Giáo trình Quy hoạch phát triển nông thôn (Phần 2)

Nội dung text: Giáo trình Quy hoạch phát triển nông thôn (Phần 2)

1. Ch ươ ng 4. QUY HO CH PHÁT TRI N NƠNG THƠN Ch ươ ng này nh m trang b cho sinh viên nh ng lý lu n c ơ b n v quy ho ch, quy ho ch phát tri n nơng thơn. Giúp cho ng ưi đ c cĩ ph ươ ng pháp c ơ b n v l p quy ho ch phát tri n nơng thơn, đng th i ng d ng nĩ trong các l ĩnh v c khác nhau t o ra s phát tri n nơng thơn b n v ng. Nhng n i dung chính c a ch ươ ng là: - Khái ni m c ơ b n, s c n thi t c a quy ho ch và quy ho ch phát tri n nơng thơn - Nguyên lý c ơ b n c a quy ho ch phát tri n nơng thơn. - Nguyên t c c a quy ho ch phát tri n nơng thơn. - N i dung c a quy ho ch phát tri n nơng thơn. - Trình t c a quy ho ch phát tri n nơng thơn. - ðánh giá hi u qu và tác đng mơi tr ưng c a ph ươ ng án quy ho ch phát tri n nơng thơn. 1. KHÁI NI M V QUY HO CH PHÁT TRI N NƠNG THƠN 1.1. Lý lu n chung v quy ho ch và quy ho ch phát tri n nơng thơn Quy ho ch là quá trình t t y u khơng th thi u, nĩ g n v i m i ho t đ ng trong xã h i, điu đĩ đã đưc ch ng minh t xa x ưa ơng cha ta đã b trí n ơi , t ch c s n xu t ngày càng h p lý. ð c bi t trong giai đon hi n nay cơng tác quy ho ch cĩ ý ngh ĩa r t to l n trong quá trình phát tri n, nĩ đã đưc nghiên c u sâu t i t ng đ ng thái ho t đ ng và đưc ng dng trong t t c các ngành các l ĩnh v c. Trong cu c s ng, vi c nâng cao đ i s ng v v t ch t, tinh th n và phân ph i cơng b ng nh ng thành qu t ăng tr ưng trong xã h i, t ăng c ưng h th ng giá tr c a con ng ưi đưc coi là m c tiêu c a s phát tri n, là c t lõi đ t o ra s thay đ i t t h ơn c a t ươ ng lai so v i hi n t i. ð đ t đưc m c tiêu này khơng ph i d dàng mà địi h i chúng ta ph i cĩ nh ng suy ngh ĩ, nh ng ý t ưng, nh ng tính tốn v s phát tri n. Nh ng suy ngh ĩ, ý t ưng này ph i h p lý, ph i mang tính h th ng t o ra s phát tri n chung c a đ a ph ươ ng và ph i cĩ kh n ăng hành đng đ bi n thành hi n th c. Mu n nh ng m c tiêu này th c hi n đưc địi h i ph i xen xét d ưi nhi u gĩc đ , ph i tính tốn đ n hi u qu và nh ng t n th t nhi u m t mà nĩ mang l i trên c ơ s đĩ l a ch n ra ph ươ ng án h p lý nh t. Nh ư v y th c ch t đây là s chuy n hố t t ư duy, ý t ưng v s phát tri n thành nh ng hành đng th c t trong t ươ ng lai, quá trình này g i là quy ho ch. T đĩ chúng ta cĩ khái quát chung v quy ho ch “ Quy ho ch là quá trình lý thuy n v tư t ưng, cĩ quan h v i t ng s v t, s vi c đưc hình thành và th hi n qua m t quá trình hành đng th c t . Quá trình này giúp cho các nhà quy ho ch tính tốn và đ xu t nh ng ho t đ ng c th đ đ t đưc m c tiêu ”. Quy ho ch là vi c l a ch n ph ươ ng án phát tri n và t ch c khơng gian kinh t - xã h i cho th i k ỳ dài h n trên lãnh th xác đ nh. Vùng nơng thơn r ng l n và ph c t p do đĩ phát tri n nơng thơn g m nhi u v n đ ph c t p liên quan t i nhi u ngành, nhi u l ĩnh v c. V y quy ho ch phát tri n nơng thơn là quy ho ch t ng th vùng nơng thơn bao g m nhi u n i dung ho t đ ng trong các l ĩnh v c kinh t , văn hố, xã h i và mơi tr ưng liên qua đn phát tri n con ng ưi trong c ng đ ng nơng thơn theo tiêu chu n b n v ng. ðc tr ưng c a quy ho ch là xây d ng cho t ươ ng lai do đĩ ph i cĩ nh ng m c tiêu c th cn đ t t i, nh ng m c tiêu này ph i đưc nghiên c u tím tịi, cân nh c k càng t chi ti t đ n tng quát. 1.2. S c n thi t c a quy ho ch Ngày nay cơng tác quy ho ch đưc nghiên c u k và sâu h ơn v đ ng thái phát tri n ca m i nhân t , vi c s d ng ngu n l c và h qu c a nĩ t đĩ đưa ra ch ươ ng trình, gi i Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 62
2. pháp đ đáp ng đưc nhu c u xã h i. Cơng tác quy ho ch ngày càng cĩ ý ngh ĩa trong quá trình phát tri n kinh t xã h i và s phát tri n c a các ngành. Chúng ta ph i làm quy ho ch vì: Mu n đ t đưc s phát tri n chúng ta khơng cĩ nhi u th i gian, trong m t kho ng th i gian nh t đ nh ph i đ t đưc m c tiêu phát tri n nào đĩ nh ư m c tiêu 5 n ăm, 10 n ăm, 20 n ăm ho c xa h ơn. ðiu ki n th c hi n m c tiêu nâng cao đi s ng v t ch t, tinh th n c a ng ưi dân c ũng nh ư nh ng y u t đ u vào (các ngu n l c) c a m i ho t đ ng xã h i đ u cĩ nh ng h n ch nh t đ nh. Các ngu n l c trong thiên nhiên nh ư đt đai, khống s n, tài nguyên r ng, tài nguyên bi n và trong đi s ng luơn luơn h n ch , địi h i chúng ta ph i xem xét, s d ng nh ư th nào đ cho hi u qu cao nh t. Ngu n l c: là nh ng cái mà chúng ta c n đ s d ng cho các ho t đ ng nh m đ t đưc mc tiêu nào đĩ mà chúng ta c n ho c chúng ta mu n. Chúng ta xem xét các ngu n l c c n thi t s d ng trong quy ho ch phát tri n nơng thơn: a. Ngu n nhân l c: ðây là y u t con ng ưi và t ch c s d ng con ng ưi trong m i ho t đ ng nh m đ t đưc m c tiêu c a s phát tri n. Con ng ưi tham gia vào các ngành s n xu t t o ra s n ph m ph c v cho b n thân mình nh ư tr ng tr t, ch ăn nuơi, làm trong nhà máy, xí nghi p Ngồi ra con ng ưi cịn tham gia vào các ho t đ ng ph c v xã h i nh ư giáo d c, y t , v ăn hố, th thao Nhu c u c a con ng ưi v v t ch t và tinh th n ngày càng t ăng nh ưng b n thân con ng ưi t tìm cách đ th o mãn yêu c u c a mình b ng nhi u cách khác nhau trong t ng giai đon l ch s khác nhau. T ư duy, s c sáng t o c a con ng ưi là r t l n, h đã bi t ch t o ra nh ng cơng c lao đ ng t thơ s ơ đn r t tinh x o hi n đ i hi n nay. H đã tìm ra nh ng ph ươ ng th c s n xu t ngày càng hi u qu nh m nâng cao đ i s ng v t ch t c a mình. Tuy nhiên con ng ưi c ũng cĩ nhi u h n ch nh ư s l ưng lao đ ng, s phân b khơng đ ng đ u và trình đ m i ch m c nh t đ nh so v i yêu c u thì r t l n. b. Ngu n l c v thiên nhiên: Ngu n l c thiên nhiên là nh ng y u t v t ch t c a t nhiên mà con ng ưi cĩ th nghiên cu, khai thác và s d ng đ t o ra nh ng s n ph m ph c v cho nhu c u c a xã h i. Các ngu n l c t nhiên bao g m tài nguyên đt đai, tài nguyên r ng, bi n, khí quy n, s c giĩ, năng l ưng m t tr i Các lo i tài nguyên trên cĩ th phân thành 2 nhĩm: m t nhĩm h u h n nh ư tài nguyên đt, r ng, bi n, khống s n và m t nhĩm là dài h n nh ư khí quy n, s c giĩ, năng l ưng m t tr i Tt c các ngu n l c t nhiên khơng ph i là vơ h n vì v y n u khơng bi t khai thác s d ng h p lý, ti t ki m và hi u qu thì ngày càng b c n ki t, suy thối d n t i s phát tri n khơng b n v ng. Nh ư v y s phát tri n cĩ quan h ch t ch v i vi c qu n lý và s d ng các ngu n tài nguyên thiên nhiên. c. Ngu n l c v v n và c ơ s v t ch t: Vn và c ơ s v t ch t đĩ là t ư li u s n xu t, trang thi t b trong ho t đ ng s n xu t và ph c v xã h i. V i điu ki n h n h p v ngu n v n, c ơ s v t ch t kém phát tri n thì v n đ kêu g i các ngu n v n đ u t ư t bên ngồi là r t c n thi t và s d ng ngu n v n s n cĩ nh ư th nào đ cĩ hi u qu cao nh t. V n đ đ u t ư c n ph i đưc tính tốn, s p x p h p lý và ti t ki m. Tĩm l i: t t c các ngu n l c trong xã h i khơng ph i là vơ h n, chúng khơng đ so v i nhu c u mà con ng ưi c n ho c mu n, trong khi đĩ nhu c u c a con ng ưi liên tc t ăng. Vì vy chúng ta ph i tìm cách khai thác s d ng các ngu n l c nh ư th nào đ đáp ng nhu c u ngày càng t ăng c a con ng ưi và khơng làm c n ki n, gi m s c s n xu t c a các ngu n l c đĩ, đĩ là lý do vì sao chúng ta ph i làm quy ho ch. 1.3. Làm quy ho ch nh ư th nào? Khi xã h i phát tri n địi h i ph i cĩ quy ho ch t ng th bao g m nhi u b ph n t ươ ng tác và h tr l n nhau nh m đáp ng nhu c u phát tri n c a vùng. Quy ho ch t ng th l y t ăng Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 63
3. tr ưng kinh t và ti n b xã h i là m c tiêu và các quan đim phát tri n kinh t , chính tr , xã hi, b o v mơi tr ưng làm ph ươ ng h ưng xây d ng ch ươ ng trình hành đng cho s phát tri n. ð đ t đưc m c tiêu đ ra thì quy ho ch phát tri n ph i th hi n đưc các tính ch t sau: - Tính ưu tiên : quy ho ch phát tri n bao g m nhi u n i dung liên quan đn nhi u l ĩnh vc ho t đ ng khác nhau. Các n i dung này cĩ m i quan h ch t ch v i nhau, t ươ ng tác v i nhau đ đ t đưc m c tiêu phát tri n chung. Các n i dung ph i đưc s p x p theo m t th t ưu tiên nh t đ nh cĩ tác d ng t ươ ng h và thúc đy nhau phát tri n, n i dung tr ưc t o đà thúc đy th c hi n các n i dung sau và sau n a. Tr t t ưu tiên này ph thu c vào th i gian và s s n sàng c a các ngu n l c đ ng th i cũng ph i l y m c tiêu và l i ích c a tồn c ng đ ng mà xem xét th t ưu tiên cho phù h p. - Tính ti t ki m: m t ph ươ ng án quy ho ch cĩ r t nhi u n i dung khơng th làm cùng mt lúc, cĩ nhi u n i dung t ươ ng đng v i nhau do đĩ chúng ta cĩ th liên k t các n i dung li v i nhau nh m ti t ki m đưc th i gian và ngu n l c. Các n i dung cĩ s th ng nh t tươ ng đi và t ươ ng tác v i nhau trong quá trình phát tri n chung. Liên k các n i dung nh ưng khơng b đi hay g p các n i dung l i vì nĩ s nh h ưng t i k t qu c a s phát tri n trong tươ ng lai. Trong quá trình s d ng các ngu n l c ph i quán tri t quan đim s d ng ti t ki m, tránh ch ng chéo, mâu thu n và lãng phí. - Tính tích c c: trong quy ho ch tính tích c c ph i đưc th hi n rõ, điu đĩ cho th y mc tiêu chúng ta đư a ra là h p lý. Tính tích c c th hi n ch v i ngu n l c và điu ki n đa ph ươ ng cĩ h n nh ưng v n t o ra s phát tri n t t nh t. Trong nh ng điu ki n và hồn c nh nh t đ nh, nh ưng ng ưi làm quy ho ch ph i luơn luơn suy ngh ĩ v n d ng nh ng ti n b khoa h c k thu t, đưa cơng ngh tiên ti n vào đ đ t đưc hi u qu cao h ơn, ho c sáng t o trong cơng tác t ch c qu n lý đ k t qu đ t đưc nhanh h ơn, nhi u h ơn. Trong th i k ỳ hi n nay tính tích c c càng th hi n r t rõ, nĩ th hi n vi c xây d ng m c tiêu, các gi i pháp th c hi n h p lý hi n đ i th hi n rõ tính ưu vi t c a cơng tác quy ho ch trong m i đ ng thái ho t đ ng kinh t - xã h i. Trong ph ươ ng án quy ho ch ph i th hi n các tính ch t trên và nĩ cĩ quan h t ươ ng h vi nhau, b sung cho nhau cùng đt đưc m c tiêu là t o ra s phát tri n t t nh t. 1.4. Ai cĩ th là quy ho ch? Hi n nay nhìn nh n v quy ho ch c ũng cĩ s thay đ i, ph i th hi n đưc s tham gia ca m i t ng l p nhân dân, m i ngành, m i l ĩnh v c. Nh ư v y m i ng ưi cĩ ý th c, cĩ trình đ, m i c ơ quan, m i t ch c kinh t xã h i, m i qu c gia đu cĩ th làm quy ho ch. Cĩ 2 lo i quy ho ch: quy ho ch cơng và quy ho ch t ư. - Quy ho ch cơng : là quy ho ch mang tính đa di n, t ng h p, nh h ưng sâu r ng vào đa bàn nghiên c u, vào mơi tr ưng s ng c a c ng đ ng. Quy ho ch cơng ph c v l i ích t p th và tồn cơng đng. Ví d : quy ho ch m ng l ưi giao thơng, quy ho ch m ng l ưi thu l i, quy ho ch s n xu t nơng lâm nghi p Các nhà quy ho ch ph i cĩ s hi u bi t, cĩ t m nhìn bao quát đ th c hi n nhi m v c a quy ho ch phù h p v i đ i s ng th c t c a c ng đ ng dân c ư. Quy ho ch cơng ph i th hi n đưc ph ươ ng h ưng và m c tiêu chính tr c a Nhà n ưc sao cho h p lý v a thúc đ y s phát tri n c a đ t n ưc, nâng cao m c s ng c a nhân dân v a ng ăn ch n nh ng tiêu c c cĩ th x y ra. Ngồi ra quy ho ch ph i đưc v n d ng h p lý các quy ho ch phát tri n. Quy ho ch khơng ch quan tâm đ y đ khung ch tiêu chính tr c p v ĩ mơ mà ph i quan tâm đ n hồn c nh vi mơ c a t ng đ a ph ươ ng. Quy ho ch cơng c ũng phát quan tâm đ n ý ki n đĩng gĩp và nguy n v ng c a ng ưi dân. Nh ư v y trong quá trình l p quy ho ch ph i cĩ s tham gia c a ng ưi dân vì đây s là ng ưi th c hi n các n i dung quy ho ch. Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 64
4. - Quy ho ch t ư: ph c v cho l i ích cá nhân, nĩ đưc th hi n m c đ nh , mang tính cc b . Quy ho ch này mang tính ch quan c a cá nhân tuy nhiên nĩ c ũng ch u s điu ti t c a quy ho ch cơng. Quy ho ch t ư ph i n m trong khung ch tiêu phát tri n chung c a vùng, ph i hi nh p và thích ng v i quy ho ch cơng c ũng nh ư các lo i quy ho ch c p v ĩ mơ cao h ơn. Ví d : quy ho ch m t khu v ưn, quy ho ch m t trang tr i, quy ho ch c a hàng 2. NGUYÊN LÝ C A QUY HO CH PHÁT TRI N NƠNG THƠN Quy ho ch phát tri n nơng thơn luơn luơn quán tri t nh ng nguyên lý c ơ b n sau: 2.1. Quy ho ch t ng th trên quan đim phát tri n đa m c tiêu Nguyên lý này th hi n hai m t sau: 1. N i dung c a quy ho ch đưc xác đ nh c t m v ĩ mơ và vi mơ trên c ơ s đ m b o phát tri n khơng ng ng c u trúc vùng lãnh th t c p tồn qu c đ n các c p t nh, huy n, xã nh m gi i quy t nh ng v n đ c ơ b n sau: - Thi t l p nh ng điu ki n sinh s ng t t cho con ng ưi và điu ki n lao đ ng thu n li cho các ho t đ ng kinh t . - Ng ăn ch n s phân t ng, phân l p trong xã h i, gi m kho ng cách gi a thành th - nơng thơn. H tr vùng t t h u, vùng sâu, vùng xa v các m t v t cht, v ăn hố, tinh th n , đc bi t đ u t ư h tr v c ơ s h t ng cho các vùng kém phát tri n. - Phát tri n các khu dân c ư theo h ưng đơ th hố, c i thi n vùng dân c ư đơ th v m t nâng cao n ăng su t lao đ ng, th m m hố mơi tr ưng s ng và đm b o s cơng b ng cho mi ng ưi. - Phát tri n nh p nhàng h th ng d ch v xã h i (giao thơng v n t i, đin n ưc, y t ch ăm sĩc s c kho , giáo d c nâng cao trình đ ) - Phát tri n ph i đ t trong m i quan h t ng hồ gi a 2 l ĩnh v c là ho t đ ng kinh t và ho t đ ng xã h i nh m nâng cao n ăng su t, ch t l ưng và hi u qu . - B o t n tài nguyên thiên nhiên đ ph c v cho s n xu t nơng lâm ng ư nghi p m t cách b n v ng. - B o t n và phát huy nh ng truy n th ng t t đ p, b n s c c a dân t c, lịng yêu quê hươ ng đt nưc. - ðm b o yêu c u c a an ninh và qu c phịng. 2. Quy ho ch phân b khơng gian các c ơ s v t ch t k thu t và điu ki n s ng cho con ng ưi. Bao g m các v n đ sau: - Xây d ng các khu ch c n ăng nh ư khu dân c ư, khu s n xu t, khu du l ch, khu ngh ng ơi thích nghi v i s phát tri n khơng ng ng c a c u trúc vùng lãnh th . - Thi t l p ki n trúc c nh quan, b o d ưng và ch ăm sĩc c nh quan đơ th , c nh quan nơng thơn phù h p v i đ c thù c a t ng vùng và s phát tri n lâu dài. - B trí h th ng c ơ s h t ng đáp ng đưc yêu c u c a s n xu t và đi s ng c a nhân dân, nh ư h th ng giao thơng, h th ng thu l i, h th ng cung c p n ưc, h th ng cơng nghi p, h th ng cơng trình h t ng xã h i nh ư tr ưng h c, bênh vi n, cơng trình th thao v ăn hố * Cơng tác t ch c th c hi n: Các n i dung c a ph ươ ng án quy ho ch c n ph i đưc ph i h p đ ng th i nh ưng đ t ch c th c hi n ph i cĩ d án c th , các d án này ph i đưc s p x p theo th t ưu tiên. Các d án đưc xây d ng ph i phù h p v i ch ươ ng trình hành đng, phi cĩ m i quan h ch t ch vi nhau thúc đ y nhau cùng đt đưc m c tiêu phát tri n l n c a tồn vùng. Ph i xây d ng đưc các d án đ u t ư, khái tốn v v n và hi u qu đ u t ư c a t ng d án và c a tốn ph ươ ng án quy ho ch. Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 65
5. 2.2. Quy ho ch phát tri n nơng thơn tuân thu theo ph ươ ng pháp lu n c a mơ hình “Ch th p”, th c hi n ch c n ăng đan chéo (Cross Function) Quy ho ch phát tri n nơng thơn đưc th c hi n trên nguyên t c ph i h p đ ng th i các ho t đ ng đa m c tiêu trong các l ĩnh v c: phát tri n con ng ưi, các điu ki n kinh t - xã h i, điu ki n mơi tr ưng trong vùng nghiên c u. Quy ho ch phát tri n nơng thơn c ũng ch u s ch đo v ph ươ ng h ưng, đưng l i phát tri n c a quy ho ch c p cao h ơn. Quy ho ch phát tri n nơng thơn tuân th theo ph ươ ng pháp lu n c a mơ hình ch th p đĩ là s liên k t các ho t đ ng c a hai ph m trù: ch c n ăng d c (Vertical Function) và ch c năng ngang (Horizontal Function). Mơ hình đĩ đưc th hi n theo s ơ đ 4.1. Quy ho ch v ĩ mơ (C p qu c gia) Quy ho ch n i b Quy ho ch trung gian Quy ho ch phân b tng ngành (Vùng, t nh, huy n) khơng gian S ph i h p các ho t Lp các d án cho đng kinh t , xã h i vi c th c hi n trong các ngành Quy ho ch vi mơ (huy n, xã) Lĩnh v c d ch v kinh t , xã Lĩnh v c cơng nghi p (s n hi (kinh doanh th ươ ng m i, xu t cơng nghi p, ti u th tr ưng h c, b nh vi n ) cơng nghi p đ a ph ươ ng) Lĩnh v c nơng nghi p (các trang tr i, nơng h ) Sơ đ 4.1 . Mơ hình ch th p - Ch c n ăng d c: th hi n s ph i h p gi a quy ho ch v ĩ mơ v i quy ho ch trung gian và gi a quy ho ch trung gian v i quy ho ch vi mơ. Ch c n ăng d c cho th y s ch đ o nh t quán t trên xu ng và s th ng nh t phù h p t d ưi lên. Gi a quy ho ch v ĩ mơ và quy ho ch vi mơ cĩ th khơng cĩ s ăn kh p, khơng th ng nh t ho c mâu thu n trong các ho t đ ng vì v y địi h i ph i cĩ quy ho ch trung gian (quy ho ch vùng, quy ho ch t nh, huy n) nh m điu hồ s th ng nh t t d ưi lên và s ch đ o nh t quán t trên xu ng. Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 66
6. - Ch c n ăng ngang : th hi n các n i dung quy ho ch trong ph m vi m t c p, nĩ th hi n s ph i h p t ng hồ gi a các ngành, các l ĩnh v c ho t đ ng trong ph m vi m t c p, nh m đ t đưc m c tiêu phát tri n chung.Tuy nhiên các ho t đ ng trong ph m vi m i c p ph i đưc b trí, t ch c, s p x p theo th t ưu tiên phù h p v i điu ki n, đ c tr ưng c a tng vùng, t ng đ a ph ươ ng. Ch c n ăng d c và ch c n ăng ngang cĩ m i quan h đan chéo v i nhau nĩ th hi n s ch đ o t trên xu ng và s th ng nh t t d ưi lên. Qua mơ hình ch th p cho th y quy ho ch phát tri n nơng thơn cĩ th đ t đưc nh ng kt qu sau đây: + ðt đưc s ph i h p và tính nh t quán gi a các c p làm quy ho ch t v ĩ mơ đ n vi mơ, đĩ là qu c gia - vùng - t nh - huy n. + ðt đưc s phát tri n và s ph i h p t ươ ng h c a 3 l ĩnh v c ho t đ ng kinh t đĩ là nơng nghi p, cơng nghi p xây d ng và d ch v th ươ ng m i. + ðt đưc s phát tri n t ng hồ v kinh t , chính tr , xã h i, mơi tr ưng và t ch c phân b khơng gian trên ph m vi lãnh th . * Tĩm l i: t mơ hình ch th p cho ta th y đưc s liên kt c a các ho t đ ng theo hai chi u d c và ngang, qua đĩ cho th y h ưng đi c ơ b n nh t, rõ ràng nh t trong quy ho ch phát tri n nơng thơn. ð quy ho ch đ t đưc k t qu cao c n ph i cĩ c ơ ch chính sách đúng đ n, cĩ nh ng mơ hình m u và tri n khai th c hi n thơng qua nh ng d án c th . * ði t ưng ch p hành nguyên lý : - Nh ng c ơ quan ch qu n, c ơ quan ch c n ăng cĩ trách nhi m là quy ho ch và thi t k . - Các đơ n v , các t ch c và các cá nhân s d ng m t b ng đ t đai, vi c s d ng đĩ cĩ tác d ng tr c ti p ho c gián ti p đ n ph m vi vùng lãnh th . 3. M C ðÍCH, YÊU C U VÀ NGUYÊN T C C A QUY HO CH PHÁT TRI N NƠNG THƠN 3.1. M c đích c a quy ho ch phát tri n nơng thơn Quy ho ch phát tri n nơng thơn đưc đ t ra nh m gi i quy t các v n đ sau: - T o ra s phát tri n cân b ng trong các m i quan h thu c đ i s ng con ng ưi trên các lĩnh v c kinh t v ăn hố xã h i, h n ch s phân hố gi u nghèo, s phân t ng phân l p trong xã h i. - ðiu ph i các lo i hình quy ho ch chuyên sâu, gi i quy t nh ng mâu thu n phát sinh trong quá trình phát tri n c a các ngành các l ĩnh v c nh ư ch ng chéo, tranh ch p đ t đai, mâu thu n trong ho t đ ng kinh t - Khai thác s d ng các ngu n tài nguyên m t cách đ y đ , ti t ki m, h p lý và hi u qu , b o t n thiên nhiên và t o ra s đa d ng sinh h c. - T o ra điu ki n thu n l i trong s h p tác gi a các vùng, các ngành và quan h h p tác qu c t trong quá trình phát tri n chung c a c n ưc và xu th h i nh p tồn c u. - Xây d ng m t c ơ c u kinh t xã h i h p lý, t o ra s phát tri n b n v ng, hi u qu tr ưc nh ng bi n đ ng khơng ng ng c a nhi u y u t . 3.2. Yêu c u c a quy ho ch phát tri n nơng thơn Trong quá trình xây d ng và th c hi n quy ho ch phát tri n nơng thơn ph i đ m b o các yêu c u c ơ b n sau: - Quy ho ch phát tri n nơng thơn ph i th hi n đưc quan đim phát tri n nơng thơn, đĩ là: + Quy ho ch phát tri n nơng thơn ph i đ t đưc hi u qu 3 m t kinh t , xã h i và mơi tr ưng. Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 67
7. + Quy ho ch phát tri n nơng thơn ph i tuân thu theo đưng l i đ i m i, phát tri n nơng thơn theo c ơ ch th tr ưng cĩ s qu n lý c a Nhà n ưc theo đ nh h ưng xã h i ch ngh ĩa. + Quy ho ch phát tri n nơng thơn ph i tồn di n, t ng h p và ph i h p t ng hồ gi a các l ĩnh v c, đ m b o t ăng tr ưng kinh t nhanh, ti n b xã h i và b o v mơi tr ưng. + Quy ho ch phát tri n nơng thơn ph i quán tri t đưng l i cơng nghi p hố, hi n đ i hố đc bi t là đưng l i cơng nghi p hố, hi n đ i hố nơng nghi p nơng thơn, bi n vùng nơng thơn thành vùng h p d n cĩ t ăng tr ưng nhanh b n v ng - Ph ươ ng án quy ho ch phát tri n nơng thơn ph i đưc làm tr ưc và là c ơ s , là cơng c điu ti t các lo i hình quy ho ch chuyên sâu nh ư quy ho ch phát tri n các ngành các l ĩnh v c, quy ho ch s d ng đ t, gĩp ph n th c hi n t t cơng tác qu n lý Nhà n ưc v đ t đai và các tài nguyên khác. - Quy ho ch phát tri n nơng thơn là cơng c điu ti t m i cơng cu c đ u t ư vào các ngành, các l ĩnh v c và các đa ph ươ ng. Nh ư v y s d ng h u hi u ngu n v n, tránh ch ng chéo, lãng phí ngu n l c. - Quy ho ch phát tri n nơng thơn ph i đáp ng yêu c u phát tri n khơng ng ng c a c u trúc vùng lãnh th theo h th ng t tồn qu c - vùng - t nh - huy n - xã. - Quy ho ch phát tri n nơng thơn đáp ng yêu c u v an ninh qu c phịng, đm b o an tồn, n đ nh xã h i và tồn v n lãnh th . 3.3. Ch c n ăng, quy n h n c a các c ơ quan tham gia th c hi n quy ho ch phát tri n nơng thơn - Các b , c c, vi n, s v quy ho ch và tài chính cĩ trách nhi m đ ra các d án đ u t ư và bi n pháp phát tri n t ng th dài h n. - C ơ quan chính quy n c p t nh và các c ơ quan ch c n ăng trong t nh đ xut nh ng ch ươ ng trình và d án quy ho ch t ng th c a t nh theo đ nh h ưng c a quy ho ch qu c gia nh ưng ph i phù h p v i điu ki n đ c thù c a t nh. - Các c ơ quan c p huy n và c p xã cĩ nhi m v tri n khai m t cách c th và chi ti t nh ng ch ươ ng trình và d án quy ho ch c a t nh trên đa bàn hành chính c a mình. - Các c ơ quan ch c n ăng v quy ho ch xây d ng nh ng đ án chuyên ngành t i nh ng đa đim và khu v c c th đ t o điu ki n cho s quy t đ nh đ u t ư th c hi n. - Chính quy n các c p và c ơ quan cĩ ch c n ăng v quy ho ch và đu t ư ph i bàn b c, th ng nh t v các ch ươ ng trình, d án đã đ xu t, sau đĩ th ng nh t phê duy t và đu t ư th c hi n ch ươ ng trình d án. 3.4. Nguyên t c ho t đ ng, m i quan h gi a các lo i hình quy ho ch và nhi m v a. Nguyên tc ho t đ ng Quy ho ch phát tri n nơng thơn đưc ti n hành các c p khác nhau, chúng cĩ m i quan h ch t ch v i nhau nh ưng đu tuân th theo nh ng nguyên t c c ơ b n sau: 1. Quy ho ch c p qu c gia (c p v ĩ mơ) là c p cao nh t nh m thi t l p m t tr t t phát tri n đ ng b , tồn di n trên kh p m i mi n đ t n ưc. Các quy ho ch chuyên ngành, quy ho ch vùng, quy ho ch đ a ph ươ ng là các quy ho ch chi ti t, c th đưc s p x p theo m t tr t t nh t đ nh mà quy ho ch v ĩ mơ đã xác l p, nh ư v y tránh đưc nh ng mâu thu n, c nh tranh l n nhau ho c ch ng chéo lên nhau. 2. Quy ho ch v ĩ mơ t o ra nh ng đ nh h ưng đúng cho các quy ho ch vi mơ, tr t t qu c gia ph i quan tâm đúng m c đ n tr t t và đc tr ưng c a t ng đ a ph ươ ng. 3. Các quy ho ch vi mơ s đưc th c hi n trong khuơn kh mà quy ho ch v ĩ mơ đã xác lp, tr t t đ a ph ươ ng ph i h i nh p và thích ng v i tr t t tồn qu c. b. M i quan h gi a qui ho ch v ĩ mơ và vi mơ Mi quan h đưc th hi n trong s ơ đ 4.2. Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 68
8. ðC ðIM, TÍNH CH T LO I HÌNH QUY HO CH CP QUY HO CH CÁC HO T ð NG 1. K ho ch, chính sách t ng - K ho ch t ng h p th v kinh t , xã h i c a Nh à - Quy ho ch t ng th v ĩ QUY HO CH nưc th ng nh t tác đ ng đ n mơ QU C GIA tt c các vùng - Quy ho ch ngành 2. S phân ph i các d án đ u - Quy ho ch liên vùng (tồn qu c) tư gi a các vùng - Quy ho ch các d án 3. S ho t đ ng c a các d án rng ln tác đ ng đ n m t v ài vùng (giao thơng, thu l i, đin ) 4. S thành l p d án cho m t vùng nh ưng nh h ưng đ n mt vài vùng ho c tồn quc - Quy ho ch vùng QUY HO CH 1. S h p nh t các quy - Quy ho ch phát tri n t ng TRUNG GIAN ho ch đa ph ươ ng v i nhau th kinh t , xã h i t nh 2. S h p nh t các quy - Quy ho ch phát tri n t ng (vùng, t nh, huy n) ho ch đ a ph ươ ng v i quy th kinh t , xã h i huy n ho ch qu c gia - Quy ho ch phát tri n nơng 1. L p, thi t k các d án nghi p và nơng thơn 2. T ch c th c hi n các d - Quy ho ch s p x p các d QUY HO CH án theo th t ưu tiên án kh thi VI MƠ (Thí d : ðin khí hố - cơng - Phân b khơng gian các nghi p nh - giáo d c - y t - chi ti t c a quy ho ch tr ên (xã, thơn, xĩm) giao thơng v n t i - c p n ưc đa bàn lãnh th sch - tr ng tr t - ch ăn nuơi - tr ng r ng ) Sơ đ 4.2. M i quan h gi a qui ho ch v ĩ mơ và vi mơ * Nhi m v c a các lo i hình quy ho ch: Quy ho ch c p qu c gia đây là quy ho ch v ĩ mơ. T t c các n ưc đ u xây d ng và nĩ đ cp t i t t c các l ĩnh v c ho t đ ng kinh t nh ư nơng nghi p, cơng nghi p xây d ng, d ch v th ươ ng m i và các l ĩnh v c ho t đ ng phc v xã h i nh ư giáo d c, y t , c ơ s h t ng, v sinh mơi tr ưng Nh ng v n đ nĩ đ c p bao trùm lên t t c các ho t đ ng c a đ t n ưc nên đĩ là quy ho ch phát tri n qu c gia. ð xây d ng quy ho ch qu c gia thì Nhà n ưc ph i thành l p H i đ ng quy hoch qu c gia. H i đ ng này cĩ trách nhi m v ch ra k ho ch phát tri n cho các l ĩnh v c, ch đ o l p quy ho ch cho các l ĩnh v c khác nhau c a đ t n ưc, đ ng th i ph i ch ra đưc nh ng ngu n l c s n cĩ, nh ng v n đ c n ưu tiên phát tri n, đưa ra nh ng m c tiêu ph i đ t đưc trong nh ng kho ng th i gian nh t đ nh. Nh ư v y, H i đ ng quy ho ch qu c gia ph i xây d ng m t khung ch tiêu v ĩ mơ, các ngành, các l ĩnh v c chuyên mơn s hồn thành các chi ti t c a khung đĩ. ð ng th i H i đ ng quy ho ch qu c gia ph i ki m tra xem xét vi c th c hi n quy ho ch chi ti t cĩ phù h p v i khung ch tiêu mà quy ho ch v ĩ mơ xác l p khơng. Tuy nhiên đ đ t đưc m c tiêu l n c a c n ưc thì quy ho ch c p v ĩ mơ ph i quan tâm t i các quy ho ch chi ti t đ a ph ươ ng. ðơ n v l p quy ho ch đ a ph ươ ng cĩ th là đơ n v xã, huy n, t nh ho c đơi khi m t s huy n ho c t nh cĩ th liên k t l i v i nhau trong ph m vi mt vùng. Vùng khơng ph i là đơ n v hành chính nên khơng cĩ t ch c hành chính giám sát, ch u trách nhi m th c hi n quy ho ch. Vì v y quy ho ch vùng ch đưc coi là quy ho ch đ nh hưng cho vi c khai thác s d ng tài nguyên và các ngu n l c, và là quy ho ch trung gian Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 69
9. làm c ơ s cho các quy ho ch chi ti t đ a ph ươ ng. Trong quy ho ch nhi u khi quy ho ch t nh, quy ho ch huy n c ũng đưc coi là quy ho ch trung gian, nĩ là c u n i gi a quy ho ch qu c gia v i các quy ho ch vi mơ c p xã, ho c c m dân c ư. Quy ho ch c p vi mơ cĩ th là c p xã, ho c c m dân c ư, làng b n đĩ là c p th p nh t, bao g m nh ng ho t đ ng c th đưc ti n hành cho t ng l ĩnh v c riêng bi t. T t c nh ng n i dung, nh ng m c tiêu phát tri n đ u ph i đưc th hi n qua nh ng d án kh thi và nh ng d án kh thi này đưc s p x p theo m t khơng gian và th i gian h p lý g i là “quy ho ch d án”. Ví d nh ư xây d ng m t khu cơng nghi p, khu làng ngh , xây d ng m ng l ưi đin, xây d ng m ng l ưi giao thơng, xây d ng h th ng c p thốt n ưc T m i quan h gi a các lo i hình quy ho ch các c p khác nhau cho th y đưc n i dung và m c đ khác nhau m i c p. Tuy nhiên khi làm quy ho ch b t k ỳ c p nào c ũng ph i th hi n đưc s ch đ o nh t quán t trên xu ng, s th ng nh t t d ưi lên, ph i tho mãn yêu c u phát tri n t ng h p c a m i ngành, m i l ĩnh v c. 4. N I DUNG VÀ PH ƯƠ NG PHÁP QUY HO CH PHÁT TRI N NƠNG THƠN 4.1. N i dung c ơ b n c a quy ho ch phát tri n nơng thơn Khi xây d ng ph ươ ng án quy ho ch ph i th hi n đưc các n i dung sau: 1. ðiu tra, phân tích, đánh giá hi n tr ng ðiu tra, đánh giá hi n tr ng các ngu n l c c a vùng nghiên c u v con ng ưi, v thiên nhiên và v v n c ơ s v t ch t k thu t đưc khai thác s d ng nh ư th nào. Phân tích đánh giá th c tr ng các ho t đ ng kinh t , xã h i, mơi tr ưng c a vùng nghiên c u. * S li u tài li u c n điu tra đánh gia g m 4 chuyên m c sau: - S li u tài li u v điu kin t nhiên, tài nguyên thiên nhiên và mơi tr ưng: bao g m nh ng y u t nh ư v trí đ a lý, đ a hình, khí h u, tài nguyên đt, tài nguyên n ưc, tài nguyên rng, tài nguyên bi n, khống s n, đ ng th c v t và điu ki n c nh quan mơi tr ưng. - S li u v điu ki n xã h i: đĩ là nh ng y u t v ngu n nhân l c và các y u t xã h i khác, g m các v n đ : + V n đ dân s , lao đ ng và vi c làm. + V n đ y t , ch ăn sĩc s c kho , v sinh mơi tr ưng. + V n đ giáo d c đào t o nâng cao trình đ. + V n đ v ăn hố th thao, tơn giáo, phong t c t p quán. + V n đ tr t t an ninh, cơng b ng, t do, dân ch . - S li u v điu ki n kinh t : c n điu tra xem xét đánh giá ho t đ ng c a 3 nhĩm ngành là nơng nghi p, cơng nghi p xây d ng và d ch v th ươ ng m i. - S li u v điu tra, đánh giá th c tr ng h th ng c ơ s h t ng: bao g m h th ng giao thơng, thu l i, đin, thơng tin liên l c, h th ng d ch v ph c v s n xu t và ph c v xã h i. * Ph ươ ng pháp điu tra thu th p s li u, tài li u: a. Ph ươ ng pháp điu tra th ăm dị: đây là phươ ng pháp điu tra t ng quát, giúp cho nh n bi t đưc các v n đ và nh ng gi i pháp cĩ th th c hi n cho s phát tri n, t đĩ s ti n hành điu tra chi ti t. ð thu th p đưc nh ng thơng tin chính xác ng ưi điu tra ph i đi kh o sát kh p đ a bàn, ti p xúc v i m t s ng ưi dân đang s ng trong vùng đ tìm ho c phát hi n ra nh ng v n đ l n mà ng ưi dân đang c n ho c mu n, đ ng th i c ũng phát hi n ra ti m n ăng v các ngu n l c trong vùng đ khai thác cho các ho t đ ng c a s phát tri n Ng ưi điu tra cịn phi ti p xúc v i cán b lãnh đo, các b ph n ch c n ăng đ thu th p nh ng s li u, tài li u v điu ki n c a vùng. Trong quá trình điu tra địi h i ph i ti p xúc v i mi t ng l p đ thơng tin mang tính khách quan đ i di n chung cho c vùng. Kt qu c a điu tra này ph i th hi n đưc nh ng đ c tr ưng c a vùng, nh ng v n đ ln trong ho t đ ng kinh t xã h i, nh ng khĩ kh ăn thu n l n và h ưng phát tri n chung c a Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 70
10. tồn vùng. T k t qu này mà chúng ta m i cĩ th ti n hành điu tra chi ti t ph c v cho cơng tác quy ho ch đưc. b. ðiu tra m u: đây là điu tra s li u chi ti t ph c v cho quy ho ch nh ư s li u chi ti t v đ i s ng c a ng ưi dân, v tình hình s n xu t kinh doanh, v n đ đ u t ư Trong quá trình điu tra chúng ta khơng th ti n hành ph ng v n t t c cá th trong t ng th các h c a vùng nghiên c u vì s t n nhi u th i gian, t n kém và đc bi t x lý s li u r t ph c t p. Nh ư vy c n ph i ch n ra m t l ưng m u đin hình đ điu tra ph ng v n. L ưng m u đưc ch n này ph i đ i di n đưc cho t ng th vùng nghiên c u. Quá trình điu tra ch n m u đưc ti n hành theo các b ưc sau: - Xác đnh dung l ưng m u: t c là xác đnh l ưng cá th c n ph i ti n hành điu tra. Dung l ưng m u đưc ch n ph thu c vào qui mơ c a t ng th , s bi n đ ng c a các cá th và ph thu c vào đ chính xác c n thi t. Dung l ưng m u th ưng bi n đ ng t 5 đ n 10% t ng th . - Cách ch n m u: cĩ th s d ng 2 cách ch n m u sau đây: + Ch n m u cĩ ch ý: t c là ch n m u theo ý mu n ch quan c a ng ưi điu tra, khơng mang tính khách quan. Theo cách này thì đ chính xác ph thu c vào s hi u bi t và quan đim c a ng ưi điu tra. + Ch n m u ng u nhiên: cách này th ưng đưc s d ng, t c là l y m u hồn tồn khơng theo ý ch quan c a ng ưi điu tra, nh ư v y tránh đưc s thiên v , ưu tiên. Ch n theo cách này mang tính khách quan, đm b o cho các cá th đ u cĩ c ơ h i tham gia vào thành ph n c a m u. Trong th c t điu tra ph c v quy ho ch phát tri n chúng ta cĩ th áp d ng c 2 cách ch n m u tu ỳ vào t ng giai đon đ s li u điu tra chính xác và hi u qu . - Chu n b b câu h i: đ ti n hành điu tra cĩ k t qu chúng ta ph i so n th o tr ưc b câu h i ph ng v n. N i dung c a b câu h i t p trung vào nh ng v n đ kinh t , xã h i mà chúng ta quan tâm mong mu n thu đưc thơng tin. Thí d : nh ng v n đ liên quan đn ho t đng s n xu t nơng nghi p nh ư: các cây tr ng v t nuơi, n ăng su t, s n l ưng, đ u t ư cho các cây tr ng v t nuơi v n đ xã h i nh ư y t , giáo d c, cơng ăn vi c làm ngồi ra c n cĩ nh ng thơng tin đ c tr ưng c a vùng nghiên c u. - Hưng d n và t ch c điu tra: t ch c t p hu n cho cán b điu tra, giúp h n m đưc m c đích, ph ươ ng pháp và cách điu tra. B trí th i gian ph ươ ng ti n đ ti n hành điu tra nh m đ t đưc k t qu mong mu n. 2. Nh n bi t các v n đ , đánh giá ti m n ăng các lo i ngu n l c: - Nh n bi t các v n đ : đĩ là các v n đ v qu n lý và s d ng các ngu n l c cho phát tri n kinh t xã h i đ a ph ươ ng. Trong quá trình s d ng đ t n y sinh nh ng mâu thu n, tranh ch p c n ph i gi i quy t ho c trong s d ng các ngu n tài nguyên n y sinh v n đ thối hố, ơ nhi m - ðánh giá ti m n ăng các lo i ngu n l c: t c là đánh giá kh n ăng khai thác s d ng các ngu n l c trong t ươ ng lai đ đáp ng m c tiêu c a quy ho ch trong t ng th i đim v i nh ng điu ki n c th . Chúng ta phi đánh giá ti m n ăng các ngu n l c vì ph i bi t đưc kh n ăng c a các ngu n l c cĩ đáp ng đưc m c tiêu phát tri n trong t ươ ng lai khơng. Trong th i k ỳ cĩ nhi u bi n đ ng nh ư hi n nay c n ph i d báo đưc kh n ăng đáp ng đưc m c tiêu phát tri n c a tng th i k ỳ. M i liên h gi a các ngu n l c c a đ a ph ươ ng v i c p cao h ơn và v i qu c t cũng tr nên quan tr ng trong quá trình xây d ng và th c hi n m c tiêu c a quy ho ch phát tri n. * N i dung đánh giá ti m n ăng các ngu n l c, phân tích nh ng l i th , hn ch c a vùng bao g m: Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 71
11. + Phân tích v v trí đ a lý: bao g m v trí tuy t đ i và t ươ ng đi c a vùng, cĩ nh ng thu n l i và khĩ kh ăn gì trong giao l ưu trao đi v kinh t , chính tr , v ăn hố, xã h i, an ninh qu c phịng. + ðánh giá ti m n ăng các ngu n tài nguyên thiên nhiên và mơi tr ưng: xác đ nh kh năng khai thác s d ng các ngu n tài nguyên nh ư: đt đai, n ưc, r ng, bi n, khống s n + ðánh giá ti m n ăng ngu n nhân l c: d báo v dân s và lao đng th hi n qui mơ và ch t l ưng t đĩ xác đ nh h ưng chuy n d ch c ơ c u dân s , c ơ c u lao đ ng cho thích h p. + ðánh giá v th tr ưng: th tr ưng nĩ cĩ tác d ng bao trùm lên t t c các ho t đ ng do đĩ d báo xu th c a th tr ưng, tác đ ng c a th tr ưng đ i v i vùng nghiên c u là điu c n thi t. + ðánh giá v c ơ ch và chính sách: tác đng và nh h ưng c a c ơ ch chính sách cĩ liên quan đn s phát tri n c a vùng nh ư chính sách đt đai, chính sách v th tr ưng, các chính sách v xã h i Nh ng chính sách trên cĩ nh ng thu n l i và khĩ kh ăn gì cho s phát tri n c a vùng. 3. Xác đnh ph ươ ng h ưng m c tiêu c n đ t đưc c a ph ươ ng án quy ho ch. a. Ph ươ ng h ưng phát tri n Ph ươ ng h ưng phát tri n đưc xác đ nh d a trên nh ng nguyên t c xây d ng m t xã h i gi u m nh, v ăn minh, cơng b ng, dân ch , t do, an ninh xã h i, an tồn v mơi tr ưng, t o dng s cân b ng trong các điu ki n s ng khác nhau. Ph ươ ng h ưng t c là đư a ra chi n lưng h ưng đi t ng th , hài hồ cho vùng và m i ng ưi s ng trong khơng gian c th đ u ch p nh n đưc. b. M c tiêu phát tri n Các m c tiêu đ ra trong ph ươ ng án quy ho ch ph i ph n ánh đ y đ d ki n v s phát tri n c a vùng ho c đ a ph ươ ng trên t t c các l ĩnh v c kinh t xã h i, mơi tr ưng theo ph ươ ng h ưng đã xác đnh. Các m c tiêu ph i đ m b o tính hi n th c và đưc ng ưi dân trong vùng ng h . Khi xây d ng m c tiêu địi h i ph i xây d ng nh ng m c tiêu c n đ t tr ưc m t và nh ng m c tiêu lâu dài, nh ng m c tiêu tr ưc m t ph i h i t thành m c tiêu lâu dài. ð xác đnh m c tiêu ng ưi ta th ưng xây d ng m t tháp m c tiêu trong đĩ bao g m các m c tiêu tng quát (m c tiêu chĩp bu) và các m c tiêu c th riêng bi t. - M c tiêu t ng quát là m c tiêu mang l i l i ích chung c a tồn vùng, vì l i ích c a ng ưi dân, vì an tồn mơi tr ưng và s d ng t i ưu các ngu n l c. - M c tiêu c th là m c tiêu c a t ng l ĩnh v c, cho t ng giai đon khác nhau, nh ng mc tiêu c th s ph i h i t thành m c tiêu t ng quát. Khi xây d ng m c tiêu d a vào nh ng c ăn c sau: + C ăn c vào đưng l i, ch ch ươ ng chính sách c a đ ng và Nhà n ưc v chi n l ưc phát tri n kinh t xã h i trong th i k ỳ. + C ăn c vào t ng th quy ho ch c p v ĩ mơ. + C ăn c vào k t qu d báo nh ng v n đ trong t ươ ng lai nh ư: d báo v ngu n nhân lc, d báo v th tr ưng, d báo v khoa h c cơng ngh , d báo v mơi tr ưng và các ngu n lc khác + C ăn c vào th c tr ng ho t đ ng kinh t xã h i và kh n ăng khai thác s d ng các ngu n l c c a đ a ph ươ ng trong t ươ ng lai. 4. Xây d ng ph ươ ng án quy ho ch a. Lu n ch ng các n i dung quy ho ch Lp ph ươ ng áp quy ho ch t ng th cho vùng nghiên c u bao g m m t s n i dung chính sau: * Khi xây d ng lu n ch ng d a vào các c ăn c sau: - Kh n ăng v v n, c ơ s v t ch t, ngu n nhân l c c a đ a ph ươ ng, ch tiêu này chi ph i rt l n đ n s hình thành và th c hi n các d ki n trong t ươ ng lai. Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 72
12. - Nhu c u và xu th phát tri n c a xã h i trong n ưc và trên th gi i. Trong đĩ quan h hp tác đ u t ư trong n ưc và qu c t tr thành v n đ h t s c quan tr ng. - C ơ ch chính sách c a Nhà n ưc và c a đ a ph ươ ng nĩ nh h ưng đ n s phát tri n ca hi n t i và t ươ ng lai. * Lp lu n ch ng cho phát tri n các ngành kinh t : g m cĩ ngành nơng nghi p, cơng nghi p - xây d ng và d ch v - th ươ ng m i. C n lu n ch ng m t s n i dung c th sau: - Xác đnh v trí, vai trị, t m quan tr ng c a m i ngành trong c ơ c u kinh t . - Xác đnh nh p đ t ăng tr ưng c a các ngành và tồn b n n kinh t trong t ng giai đon c a ph ươ ng án quy ho ch. - Xác đnh c ơ c u kinh t trong các giai đon c a ph ươ ng án quy ho ch. - Xác đnh các ho t đ ng và gi i pháp trong phát tri n s n xu t c a các ngành theo ph ươ ng án quy ho ch trên c ơ s khai thác h t nh ng th m nh c a vùng. - Xác đnh các ch tiêu kinh t t ng h p nh ư GDP, GNP, thu nh p trên đu ng ưi, kim ng ch xu t kh u, m c thu ngân sách Chúng ta cĩ th tham kh o ví d v s phát trin kinh t c a m t đ a ph ươ ng nh ư sau: Bng 4.1. Nh p đ t ăng tr ưng kinh t ðơ n v tính: % Ch tiêu Th i k ỳ 1991-1995 Th i k ỳ 1996-2000 Th i k ỳ 2001-2010 Tng GDP 11,54 12,00 13,00 - Nơng nghi p 6,32 6,00 4,50 - Cơng nghi p xây d ng 17,34 25,00 22,00 - D ch v th ươ ng m i 18,32 14,00 16,00 Bng 4.2 . C ơ c u kinh t ðơ n v tính: % Ch tiêu Th i k ỳ 1991-1995 Th i k ỳ 1996-2000 Th i k ỳ 2001-2010 Tng GDP 100 100 100 - Nơng nghi p 57,3 42,8 20,0 - Cơng nghi p xây d ng 8,2 16,6 31,0 - D ch v th ươ ng m i 34,5 40,6 49,0 Bng 4.3. M t s ch tiêu t ng h p Ch tiêu ðơ n v tính Năm 1995 Năm 2000 Năm 2010 1. Dân s Ng ưi 706500,0 784500 884290 2. GDP (theo giá c đnh n ăm 1994) T đng 1147,36 2022,04 6860,0 - Nơng lâm ng ư nghi p “ 636,10 831,45 1354,34 - Cơng nghi p xây d ng “ 110,10 335,94 2080,37 - D ch v th ươ ng m i “ 401,10 854,65 3429,29 3. GDP bình quân/ đu ng ưi USD 173,7 382 1100 4. Kim ng ch xu t kh u Tri u SD 39,50 90 500 5. Thu ngân sách T đng 292,20 395 1100 6. Nhu c u v n đu t ư T đng 6000 14800 Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 73
13. * Lp lu n ch ng v phát tri n m ng l ưi dân c ư và c ơ s h t ng . - Lu n ch ng v phát tri n đơ th : Trong quá trình phát tri n kinh t xã h i, n n kinh t phát tri n theo h ưng hàng hố v n hành theo c ơ ch th tr ưng cĩ s qu n lý c a Nhà n ưc s d n t i vi c hình thành và m r ng các trung tâm, làm cho qui mơ và ch t l ưng c a đơ th ngày càng t ăng lên. M t khác s phát tri n này c ũng tác đ ng đ n quá trình phân b lao đ ng và dân c ư trên đa bàn. M t b ph n khá l n ng ưi lao đ ng nh t là lao đng tr khu v c nơng thơn s ra các đơ th đ làm vi c, nh ư v y làm cho qui mơ dân s c a các đơ th t ăng lên. N u s t ăng dân s quá nhanh mà chúng ta khơng ch đng đưc s dân đ n nh ng h n ch r t l n cho s phát tri n c a các đơ th v m i m t. Nh ng thơng tin và nh ng d báo v s bi n đ ng đĩ là nh ng c ăn c đ xác đ nh vi c m mang ho c nâng c p các đơ th , đ ng th i c ũng là c ăn c đ xác đ nh nhu c u đ u t ư vào cơ s h t ng đáp ng yêu c u c a s phát tri n. Ni dung c a lu n ch ng bao g m: lu n ch ng v quy mơ di n tích, dân s , lu n ch ng v ch t l ưng đơ th và v trí vai trị c a đơ th tr ng s nghi p phát tri n kinh t xã h i c a đ a ph ươ ng. - Lu n ch ng v phát tri n khu dân c ư nơng thơn: Phát tri n khu dân c ư nơng thơn cĩ ý ngh ĩa r t l n trong s nghi p phát tri n kinh t xã h i ca vùng nơng thơn, nĩ t o ra nh ng điu ki n lãnh th và xã h i nh t đ nh cho th c hi n thành cơng s nghi p cơng nghi p hố, hi n đ i hố nơng nghi p nơng thơn, nâng cao đ i s ng v t ch t và tinh thn c a ng ưi dân. Khu dân c ư nơng thơn s phát tri n theo h ưng đơ th hố v i nh ng tiêu chu n nơng thơn m i nh ư v c ơ s v t ch t k thu t, nhà , đưng xá, cơng trình cơng c ng v mơi tr ưng nơng thơn và các điu ki n khác Nh ư v y m c tiêu s t o ra vùng nơng thơn là đa bàn h p d n v m i m t. ð i v i mi n núi c n ph i n đ nh dân c ư theo ch ươ ng trình đnh canh đnh c ư, vùng đng b ng ph i ch m d t tình tr ng di dân t do ra các đơ th . Ni dung lu n ch ng bao g m: nâng c p các đim dân hi n cĩ theo h ưng hi n đ i đáp ng đưc nhu c u ngày càng t ăng. M các khu dân c ư m i theo h ưng đơ th hố t o nh ng ti n đ hi n đ i và phát tri n lâu dài. B trí các cơng trình cơng c ng g n v i các đim dân c ư dn t i nh ng điu ki n s ng c a ng ưi dân nơng thơn ngày cao cao. - Lu n ch ng v phát tri n c ơ s h t ng Lu n ch ng v phát tri n m ng l ưi giao thơng, thu l i và c p thốt n ưc, nâng c p h th ng đin, thơng tin liên l c, phát tri n khoa h c cơng ngh và các v n đ khác. * L p lu n ch ng v phát tri n các v n đ xã h i Xã h i phát tri n thì nhu c u c a con ng ưi ngày càng t ăng c v v t ch t, v ăn hố, tinh th n. Nh ư v y nhu c u v phát tri n các v n đ xã h i mang tính t t y u khách quan g n li n vi s phát tri n. - V n đ dân s , lao đng và vi c làm: lu n ch ng m t s n i dung sau: + D báo v dân s và lao đng t đĩ d tính đưc kh n ăng cung ng v ngu n nhân lc cho phát tri n c a các ngành, các l ĩnh v c trong xã h i, kh n ăng ph i t o thêm cơng ăn vi c làm đ gi i quy t đưc lao đng t ăng thêm. Thí d : chúng ta tham kh o d báo dân s , lao đ ng c a Vi t Nam. Bng 4.4 . D báo dân s , lao đ ng giai đon 2002-2020 Hng m c Năm 2002 2010 2020 Tng dân s 79.715,4 87.352,8 97.086,3 Chia ra: - Dân s nơng thơn 59.786,55 58.526,4 55.339,2 T l (%) 75 67 57 - Dân s thành th 19.928,85 29.000,40 41.747,10 T l (%) 25 33 43 Tng lao đ ng 46.867,70 58.690,0 64.520,0 Lao đng nơng nghi p 31.776,0 34.627,10 31.614,8 T l (%) 67,8 59 49 Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 74
14. + D tính kh n ăng đào t o, nâng cao trình đ, k n ăng ngh nghi p c a đi ng ũ lao đng đáp ng nhu c u s d ng lao đng c a xã h i trong t ươ ng lai. + Kh n ăng th c hi n các ch ươ ng trình d án phát tri n, đy m nh phát tri n kinh t đ gi i quy t vi c làm, t ăng thu nh p, nâng cao m c s ng c a ng ưi dân. - Phát tri n s nghi p giáo d c, nâng cao dân trí Giáo d c nĩi chung, giáo d c nơng thơn nĩi riêng là yêu c u quan tr ng c a xã h i, là nn t ng đ phát tri n kinh t , xã h i hi n đi. Mc tiêu c a s nghi p giáo d c là nâng cao dân trí, t o nn t ng h c v n và trình đ ngh nghi p c n thi t cho c c ng đng. Ch ăm lo giáo d c đn các th h tr các l a tu i hc đưng, nâng cao t l h c sinh đn tr ưng c c p ph thơng và đi h c. Nh ng gi i pháp cho vi c phát tri n giáo d c đào t o: + ðu t ư xây d ng đ tr ưng l p cho các khu v c c nh ng n ơi t p trung và phân tán. Tăng c ưng trang thi t b đáp ng đưc yêu c u c a gi ng d y. + Phát tri n đi ng ũ giáo viên cĩ đ trình đ nhi t huy t v i cơng tác giáo d c. + T o ra mơi tr ưng giáo d c thu n l i, luơi cu n và h p d n v i h c sinh. + Phát tri n đa d ng các lo i hình giáo d c đào t o, nh t là m r ng hình th c d y ngh . - Phát tri n h th ng y t c ng đng Mng l ưi y t nơng thơn, ch y u là m ng l ưi y t c ơ s v i các tr m y t tuy n xã, trung tâm c m xã đã đĩng gĩp vai trị quan tr ng trong vi c th c hi n các ho t đng y t d phịng và cung c p các d ch v ch ăm sĩc s c kho ban đu cho nhân dân. Trong th i k ỳ đi mi, ngành y t đã thi t l p đưc m ng l ưi y t nơng thơn t đng b ng đn mi n núi, h i đo. T l y bác s trên m t v n dân c a n ưc ta là 12,0 trong đĩ t l bác s là 5,6. Tuy nhiên t l cán b y t gi a các vùng là khơng đng đu nhau, đơ th và đng b ng cĩ t l cao cịn mi n núi và h i đo thì ng ưc l i. Mc tiêu c a cơng tác y t là ch ăm sĩc s c kho ban đu cho nhân dân, kh c ph c tình tr ng suy dinh d ưng, t ăng tu i th bình quân, thanh tốn các b nh d ch, gĩp ph n tích c c trong vi c th c hi n chính sách dân s , k ho ch hố gia đình. - M r ng quy mơ ho t đng v ăn hố, thơng tin liên l c, đy m nh phong trào th d c th thao, nâng cao n ăng l c th m m , lành m nh hố mơi tr ưng. Xây d ng các d án cho các ho t đ ng c th c a t ng l ĩnh v c kinh t , xã h i và mơi tr ưng đáp ng đưc m c tiêu trong t ng th i k ỳ. L a chn, s p x p các d án theo th t ưu tiên và theo ti m n ăng các ngu n l c. Xác đ nh th i gian hồn thành c a m i d án, và m i quan h gi a các d án đ hồn thành các n i dung c a ph ươ ng án quy ho ch theo đúng th i gian đã đnh. b. T ch c phân b khơng gian kinh t xã h i theo lãnh th ðnh hình, đnh v các khu ho t đng s n xu t và đnh c ư c a con ng ưi, hình thành các đim dân c ư (làng, xã), các khu trung tâm, các th t , th tr n, xác đnh v trí các cơng trình k t cu h t ng. Ni dung t ch c phân b khơng gian bao g m: - Phân b phát tri n các ti u vùng kinh t . - Phân b m ng l ưi đơ th và khu dân c ư nơng thơn. - Phân b các cơng trình k t c u h t ng kinh t k thu t và h t ng xã h i. - Phân b các tr c, các hành lang phát tri n, các khu v c đc bi t. - Quy ho ch c nh quan, tơn t o các khu danh lam th ng c nh, di tích l ch s v ăn hố. 5. Xây d ng k ho ch và các gi i pháp th c hi n K ho ch c a ph ươ ng án quy ho ch đưc xây d ng d a vào th i gian hồn thành c a các ch ươ ng trình và d án trên nguyên t c đ m báo đúng ti n đ th hi n đưc tính ưu tiên, tính ti t ki m và tính tích c c trong quy ho ch. Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 75
15. ð th c hi n đưc các n i dung c a quy ho ch c n đưa ra nh ng gi i pháp chi ti t phù hp v i điu ki n hồn c nh c a đ a ph ươ ng t ng th i k ỳ khác nhau. Cĩ th gi i thi u m t s gi i pháp sau: a. Gi i pháp v kinh t Phát huy th m nh v kinh t c a các thành ph n, đ i m i các ho t đ ng kinh t , nh t là kinh t đ i ngo i đ t ng b ưc đ y nhanh s phát tri n c a n n kinh t theo c ơ ch th tr ưng. b. Gi i pháp v c ơ ch chính sách Ti p t c đ i m i và hồn thi n h th ng chính sách, đ y m nh vi c c i cách hành chính. Tng b ưc t o ra c ơ ch thu n l i cho ho t đ ng c a các thành ph n kinh t theo c ơ ch th tr ưng cĩ s qu n lý c a Nhà n ưc, t ng b ưc h i nhp v i khu v c và th gi i c. Gi i pháp v xã h i ðy m nh th c hi n các chính sách v xã h i nh ư chính sách k ho ch hố gia đình, coi tr ng giáo d c đào t o nâng cao dân trí, t ăng c ưng m ng l ưi y t ch ăm sĩc s c kho c ng đng. T o điu ki n thu n l i đ chuy n d ch c ơ c u lao đ ng, t o cơng ăn vi c làm, thúc đy s phân cơng lao đ ng xã h i h p lý. d. Gi i pháp v đ u t ư To c ơ ch đ u t ư thu n l i nh t là đu t ư t bên ngồi. Xác đnh c ơ c u đ u t ư cho các ngành các l ĩnh v c h p lý, ti t ki m và hi u qu ngu n v n. Xây d ng các lo i d ch v tài chính thu n l i nh m thu hút đưc nhi u ngu n v n. 4.2. Ph ươ ng pháp quy ho ch phát tri n nơng thơn Quy ho ch phát tri n nơng thơn là m t lo i hình quy ho ch đa ph ươ ng, đa m c tiêu, bao gm nhi u v n đ đa d ng ph c t p, vì v y đ ti n hành t t ph ươ ng án quy ho ch c n ng dng ph ươ ng pháp nghiên c u phân tích h th ng nh ư sau: Bng 4.5. Ph ươ ng pháp phân tích h th ng cĩ th s d ng trong quy ho ch phát tri n nơng thơn Hng m c ðt và th o lu n các v n đ 1. Xác đnh nhi m v ho c - T i sao chúng ta l i ti n hành làm quy ho ch. cơng vi c ph i làm (s c n - Chúng ta mong mu n đ t đưc k t qu gì. thi t ph i làm quy ho ch) 2. H th ng thơng tin - Thu th p thơng tin c n thi t ph c v quy ho ch - X lý thơng tin 3. Xác đnh ph ươ ng h ưng - Th o lu n các c ăn c đ xây d ng m c tiêu mc tiêu c a quy ho ch - Th o lu n m c tiêu t ng quát. - Th o lu n các m c tiêu chi ti t c th c a t ng l ĩnh v c, t ng ngành. 4. Xây d ng n i dung quy - Th o lu n nh ng nhi m v ph i làm. ho ch - Xây d ng các b ưc đ ti n hành th c hi n nhi m v . - Th o lu n nh ng bi n pháp ti n hành các n i dung chi ti t. 5. Xây d ng k ho ch th c - Th o lu n các ch ươ ng trình hành đng đ th c thi các n i hi n dung quy ho ch. - L p các d án cho vi c th c hi n các n i dung, s p x p các ni dung theo th t ưu tiên. 6. Xem xét l i nh m điu - Th o lu n xem các n i dung cĩ hồn thành đưc theo k ch nh b sung. ho ch khơng? - N u khơng thì c n ph i b sung, điu ch nh cái gì. - ðiu ch nh và b sung nh ư th nào? Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 76
16. 5. TRÌNH T CÁC B ƯC TI N HÀNH L P PH ƯƠ NG ÁN QUY HO CH PHÁT TRI N NƠNG THƠN 5.1. Trình t các b ưc quy ho ch th c hi n Vi t Nam Quy ho ch phát tri n t ng th vùng nơng thơn Vi t Nam tuân th các b ưc sau: Bưc 1. X lý các k t qu điu tra c ơ b n đã cĩ và t ch c điu tra b sung; kh o sát th c t ; thu th p t ư li u, s li u v vùng và c n ưc. Bưc 2. Nghiên c u các tác đng c a các y u t bên ngồi; tác đng (hay chi ph i) c a chi n l ưc phát tri n kinh t - xã h i c a c n ưc đi v i quy ho ch t ng th phát tri n kinh t - xã h i c a vùng. ðánh giá và d báo các y u t và ngu n l c phát tri n, các y u t ti n b khoa h c cơng ngh c a th gi i và các y u t phát tri n kinh t - xã h i khác tác đng đn quy ho ch c a vùng trong t ươ ng lai. Xác đnh v trí, vai trị c a các ngành và c a t ng t nh, thành ph tr c thu c Trung ươ ng lãnh th đi v i n n kinh t - xã h i c a vùng. Bưc 3. Xác đnh vai trị c a vùng quy ho ch đi v i c n ưc và đi v i lãnh th l n hơn mà nĩ n m trong đĩ; nghiên c u các quan đim ch đo và m t s ch tiêu v ĩ mơ v phát tri n kinh t - xã h i c a vùng; cung c p các thơng tin đĩ cho các B , ngành và các t nh, thành ph tr c thu c Trung ươ ng làm c ơ s ph c v xây d ng các quy ho ch phát tri n và phân b ngành trên vùng và quy ho ch t ng th kinh t - xã h i t nh, thành ph , đng th i thu nh n thơng tin ph n h i đ điu ch nh, b sung. Bưc 4. Xây d ng và l a ch n ph ươ ng án quy ho ch a. Xác đnh quan đim và m c tiêu phát tri n; b. ðnh h ưng phát tri n và ph ươ ng án quy ho ch; c. ðnh h ưng t ch c khơng gian; d. Các gi i pháp th c hi n. Bưc 5. L p báo cáo quy ho ch t ng th phát tri n kinh t - xã h i, trình H i đng Th m đnh Nhà n ưc v các d án đu t ư và trình Th t ưng Chính ph phê duy t. Bưc 6. Thơng báo quy ho ch t ng th phát tri n kinh t - xã h i c a các vùng đã đưc phê duy t, các đa ph ươ ng c ăn c vào đĩ hi u ch nh quy ho ch phát tri n c a mình. 5.2. Trình t các b ưc quy ho ch th c hi n m t s n ưc đang phát tri n trên th gi i Ph ươ ng án quy ho ch phát tri n nơng thơn đưc xây d ng theo trình t các b ưc sau: 1. Giai đon 1: ðiu tra đánh giá, phân tích tình hình c ơ b n và đư a ra d báo Giai đon này g m 3 b ưc sau: * B ưc 1: ðiu tra thu th p các lo i s li u, h i t thơng tin: bao g m các chuyên m c s li u tài li u sau: - S li u v t nhiên: bao g m các v n đ sau: + V trí đ a lý. + Khí h u. + ða hình. + Các ngu n tài nguyên. + C nh quan mơi tr ưng - S li u v ho t đ ng kinh t : đĩ là s li u v quá trình ho t đ ng s n xu t kinh doanh ca các nhĩm ngành sau: + Nhĩm ngành nơng nghi p. + Nhĩm ngành cơng nghi p xây d ng. + Nhĩm ngành d ch v th ươ ng m i. - S li u v ho t đ ng xã h i: bao g m các v n đ : + Dân s , lao đ ng và vi c làm. + Các t ch c xã h i. Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 77
17. + V n đ giáo d c nâng cao trình đ. + V n đ y t ch ăm sĩc s c kho . + V n đ v ăn hố th thao - S li u v th c tr ng phát tri n c ơ s h t ng: bao g m: + Giao thơng. + Thu l i. + ðin, b ưu đin, cung c p n ăng l ưng. + C ơ s cơng nghi p, ti u th cơng nghi p + C ơ s h t ng ph c v xã hi. * B ưc 2: Th o lu n, đánh giá. - Phân tích mơ t nh ng đ c đim chung c a vùng v điu ki n t nhiên, phân ti u vùng sinh thái. - Th o lu n, phân tích đánh giá trên các m t sau: + Ho t đ ng kinh t : bao g m ho t đ ng c a 3 nhĩm ngành là nơng nghi p, cơng nghi p xây d ng và d ch v th ươ ng m i. Khi phân tích đánh giá d a trên h th ng các ch tiêu kinh t : t ng giá tr s n ph m, giá tr gia t ăng, chi phí, n ăng su t lao đ ng, vi c làm, thu nh p, đ u t ư + Ho t đ ng xã h i và con ng ưi: phân tích đánh giá nh ng v n đ v t ch c và qu n lý hành chính; các t ch c chính tr xã h i; ho t đ ng c a h th ng d ch v ph c v xã h i bao gm: giáo d c nâng cao trình đ c a ng ưi dân, y t ch ăm sĩc s c kho , các v n đ v ăn hố th thao + C ơ s v t ch t k thu t: điu ki n c ơ s v t ch t c a đ a ph ươ ng ph c v cho s n xu t và xã h i nh ư giao thơng thu l i, đin, khí đ t Phân tích đánh giá kh n ăng ph c v c a cơ s v t ch t cho các ho t đ ng c a hi n t i và t ươ ng lai. * B ưc 3: Xây d ng mơ hình phát tri n. - Xây d ng đ nh h ưng và m c tiêu phát tri n chung tồn vùng và c th c a t ng l ĩnh vc kinh t , xã h i, qu n lý hành chính - Xây d ng mơ hình t ăng tr ưng kinh t : + Mơ hình v giá tr gia t ăng theo các ngành. + Mơ hình v phân b và t ch c lao đng. - Xác đnh ph ươ ng h ưng s d ng các ngu n l c đ m b o mang l i hi u qu kinh t , xã hi và mơi tr ưng. 2. Giai đon 2: Quy ho ch t ng th Giai đon này g m 2 b ưc: * B ưc 4: Quy ho ch theo 3 nhĩm ngành. - Nhĩm ngành I: nơng nghi p, lâm nghi p, thu s n: + Xác đnh các ho t đ ng theo ti u ngành: . Tr ng tr t, ch ăn nuơi, làm v ưn . Tr ng r ng, khai thác lâm s n . Nuơi tr ng, đánh b t thu h i s n + Phân b lao đ ng theo các ti u ngành. + Phân b đ u t ư theo ti u ngành. + Xác đnh s n ph m và giá tr gia t ăng theo ti u ngành và ti u vùng. + L a ch n h sinh thái thích h p: nơng lâm k t h p ho c nơng lâm ng ư. - Nhĩm ngành II: cơng nghi p xây d ng: + Xác đnh các ho t đ ng theo ti u ngành: Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 78
18. . Cơng nghi p khai thác . Cơng nghi p ch bi n . Cơng nghi p s n xu t . Xây d ng + Phân b lao đ ng theo các ti u ngành. + Phân b đ u t ư theo ti u ngành. + Xác đnh s n ph m và giá tr gia t ăng theo ti u ngành và ti u vùng. - Nhĩm ngành III: d ch v th ươ ng m i + Xác đnh các lo i hình d ch v th ươ ng m i: . D ch v ph c v xã h i và s n xu t nh ư giáo d c, y t , tài chính, ngân hàng . D ch v th ươ ng m i: th ươ ng nghi p, kinh doanh nhà hàng khách s n . D ch v h tr k thu t + Phân b t ch c s d ng lao đ ng trong các l ĩnh v c th ươ ng m i d ch v . + Phân b đ u t ư trong các l ĩnh v c. + Xác đnh giá tr gia t ăng c a các lo i hình d ch v . + Các đnh c ơ ch điu ch nh các lo i hình d ch v thích h p v i mơ hình t ăng tr ưng. * B ưc 5: B trí s p x p khơng gian. - B trí t ch c s p x p khu dân c ư theo h ưng đơ th hố. - B trí c ơ s h t ng. - Phân b khơng gian cho các ho t đ ng s n xu t. 3. Giai đon 3: Quy ho ch chi ti t - ch ươ ng trình, d án ưu tiên Giai đon này cĩ 2 b ưc: *B ưc 6: Quy ho ch chi ti t. Trên c ơ s các n i dung c a quy ho ch t ng th ti n hành l p quy ho ch chi ti t và thi t k c th cho t ng n i dung. - Nơng nghi p: + Th nh ưng, đ a hình, sinh thái + Lo i hình nơng tr i s n xu t. + Thi t k lơ th a + Thi t k v ưn tr i - Cơng nghi p: + Quy ho ch các c m cơng nghi p, khu cơng nghi p + Thi t k các nhà máy + Lu n ch ng các thi t b đ u t ư. - D ch v : + V trí t m quan tr ng c a t ng lo i hình d ch v + Qui mơ, v trí c a các lo i d ch v - T ch c: + T ch c hành chính + T ch c xã h i và các hi p h i khác. * B ưc 7: L p ch ươ ng trình và d án th c hi n. - ðnh hình, đnh v các khu ho t đ ng s n xu t và đnh c ư c a con ng ưi. - Xây d ng c ơ s h t ng. - L p ch ươ ng trình hành đng theo t ng n i dung c a ph ươ ng án quy ho ch và theo tng ti u vùng. - L p các d án theo th t ưu tiên c a các n i dung và các ti u vùng, ti u ngành. - Xây d ng các gi i pháp t ch c th c hi n. Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 79
19. GIAI ðON I (THE FIRST INTERGRATION) Bưc 1 (Phase 1) Bưc 2 (Phase 2) Bưc 3 (Phase 3) ðiu tra thu th p s li u, Th o lu n, đánh giá Xây d ng mơ hình hi t thơng tin phát tri n kinh t ðt đai ðc đim Khí h u chung c a vùng Nơng nghi p 1.T nhiên ða hình - Giá tr gia t ăng Lĩnh v c Cơng nghi p - Lao đng Kinh t - T ăng kinh t Ngu n n ưc - ðu t ư tr ưng Xây d ng Ph ươ ng kinh t ðng th c v t hưng -Giá tr mc Lĩnh v c Giao thơng T ch c phân gia t ăng b theo lãnh tiêu Xã h i Nơng nghi p vt ch t thu l i theo th hành chính phát ngành tri n 2. Kinh t Cơng nghi p Ph c v vùng - Phân Lĩnh v c Giáo d c, y t , b lao Dch v Qu n lý con ng ưi T ch c h th ng giáo hành chính đng dc T ch c HC Hành chính Phân ti u vùng 3. Xã h i Dân s L ð sinh thái T ch c XH GIAI ðON 2 (THE SECOND INTERGRATION) Bưc 4 (Phase 4) Bưc 5 (Phase 5) Lp quy ho ch phát tri n kinh t theo 3 nhĩm ng ành B trí, s p x p tr t t khơng gian Ho t đ ng s n xu t theo ti u ngành Nhĩm ngành I Phân b lao đng ðNH V N ƠI SINH S NG Nơng nghi p CA CON NG ƯI PHÂN Giá tr SP, giá tr gia t ăng theo ti u ngành B ðIM DÂN C Ư La ch n h sinh thái phù h p D tính Ho t đ ng s n xu t c a các ti u ngành kt qu đt đưc Nhĩm ngành II Phân b lao đ ng so sánh PHÂN B KHƠNG GIAN Cơng nghi p vi m c CÁC HO T ð NG Phân b đ u t ư tiêu t ăng SN XU T tr ưng Giá tr s n ph m và giá tr gia t ăng trong mơ hình Dch v xã h i, giáo d c, y t , tài chính Nhĩm ngành III Kinh doanh th ươ ng nghi p PHÂN B H TH NG Dch v H tr k thu t KT C U H T NG ðu t ư, giá tr s n ph m, giá tr gia t ăng GIAI ðON 3 (THE THIRD INTERGRATION) Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 80
20. GIAI ðON 3 (THE THIRD INTERGRATION) Bưc 6 (Phase 6) Bưc 7 (Phase 7) Quy ho ch chi ti t Lp ch ươ ng trình và d án th c hi n Th nh ưng, đ a hình, sinh thái Các làng xã Nơng nghi p Lo i nơng tr i s n xu t ðiu ch nh lo i nơng tr i thích ng Các khu trung tâm Thi t k lơ th a đ t ðnh Cơ s v t ch t Các đơ th NT hình, đnh Thi t k v ưn nơng tr i đ c thù v các khu (th tr n, th t ) ho t đ ng Xác đnh khu CN ho c t đim CN sn xu t Lp các Các gi i ðưng sá Cơng nghi p và đnh ch ươ ng pháp t ư ch c Nhĩm các lo i hình CN theo ch c n ăng c c a trình và con th c d án ng ưi Cp thốt n ưc hi n Xác đnh v trí theo quy mơ và ch ng lo i dv ưu tiên Dch v S l ưng đơn v d ch v theo lo i quy mơ Cung c p năng l ưng Quy mơ t m quan tr ng c a d ch v T ch c Các t ch c hi p h i t nguy n Phác ho mơ hình qu n lý hành chính T ch c hành chính Sơ đ 4.3. Trình t các b ưc quy ho ch phát tri n nơng thơn 6. ðÁNH GIÁ HI U QU C A PH ƯƠ NG ÁN QUY HO CH ð m t ph ươ ng án quy ho ch đ m b o cĩ ch t l ưng và cĩ tính kh thi, trong quá trình nghiên c u l p quy ho ch c n ph i l p nhi u ph ươ ng án. Ng ưi l p quy ho ch c n ph i cân nh c đ n nhi u khía c nh khác nhau, xem xét s tác đ ng t nhi u phía, sau đĩ ph i so sánh đánh giá đ l a ch n ph ươ ng án t t nh t đ th c thi. 6.1. Phân tích đc tính k thu t c a ph ươ ng án quy ho ch Mi ph ươ ng án quy ho ch tr ưc tiên ph i đ m b o nghiêm ng t v m t k thu t c a các ni dung quy ho ch và c v hình th c, ph ươ ng pháp. Thí d : tính k thu t trong ph ươ ng án quy ho ch phát tri n nơng nghi p c n xem xét nh ng v n đ sau: - Lo i đ t, kh n ăng thích nghi c a đ t đai đ i v i các lo i hình s d ng đ t đưc l a ch n. - Ngu n n ưc t ưi, kh n ăng t ưi, tiêu và các bi n pháp cơng trình. - Lo i hình s d ng đ t hi n t i và đ xu t h ưng s d ng trong t ươ ng lai. - Lo i v t nuơi thích h p trong vùng nghiên c u. - Hình th c cung ng v t t ư nơng nghi p và thu mua s n ph m. - H th ng d ch v h tr khác 6.2. ðánh giá hi u qu c a ph ươ ng án quy ho ch Kt qu c a ph ươ ng án quy ho ch ph n ánh s thành cơng hay th t b i c a quy ho ch. Ng ưi ta th ưng ph i xây d ng nhi u ph ươ ng án đ đ m b o tính kh thi. Ng ưi l p quy ho ch ph i cân nh c đ n nhi u khía c nh, xác đ nh s tác đ ng t nhi u phía, sau đĩ ph i so sánh đ l a ch n đưc ph ươ ng án cĩ hi u qu và tính kh thi cao nh t. Hi u qu c a ph ươ ng án quy ho ch đưc đánh giá trên ba m t: kinh t , xã h i và mơi tr ưng, trên c ơ s b o đ m nghiêm ng t v k thu t. Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 81
21. 1. Hi u qu kinh t Hi u qu kinh t d ki n đ t đưc đĩ là m c đĩng gĩp c a ph ươ ng án quy ho ch cho tồn b n n kinh t . Vi c phân tích hi u qu kinh t ph i đ ng trên quan đim xã h i nĩi chung ch khơng mang tính cá nhân hay khơng ch mang l i l i ích cho m t l ĩnh v c riêng bi t. Theo quan đim phát tri n đa m c tiêu thì s cĩ m c tiêu cĩ tác d ng ng ưc l i v i nh ng gì mong mu n, vì v y ph i l ưng đưc nh ng h u qu x u mà nĩ gây ra đ đ t đưc li ích chung cho tồn vùng. Khi đánh giá hi u qu kinh t s d ng các ch tiêu kinh t sau: - C ơ c u kinh t và s chuy n d ch c ơ c u kinh t . ðĩ là t l gi a các nhĩm ngành nơng nghi p, cơng nghi p xây d ng và d ch v th ươ ng m i. H ưng chuy n d ch theo h ưng cơng nghi p và d ch v , nĩ ph n ánh s phát tri n c a n n kinh t c ũng nh ư hi u qu mà nĩ mang l i - T c đ t ăng tr ưng kinh t : s t ăng lên v c a c i v t ch t hàng n ăm do ph ươ ng án quy ho ch mang l i. Tuy nhiên v n đ đ t ra cịn ch s d ng c a c i t ăng thêm trong xã h i nh ư th nào? m i ng ưi cĩ đưc h ưng s t ăng tr ưng này khơng. - M c t ăng tr ưng GDP/ng ưi: th hi n m c s ng c a ng ưi dân cĩ t ăng hay khơng khi th c hi n ph ươ ng án quy ho ch. - M c s ng c a ng ưi dân: đ i s ng v t ch t c a đ i b ph n c a ng ưi dân cĩ đưc nâng lên khơng? xã h i gi i quy t đưc nh ng v n đ c ơ b n c a con ng ưi nh ư th nào? nh ư vn đ lươ ng th c, th c ph m, ph ươ ng ti n, các cơng c khác - M c thu ngân sách: t o ra s l n m nh v kinh t c a đ t n ưc, t o ra kh n ăng t ăng tr ưng m nh trong t ươ ng lai c a n n kinh t , gĩp ph n vào vi c t ăng đ u t ư vào các l ĩnh v c. - Kim ng ch xu t kh u: th hi n s trao đ i hàng hố, chi m l ĩnh th tr ưng, kh n ăng cnh tranh c a các m t hàng n i đ a. Ngồi ra nĩ cịn gĩp ph n t ăng ngo i t nh m trao đ i vi nh ng m t hàng khác mà chúng ta c n ho c mu n. - T l đĩi nghèo: gi i quy t v n đ đĩi nghèo c n ph i cĩ s quan tâm c a c xã h i. Ph ươ ng án quy ho ch gĩp ph n xố đĩi gi m nghèo nh t là vùng t t h u, thi t l p nh ng ch ươ ng trình h tr , t o ra s cơng b ng trong thu nh p c a ng ưi dân. 2. Hi u qu xã h i Trong khi đm b o t ăng tr ưng kinh t chúng ta ph i đ ng th i t ng b ưc th c hi n chính sách xã h i nh ư v n đ v con ng ưi, vi c làm, xố đĩi gi m nghèo, b o hi m xã h i đây là nhi m v cịn khá n ng n v i n n kinh t cịn nhi u khĩ kh ăn nh ư Vi t Nam. Nh ưng khơng th ch đ n khi n n kinh t phát tri n cao m i gi i quy t nh ng v n đ xã h i. Li ích c a ph ươ ng án quy ho ch mang l i ph i ph c v cho ph n l n dân chúng. Vì vy ngồi tính k thu t, tính kinh t c n ph i đưc xã h i ch p nh n, ng h và tr c ti p tham gia vi c th c hi n các n i dung c a ph ươ ng án quy ho ch. Khi đánh giá hi u qu xã h i c n s d ng các ch tiêu sau: - V n đ dân s : s thay đ i v dân s theo thành ph n và c ơ c u đ u nh h ưng r t l n đn điu ki n kinh t xã h i c a đ a ph ươ ng. Ph ươ ng án quy ho ch đ xu t các ph ươ ng án v mơ hình dân s h p lý g n v i c ơ c u kinh t trên c ơ s s d ng h p lý các ngu n tài nguyên và điu ki n c a đ a ph ươ ng. - V n đ lao đ ng và vi c làm:ph ươ ng án quy ho ch gi i quy t v n đ lao đ ng d ư th a nh t là lao đng nơng nhàn nh ư th nào? s chuy n d ch c a c ơ c u lao đ ng ph i d a trên c ơ s c ơ c u kinh t , c ơ c u đ t đai nh m nâng cao n ăng su t lao đ ng xã h i và nâng cao đi sng m i m t c a ng ưi dân. - V n đ giáo d c nâng cao dân trí: cùng v i khoa h c cơng ngh , giáo d c và đào t o ph i đưc coi là qu c sách hàng đu, nh m nâng cao dân trí, đào t o nhân l c, b i d ưng nhân tài. C n ph i xây d ng chi n l ưc phát tri n giáo d c và đào t o đ i ng ũ cán b , cơng ch c Nhà n ưc đáp ng yêu c u c a th i k ỳ cơng nghi p hố, hi n đ i hố và xu th h i nh p, Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 82
22. qu c t hố các v n đ kinh t xã h i. Khi đánh giá chúng ta cĩ th dùng nhi u các ch tiêu c th đ đánh giá nh ư: + S đim tr ưng h c, s c ơ s nghiên c u khoa h c. + S l p h c và các trang thi t b kèm theo nh ư bàn gh , máy mĩc + S h c sinh đn tr ưng, t l h c sinh đ n l p. + T l ng ưi mù ch , t l ng ưi bi t vi t, t l tái mù + T l ng ưi lao đ ng đã qua đào t o t đào t o ngh tr lên, nĩ c ũng là ch tiêu ph n ánh kh n ăng áp d ng khoa h c cơng ngh và gián ti p tác đ ng đ n phát tri n kinh t và đi sng v ăn minh c a nhân dân. - V n đ y t ch ăm sĩc s c kho c ng đ ng, nâng cao tu i th c a ng ưi dân: ch ăm sĩc và b o v s c kho , nâng cao th ch t c a nhân dân - V n đ c i thi n đ i s ng v ăn hố tinh th n c a ng ưi dân. - V n đ np s ng v ăn minh, t do, dân ch , cơng b ng xã h i. 3. Hi u qu mơi tr ưng Quy t tâm b o v mơi tr ưng sinh thái, khơng vì b t c lý do kinh t nào mà xâm h i đn mơi tr ưng. ð m b o đ quan h gi a xã h i, con ng ưi và mơi tr ưng thiên nhiên luơn luơn t o điu ki n t t cho s phát tri n b n v ng. T kinh nghi m c a các n ưc phát tri n thì đi v i các n ưc th c hi n quá trình cơng nghi p hố, hi n đ i hố ph i g n li n v i s d ng hp lý ngu n tài nguyên và b o v mơi tr ưng sinh thái. Do đĩ c n ph i đánh giá đưc vi c khai thác s d ng các ngu n tài nguyên, đánh giá kh n ăng nh ng cơng ngh gây t n h i đ n mơi tr ưng và đ ra nh ng bi n pháp kh c ph c cĩ hi u qu . Gi i quy t d t đim tình tr ng suy thối mơi tr ưng do các c ơ s s n xu t gây ra. Ng ăn ch n t n g c vi c gây ơ nhi m mơi tr ưng trong quá trình cơng nghi p hố, hi n đ i hố, tr ưc h t là ơ nhi m ngu n n ưc, khơng khí. B o đ m mơi tr ưng lao đ ng, sinh ho t cho con ng ưi trong s ch đ c bi t trong các khu cơng nghi p, khu đơ th , v sinh trong khu dân c ư nơng thơn Trong quá trình phát tri n kinh t xã h i s cĩ nh ng nh h ưng tiêu c c ho c tích c c đn mơi tr ưng. Trong ph ươ ng án quy ho ch ph i d ki n đưc nh ng nh h ưng, nh ng hi m ho cĩ th x y ra v mơi tr ưng. Nh ng v n đ v mơi tr ưng c n quan tâm là: - Khai thác s d ng h u hi u các ngu n tài nguyên thiên nhiên nh ư tài nguyên đt, nưc, r ng, bi n đáp ng yêu c u phát tri n b n v ng, đ m b o các ngu n tài nguyên khơng b gi m s c s n xu t trong quá trình s d ng. - V n đ mơi tr ưng trong nơng thơn nh ư v n đ n ưc s ch, v n đ v sinh, ch t th i, vn đ s d ng thu c hố h c trong nơng nghi p c n ph i quan tâm đúng m c vì nĩ liên quan t i s c kho , mơi tr ưng c a c c ng đ ng nơng thơn. Ngày ngay khi khoa h c phát tri n, nhu c u v t ch t c a con ng ưi ngày càng t ăng làm cho ng ưi nơng dân tìm cách đ nâng cao n ăng su t cây tr ng b ng cách s d ng nhi u thu c hố h c, điu đĩ s nh h ưng nghiêm tr ng đ n mơi tr ưng. - Ph xanh đ t tr ng đ i núi tr c nh m b o v đ t, ch ng sĩi mịn, ch ng ơ nhi m thối hố đt, c i thi n mơi tr ưng đ t n ưc và khơng khí. Tr ng r ng ph i k t h p v i khai thác hp lý t o ra s b n v ng c v mơi tr ưng và kinh t , vì n u ch tr ng r ng mà khơng cĩ s khai thác thì nĩ s ti m n mâu thu n v kinh t đây s là nguyên nhân d n đ n s phá r ng nghiêm tr ng h ơn trong t ươ ng lai. Trong quá trình phát tri n kinh t xã h i hi n nay các y u t kinh t xã h i bi n đ i r t mnh nh ư khoa h c cơng ngh ngày càng hi n đ i và tinh x o h ơn, th tr ưng c ũng bi n đ i khĩ l ưng trong xu h ưng tồn c u hố, y u t lao đ ng c ũng cĩ s bi n đ i v ch t. Nh ng yu t trên nĩ tác đng m nh vào mơi tr ưng làm cho mơi tr ưng x u đi nh ư xĩi mịn, ơ nhi m, sa m c hố các ngu n tài nguyên c a đ t n ưc b gi m s c s n xu t. V n đ phát tri n b n v ng đưc đ t ra mang tính c p bách, v n đ l ng ghép gi a ho t đ ng b o v mơi Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 83
23. tr ưng sinh thái v i các ho t đ ng kinh t xã h i tr nên h t s c quan tr ng, nĩ t o ra m t h th ng thích ng v i nh ng bi n đ i khơng ng ng c a xã h i. ð xác đ nh đưc nh ng nh h ưng đ i v i mơi tr ưng c n ph i làm các vi c sau đây: - Xác đnh đưc các điu y u, đim mâu thu n cĩ th s y ra nh ng bi n đ ng v mơi tr ưng. - Xu h ưng bi n đ ng v mơi tr ưng c ũng ph i đưc d tính t i t đĩ m i đưa ra các gi i pháp ng ăn ch n nh ng nh h ưng tiêu c c đ i v i t ng vùng t ng khu v c. - ð xu t các bi n pháp kh c ph c ho c ng ăn ch n nh ng nh h ưng b t l i v mơi tr ưng nh ư tình tr ng l m d ng thu c hố h c trong s n xu t nơng nghi p, v n đ phát tri n nơng lâm k t h p trên vùng đt d c - Ph i cĩ h th ng theo dõi giám sát nh ng bi n đ ng v mơi tr ưng đ t đĩ kh c ph c kp th i, khơng làm nh h ưng đ n mơi tr ưng. Hi u qu kinh t xã h i và mơi tr ưng trong b t k ỳ ph ươ ng án quy ho ch nào c ũng ph i đưc đ c p, tuy nhiên đi v i vùng nơng thơn nĩ c ũng cĩ nh ng đ c thù riêng vì là vùng đt rng ng ưi th ưa, gi u ngu n tài nguyên. M i th i k ỳ thì vai trị v trí c a m i ch tiêu hi u qu cũng cĩ s thay đ i ch khơng t n t i c đ nh, nĩ thay đ i theo nhu c u xã h i và th c t các ho t đ ng. 7. ðÁNH GIÁ TÁC ðNG MƠI TR ƯNG C A PH ƯƠ NG ÁN QUY HO CH 7.1. Khái ni m Vi c xác đ nh th i đim ra đ i c a cơng tác đánh giá tác đ ng mơi tr ưng khơng ph i là d. N u xét v tính ch t cơng vi c thì đánh giá tác đng mơi tr ưng đã cĩ t r t lâu. Song n u xét th i gian mà cơng vi c này đưc g i tên, đưc th a nh n thì cịn r t m i m . N ăm 1969, ðo lu t chính sách mơi tr ưng c a M đưc thơng qua và trong Lu t này cĩ nêu ra nh ng qui đnh v đánh giá tác đ ng mơi tr ưng. ðánh giá tác đng mơi tr ưng bao g m m t s cơng vi c sau: - ðánh giá tác đng mơi tr ưng là quá trình xác đnh kh n ăng nh h ưng đ n mơi tr ưng xã h i và c th là đn s c kho con ng ưi. - ðánh giá tác đng đ n các thành ph n mơi tr ưng: v t lý, sinh h c, kinh t xã h i nh m giúp cho vi c ra quy t đ nh m t cách h p lý và logic. - ðánh giá tác đng mơi tr ưng cịn đư a ra bi n pháp nh m gi m thi u nh ng tác đ ng cĩ h i, k c vi c áp d ng nh ng bi n pháp thay th . Chúng ta xem xét m t s đ nh ngh ĩa v đánh giá tác đ ng mơi tr ưng sau: “ðánh giá tác đng mơi tr ưng ho c phân tích tác đ ng mơi tr ưng là s xem xét m t cách cĩ h th ng các h u qu v mơi tr ưng c a các đ án, chính sách và ch ươ ng trình v i mc đích chính là cung c p cho ng ưi ra quy t đ nh m t b n li t kê và tính tốn các tác đng mà các ph ươ ng án hành đng khác nhau cĩ th đem l i” - Clark, Brian D. 1980. “ðánh giá tác đng mơi tr ưng đưc coi là m t k thu t, m t quá trình thu th p thơng tin v nh h ưng mơi tr ưng c a m t d án t ng ưi ch d án và các ngu n khác và đưc tính đn trong vi c ra quy t đ nh cho d án ti n hành hay khơng” - Do E. 1989. “ðánh giá tác đng mơi tr ưng là m t quá trình thu th p thơng tin v nh h ưng, tác đng c a d án đ xu t, phân tích các thơng tin này và g i k t qu t i ng ưi ra quy t đ nh” - IChemE.1994. “ðánh giá tác đng mơi tr ưng c a ho t đ ng phát tri n kinh t xã h i là xác đnh, phân tích và d báo nh ng tác đ ng l i và h i, tr ưc m t và lâu dài mà vi c th c hi n ho t đ ng cĩ th gây ra cho tài nguyên thiên nhiên và ch t l ưng mơi tr ưng s ng c a con ng ưi t i n ơi cĩ liên quan t i ho t đ ng, trên c ơ s đĩ đ xu t các bi n pháp phịng, tránh, kh c ph c các tác đng tiêu c c”. - Lê Thác Can - n ăm 1994. Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 84
24. Theo Lu t b o v mơi tr ưng c a Vi t Nam thì đánh giá tác đng mơi tr ưng đưc đ nh ngh ĩa nh ư sau: " ðánh giá tác đng mơi tr ưng là quá trình phân tích, d báo nh h ưng đ n mơi tr ưng c a các d án, quy ho ch phát tri n kinh t xã h i, c a các c ơ s s n xu t, kinh doanh, cơng trình kinh t , khoa h c, k thu t, y t , v ăn hố, xã h i, an ninh qu c phịng và các cơng trình khác, đ xu t các gi i pháp thích h p đ b o v mơi tr ưng ". T các đ nh ngh ĩa trên cho th y s nh t trí cao v m c đích và b n ch t c a đánh giá tác đng mơi tr ưng. M t s đim khác bi t th hi n s khác bi t trong nh n th c v mơi tr ưng và b n ch t c a d án đưc đánh giá. 7.2. M c đính c a đánh giá tác đ ng mơi tr ưng ðánh giá tác đng mơi tr ưng cĩ nhi u m c đích, th hi n s tác đ ng c a s phát tri n trong xã h i t i nhi u khía c nh. Chúng ta cĩ th xem xét m t s m c đích sau: - ðánh giá tác đng mơi tr ưng nh m cung c p m t quy trình xem xét t t c các tác đng cĩ h i đ n mơi tr ưng c a các chính sách, ch ươ ng trình, ho t đ ng và c a các d án. Nĩ gĩp ph n lo i cách “ đĩng c a” ra quy t đ nh nh ư v n th ưng làm khơng tính đn nh h ưng mơi tr ưng. - ðánh giá tác đng mơi tr ưng t o ra c ơ h i đ cĩ th trình bày v i ng ưi ra quy t đ nh v tính phù h p c a chính sách, ch ươ ng trình, ho t đ ng, d án v m t mơi tr ưng đ ra quy t đnh ti p t c th c hi n hay khơng. - ði v i các ch ươ ng trình, chính sách, ho t đ ng, d án đưc ch p nh n th c hi n thì đánh giá tác đng mơi tr ưng t o ra c ơ h i trình bày s ph i k t h p các điu ki n cĩ th gi m nh s tác đ ng cĩ h i t i mơi tr ưng. - ðánh giá tác đng mơi tr ưng t o ra ph ươ ng th c đ c ng đ ng cĩ th đĩng gĩp cho quá trình ra quy t đ nh thơng qua các đ ngh b ng v ăn b n ho c ý ki n g i t i ng ưi ra quy t đnh. Cơng chúng cĩ th tham gia vào quá trình này trong các cu c h p cơng khai ho c trong vi c hồ gi i gi a các bên. - Tồn b quá trình phát tri n đưc cơng khai đ xem xét m t cách đ ng th i l i ích c a các bên. ðiu đĩ gĩp ph n l a ch n d án, ph ươ ng án t t h ơn đ th c hi n. - Nh ng ph ươ ng án v c ơ b n khơng đ t yêu c u ho c đ t sai v trí thì cĩ xu h ưng t lo i tr, khơng c n ph i đánh giá tác đ ng mơi tr ưng. - Thơng qua đánh giá tác đng mơi tr ưng nhi u d án đưc th c hi n nh ưng ph i th c hi n nh ng điu ki n nh t đ nh, t c là khi th c hi n các n i dung c n ph i cĩ nh ng ràng bu c nh t đ nh v mơi tr ưng c ũng nh ư nh ng điu ki n khác mà khi xây d ng d án ch ưa đ c p t i. - Trong đánh giá tác đng mơi tr ưng ph i xem xét c đ n kh n ăng thay th , nh ư thay đi cơng ngh , đ a đim c a d án - ðánh giá tác đng mơi tr ưng đưc xem nh ư là cơng c ph c v phát trin, khuy n khích phát tri n t t h ơn và tr giúp cho t ăng tr ưng kinh t . - Trong nhi u tr ưng h p đánh giá tác đ ng mơi tr ưng ch p nh n s phát th i, c ũng nh ư vi c s d ng khơng h p lý các ngu n tài nguyên m c đ nào đĩ đ đ t đưc s phát tri n và t ăng tr ưng. Qua phân tích m c đích cho th y ý ngh ĩa to l n c a đánh giá tác đ ng mơi tr ưng trong s phát tri n, nĩ là cơng c quan lý mơi tr ưng. Song nĩ khơng nh m th tiêu, lo i tr , gây khĩ d cho phát tri n kinh t xã h i, mà nĩ h tr phát tri n theo h ưng đ m b o hi u qu kinh t , b o v mơi tr ưng, gĩp ph n vào m c tiêu phát tri n b n v ng. 7.3. N i dung đánh giá tác đ ng mơi tr ưng c a ph ươ ng án quy ho ch Ni dung đánh giá tác đ ng c a ph ươ ng án quy ho ch ph c t p g m nhi u v n đ liên quan mà khi xây d ng và th c hi n ph ươ ng án quy ho ch gây ra th hi n các n i dung sau: 1. Ơ nhi m và mơi tr ưng sinh thái : đĩ là nh ng tác đ ng lên khơng khí, n ưc, ti ng n, m c đ phĩng x , h đ ng th c v t, h sinh thái, đa d ng sinh h c, m c nhi m b n danh th ng, c nh quan t nhiên và nhân t o, di tích l ch s v ăn hố, phát tri n và qu n lý giao Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 85
25. thơng, xĩi mịn và suy thối đt, tiêu thốt n ưc, khơng gian thống, phát sinh và qu n lý ch t th i và khí h u. 2. Tài nguyên thiên nhiên : tác đng lên đt nơng nghi p, tài nguyên r ng, cung c p nưc, tài nguyên khống s n, tài nguyên bi n, tài nguyên n ăng l ưng, v t li u xây d ng, đ t ng p n ưc, r ng ng p m n, san hơ 3. Mơi tr ưng xã h i: tác đng lên các mơ hình tái đnh c ư, vi c làm, nhà , đ i s ng xã h i, phúc l i xã h i, ph ươ ng ti n gi i trí, trang b và d ch v cơng c ng, c ng đ ng b n đ a, vn đ th t nghi p, v n đ ng ưi cao tu i, v n đ ph n và các khía c nh xã h i khác. 4. Kinh t : tác đng đ n c ơ h i vi c làm, kh n ăng ti p c n ph ươ ng ti n và d ch v kinh t, h t ng c ơ s đơ th , giá thành nguyên li u và s n ph m, giá tr s n xu t, thu nh p, đĩng gĩp ngân sách, thu nh p th c t Nh ư v y khi xây d ng ph ươ ng án quy ho ch chúng ta ph i đánh giá đưc s tác đ ng ca các n i dung đ n các v n đ nêu trên. Tuy nhiên cĩ th m t n i dung tác đ ng đ n nhi u khía c nh và ng ưc l i. Ph m vi tác đ ng cĩ th là ngay trong vùng ho c ti u vùng mà th c hi n tr c ti p, gián ti p các n i dung c a ph ươ ng án quy ho ch, c ũng cĩ th là nh ng vùng bên ngồi c ũng b nh hưng c a nh ng n i dung m t hay nhi u khía c nh. Cưng đ tác đ ng ph n ánh m c đ tác đ ng ít hay nhi u khi th c hi n các n i dung quy ho ch gây ra. Câu h i ơn t p ch ươ ng 4: 1. Trình bày khái ni m v quy ho ch và các tính ch t c a quy ho ch? 2. Ngu n l c là gì? Các ngu n l c trong quy ho ch phát tri n nơng thơn? T i sao ph i đánh giá ti m n ăng ngu n l c? 3. Trình bày các nguyên lý c a quy ho ch phát tri n nơng thơn? 4. Trình bày nguyên t c ho t đ ng, m i quan h gi a quy ho ch v ĩ mơ và vi mơ trong phát tri n nơng thơn? 5. Nêu các ph ươ ng pháp điu tra thu th p tài li u s li u ph c v quy ho ch phát tri n nơng thơn? 6. Nêu trình t c a quy ho ch phát tri n nơng thơn? 7. Nêu khái quát n i dung quy ho ch phát tri n nơng thơn? 8. Trình bày n i dung đánh giá hi u qu c a quy ho ch phát tri n nơng thơn? Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 86
26. Ch ươ ng 5. D ÁN PHÁT TRI N KINH T XÃ H I NƠNG THƠN Ni dung ch ươ ng 5 nh m cung c p cho sinh viên ki n th c v d án phát tri n kinh t - xã h i nơng thơn. Nh ng nét chính đưc tĩm l ưc nh ư sau: Quá trình k ho ch hố là m t h th ng v i các n i dung cĩ m i quan h ch t ch v i nhau c a các thành ph n bao g m: K ho ch dài h n - Quy ho ch - Ch ươ ng trình - D án. D án phát tri n kinh t , xã h i nơng thơn là các ho t đ ng c th nh m th c hi n cơng cu c Cơng nghi p hố, hi n đ i hố nơng thơn và đt n ưc. Khi hình thành d án mang tính kh thi th ưng ph i ti n hành theo chu trình d án. "Chu trình d án" là các giai đon t khi cĩ ý đ nh đ u t ư cho đn th i đim k t thúc d án. Ni dung c n nghiên c u trong giai đon xác đnh d án bao g m: nghiên c u c ơ h i đu t ư; nghiên c u ti n kh thi; nghiên c u kh thi. Th m đ nh d án đ u t ư là ho t đ ng chu n b d án, đưc th c hi n b ng k thu t phân tích d án đã đưc thi t l p, đ ra quy t đ nh đ u t ư, tho mãn yêu c u th m đnh c a Nhà n ưc. Khi d án đưc phê duy t và cĩ ngu n kinh phí đ th c hi n thì vi c tri n khai th c hi n c n đưc t ch c m t cách khoa h c trong khuơn kh mơi tr ưng pháp lý c a Nhà n ưc quy đnh. ðánh giá d án nh m xác đ nh các nhân t tác đ ng đ n hot đ ng phát tri n kinh t - xã h i c a vùng d án trong quá trình th c hi n d án và sau khi d án k t thúc. 1. MƠ HÌNH V QUAN H GI A K HO CH, QUY HO CH, CH ƯƠ NG TRÌNH VÀ D ÁN 1.1. Khái quát chung v mơ hình Quá trình xây d ng và t ch c th c hi n quy ho ch t ng th phát tri n kinh t xã h i nơng thơn ph i đưc ti n hành trong khuơn kh c a m t quá trình nghiên c u t ng h p t v ĩ mơ đn vi mơ, t t ng quát đ n chi ti t. Quá trình đĩ đưc th hi n thơng qua các b ưc sau: Bưc 1: Xây d ng k ho ch dài h n Thơng th ưng trong m i qu c gia, ho c trong t ng ngành c a m i qu c gia đ u ph i xây d ng k ho ch dài h n cho s phát tri n. K ho ch đĩ th ưng là 10, 15, 20 n ăm ho c xa hơn n a, trên c ơ s đĩ l p k ho ch phát tri n 5 n ăm. K ho ch dài h n nh m đưa ra chi n lưc phát tri n c a đ t n ưc, c a ngành, ho c liên ngành. Nĩ là c ơ s đ xây d ng các quy ho ch phát tri n t ng th , ch ươ ng trình làm vi c và các d án đ u t ư đ th c hi n m c tiêu phát tri n. Bưc 2: Quy ho ch phát tri n Ph ươ ng án quy ho ch phát trin ph i đưc xây d ng trên c ơ s k ho ch dài h n c a Chính ph v ưu tiên phát tri n các ngành, các vùng, các đa ph ươ ng, ho c d a trên các ý tưng chi n l ưc phát tri n c a các ch ươ ng trình qu c gia. Vi t Nam c ũng nh ư nhi u n ưc đang phát tri n khác trên th gi i đã và đang th c hi n nhi u ch ươ ng trình phát tri n trên các l ĩnh v c khác nhau (Tồn qu c - vùng - t nh - huy n - xã), thơng qua vi c xây d ng các ph ươ ng án quy ho ch phát tri n t ng h p (Integrated Development Planning). Bưc 3: Xây d ng ch ươ ng trình ho t đ ng Ch ươ ng trình ho t đ ng đưc so n th o do m t ngành ho c m t c ơ quan nào đĩ, nĩ là k ho ch điu hành c a chính h . Ðĩ là t ng quan v nh ng ho t đ ng phát tri n bao g m d án đang ti n hành và ki n ngh các d án m i ti p theo. M i đ án quy ho ch phát tri n t ng th cĩ th bao g m 2, 3 ho c nhi u ch ươ ng trình ho t đ ng. Thí d đ án quy ho ch phát tri n t ng th c a m t vùng cĩ th cĩ 3 ch ươ ng trình ho t đng là: Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 87
27. - Ch ươ ng trình chính sách và phân vùng quy ho ch, bao g m: chi n l ưc phát tri n và phân vùng quy ho ch nh m xác đ nh chi ti t h ơn các ho t đ ng trong vùng. Nh ng ho t đ ng v nghiên c u chi n l ưc th ưng xem xét các bi n đ ng và xu th phát tri n trên th gi i và các n ưc trong khu v c đ tìm ra các chính sách thích h p cho ph ươ ng h ưng và m c tiêu phát tri n. - Ch ươ ng trình h tr k thu t, bao g m: s li u c ơ b n và mơ hình hố vi n thám và bn đ , mơi tr ưng nh m l ưu tr các s li u c ơ b n v đ a hình, tr ng thái ph m t đ t, h th ng thơng tin đ a lý (GIS) giúp cho vi c quy ho ch cĩ hi u qu h ơn. S d ng h u hi u ngu n tài nguyên đt, n ưc và các ngu n tài nguyên thiên nhiên khác, đm b o t i ưu v phát tri n kinh t xã h i, song khơng đưc phép làm ki t qu ti m n ăng c a thiên nhiên. - Ch ươ ng trình phát tri n tài nguyên. Trong ch ươ ng trình này, các d án đưc quy ho ch và th c hi n nh m phát tri n tài nguyên thiên nhiên và kh n ăng c a con ng ưi. Thí d : ch ươ ng trình nơng nghi p nh m vào vi c s d ng h p lý ngu n đ t nơng nghi p đ t ăng thêm ngu n s n ph m xã h i, nâng cao đi s ng nơng dân. Ch ươ ng trình này bao g m các ho t đ ng: Hồn thi n v h th ng thu l i, khuy n nơng, tín d ng Bưc 4: Xây d ng d án Mt ch ươ ng trình bao g m nhi u ho t đ ng, thơng qua nhi u ho t đ ng này mà các ch ươ ng trình đưc tri n khai th c hi n. Các ho t đ ng này đưc phân nh ra thành các b ph n đ đ u t ư và qu n lý d h ơn trong quá trình th c hi n. M i b ph n đưc g i là m t d án, m i d án đ u nêu lên các ho t đ ng c th cho m i hành đng c th . D án (Project) là m t t p h p riêng bi t (c th , xác đ nh) nh ng ho t đ ng cĩ h th ng đưc th c hi n trong m t th i h n xác đ nh, b ng nh ng ngu n l c xác đ nh, nh m đ t mt m c tiêu phát tri n nh t đ nh. Nh ng ho t đ ng h p thành m t d án cĩ th là: - Vi c nghiên c u ho ch đ nh các chính sách, các quy trình, các chu n m c; - Vi c ho ch đ nh các quy ho ch, k ho ch, ch ươ ng trình; - Vi c thi t k , ch t o, mua s m trang thi t b , d ng c ; - Vi c xây d ng, l p đ t thi t b ; - Vi c đ i m i t ch c và ph ươ ng th c qu n tr - điu hành; - Vi c đào t o nhân l c; - Vi c chuy n giao cơng ngh (ph n m m) đ c i ti n đ i m i cơng ngh . Mi d án c n ph i cĩ các y u t c ơ b n sau: - Cĩ m c tiêu c th ; - Cĩ các ngu n l c c n thi t cho vi c th c hi n; - Cĩ ngu n tài chính đ ti n hành các ho t đ ng; - Cĩ m t t ch c xác đ nh đ ti n hành và qu n lý các ho t đ ng; - Cĩ m t kho ng th i gian và đa đim nh t đ nh đ th c hi n m c tiêu c a d án; - Cĩ các ho t đ ng c th đ t o ra các k t qu mong mu n. 1.2. Ví d minh ho v mơ hình quan h gi a k ho ch, quy hoch, ch ươ ng trình và d án Thơng th ưng thì k ho ch bao g m nh ng quy t đ nh c th v m t chi n l ưc phát tri n trong t ươ ng lai dài. Khi nh ng quy t đ nh cĩ liên quan đn nhi u l ĩnh v c thì c n ph i sp x p, t ch c theo m t tr t t nh t đ nh nh m đ t m c tiêu phát tri n, cơng vi c đĩ g i là:"Quy ho ch phát tri n ". K ho ch dài h n và quy ho ch phát tri n th hi n nh ng quy t đnh đưc xác đ nh và s p s n cĩ c ơ s khoa h c và phù h p v i th c ti n đ cĩ th th c hi n đưc. Cịn vi c bi n nh ng quy t đ nh y thành hành đng c th thì c n ph i cĩ các ch ươ ng Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 88
28. trình, đĩ là nh ng ch ươ ng trình hành đng đ tri n khai nh ng cơng vi c chi ti t. M i ch ươ ng trình bao g m nhi u b ph n, m i b ph n đĩ c n cĩ s đ u t ư c th và v n hành đu t ư cĩ hi u qu , nh ng b ph n y đưc g i là các d án. Ta hãy xem xét m t thí d minh ho cho m i quan h trên nh ư s ơ đ sau: D án Ch ươ ng tr ình D án D án D án (Chi n l ưc phát tri n) Quy ho ch Ch ươ ng trình D án K ho ch dài h n phát tri n D án D án Ch ươ ng trình D án D án Sơ đ 5.1. Mơ hình quan h quy ho ch, ch ươ ng trình, d án Chính ph đ ra k ho ch t ăng t ng s n l ưng l ươ ng th c trong vịng 10, 15 n ăm t i, đm b o tính an tồn l ươ ng th c, gi i quy t đ l ươ ng th c cho m i ng ưi dân trong các vùng và d tr qu c gia. Ðây là m t quy t đ nh mà Chính ph đ ra trong chi n l ưc phát tri n kinh t v ĩ mơ. Ðươ ng nhiên tr ưc khi đi đ n quy t đ nh này, chính ph đã xem xét k v kh n ăng các ngu n l c đ đ t đưc m c tiêu đĩ. Ð đ t đưc ch tiêu k ho ch trên thì m t đ án quy ho ch phát tri n nơng nghi p ph i đưc thi t l p. Trong quy ho ch tr ưc h t c n ph i tính tốn k các s li u v các m t: - T ng dân s s cĩ sau 10, 15 n ăm; - Nhu c u l ươ ng th c và t ng s n ph m ph i t ăng đ đáp ng nhu c u v i s dân t ăng lên. Sau đĩ quy ho ch s ph i đánh giá ti m n ăng các ngu n l c v đ t, n ưc, lao đ ng, c ơ s v t ch t k thu t và kh n ăng khai thác ti m n ăng y đ đ t đưc m c tiêu k ho ch đ ra. Ti m n ăng bao g m: s l ưng và ch t l ưng đ t canh tác, kh n ăng khai hoang m r ng di n tích đ t canh tác, kh n ăng thâm canh t ăng v , t ăng di n tích gieo tr ng, t ăng n ăng su t cây tr ng điu ki n khai thác ti m n ăng bao g m: kh n ăng lao đng, điu ki n c ơ s v t ch t k thu t, k t c u h t ng, ngu n v n, trình đ khoa h c k thu t, trình đ thâm canh Sau khi thi t l p xong quy ho ch, c n cân nh c t t c nh ng nhân t cĩ liên quan đn vi c th c hi n quy ho ch, ti n hành xây d ng các chươ ng trình v i các ho t đ ng tri n khai cơng tác quy ho ch. Thí d ch ươ ng trình hành đng c a quy ho ch phát tri n s n xu t nơng nghi p đưc s p x p nh ư sau: - Ð m b o điu ki n t ưi tiêu; - Ð m b o cung c p phân bĩn và v t t ư nơng nghi p; - T ăng c ưng cơng tác tín d ng khuy n nơng; - Cung c p gi ng m i; - C i thi n điu ki n th tr ưng. Ch ươ ng trình này cho ta m t ý t ưng v nh ng cơng vi c c n làm nh m đ t đưc m c đích c a quy ho ch. Bưc ti p theo là xây d ng các d án thích h p đ bi n các ch ươ ng trình này thành các ho t đ ng c th v i nh ng yêu c u ch t ch v đ u t ư và hi u qu đ u t ư. Trong thí d trên cĩ th cĩ s l ưng l n các d án liên quan đn các ho t đ ng khác nhau, ch ng h n: - D án xây d ng các đ p, h ch a n ưc; - D án xây d ng các cơng trình thu l i m i; Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 89
29. - D án c i t o h th ng kênh m ươ ng; - D án xây d ng m ng l ưi tín d ng nơng thơn, c i ti n chính sách tín d ng; - D án c i t o, b o v đ t; - D án s d ng máy nơng nghi p m i, c i ti n bi n pháp s n xu t nơng nghi p 2. NH NG KHÁI NI M C Ơ B N V D ÁN 2.1. Vai trị c a v n đ u t ư trong các d án Ph ươ ng án quy ho ch, các d án s khơng cĩ ý ngh ĩa, khơng cĩ ích l i gì n u nh ư d án đĩ khơng đưc th c hi n. Khi đĩ nh ng chi phí b ra cho vi c điu tra l p đ án quy ho ch ch là vi c làm t n kém, vơ ích. Mu n th c hi n quy ho ch thì ph i tr i qua nh ng b ưc ti p theo, đĩ là l p k ho ch th c hi n, l p ch ươ ng trình làm vi c và l p các d án đ u t ư. Nh ư v y đ th c hi n đưc quy ho ch thì ph i cĩ v n đ u t ư và các ho t đ ng đ u t ư v n thơng qua các ch ươ ng trình và d án đ u t ư. * Khái ni m v v n đ u t ư: Vn đ u t ư là ti n tích lu c a xã h i, c a các c ơ s s n xu t kinh doanh và d ch v , là ti n ti t ki m c a dân và v n huy đ ng t các ngu n khác đưc đưa vào s d ng trong quá trình tái s n xu t xã h i, nh m duy trì ti m l c s n cĩ và t o ra ti m l c mi l n h ơn cho s n xu t kinh doanh, d ch v xã h i, và sinh ho t trong m i gia đình. * Các ho t đ ng đ u t ư: Ho t đ ng đ u t ư là quá trình s d ng v n đ u t ư nh m duy trì ti m l c s n cĩ ho c t o ra ti m l c m i l n h ơn cho s n xu t kinh doanh, d ch v và sinh ho t đ i s ng. M c tiêu c a m t ho t đ ng đ u t ư luơn đưc xem xét t hai gĩc đ : t m qu n lý v ĩ mơ và vi mơ. S phân c p qu n lý ho t đ ng đ u t ư c a n ưc ta hi n nay g m cĩ: Nhà n ưc, đa ph ươ ng ho c ngành và c ơ s , cho nên m c tiêu c a m t ho t đ ng đ u t ư c p qu n lý th p h ơn và t m vi mơ trong t ươ ng quan v i c p qu n lý cao h ơn. Các c p qu n lý vĩ mơ c a nhà n ưc l i ph i xem xét vi c ti n hành các ho t đ ng đ u t ư c a đ a ph ươ ng, c a ngành cùng v i vi c đáp ng các m c tiêu phát tri n c a đ a ph ươ ng, c a ngành s đĩng gĩp gì cho m c tiêu phát tri n c a đ t n ưc, đ quy t đ nh đ u t ư. * Ni dung c a v n đ u t ư: Ð ti n hành các ho t đ ng đ u t ư, c n ph i chi m t kho n ti n l n, đ kho n ti n b ra đem l i hi u qu cao trong t ươ ng lai, địi h i ph i chu n b c n th n v m i m t nh ư: ti n v n, v t t ư, lao đng, ph i xem xét k các khía c nh v t nhiên, kinh t , xã h i, k thu t, pháp lu t cĩ liên quan đn quá trình ho t đ ng và phát huy tác dng c a các k t qu đ u t ư. Nh ư v y n i dung c a v n đ u t ư bao g m: - Chi phí đ t o ra các tài s n c đ nh m i, ho c b o d ưng s ho t đ ng c a các tài s n c đ nh hi n cĩ; - Chi phí đ t ăng thêm tài s n l ưu đng; - Chi phí chu n b đ u t ư (m i chi tiêu cho quá trình điu tra, xem xét chu n b m t cu c đ u t ư); - Chi phí d phịng cho các kho n chi phí phát sinh khơng d ki n tr ưc đưc. Trong m i n i dung trên đây l i bao g m nhi u kho n chi, tu ỳ thu c vào v trí, ch c năng, b n ch t và cơng d ng c a m i kho n chi. 2.2. Khái ni m v d án đ u t ư * Khái ni m d án đ u t ư D án đ u t ư cĩ th xem xét trên nhi u gĩc đ : - V m t hình th c - D án đ u t ư là m t t p h s ơ tài li u trình bày m t cách chi ti t và cĩ h th ng các ho t đ ng và chi phí theo m t k ho ch đ đ t đưc k t qu và th c hi n đưc m c tiêu nh t đ nh trong t ươ ng lai. - Xét trên gĩc đ qu n lý - D án đ u t ư là m t cơng c qu n lý vi c s d ng v n đ u tư, lao đng đ t o ra các k t qu kinh t , tài chính, ho c nh ng s n ph m m i cho xã h i - Xét trên gĩc đ k ho ch hố - D án đ u t ư là m t cơng c th hi n k ho ch chi ti t ca m t cơng cu c đ u t ư th c hi n s n xu t kinh doanh, phát tri n kinh t xã h i. D án đ u Tr ưng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Giáo trình Quy ho ch phát tri n nơng thơn 90