/7 và xử lý đồng thời nhiều thông tin khi nhiều người dùng cùng truy cập đưa ra. Vì vậy, các máy chủ web sử dụng nhiều phần cứng nên chúng thường có giá đắt hơn các máy trạm thông thường. d. Hệ điều hành cho các máy chủ web Hệ điều hành có nhiệm vụ thực thi chương trình và phân phối tài nguyên như bộ nhớ, không gian lưu trữ cho chương trình. Phần mềm hệ điều hành cũng cung cấp các dịch vụ nhập xuất tới các thiết bị kết nối với máy tính như bàn phím, màn hình và máy in. Một máy tính muốn hoạt động được nó phải được cài đặt phần mềm hệ điều hành để điều khiển việc thực thi các chương trình. Với các hệ thống lớn, hệ điều hành còn phải theo dõi hoạt động của nhiều người sử dụng khác nhau khi họ cùng đăng nhập vào hệ thống và phải đảm bảo hoạt động của những người sử dụng này không gây cản trở nhau. Phần lớn các máy chủ web được cài đặt một trong các hệ điều hành sau: Microsoft Windows NT Server, Microsoft Windows 2000 Server, Microsoft Windows 2003 Server, Linux, hoặc các hệ điều hành dựa trên UNIX như Solaris hoặc FreeBSD. Máy chủ web chạy trên nền UNIX thì phổ biến hơn, và nhiều người sử dụng tin rằng việc cài đặt máy chủ web trên UNIX sẽ bảo mật hơn.
  49. 2.3. Phần mềm ứng dụng trong doanh nghiệp 2.3.1. Phần mềm máy chủ web Đó là các phần mềm mà máy chủ web phải cài đặt để các website có thể hoạt động trên nền là các phần mềm này. Giống như muốn cài đặt và đánh máy bằng MS Word thì máy tính phải được cài đặt MS windows. Một số phần mềm phổ biến nhất hiện nay đang được dùng làm máy chủ web như: Apache HTTP Server, Microsoft Internet Information Server(IIS) và Sun Java System Web Server (JSWS) (thường được gọi bằng các tên khác như Sun ONE, iPlanet Enterprise Server, và Netscape Enterprise). Thứ hạng về mức độ phổ biến này đã được tích lũy thông qua điều tra được thực hiện bởi NetCraft, một công ty tư vấn mạng ở Anh nổi tiếng về máy chủ web điều tra. Netcraft tiếp tục điều tra đối với tổng số trang web đang tồn tại và đo mức độ liên quan đến tính phổ biến của phần mềm máy chủ web. Trang web điều tra của Netcraft chỉ ra rằng, thị trường của phần mềm máy chủ web trong một vài năm gần đây đã đi vào ổn định. Nhìn chung Apache chiếm khoảng 65 đến 70% thị phần, Microsoft IIS chiếm khoảng 20 đến 25% thị phần. Theo điều tra của một tạp chí máy tính, thị phần của các phần mềm máy chủ web cũng rất khác nhau đối với máy chủ web công cộng và máy chủ web nội bộ. 2.3.2. Phần mềm xây dựng website thương mại điện tử a) Đặc điểm website thương mại điện tử Các website thương mại điện tử cần hoạt động liên tục 24/7 dù là mô hình nào, B2B hay B2C. Những website đều cần được chạy trên các máy chủ đủ mạnh để xử lý khi lượng truy cập cao nhất. Bên cạnh yêu cầu hoạt động
  50. nhanh và ổn định, các website thương mại điện tử giao dịch cần sử dụng những phần mềm hiệu quả và dễ nâng cấp khi lượng truy cập website tăng. Các website thông tin như tin tức, báo cáo, thông tin số hóa cần đáp ứng nhu cầu tìm kiếm thông tin nhanh và chính xác. Thông tin cần hiển thị nhanh nhất trên màn hình của người xem. Nhìn chung yêu cầu hoạt động vẫn là 24/7 nhưng mức độ nhanh và ổn định có thể thấp hơn so với các website thương mại điện tử giao dịch. Yêu cầu về phần cứng cũng có thể thấp hơn, tuy nhiên yêu cầu về xử lý lượng truy cập đông có thể cao hơn, do các website tin tức, thông tin dễ thu hút khách truy cập hơn. b) Chức năng website thương mại điện tử Phần mềm website thương mại điện tử có thể có các nhiệm vụ khác nhau, từ việc có catalog trưng bày sản phẩm trực tuyến đến việc xử lý đơn hàng một cách tự động. Một giải pháp thương mại điện tử ít nhất phải có các chức năng sau: - Catalog trưng bày sản phẩm - Giỏ mua hàng - Xử lý giao dịch đặt hàng, hợp đồng, thanh toán Các trang web thương mại điện tử lớn, phức tạp hơn cũng sử dụng những phần mềm có các chức năng trên và có thêm những công cụ bổ trợ thương mại điện tử khác. Phần mềm trung gian (middleware) nối kết hệ thống thương mại điện tử với các hệ thống thông tin của công ty (quản lý hàng tồn kho, xử lý đơn hàng, kế toán). Bên cạnh đó có các gói phần mềm chuyên thực hiện một số chức năng như: phần mềm ERP, phần mềm SCM, phần mềm CRM, phần mềm quản trị nội dung (CMS) và phần mềm quản trị tri thức (NM). c) Website catalog điện tử
  51. Doanh nghiệp sử dụng catalog trưng bày các sản phẩm hoặc dịch vụ của mình. Giống như trong cửa hàng bán lẻ truyền thống, nhà kinh doanh gian hàng trực tuyến có thể nhóm hàng hóa thành từng khu theo những tiêu chí riêng với tên gọi các gian hàng tương tự như gian hàng truyền thống. Trong hầu hết các gian hàng truyền thống, mỗi sản phẩm chỉ để trong một vị trí nhất định, tuy nhiên với gian hàng trực tuyến, một sản phẩm có thể được phân loại ở nhiều chủng loại hàng khác nhau. Ví dụ: giày chạy có thể vừa được phân loại trong khu giầy hoặc khu dụng cụ thể thao. Một trang web thương mại nhỏ có thể có một catalog tĩnh đơn giản. Catalog tĩnh là một danh mục đơn giản được viết bằng ngôn ngữ HTML, hiển thị trong một hoặc một số trang web. Để thêm vào, xóa đi, hoặc thay đổi một mục hay một sản phẩm trong danh mục, công ty phải sửa lại phần lệnh HTML của một hoặc một số trang. Các trang web thương mại lớn hơn thường sử dụng cấu trúc catalog động. Catalog động lưu trữ thông tin về các mục hàng trong một cơ sở dữ liệu, thường trên một máy tính riêng biệt có thể truy cập tới máy chủ. Mỗi mục hàng trong catalog động có thể được hiển thị với nhiều hình ảnh hoặc thông tin chi tiết, và một công cụ tìm kiếm sẽ cho phép khách hàng tìm kiếm mục hàng và xem xét liệu mục hàng đó có sẵn bán hay không. Phầm mềm catalog động thường được gắn kèm trong một bộ phần mềm thương mại điện tử trọn gói, tuy nhiên một số công ty viết phần mềm catalog riêng, sau đó nối với cơ sở dữ liệu sản phẩm của công ty mình. d) Vai trò của giỏ mua hàng trong thương mại điện tử Giỏ mua hàng lưu trữ các sản phẩm mà người mua đã chọn, cho phép người mua có thể xem lại những mặt hàng mình đã chọn đưa vào giỏ, thêm vào giỏ mặt hàng mới hoặc bỏ bớt đi sản phẩm nào đó. Để đặt hàng, khách hàng chỉ cần đơn giản kích chuột vào sản phẩm đó, tất cả các thông tin về sản phẩm bao gồm giá cả, mô tả, mã sản phẩm hay các thông tin khác đều được tự
  52. động lưu trữ trong giỏ mua hàng. Khi khách hàng đã chọn hàng xong, họ chỉ cần nhấn nút thực hiện việc mua hàng, phần mềm giỏ mua hàng sẽ tự động tính toán tổng số sản phẩm, tổng giá trị tiền thanh toán cũng như các chi phí vận chuyển hay thuế. Phần mềm Giỏ mua hàng của một số trang web thương mại điện tử còn cho phép khách hàng chọn sản phẩm đưa vào giỏ, để giỏ vào một ngăn ảo, và khách hàng sau vài ngày quay trở lại mới quyết định chọn mua hoặc thanh toán. Một số phần mềm giỏ mua hàng được bán độc lập để các công ty tự kết nối vào trang web bán hàng của mình. e) Xử lý các giao dịch thương mại điện tử Khi người mua quyết định mua hàng bằng cách nhấn vào nút checkout trên trang web, khi đó trang web thực hiện quy trình xử lý giao dịch: phần mềm thương mại điện tử thực hiện bất cứ một tính toán cần thiết nào, ví dụ chiết khấu dựa trên số lượng hàng mua, thuế, chi phí vận chuyển, Khi checkout, cả khách hàng và người bán đều chuyển sang giao diện giao dịch an toàn. Xử lý giao dịch có thể là phần phức tạp nhất của việc bán hàng trực tuyến. Tính toán thuế và chi phí vận chuyển là những phần quan trọng trong quá trình này, và các nhà quản trị mạng phải thường xuyên kiểm tra mức thuế suất cũng như chi phí vận chuyển để đảm bảo mức giá đang được áp dụng là mức giá đúng. Một số phần mềm cho phép máy chủ web tự động cập nhật thông tin giá vận chuyển bằng cách kết nối trực tiếp tới các công ty vận chuyển. Một số tính toán khác bao gồm: in hóa đơn, chương trình khuyến mại, 2.3.3. Website động và các công nghệ xây dựng website động Microsoft đã phát triển một công nghệ tạo trang web động và được sử dụng rộng rãi hiện nay là Active Server Pages (ASP). Sun Microsystems cũng đã phát triển một công nghệ tương tự gọi là Java Server Pages (JSP),
  53. và hiệp hội mã nguồn mở Apache Software Foundation cũng phát triển một ngôn ngữ lập trình tương tự là PHP (Hypertext Preprocessor). Gần đây, một công nghệ tương tự được Macromedia xây dựng với tên gọi là Cold Fusion. Đây là bốn công nghệ phổ biến nhất được sử dụng để xây dựng các website. Trong những công nghệ này, các câu lệnh chạy trên máy chủ được trộn lẫn với những câu lệnh HTML để tạo ra các trang web động, tức là có nội dung khác nhau. Ví dụ, ASP cho phép người lập trình web sử dụng những ngôn ngữ lập trình khác nhau như VBScript, Jscript, hoặc Perl. Java là ngôn ngữ lập trình do Sun tạo ra, cũng có thể được sử dụng để tạo ra các trang web động, Những ứng dụng đó được gọi là Java Servlets. Mặc dù các công cụ này thường được sử dụng để xây dựng các website nhỏ, tuy nhiên chúng cũng có thể được sử dụng để xây dựng các thành phần riêng lẻ của cac website thương mại điện tử có quy mô trung bình bằng cách tạo ra các trang web và các công cụ quản lý website. Ví dụ, phiên bản gần đây của chương trình Macromedia Dreamweaver đã tích hợp luôn cả môi trường phát triển. Như vậy đối với các nhà thiết kế web có kinh nghiệm họ có thể sử dụng để tạo ra các thành phần của một trang web động dễ như tạo ra một trang web tĩnh. a. Một số công cụ phát triển web phổ biến Một công cụ thiết kế web khác khá phổ biến đó là Microsoft Frontpage cũng có thể được sử dụng để xây dựng khung của các website thương mại điện tử. Các thành phần còn lại của các trang web động như để tạo danh mục hàng hóa, dịch vụ khách hàng, xử lý các phiên giao dịch có thể được viết bổ sung bằng các công cụ phát triển web khác chẳng hạn như Visual Studio.NET của hãng Microsoft. Sau khi tạo xong website với các công cụ phát triển này, người thiết kế cần mua bổ sung thêm các thành phần phần mềm tiện ích khác như giỏ mua
  54. hàng, phần mềm quản trị nội dung. Cuối cùng là tạo ra các phần mềm trung chuyển để kết nối website vào các phần mềm với cơ sở dữ liệu sẵn có của công ty như: - phần mềm quản trị nội dung website thương mại điện tử - phần mềm quản trị hệ thống thông tin trong doanh nghiệp - Phần mềm phân tích dữ liệu - Tiện ích Link-checking và quản trị website doanh nghiệp 2.3.4. Phần mềm ứng dụng trong doanh nghiệp lớn Trên thị trường hiện nay cũng có một số sản phẩm dành cho doanh nghiệp lớn với cường độ giao dịch cao, quy mô lớn như IBM WebSphere Commerce Business Edition, Oracle E-Business Suite, và Broadvision One- To-One Commerce Phần mềm thương mại điện tử dành cho doanh nghiệp lớn cung cấp các công cụ liên kết và hỗ trợ cho các hoạt động mua sắm, sản xuất và bán hàng của doanh nghiệp. Phần lớn các công ty thương mại B2B đặt hàng tại các đối tác cung cấp với các quy trình đã được thống nhất giữa các bên. Để bán sản phẩm, phần mềm thương mại điện tử cung cấp các chuẩn cho giao dịch thương mại điện tử như xử lý và hoàn thiện giao dịch đảm bảo an toàn, chính xác hơn. Ví dụ, phần mềm có thể tương tác với hệ thống quản lý hàng tồn kho của công ty và tiến hành những điều chỉnh phù hợp, tạo đơn mua hàng với những mặt hàng có lượng tồn kho giảm xuống mức thấp và nhập dữ liệu kế toán trong hệ thống ERP hoặc hệ thống lưu trữ. Trong trường hợp giao dịch B2C, khách hàng sử dụng trình duyệt web của mình để tìm kiếm catalog sản phẩm. Với hàng số hóa (phần mềm, bài nghiên cứu, bản nhạc, ) khách hàng có thể tải sản phẩm số hóa trực tiếp từ trên website, hoặc có thể điền vào đơn hàng để mua bản cứng. Máy chủ được
  55. nối với các hệ thống khác, gồm hệ thống quản trị cơ sở dữ liệu, máy chủ bán hàng và máy chủ cho các ứng dụng. Cơ sở dữ liệu thường chứa hàng triệu dòng thông tin về các sản phẩm, giá cả, lượng hàng tồn, thông tin và lịch sử mua hàng của khách hàng. Thống kê các giao dịch mua sắm của khách hàng cho phép website đưa ra các gợi ý hay đề xuất với khách hàng thường xuyên đặc biệt khi họ trở lại thăm các mục hàng có liên quan. Các công ty lưu trữ dữ liệu về khách hàng, quá trình khách hàng truy cập web sẽ được lưu vào cơ sở dữ liệu lớn, sử dụng những công cụ chuyên dụng để phân tích những dữ liệu này nhằm cải thiện mối quan hệ với khách hàng. Những dữ liệu này thường gồm các thông tin của từng khách hàng, các trang web họ xem, thời gian viếng thăm trên mỗi trang, các sản phẩm đuợc xem và mua Để quản lý tốt tất cả các hoạt động này, các website thương mại điện tử lớn sử dụng module phần mềm quản lý quan hệ khách hàng (CRM). Bên cạnh đó, các công ty cũng sử dụng công cụ để tích hợp hệ thống sản xuất của mình với hệ thống thông tin của nhà cung cấp, khi đó website thương mại điện tử có thêm module phần mềm quản trị dây chuyền cung ứng (SCM). Sử dụng hiệu quả các công cụ trên cho phép doanh nghiệp kết nối khách hàng, doanh nghiệp và nhà cung cấp. Chia sẻ thông tin giữa các bên là một động lực để thu hút khách hàng truy cập website của doanh nghệp, đồng thời nhà cung cấp cũng có thông tin để lên kế hoạch cung cấp hiệu quả và kịp thời hơn. Phần mềm thương mại điện tử cũng có thêm module cho phép tự động quản lý và thay đổi thông tin trên website.
  56. 2.4. Phần mềm hỗ trợ ra quyết định trong quản lý doanh nghiệp 2.4.1. Phần mềm quản trị dây chuyền cung ứng (SCM) Phần mềm SCM hỗ trợ doanh nghiệp trong việc phối hợp hoạt động của doanh nghiệp với các nhà cung cấp để được cung ứng đầu vào nhanh và hiệu quả nhất. Phần mềm SCM thường có hai chức năng cơ bản: lên kế hoạch và thực hiện kế hoạch. Hầu hết các công ty đều cung cấp phần mềm SCM với hai chức năng trên với mức độ chi tiết khác nhau. Phần mềm lập kế hoạch SCM giúp công ty đưa ra các dự báo dựa trên những thông tin của các thành viên trong dây chuyền cung ứng. Phần mềm thực hiện kế hoạch SCM giúp công ty thực hiện các nhiệm vụ như quản trị kho hàng và phân phối. Hiện nay có hai công ty cung cấp phần mềm SCM lớn trên thế giới là i2 Technologies và Manugistics. 2.4.2. Hệ thống quản trị nguồn lực doanh nghiệp tích hợp (ERP) Nhiều website B2B phải có khả năng kết nối với các hệ thống thông tin nội bộ của doanh nghiệp, việc này được thực hiện thông qua phần mềm Quản lý nguồn lực doanh nghiệp (ERP). Phần mềm ERP là hệ thống các module phần mềm được tích hợp thành một hệ thống nhằm quản lý mọi hoạt động của doanh nghiệp, từ kế toán, quản lý mua hàng, sản xuất, marketing, lên kế hoạch, quản trị dự án, và các chức năng quản lý tiền. Các nhà cung cấp phần mềm ERP chủ yếu hiện nay gồm Baan, Oracle, PeopleSofft (hiện nay thuộc Oracle) và SAP.
  57. 2.5. Một số mô hình ứng dụng CNTT-TT trong kinh doanh 2.5.1. Ứng dụng mạng extranet trong lĩnh vực sản xuất của General Motor GM là công ty hàng đầu thế giới về sản xuất xe ô tô. Công ty bán ô tô tại hơn 190 nước và có nhà máy sản xuất tại khoảng 50 nước. Do ngành công nghiệp ô tô rất cạnh tranh, GM luôn tìm kiếm những phương hướng để nâng cao hiệu quả. Công ty đã triển khai một phần mềm ứng dụng cho phép khách hàng có thể tự thiết kế một chiếc xe theo mong muốn của mình. Nhờ ứng dụng này số lượng đơn đặt hàng gửi về công ty ngày càng tăng. Trong lĩnh vực cung ứng hiện nay GM phải mua khoảng 200 000 sản phẩm khác nhau từ hơn 20 000 nhà cung cấp, chi mất gần 100 tỉ đô mỗi năm. Công ty thường sử dụng quá trình đấu thầu truyền thống để thương thuyết các hợp đồng với các nhà cung cấp tiềm năng. Những yêu cầu chi tiết về nguyên liệu cần thiết sẽ được gửi bằng email tới các nhà cung cấp tiềm năng, các nhà cung cấp này sau đó sẽ đưa ra giá thầu, và GM sẽ lựa chọn người thắng nếu người cũng cấp đưa ra giá đủ thấp. Nếu tất cả các giá thầu đều quá cao, vòng mời thầu thứ hai hoặc thứ ba sẽ được mở ra. Trong vài trường hợp, quá trình này kéo dài hàng tuần, thậm chí hàng tháng trước khi GM tin rằng đã đạt được một hợp đồng tốt nhất cả về giá cả và chất lượng. Những chi phí chuẩn bị cho việc ra giá thầu khiến nhiều nhà thầu không thể đưa ra lời mời do đó việc số lượng nhà cung cấp tham gia ít hơn số lượng tối ưu dẫn tới việc GM sẽ phải trả giá cao hơn. Để giải quyết vấn đề liên kết giữa các nhà phân phối và cung cấp, GM đã thiết lập một hệ thống extranet được gọi là ANX (Automotive Network Exchange). Hệ thống ANX - được các nhà sản xuất ô tô khác ủng hộ - đã phát triển thành website trao đối giữa các consortium covisint.com. Để giải quyết vấn đề tư liệu sản xuất, vào đầu năm 2000 GM đã triển khai thị trường điện tử
  58. của riêng mình, bây giờ đã trở thành một phần của covisint.com, nơi các đấu giá chuyển tiếp được xây dựng. Sản phẩm đầu tiên được đem ra đấu giá là tám chiếc máy ép 75 tấn. GM đã mởi 140 người tham gia đấu giá xem tranh và biên bản dịch vụ của những máy ép này qua mạng. Sau chỉ một tuần chuẩn bị, buổi bán đấu giá đã diễn ra trực tuyến và những chiếc máy đã được bán trong vòng hai giờ. Đối với vấn đề mua sắm hàng hoá, GM đã tự động hoá quá trình đấu giá sử dụng đấu giá ngược trên trang web mua sắm qua mạng. Các nhà cung cấp đủ điều kiện sử dụng Internet để đưa ra giá mỗi sản phẩm GM cần mua. Việc đấu giá diễn ra mở, điều này có nghĩa là tất cả những người tham gia đấu giá có thể có thể nhìn thấy giá chào của đối thủ cạnh tranh. GM có thể chấp nhận giá chào từ nhiều nhà cung cấp một cách đồng thời và sử dụng những tiêu chuẩn đã được quyết định trước như giá, ngày giao hàng, điều kiện thanh toán có thể giúp tìm được nhanh chóng người chào bán thích hợp. Năm 2001, Gm đã thực hiện hơn 150 cuộc đấu giá điện tử khác. Nhiều doanh nghiệp khác cũng được khuyến khích bán sản phẩm của họ qua mạng này và trả cho GM tiền hoa hồng trên giá bán cuối cùng. Trong phiên bán đấu giá ngược online đầu tiên, GM đã mua được một lượng lớn túi kín bằng cao su dùng cho ô tô. Giá GM phải trả thấp hơn giá công ty đã trả cho sản phẩm tương tự trước kia bằng hình thức đấu thầu truyền thống. Hiện nay, các cuộc đấu giá tương tự vẫn được thực hiện hàng tuần trên trang web. Chi phí quản lý trên một đơn đặt hàng giảm khoảng 40% thậm chí còn hơn thế. 2.5.2. Ứng dụng CNTT-TT trong ngành du lịch Trên thế giới, dịch vụ du lịch trực tuyến với các hoạt động như đặt vé, tour, phòng qua mạng đã trở nên phổ biến ở nhiều nước, nhất là tại Mĩ và các
  59. nước Châu Âu. Theo hãng nghiên cứu Internet eMarketer (New York, Mĩ), trong năm 2008 , 78% du khách Mĩ sử dụng mạng Internet để tìm kiếm thông tin về điểm đến, tour du lịch trong đó 82% du khách quyết định đặt tour qua mạng. Là một trong những công ty đầu tiên trên thế giới ứng dụng thương mại điện tử vào ngành Du lịch, Expedia.com là một website kinh doanh thương mại điện tử theo mô hình B2C (business to customer), hoạt động dựa trên mô hình thương mại điện tử thuần túy (pure e-commerce). Nghĩa là, mọi giao dịch từ doanh nghiệp tới khách hàng, kể cả việc thanh toán, giao hàng đều được thực hiện thông qua mạng Internet. Expedia là đại lý du lịch trực tuyến hàng đầu thế giới, trực thuộc tập đoàn Expedia Inc (Mĩ). Đây là trang web cho phép người dùng đặt vé máy bay, tàu thủy du lịch, đặt phòng khách sạn, thuê xe ô tô, cung cấp các kỳ nghỉ trọn gói và nhiều dịch vụ hấp dẫn khác bằng việc truy cập trực tuyến vào website expedia.com. Được thành lập vào năm 1996 bởi hãng phần mềm khổng lồ Microsoft, sau 3 năm, vào năm 1999, Expedia đã tách ra kinh doanh độc lập và trở thành 1 trong 3 ông lớn tại Mĩ kinh doanh trong lĩnh vực du lịch trực tuyến (cùng với Orbitz và Travelocity). Năm 2002, Barry Diller, ông chủ tập đoàn USA Network nay là IAC/ Inter Active Corp đã mua lại cổ phần của Expedia và đầu tư mạnh tay hơn vào doanh nghiệp này, biến Expedia trở thành công ty số 1 không những tại Mĩ mà còn trên toàn thế giới. Tính đến nay, Expedia Inc sở hữu 6 thương hiệu nổi tiếng về du lịch là Expedia.com®, hotels.com®, Hotwire®, Expedia® Corporate Travel, TripAdvisor™ và Classic Vacations®, có trụ sở chính đặt tại Bellevue, Washington (Mĩ) nhưng hiện đã có mặt tại 15 quốc gia, 70 điểm kinh doanh toàn cầu tại 6 khu vực chính: Mĩ,
  60. Mexico/ Châu Mĩ La Tinh, Canada, Carribbean, Châu Âu, Châu Á/ Úc, Trung Đông. Expedia luôn tỏ rõ ưu thế của người đi trước với bề dày kinh nghiệm và liên tục tung ra các chiêu khuyến mại, các chương trình du lịch trọn gói giá rẻ hấp dẫn khách hàng. Nếu như năm 2005, Expedia lần đầu tiên tung ra chương trình cho phép khách hàng tự thiết kế tour du lịch trên website expedia.com, tự cân nhắc chi phí, thời gian, lựa chọn dịch vụ và tạo ra một cơn sốt trong ngành du lịch; thì vào năm 2006, trước sự cạnh tranh gay gắt của các đối thủ như Travelocity.com; Orbiz.com Expedia đã đưa ra cam kết với khách hàng Best Price Guarantee, đảm bảo giá dịch vụ tại Expedia là tốt nhất. Cụ thể, nếu khách hàng được cung cấp dịch vụ tương tự như tại Expedia với giá thấp hơn trong vòng 24 giờ sau khi đăng kí tại website Expedia.com, hãng du lịch trực tuyến số 1 tại Mĩ này sẽ hoàn lại tiền cho khách ngay lập tức và tặng thêm 50 USD cho chuyến du lịch tiếp theo của khách tại trang web này. Thêm vào đó, ở Mỹ, tốc độ tăng trưởng về du lịch trực tuyến đang chậm lại do các công ty phải rất vất vả tranh giành khách hàng cũ, trong khi ở châu Á vẫn còn nhiều cơ hội để thu hút thêm khách hàng mới - đó là những người sử dụng Internet lần đầu tiên. Theo eMarketer, một công ty nghiên cứu Internet ở New York, doanh thu của ngành du lịch trực tuyến ở khu vực châu Á năm nay có thể đạt 25,6 tỉ đô la Mỹ, nhưng mới chỉ bằng khoảng một phần ba so với thị trường Mỹ. Công ty eMarketer cũng dự báo, dịch vụ du lịch trực tuyến ở châu Á sẽ bùng nổ trong những năm còn lại của thập niên này. Cụ thể, trong giai đoạn 2006-2010, Ấn Độ sẽ đạt mức tăng trưởng đến 271,6%/năm, trong khi Việt Nam dự báo sẽ tăng trưởng 202%. Trung Quốc và Indonesia cũng sẽ đạt mức tăng trưởng tương ứng 70% và 83%
  61. Nắm bắt được cơ hội và nhận thấy du lịch trực tuyến đang được tiếp nhận như một xu hướng phát triển tất yếu tại lục địa Châu Á, tập đoàn IAC, công ty mẹ sở hữu website Expedia.com đã bỏ ra 166.7 triệu USD để mua lại 52% cổ phần của eLong, trang web đặt chỗ du lịch và lữ hành lớn thứ hai tại Trung Quốc. Qua đó, công ty có thể tiếp cận lượng khách dồi dào tại thị trường này. Xu hướng cung cấp dịch vụ du lịch trực tuyến hiện đang lan nhanh sang các nước châu Á, trong đó có Việt Nam. Theo dự báo của tổ chức du lịch thế giới, từ năm 2006-2010, ước tính du lịch trực tuyến Việt Nam sẽ tăng trưởng 202%/năm, được xếp trong top đầu tăng trưởng. Nhận thức được thời cơ mà thương mại điện tử đem lại, các doanh nghiệp kinh doanh du lịch, khách sạn hàng đầu của Việt Nam đều xây dựng website riêng, tiêu biểu có thể kể đến như www.travel.com.vn, www.hotels.com.vn, www.vietnamtourism.com Tuy nhiên, các trang web này mới dừng ở mức cung cấp thông tin tới khách hàng, việc giao dịch thương mại điện tử thuần túy từ khâu chọn tour, đến thanh toán vẫn còn nhiều hạn chế và chưa phổ biến. Vì thế, việc nghiên cứu một mô hình kinh doanh thương mại điện tử thành công trong lĩnh vực du lịch trực tuyến là việc làm cần thiết, giúp các doanh nghiệp Việt Nam nhanh chóng nắm bắt xu thế phát triển của thế giới. 2.6. ĐA 191 hỗ trợ gì cho ứng dụng CNTT-TT trong doanh nghiệp
  62. CHƯƠNG 3. ỨNG DỤNG CNTT TRONG DOANH NGHIỆP XUẤT NHẬP KHẨU 3.1. Xây dựng website trong doanh nghiệp xuất nhập khẩu – mẫu hình tham khảo 3.1.1. Một số vấn đề cần lưu ý khi xây dựng website thương mại điện tử a) Điều kiện để cửa hàng bán lẻ trực tuyến (B2C) thành công Có nhiều điều kiện để một cửa hàng thương mại bán lẻ trực tuyến (B2C) thành công, tuy nhiên, các điều kiện cơ bản thường là: Thương hiệu mạnh: Dell, Sony, eBay, Cisco. Uy tín được đảm bảo: Ford, Charles Shwab, Amazon. Khả năng số hóa: phần mềm, âm nhạc, phim. Giá cao: thiết bị điện tử, văn phòng. Tiêu chuẩn hóa: sách, CDs, vé máy bay. Hàng đóng gói: hoa, quà tặng. b) Các tiêu chí đánh giá một gian hàng bán lẻ trực tuyến (B2C) Khi xây dựng một gian hàng thương mại điện tử, doanh nghiệp có nhiều tiêu chí để đánh giá, tuy nhiên, mô hình 7C được coi là mô hình đánh giá khá toàn diện các yếu tố cơ bản của một gian hàng thương mại điện tử. Nội dung (Content). Hình thức (Context). Liên kết (Connection). Khách hàng (Community). Giao dịch (Commerce). Hệ thống truyền thông (Communication).
  63. Cá biệt hóa (Customization). c) Nguyên nhân thất bại của một số hoạt động marketing điện tử Có thể thấy trong marketing điện tử có nhiều công ty thành công những cũng không ít công ty thất bại. Những thất bại này do một số nguyên nhân khá điển hình, cụ thể: Coi nhẹ mục tiêu lợi nhuận. Coi nhẹ dịch vụ khách hàng. Chi phí xây dựng thương hiệu quá lớn. Không đủ vốn đề duy trì đến thời điểm hòa vốn. Website không hiệu quả, không hấp dẫn đối với khách hàng. 3.1.2 Một số mẫu hình tham khảo website TMĐT trong lĩnh vực xuất nhập khẩu a) Cổng thương mại điện tử quốc gia ECVN Mô hình kinh doanh sàn giao dịch thương mại điện tử hỗ trợ giao dịch giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp B2B ở Việt Nam ngày càng trở nên sôi động. Theo thống kê của Vụ Thương mại điện tử (Bộ Thương mại) cho thấy, hiện nay, đã có khoảng 30 sàn giao dịch thương mại điện tử theo loại hình B2B của Việt Nam đang hoạt động khá hiệu quả và nhiều sàn giao dịch khác đang tìm lối đi riêng cho mình. Ứng dụng thương mại điện tử vào kinh doanh là một xu thế tất yếu đối với các doanh nghiệp hiện nay. Một trong số các sàn giao dịch thương mại điện tử B2B tương đối nổi trội ở Việt Nam hiện nay đó là cổng thương mại điện tử quốc giao Thu hút gần 1000 thành viên, thuộc nhóm 38.000 website hàng đầu thế giới, là website thương mại điện tử được truy cập nhiều nhất tại Việt Nam , là trang web uy tín cho các đối tác nước ngoài tìm hiểu thị trường cũng như doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam, Cổng thương mại điện tử quốc gia ecvn.com đáng trở thành cầu
  64. nối cho doanh nghiệp Việt Nam đến với thế giới nhờ ứng dụng thương mại điện tử. Trong giai đoạn đầu, ECVN tập trung vào các ngành hàng có khối lượng giao dịch thương mại lớn và phù hợp với hình thức TMĐT như nông sản, thuỷ sản, dệt may, da giầy, điện tử, thủ công mỹ nghệ, gốm sứ, đồ gỗ Các doanh nghiệp xuất khẩu có uy tín do Bộ Thương mại lựa chọn là những đối tượng đầu tiên được mời tham gia ECVN. ECVN hỗ trợ doanh nghiệp cả trực tuyến và không trực tuyến. Theo khảo sát của Bộ Công Thương về hiệu quả hoạt động của Cổng thương mại điện tử quốc gia ECVN 19% doanh nghiệp thành viên đã ký kết được những hợp đồng thương mại có giá trị lớn. Trung bình, cứ 5 doanh nghiệp thành viên tham gia ECVN thì có 1 thành viên ký được hợp đồng. Thậm chí, có những thành viên ký được hợp đồng với 5 doanh nghiệp khác nhau trong cùng một ngày. Qua gần 3 năm hoạt động, hiện ECVN có hơn 4.000 doanh nghiệp thành viên, trong đó, 1.000 thành viên là doanh nghiệp nước ngoài. Các doanh nghiệp Trung Quốc chiếm tới 68% thành viên, sau đó là Ấn Độ, Hoa Kỳ, Belarus. Trên ECVN, thường xuyên có 5.000 sản phẩm được các thành viên giới thiệu tìm kiếm đối tác nhập khẩu nước ngoài, chủ yếu là thủ công mỹ nghệ, đồ gỗ, dệt may, nông sản, thiết bị hóa chất. Điểm hấp dẫn nhất trên ECVN là các doanh nghiệp được đăng ký gian hàng trực tuyến bằng tiếng Anh và tiếng Việt hoàn toàn miễn phí. Hiện tại, ECVN đã triển khai thêm phiên bản tiếng Trung Quốc và tiếng Pháp để phục vụ các thị trường tiềm năng sử dụng 2 ngôn ngữ này như Canada, Bỉ, Thụy Sĩ, Pháp, Trung Quốc. b) Gophatdat.com và vị trí trong kinh doanh thương mại điện tử ở VN Công ty tư vấn và cung ứng giải pháp TMĐT Tiên Phong (Eclead) đã chính thức lập nên trang web Gophatdat.com ngày 1/1/2006, một website thương mại
  65. điện tử B2B được đánh giá là có sức lớn mạnh Phù Đổng, đứng thứ 3 trong top 10 website B2B bình chọn của TrustVn, cho đến nay đã quy tụ hơn 400.0001 doanh nghiệp tới từ hơn 200 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Tập trung vào phát triển giao dịch cho doanh nghiệp bằng cách liên kết với nhiều trung tâm xúc tiến thương mại, các đại sứ quán của các nước tại Việt Nam, các trang web xúc tiến thương mại và nhiều kênh thông tin khác, Gophatdat.com giúp các doanh nghiệp tìm kiếm sản phẩm và đối tác, từ đó, ký kết, giao dịch và xúc tiến những mối quan hệ thương mại trên quy mô toàn cầu. Gophatdat.com cũng cung cấp những dịch vụ marketing xuất khẩu trực tuyến hỗ trợ việc phát triển thị trường quốc tế của doanh nghiệp Việt Nam. Gophatdat.com đã xây dựng mô hình xúc tiến thương mại mới gồm xúc tiến thương mại trực tuyến (online) kết hợp với mô hình hỗ trợ kết nối “mặt đối mặt” (offline face-to-face). Từ sàn giao dịch này, Gophatdat.com sẽ dựa trên nguồn dữ liệu doanh nghiệp của mình để tìm nhà sản xuất Việt Nam phù hợp với nhu cầu của người mua hàng. Sau đó, Gophatdat.com.vn sẽ sắp xếp tổ chức cho hai bên gặp mặt trực tiếp để cùng phát triển nguồn hàng (sourcing meeting). Trước buổi sourcing meeting, tất cả các nhà sản xuất đều được thông tin về người mua hàng, nhu cầu chi tiết để họ có thể chuẩn bị thông tin đầy đủ nhằm tạo ấn tượng tốt với người mua, ký kết đơn hàng tại chỗ. Gophatdat.com với vai trò là một đối tác địa phương, không tham gia vào việc giao dịch, mà đứng hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam bán hàng ra thị trường quốc tế trong vai trò là người cung cấp và quản lý hệ thống kết nối (Networks Matching) giữa các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam và các đối tác nước ngoài. Gophatdat.com không lấy phần trăm hoa hồng trên đơn hàng được kí do đó các doanh nghiệp không phải chia sẻ lợi nhuận trung gian, 1
  66. doanh thu chủ yếu của gophatdat.com là từ phí thành viên và phí quảng cáo trên website. Ra đời trong bối cảnh thương mại điện tử Việt Nam có những bước ngoặt đầy ấn tượng, điểm mạnh đầu tiên cần phải kể đến là cũng như một số sàn giao dịch chuyên nghiệp khác, ban quản lý sàn gophatdat.com có chiến lược kinh doanh rõ nét và đầu tư cho phát triển sàn cả về công nghệ bao gồm phần mềm, máy chủ, mạng cũng như quảng bá, hỗ trợ thông tin, tư vấn cộng thêm cơ chế quản lý linh hoạt, ban lãnh đạo có tầm nhìn chiến lược cùng đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp, trình độ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm Thứ hai, mặc dù ra đời chưa lâu nhưng Gophatdat.com đã tạo được uy tín bằng quy trình kiểm duyệt thông tin chặt chẽ. Khi doanh nghiệp có nhu cầu đăng thông tin thì bộ phận "Data Processing" sẽ kiểm duyệt tính chính xác trước khi cho đăng rộng rãi. Dịch vụ chứng thực của gophatdat.com sẽ cho biết sự tồn tại của các bên giao dịch, tránh được những vụ lừa đảo qua mạng. Ngoài ra, gophatdat.com có dịch vụ hỗ trợ offline nhưng theo hướng hỗ trợ tư vấn cho từng doanh nghiệp để trong tương lai có thể tự tiến hành giao dịch, tạo văn phòng trực tuyến cho doanh nghiệp. Một trong những điểm nổi bật khác của sàn giao dịch này là sự phong phú đa dạng về danh mục hàng hóa cũng như phạm vi hoạt động không chỉ giới hạn trong phạm vi địa lý hạn hẹp mà phổ biến rộng rãi trên toàn cầu, đúng như tiêu chí “mang Việt Nam đến với thế giới”. Hơn nữa, gophatdat.com còn có ưu thế hơn một số sàn giao dịch cùng ngành khác là được hỗ trợ về tài chính và network của các website lớn như Yahoo, Google, Baidu và của quỹ DFJ VinaCapital. Bên cạnh đó, trong những năm qua, gophatdat.com đã mở rộng mạng lưới thành viên, phát triển thị trường, đa dạng hóa các giải pháp thanh toán (đưa vào sử dụng giải pháp thanh toán trực tuyến PayPal), nâng quy mô, chất lượng của các kỳ hội chợ, triển lãm nhằm
  67. hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường xuất nhập khẩu, cũng như kết nối cơ hội giao thương toàn cầu hiệu quả. 3.2. Khai thác hệ thống thông tin thị trường qua Internet – không phải mọi thứ đều phải trả tiền 3.2.1 Khai thác hệ thống các Tâm điểm thương mại để quảng cáo Trade Point hay “Tâm điểm thương mại” là một sáng kiến của tổ chức Thương mại và Phát triển của Liên Hợp Quốc (UNCTAD), nằm trong chương trình Hiệu quả thương mại (Trade Efficiency) và Thuận lợi hoá thương mại (Trade Facilitation), sử dụng những tiến bộ về công nghệ thông tin trong hoạt động thương mại nói chung và thương mại quốc tế nói riêng. Một trong những mục đích cơ bản của Tâm điểm thương mại là cung cấp một website làm trung tâm tại đó có tất cả các thông tin phục vụ hoạt động kinh doanh như thông tin về thị trường, hàng hoá, dịch vụ, vận tải, bảo hiểm, môi giới, các quan hệ với cơ quan quản lý nhà nước như hải quan, thuế Hơn nữa website này kết nối tới các tâm điểm thương mại khác để mở rộng mạng lưới thông tin trên toàn cầu. Thông qua tâm điểm thương mại, các cơ quan, tổ chức liên quan đến doanh nghiệp, cá nhân chỉ cần tiếp cận một địa điểm (one-stop-shopping) để có thể tiếp cận và tra cứu được thông tin thương mại toàn cầu. Chương trình Tâm điểm thương mại có ba chức năng chính: Cung cấp các dịch vụ kinh doanh, thương mại. Cung cấp các dịch vụ thông tin thị trường, tìm kiếm bạn hàng. Kế nối các doanh nghiệp với nhau. Doanh nghiệp có thể sử dụng Tâm điểm thương mại để tiến hành các hoạt động trước giao dịch (pre-transaction) như liên lạc, tìm kiếm bạn hàng,
  68. thị trường. Sau đó, nếu thuận lợi các doanh nghiệp có thể tiến tới đàm phán, ký kết và thực hiện hợp đồng. 3.2.2 Khai thác các “cơ hội kinh doanh điện tử” trên Internet Cơ hội kinh doanh điện tử hay ETO (Electronic Trade Opportunity) là một dịch vụ được nhiều doanh nghiệp quan tâm khi triển khai marketing điện tử. Nhờ dịch vụ này, các doanh nghiệp có thể tìm kiếm người mua hàng, người bán hàng hay phát hiện ra nhu cầu thị trường. Dịch vụ ETO được cung cấp trên các tâm điểm thương mại, sàn giao dịch thương mại điện tử hoặc các cổng thương mại điện tử. ETO cho phép các doanh nghiệp tham gia gửi các đơn chào hàng, hỏi hàng lên một địa điểm trên website và mọi doanh nghiệp trên khắp thế giới đều có thể tiếp cận được thông qua Internet. Đây được coi là một hoạt động khá tiêu biểu của hầu hết các tâm điểm thương mại (Trade point). Đây thực chất là một ứng dụng của thương mại truyền thống trên Internet khi đưa các yêu cầu chào mua và chào bán lên mạng. Trong thương mại truyền thống, khi các doanh nghiệp muốn chào bán (offer) hay chào mua (inquiry) thì phải thực hiện trên các phương tiện truyền thông như tivi, đài, báo, tạp chí, fax, điện thoại hoặc hội chợ, triển lãm. Các phương tiện trên hiện nay vẫn còn hiệu quả, nhưng Internet phát triển tạo ra một phương tiện mới, một công cụ mới cho phép hầu hết doanh nghiệp có thể tham gia với chi phí rẻ hơn, nhanh hơn và hiệu quả lớn hơn. 3.2.3 Khai thác các sàn giao dịch thương mại điện tử B2B Sàn giao dịch điện tử (electronic marketplace hay e-marketplace) là một website, tại đó người mua và người bán gặp nhau, trao đổi và giao dịch. Doanh nghiệp có thể sử dụng e-market place để tiến hành:
  69. - Giới thiệu, quảng bá sản phẩm dịch vụ vì đây là địa điểm tập trung để người mua và bán trên khắp thế giới gặp nhau. - Tiến hành các giao dịch điện tử trên các e-marketplace, do e- marketplace tập trung được nhiều quan hệ giữa cá nhân, tổ chức và chính phủ và có khả năng đầu tư để cung cấp các giải pháp bảo mật, thanh toán hỗ trợ cho các giao dịch điện tử của doanh nghiệp. 3.2.4 Thông tin thị trường trên website Sở giao dịch hàng hóa Sở giao dịch hàng hoá là một trong những tổ chức giao dịch mua bán hàng hoá cổ truyền nhất trong thương mại với nhiều tên gọi: commodity exchange, commodity market, corn exchange Đây là nơi người ta tiến hành các giao dịch mua và bán hàng hoá với khối lượng lớn, những loại hàng hoá có phẩm cấp rõ ràng như kim loại, ngũ cốc, cà phê, cao su Việc mua bán ở đây tiến hành theo những quy chế chặt chẽ thông qua những người môi giới do sở giao dịch hàng hoá chỉ định. Sở giao dịch hàng hoá thể hiện tập trung quan hệ cung cầu về một số mặt hàng trong từng thời gian nhất định. Giá cả tại các sở giao dịch hàng hoá được các doanh nghiệp coi là tài liệu tham khảo về giá cả hàng hoá trên thị trường thế giới. Nguyên nhân cơ bản là số lượng hàng hoá được giao dịch trên các thị trường này thường rất lớn. Trở ngại lớn nhất đối với các doanh nghiệp khi muốn tận dụng nguồn thông tin này là khoảng cách, thời gian và chi phí. 3.2.5 Tìm kiếm thị trường và bạn hàng trên internet Một mục tiêu của các tổ chức hiện nay là làm sao ứng dụng công nghệ thông tin để quảng cáo và bán được sản phẩm. Làm thế nào để khuyếch trương website của công ty trên mạng Internet? Đưa tên website vào các công cụ tìm kiếm, đăng ký vào các Tâm điểm thương mại, các sàn giao dịch điện tử, các danh bạ doanh nghiệp, trang vàng, trang trắng điện tử để giới thiệu sản
  70. phẩm dịch vụ của mình, giới thiệu trên các trang web về hội chợ, triển lãm là một số các biện pháp cơ bản, hiệu quả, nhanh và tiết kiệm chi phí để đạt mục tiêu này. Mục tiêu tiếp theo là làm sao có thể tìm người mua hoặc cung cấp thông qua Internet tại các thị trường cụ thể theo khu vực địa lý hoặc theo các ngành hàng, mặt hàng mà doanh nghiệp quan tâm. Trước đây, hàng năm một số quốc gia có xuất bản Danh bạ các công ty xuất nhập khẩu, tuy nhiên để các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể tiếp cận và sử dụng còn nhiều hạn chế. Ngày nay, Internet và web đã góp phần giải quyết vấn đề này một cách hiệu quả thông qua các danh bạ trên web. Có ba loại danh bạ kinh doanh trên web, loại một chứa danh mục các danh bạ kinh doanh trên thế giới, loại hai là các danh bạ kinh doanh toàn cầu hay quốc tế và loại ba là danh bạ kinh doanh của từng nước. 3.2.6 Hệ thống thông tin xúc tiến thương mại trên Internet Hoạt động hỗ trợ thương mại, xúc tiến thương mại, phát triển thương mại là một công việc mà các tổ chức quốc tế, các quốc gia, các phòng thương mại và doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề đã và đang tiến hành từ nhiều năm nay. Các dịch vụ chính có thể bao gồm: Thống kê về hoạt động sản xuất, ngoại thương của các nước. Thông tin về các quy định thương mại quốc tế của các nước, các khu vực. Thông tin về các quy tắc y tế, an toàn, chất lượng liên quan đến ngoại thương. Thông tin về đấu thầu. Thông tin về danh mục các nhà xuất khẩu, nhà nhập khẩu, các tổ chức liên quan đến thương mại.