Bài giảng Kỹ thuật thu thập thông tin định lượng - PGS.TS. Hoàng Thị Phương Thảo

Nội dung text: Bài giảng Kỹ thuật thu thập thông tin định lượng - PGS.TS. Hoàng Thị Phương Thảo

1. KYÕ THUAÄT THU THAÄP THOÂNG TIN ÑÒNH LÖÔÏNG PGS.TS. Hoaøng Thò Phöông Thaûo 1
2. MUÏC TIEÂU . Hieåu ñöôïc lyù do choïn maãu . Hieåu roõ caùc phöông phaùp choïn maãu vaø tröôøng hôïp söû duïng . Phaân bieät 4 loaïi thang ño löôøng cô baûn 2
3. CHOÏN MAÃU TRONG NGHIEÂN CÖÙU VEÀ LÖÔÏNG  Lyù do choïn maãu: a. Raøng buoäc veà thôøi gian b. Raøng buoäc veà chi phí c. Yeâu caàu veà tính chính xaùc: - Thieáu chính xaùc neáu tieán haønh toaøn boä ñaùm ñoâng - Vieäc kieåm tra toaøn boä seõ khoâng thöïc hieän ñöôïc. 3
4. QUI TRÌNH CHOÏN MAÃU Xaùc ñònh toång theå nghieân cöùu Thieát laäp khung cuûa toång theå ñoù Xaùc ñònh kích thöôùc maãu Choïn phöông phaùp laáy phaàn töû cuûa maãu Xaùc suaát Phi xaùc suaát Vieát caùc chæ daãn ñeå nhaän ra vaø choïn caùc phaàn töû thaät cuûa maãu
5. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP CHOÏN MAÃU  Phöông phaùp xaùc suaát ª Laáy maãu ngaãu nhieân ñôn giaûn (straight random sampling): moãi 1 phaàn töû coù cuøng moät cô hoäi ñöôïc choïn vaøo maãu: p = n/N vôùi N: ñaùm ñoâng, n: maãu. - Laäp danh saùch choïn maãu - Xaùo troän danh saùch ñeå ñaûm baûo tính ngaãu nhieân, ñaùnh soá thöù töï laïi - Duøng baûng soá ngaãu nhieân ñeå choïn. 5
6. Baûng soá ngaãu nhieân coâ goïn 10 09 73 25 33 76 52 01 35 86 34 67 35 48 76 80 95 90 91 17 39 29 27 49 45 37 54 20 48 05 64 89 47 42 96 24 80 52 40 37 20 63 61 04 02 00 82 29 16 65 08 42 26 89 53 19 64 50 93 03 23 20 90 25 60 15 95 33 47 64 35 08 03 36 06 99 01 90 25 29 09 37 67 07 15 38 31 13 11 65 88 67 67 43 97 04 43 62 76 59 12 80 79 99 70 80 15 73 61 47 64 03 23 66 53 98 95 11 68 77 12 17 17 68 33 66 06 57 47 17 34 07 27 68 50 36 69 73 61 70 65 81 33 98 85 11 19 92 91 70 31 06 01 08 05 45 57 18 24 06 35 30 34 26 14 86 79 30 74 39 23 40 30 97 32 85 26 97 76 02 02 05 16 56 92 68 66 57 48 18 73 05 38 52 47 18 62 38 85 79 63 57 33 21 35 05 32 54 70 48 90 55 35 65 48 28 46 82 87 09 83 49 12 56 24 73 79 64 57 53 03 52 96 47 78 35 80 83 42 82 60 93 52 03 44 35 27 38 84 35 98 52 01 77 67 14 90 56 86 07 22 10 94 05 58 60 97 09 34 33 50 50 07 39 98 11 80 50 54 31 39 80 82 77 32 50 72 56 82 48 29 40 52 42 01 52 77 56 78 51 83 45 29 96 34 06 28 89 80 83 13 74 67 00 78 18 47 54 06 10 68 71 17 78 17 88 68 54 02 00 86 50 75 84 01 36 76 66 79 51 90 36 47 64 93 29 60 91 10 62 99 59 46 73 48 87 51 76 49 69 91 82 60 89 28 93 76 56 13 68 23 47 83 41 13 65 48 11 76 74 17 46 85 09 50 58 04 77 69 74 73 03 95 71 86 40 21 81 65 44 80 12 43 56 35 17 72 70 80 15 45 31 82 23 74 21 11 57 82 53 14 38 55 37 63 74 35 09 98 17 77 40 27 72 14 43 23 60 02 10 45 52 16 42 37 96 28 60 26 55 69 91 62 68 03 66 25 22 91 48 36 93 68 72 03 76 62 11 39 90 94 40 05 64 18 09 89 32 05 05 14 22 56 85 14 46 42 75 67 88 96 29 77 89 22 54 38 21 45 98 81 49 91 45 23 68 47 02 76 86 46 16 28 35 54 94 75 08 99 23 37 08 92 00 48
7. Phöông phaùp xaùc suaát ª Laáy maãu theo phöông phaùp heä thoáng (systematic sampling): laø choïn caùc ñôn vò maãu trong 1 khung khoå choïn maãu theo moät quaûng caùch nhaát ñònh naøo ñoù. Choïn ñieåm xuaát phaùt & tính theo böôùc nhaûy N/n. VD: Choïn maãu coù n = 200 töø N = 4000 böôùc nhaûy N/n = 4000/200 = 20. Phaàn töû ñaàu tieân laø 1 soá ngaãu nhieân trong khoaûng töø 1 ñeán N/n Phaàn töû thöù hai = phaàn töû ñaàu tieân + N/n Phaàn töû cuoái cuøng = phaàn töû ñaàu tieân + N/n (n-1) 7
8. Phöông phaùp xaùc suaát ª Laáy maãu ngaãu nhieân coù phaân taàng (stratified sampling): Xaùc ñònh tieâu thöùc phaân taàng vaø chia ñaùm ñoâng thaønh vaøi taàng (nhoùm). Caùc phaàn töû trong cuøng 1 taàng coù tính ñoàng nhaát. Sau ñoù choïn caùc phaàn töû 1 caùch ngaãu nhieân trong töøng taàng. ª Phaân taàng theo tæ leä: khi bieát tæ leä phaân taàng trong thöïc teá  Xaùc ñònh toång theå nghieân cöùu vaø tæ leä phaân taàng.  Döïa vaøo qui moâ maãu choïn soá löôïng cuûa töøng taàng — Choïn caùc phaàn töû ngaãu nhieân cho ñuû soá löôïng töøng taàng 8
9. Phöông phaùp xaùc suaát ª Laáy maãu ngaãu nhieân coù phaân taàng ° Phaân taàng khoâng theo tæ leä: khoâng bieát tröôùc tæ leä phaân taàng, hoaëc 1 phaân taàng coù tæ leä quaù nhoû trong toång theå.  Xaùc ñònh toång theå nghieân cöùu  Öôùc löôïng sô boä tæ leä phaân taàng  Laàn löôït ñieàu chænh cho phuø hôïp 9
10. VD: So saùnh soá tieàn chi tieâu cho nöôùc giaûi khaùt giöõa sinh vieân vaø giaùo vieân trong tröôøng ÑHTM. Tröôøng coù 6000 SV vaø 500 GV. Phaân taàng theo tæ leä: Toång theå: 6500; Tæ leä phaân taàng: 8/ 92 Neáu maãu = 200 GV: 16 ; SV: 184 Choïn phaàn töû ngaãu nhieân trong taàng pGV = 16/500 ; pSV = 184/6000
11. VD: So saùnh soá tieàn chi tieâu cho nöôùc giaûi khaùt giöõa sinh vieân vaø giaùo vieân trong tröôøng ÑHTM. Tröôøng coù 6000 SV vaø 500 GV. Phaân taàng khoâng theo tæ leä: Nhoùm giaùo vieân coù quaù ít ñieàu chænh tæ leä cho hôïp lyù: 20/80 Neáu maãu = 200 GV: 40 ; SV: 160 Choïn phaàn töû ngaãu nhieân trong taàng pGV = 40/500 ; pSV = 160/6000
12. Phöông phaùp phi xaùc suaát ª Laáy maãu thuaän tieän (convenience sampling): Nhaø nghieân cöùu töï do löïa choïn baát cöù ñoái töôïng naøo maø hoï tìm thaáy. Phöông phaùp deã thöïc hieän vaø ít toán keùm nhaát. Ñeå traùnh sai leäch phaûi choïn taïi 1 ñòa ñieåm & thôøi gian nhaát ñònh. Phuøø hôïp cho nghieân cöùu khaùm phaù. ª Laáy maãu phaùn ñoaùn (judgment sampling): döïa vaøo phaùn ñoaùn chuû quan cuûa nhaø nghieân cöùu theo muïc ñích nghieân cöùu. Phuø hôïp cho nghieân cöùu khaùm phaù. 13
13. Phöông phaùp phi xaùc suaát (tt.) ª Laáy maãu theo phöông phaùp phaùt trieån maàm (snowball sampling): aùp duïng trong tröôøng khoù xaùc ñònh ñoái töôïng. Thoâng qua ngöôøi ñaàu tieân ñeå tieáp xuùc vôùi ngöôøi keá tieáp. ª Laáy maãu theo phöông phaùp ñònh ngaïch (quota sampling): ñònh ngaïch theo thuoäc tính cuûa thò tröôøng, ñuû soá ñoù seõ döøng laïi. ª Xaùc ñònh caùc phaân nhoùm trong toång theå nghieân cöùu. VD: tuoåi, giôùi tính, thu nhaäp. ª AÁn ñònh qui moâ maãu nghieân cöùu. Sau ñoù phaân boå soá löôïng ñoái töôïng nhaát ñònh (quota) cho töøng phaân nhoùm theo 1 tæ leä do nhaø nghieân cöùu quyeát ñònh. Tæ leä naøy phaûn aùnh ñaùm ñoâng nghieân cöùu. ª Choïn ñuû soá löôïng cho töøng phaân nhoùm ñeå phoûng vaán. 14
14.  Ví Duï: Choïn moät maãu coù kích thöôùc n = 200 töø moät ñaùm ñoâng N theo 2 thuoäc tính tuoåi vaø giôùi tính. Tæ leä quota phaûn aùnh ñaëc ñieåm cuûa ñaùm ñoâng nghieân cöùu do nhaø nghieân cöùu ñeà nghò laø: Giôùi tính: 50% nam vaø 50% nöõ. Tuoåi: 30% ôû ñoä tuoåi töø 20 ñeán 30, 30% töø 31 ñeán 40, 40% töø 41 ñeán 50. Choïn maãu ñònh ngaïch theo ñoä tuoåi & giôùi tính ?
15. XAÙC ÑÒNH KÍCH THÖÔÙC MAÃU  Phöông phaùp tuøy choïn  1% - 5% cuûa ñaùm ñoâng  Phöông phaùp qui öôùc  Döïa vaøo kinh nghieäm trong quaù khöù. - n n cuûa caùc cuoäc nghieân cöùu tröôùc, hay = n cuûa ÑTCT  Phöông phaùp döïa treân chi phí - Döïa treân chi phí - Ngaân saùch cho nghieân cöùu ñöôïc xaùc ñònh tröôùc xeùt chi phí trong moái töông quan vôùi giaù trò 16
16. XAÙC ÑÒNH KÍCH THÖÔÙC MAÃU  Phöông phaùp döïa treân khoaûng tin caäy (neáu choïn maãu theo xaùc suaát) Xaùc ñònh kích thöôùc maãu döïa treân 3 yeáu toá: söï chính xaùc, ñoä bieán thieân, vaø möùc ñoä tin caäy. 17
17. Phöông phaùp döïa treân khoaûng tin caäy  Söï chính xaùc bieåu hieän sai soá cho pheùp (e). . Söï chính xaùc cao: sai soá nhoû, VD: 2 %. . Söï chính xaùc thaáp: sai soá lôùn, VD: 15 %. 18
18. Phöông phaùp döïa treân khoaûng tin caäy  Ñoä bieán thieân: bieåu hieän s hoaëc p vaø q.  s: ñoä leäch chuaån cuûa maãu (ñoä bieán thieân so vôùi trò trung bình cuûa maãu)  p; q = 100-p (ñoä bieán thieân theo phaàn traêm xuaát hieän trong maãu) ñoä bieán thieân cao nhaát : 50/50  Möùc ñoä tin caäy: choïn möùc tin caäy 99%, 95% hay 90%. Giaù trò z cuûa 99% laø 2,58; cuûa 95% laø 1,96 vaø cuûa 90% laø 1,645. 19
19. Phöông phaùp döïa treân khoaûng tin caäy  Xaùc ñònh kích thöôùc maãu söû duïng trò trung bình s 2 z 2 n e2  n = kích thöôùc maãu  z = sai soá chuaån lieân quan vôùi ñoä tin caäy (1- ) ñaõ choïn  s = ñoä bieán thieân, bieåu hieän baèng ñoä leäch chuaån  e = sai soá cho pheùp cuûa maãu so vôùi ñaùm ñoâng 20
20. Phöông phaùp döïa treân khoaûng tin caäy  Xaùc ñònh kích thöôùc maãu söû duïng phaàn traêm z 2 ( pq) n e2  n = kích thöôùc maãu  z = sai soá chuaån lieân quan vôùi ñoä tin caäy ñaõ choïn  p = ñoä bieán thieân öôùc tính trong ñaùm ñoâng  q = (100-p)  e = sai soá cho pheùp (ñoä chính xaùc) 21
21.  Xaùc ñònh kích thöôùc maãu nhoû Vôùi ñaùm ñoâng nhoû ta söû duïng heä soá ñieàu chænh ñeå ñieàu chænh n nhoû hôn nhöng vaãn ñaûm baûo tính chính xaùc. N n N 1 VD: = 5%; ñoä bieán thieân = 50/50; e = 5% z 2 ( pq) 1,962 (50 50) 3,84 2500 n 384 e2 52 25 duøng heä soá ñieàu chænh: 1000 384 616 n 384 384 384 0,79 303 1000 1 999
22. MOÄT SOÁ NGUYEÂN TAÉC AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN KÍCH THÖÔÙC MAÃU  Ñaùm ñoâng caøng phaân taùn, maãu caàn phaûi lôùn.  Caøng mong muoán döï baùo chính xaùc, maãu phaûi caøng lôùn.  Khi söû duïng thang ño khoaûng caøng heïp, caøng phaûi duøng maãu lôùn.  Yeâu caàu ñoä tin caäy caøng cao, maãu phaûi caøng lôùn.  Soá phaân nhoùm trong maãu caøng nhieàu, maãu caøng phaûi lôùn, moãi phaân nhoùm phaûi ñaït kích thöôùc toái thieåu (n=30).  Neáu tæ leä maãu vöôït quaù 5% ñaùm ñoâng, coù theå giaûm maãu maø khoâng aûnh höôûng ñeán ñoä chính xaùc. 23
23. ÑO LÖÔØNG TRONG NGHIEÂN CÖÙU VEÀ LÖÔÏNG  Thang ño ñònh danh (nominal scale):  Caâu hoûi moät löïa choïn (SA) Ví duï 1: Anh chò coù mua daàu nhôùt Shell khoâng? Coù __ Khoâng __ Ví duï 2: Trong caùc loaïi chaát ñoát döôùi ñaây, loaïi chaát ñoát naøo baïn söû duïng thöôøng xuyeân nhaát? (1) gas (2) ñieän (3) than (4) cuûi (5) daàu 24
24. Thang ño ñònh danh  Caâu hoûi nhieàu löïa choïn (MA) Ví duï: Xin vui loøng ñaùnh daáu töøng öùng duïng anh/chò duøng treân maùy vi tính. soaïn thaûo vaên baûn dòch vuï khaùch haøng thieát keá cheá taïo thoâng tin lieân laïc maïng noäi boä kieåm soaùt qui trình kieåm soaùt haøng toàn kho 25
25. Thang ño thöù töï (ordinal scale)  Loaïi xeáp haïng thöù töï Ví duï: Anh (chò) haõy xeáp haïng taàm quan troïng caùc yeáu toá cuûa moät chöông trình khuyeán maõi (1: quan troïng nhaát, 2: quan troïng thöù 2, , 6: ít quan troïng nhaát) - Phaàn thöôûng khuyeán maõi coù giaù trò - Quaø khuyeán maõi höõu ích, phuø hôïp vôùi nhu caàu - Trung thöïc, coâng khai vôùi ngöôøi tham gia khuyeán maõi - Toå chöùc chu ñaùo thuaän tieän khi laõnh quaø - Thôøi löôïng khuyeán maõi thích hôïp - Khaû naêng truùng thöôûng cao 26
26. Thang ño thöù töï  Thang ñieåm so saùnh töøng caëp Ví duï: Ñaùnh daáu vaøo nhaõn hieäu baïn thích hôn trong moät caëp: [ Coca Seven up] [ Coca Pepsi] [ Coca Tribeco] [ Tribeco Pepsi] [ Tribeco Seven up] [ Seven up Pepsi] 27
27. Thang ño khoaûng (interval scale)  Thang ño Likert Ví duï: Hoaøn toaøn Hoaøn toaøn khoâng ñoàng yù ñoàng yù . Vieät Nam (VN) coù phong caûnh ñeïp 1 2 3 4 5 . Soâng & bieån VN thöôøng bò oâ nhieãm 1 2 3 4 5 . VN coù khoâng khí trong laønh 1 2 3 4 5 . Ngöôøi VN raát meán khaùch 1 2 3 4 5 28
28. Thang ño khoaûng  Thang ño ngang Ví duï: Baïn thoûa maõn tôùi möùc ñoä naøo khi noùi raèng baïn gaén boù laâu daøi vôùi coâng vieäc hieän taïi? Raát thoûa Khaù thoûa Bình thöôøng Khoâng ñöôïc Raát khoù chòu maõn maõn thoûa maõn laém 4 5 1 2 3 29
29. Thang ño khoaûng  Thang ño ñoái nghóa VD1: Xin cho bieát thaùi ñoä cuûa baïn ñoái vôùi nhaõn hieäu söõa OÂng Thoï: Raát thích Raát khoâng thích 1 2 3 4 5 6 7 30
30. Thang ño khoaûng  VD2: Haõy chæ ra ñaùnh giaù cuûa baïn ñoái vôùi nhaø haøng Thieân Lyù baèng caùch ñaùnh daáu vaøo ñöôøng thaúng phuø hôïp vôùi yù kieán cuûa baïn. Giaù cao ___ ___ ___ ___ Giaù thaáp Ñòa ñieåm o thuaän tieän ___ ___ ___ ___ Ñòa ñieåm thuaän tieän Khoâng khí aám aùp ___ ___ ___ ___ Khoâng khí laïnh leõo Thöïc ñôn giôùi haïn ___ ___ ___ ___ Thöïc ñôn phong phuù Phuïc vuï nhanh choùng ___ ___ ___ ___ Phuïc vuï chaäm chaïp Thöùc aên ngon ___ ___ ___ ___ Thöùc aên dôû 31
31. Thang ño khoaûng  Thang Stapel Ví duï: Haõy cho bieát ñaùnh giaù cuûa baïn ñoái vôùi thaùi ñoä cuûa nhaân vieân phuïc vuï ôû nhaø haøng Ngoïc Lan: Chu ñaùo -5 -4 -3 -2 -1 +1 +2 +3 +4 +5 32
32. Thang ño khoaûng  Chuù yù: a. Soá löôïng muïc löïa choïn b. Tính quaân bình cuûa caùc muïc traû lôøi Ví duï: Ñeà nghò baïn cho bieát toác ñoä mau leï trong cung caùch phuïc vuï khaùch haøng Tuyeät vôøi Raát toát Toát Treân trung bình Trung bình c. Caùc muïc traû lôøi chaün vaø leû: Soá muïc traû lôøi leû Soá muïc traû lôøi chaün 33
33. Thang ño tæ leä (ratio scale)  Hoûi tröïc tieáp thoâng tin ñaõ ôû daïng tæ leä VD: Trung bình moät ngaøy baïn chi tieâu bao nhieâu tieàn cho nöôùc giaûi khaùt ? Ñoàng  Toång haèng soá Ví duï: Neáu nhö baïn coù 100 ñoâla ñeå chi tieâu trong dòp Noel, baïn seõ phaân boå nhö sau:  Mua quaàn aùo, giaøy deùp môùi cho mình $  Mua quaø taëng baïn beø/ngöôøi thaân $  Ñi du lòch, daõ ngoaïi vôùi baïn beø/ngöôøi thaân $  Mua hoïa tieát trang trí caây thoâng, nhaø cöûa $  Chi uoáng caøpheâ, haùt karaoke vôùi baïn beø/ngöôøi thaân $  Mua thöùc aên, baùnh Noel cho gia ñình $  Chi tieâu khaùc $ 34 Coäng: 100 $
34. Thang ño tæ leä  Thang ñieåm so saùnh khoâng giôùi haïn: VD: Vôùi caùc chöông trình sau treân HTV7, giaû söû raèng chöông trình ca nhaïc laø 10 ñieåm chaát löôïng, baïn haõy cho ñieåm caùc chöông trình khaùc treân cô sôû so saùnh vôùi chöông trình ca nhaïc. Ca nhaïc: 10 ñieåm. Phim: ___ Theå thao: ___ Thôøi söï: ___ Troø chôi: ___ 35
35. Ño löôøng söï yeâu thích nöôùc ngoït cuûa khaùch haøng baèng 4 loïai thang ño khaùc nhau Nominal Ordinal Haõy xeáp loïai caùc nhaõn hieäu nöôùc ngoït sau Baïn thích loïai nöôùc ngoït naøo sau ñaây ? theo möùc ñoä yeâu thích cuûa baïn (MA): (thích nhaát = 1, vaø ít thích nhaát = 6): ___Coke ___Coke ___Tribico ___Tribico ___Fanta ___Fanta ___Pepsi ___Pepsi ___Seven Up ___Seven Up ___Sprite ___Sprite Interval Ratio Haõy chæ ra möùc ñoä öa thích caùc nhaõn hieäu Haõy chia 100 ñieåm sau cho caùc nhaõn hieäu nöôùc ngoït baèng caùch ñaùnh daáu vaøo caùc vò nöôùc ngoït theå hieän möùc ñoä öa thích: trí thích hôïp: hoøan toøan khg thích hoaøn toaøn thích ___Coke Coke ___ ___ ___ ___ ___Tribico Tribico ___ ___ ___ ___ ___Fanta Fanta ___ ___ ___ ___ ___Pepsi Pepsi ___ ___ ___ ___ ___Seven Up Seven Up ___ ___ ___ ___ ___Sprite Sprite ___ ___ ___ ___
36. TOÙM TAÉT SÖÏ KHAÙC NHAU CUÛA CAÙC LOAÏI THANG ÑO Möùc ñoä Ñaëc ñieåm thang ño ño löôøng Moâ taû Thöù töï Khoaûng caùch Ñieåm goác Thang ñònh danh Coù Khoâng Khoâng Khoâng Thang thöù töï Coù Coù Khoâng Khoâng Thang khoaûng Coù Coù Co Khoâng Thang tæ leä Coù Coù Coù Coù 37