Luận văn Xây dựng môi trường học tập thân thiện- Học sinh tích cực tại trường THPT Dân Tộc Nội Trú An Giang (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Xây dựng môi trường học tập thân thiện- Học sinh tích cực tại trường THPT Dân Tộc Nội Trú An Giang (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LÊ THỊ THU HỒNG XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP THÂN THIỆN - HỌC SINH TÍCH CỰC TẠI TRƯỜNG THPT DÂN TỘC NỘI TRÚ AN GIANG S K C 0 0 0 2 8 1 NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC – 601401 S K C 0 0 3 7 9 1 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, 2012
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH  LUẬN VĂN THẠC SĨ LÊ THỊ THU HỒNG XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP THÂN THIỆN- HỌC SINH TÍCH CỰC TẠI TRƯỜNG THPT DÂN TỘC NỘI TRÚ AN GIANG NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC MÃ SỐ: 601401 Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2012
3. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH  LUẬN VĂN THẠC SĨ LÊ THỊ THU HỒNG XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP THÂN THIỆN- HỌC SINH TÍCH CỰC TẠI TRƯỜNG THPT DÂN TỘC NỘI TRÚ AN GIANG NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC – 601401 Hướng dẫn khoa học: PGS. TS. LÊ THỊ HOA Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2012
4. LÝ LỊCH KHOA HỌC I. LÝ LỊCH SƠ LƢỢC: Họ & tên: Lê Thị Thu Hồng Giới tính: Nữ Ngày, tháng, năm sinh: 23/04/1981 Nơi sinh: Đồng Tháp Quê quán: Đồng Tháp Dân tộc: Kinh Địa chỉ liên lạc: Trường THPT Dân Tộc Nội Trú An Giang- Tri Tôn- An Giang Điện thoại: 0919505958 E-mail: thuhongdtnt@gmail.com II. QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO: Cao đẳng: Hệ đào tạo: Chính quy Thời gian đào tạo từ 8/1997 đến 8/ 2000 Nơi học: Trường Cao đẳng Sư phạm Đồng Tháp Ngành học: Tiếng Anh Đại học: Hệ đào tạo: Từ xa Thời gian đào tạo từ 9/2003 đến 8/ 2005 Nơi học: Đại học Huế Ngành học: Tiếng Anh III. QUÁ TRÌNH CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN KỂ TỪ KHI TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC: Thời gian Nơi công tác Công việc đảm nhiệm Từ 8/2005 đến nay Trường THPT Dân Tộc Nội Trú An Giang Giáo viên giảng dạy i
5. LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 20 tháng 9 năm 2012 Tác giả luận văn LÊ THỊ THU HỒNG ii
6. LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời biết ơn chân thành đến: PGS.TS. Lê Thị Hoa đã tận tình, ân cần hướng dẫn và luôn hết lòng giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình thực hiện đề tài. Quý thầy cô khoa Sư phạm Kỹ thuật, thuộc trường Đại học Sư Phạm Kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh đã giảng dạy và cung cấp những kiến thức bổ ích và quý giá, tạo nền tảng để tôi có thể thực hiện đề tài nghiên cứu. Ban giám hiệu, quý thầy cô, và các em học sinh tại trường THPT Dân Tộc Nội Trú An Giang đã tạo điều kiện, tích cực tham gia và nhiệt tình hỗ trợ tôi trong suốt quá trình khảo sát, thu thập thông tin và số liệu nhằm hoàn thành tốt luận văn. Tôi cũng xin cảm ơn các anh chị học cùng khóa: chị Thúy, chị Tiên, Ái Nhân, anh Tùng, , bạn bè và gia đình đã động viên, khích lệ tôi rất nhiều trong quá trình học tập và thực hiện luận văn. Lê Thị Thu Hồng iii
7. TÓM TẮT Môi trường học tập thân thiện (MTHTTT) là một mô hình do quỹ nhi đồng liên hợp quốc đề xướng, xây dựng và triển khai từ vài thập kỉ qua và đã thu được những kết quả tốt đẹp. Ở Việt Nam, Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đã chính thức phát động phong trào xây dựng “trường học thân thiện học sinh tích cực” giai đoạn 2008-2013. Phong trào này được hưởng ứng ở nhiều trường phổ thông trong cả nước và đã đạt được những thành công nhất định. Trường THPT Dân Tộc Nội Trú An Giang là trường đặc biệt có hai cấp học dành cho học sinh người dân tộc Khmer ở tỉnh An Giang. Một số em sống trong khu nội trú của trường. Do điều kiện sống còn khó khăn nên phần nào ảnh hưởng đến chất lượng học tập. Mặt khác, một số học sinh có ý thức học tập chưa cao, tiếp thu bài chậm, xem việc học là nhiệm vụ nặng nề nên thường thụ động trong giờ học. Cần phải xây dựng một MTHTTT để phát huy tính tích cực của học sinh, nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác giáo dục. Do đó, người nghiên cứu chọn đề tài: “Xây dựng môi trường học tập thân thiện- Học sinh tích cực tại trường THPT Dân Tộc Nội Trú An Giang”. Đề tài nhằm tìm ra biện pháp cải thiện môi trường học tập góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung luận văn có 3 chương: - Chương 1: Cơ sở lí luận, bao gồm: Những khái niệm liên quan đến đề tài; Lịch sử nghiên cứu vấn đề; yêu cầu, mục tiêu, nội dung cơ bản của xây dựng MTHTTT; Những điều kiện cần thiết xây dựng MTHTTT; Tác động của MTHTTT đến tính tích cực học tập; Đặc trưng của sự phát triển tâm lý lứa tuổi thiếu niên. Quy trình xây dựng MTHTTT. - Chương 2: Thực trạng xây dựng MTHTTT, bao gồm: Đặc điểm chung của trường THPT Dân Tộc Nội Trú An Giang; Thực trạng về nhận thức của HS, GV về xây dựng MTHTTT; Thực trạng tổ chức thực hiện xây dựng MTHTTT. iv
8. - Chương 3: Đề xuất biện pháp xây dựng MTHTTT, bao gồm: + Ba nhóm biện pháp: Biện pháp tăng cường các hoạt động sinh hoạt tập thể và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Biện pháp tăng cường hướng dẫn rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh Biện pháp tăng cường vai trò của Ban quản lý nội trú trong quản lý HS nội trú + Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp. v
9. ABSTRACT Friendly Learning Environment (FLE) is a model that was initiated, developed and has been deployed in many countries by UNICEF for some decades and has obtained some good results. In Vietnam, the Ministry of Education and Training has officially launched the movement to build “Friendly schools and active students” from 2008 to 2013. Many schools throughout the country have supported this movement and have achieved certain success. An Giang Ethnic Boarding High School is a special school with two levels of school including for Khmer students in An Giang province, Some students live in the dormitory of the school. the difficult living conditions have also affected the quality of learning. Most of students’ learning habit is not good, many of them consider learning as a heavy duty. So, often, they are inactive and neglectful of their studies. It is very nescessary to build a FEL to promote students more active, improve the quality and effectiveness of education. Therefore, the researchers chose the subject: "Building a friendly learning environment- active students at An Giang Ethnic Boarding High School." The aim is to find measures to improve the learning environment to improve the overall quality of education. Besides the introduction and conclusion, the content of this thesis has three chapters: - Chapter 1: Fundamentals of theory, including: concepts related to the subject; history research on FLE; requirements, objectives, basic contents of building FLE; necessary conditions to build FLE; positive impact of FLE to active learning; characteristics of teens’ psychological development. Process to build MTHTTT. - Chapter 2: Current status of building FLE, including: General characteristics of An Giang Ethnic Boarding High School; reality of the students’ and teachers’ awareness of FLE; status of organizing to establish FLE. vi
10. - Chapter 3: Proposing measures to build FLE, including: + Three groups of measures: o Measures to strengthen the groups activities and promote national cultural identity. o Measures to strengthen guides to train life skills for students. o Measures to strengthen the role of the managers in the management of boarding students. + Asking for assessments of the necessity and feasibility of proposed measures. vii
11. MỤC LỤC Trang Lý lịch khoa học i Lời cam đoan ii Lời cám ơn ii Tóm tắt iv Abstract vi Mục lục viii Danh sách các chữ viết tắt xii Danh sách các bảng xiii Danh sách các biểu đồ xiv PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục tiêu nghiên cứu 4 3. Đối tượng nghiên cứu 4 4. Khách thể nghiên cứu 4 5. Giả thuyết nghiên cứu 5 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 5 7. Phương pháp nghiên cứu 5 8. Phạm vi nghiên cứu 6 9. Đóng góp mới của đề tài 7 PHẦN NỘI DUNG Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA MÔI TRƢỜNG HỌC TẬP THÂN THIỆN- HỌC SINH TÍCH CỰC 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề . 8 1.2. Một số thuật ngữ liên quan đến đề tài 13 1.2.1. Môi trường học tập 13 1.2.2. Trường học thân thiện 13 viii
12. 1.2.3. Môi trường học tập thân thiện 14 1.2.4. Tính tích cực 15 1.2.5. Tính tích cực học tập 16 1.3. Một số vấn đề lý luận về Môi trƣờng học tập thân thiện- Học sinh tích cực 17 1.3.1. Mục tiêu của phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện- Học sinh tích cực” 18 1.3.2. Yêu cầu của phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện- Học sinh tích cực” 18 1.3.3. Nội dung của phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện- Học sinh tích cực” 19 1.3.4. Tính chất của Môi trường học tập thân thiện 21 1.3.5. Những điều kiện cần thiết để triển khai phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện- Học sinh tích cực” 22 1.3.6. Quy trình xây dựng Môi trường học tập thân thiện 23 1.4. Tác động của môi trƣờng học tập thân thiện đến tính tích cực học tập 23 1.5. Đặc trƣng của sự phát triển tâm lý lứa tuổi thanh thiếu niên 25 1.5.1. Đặc trưng của lứa tuổi thanh thiếu niên 25 1.5.2. Sự phát triển nhận thức của tuổi thanh thiếu niên 27 1.5.3. Đặc điểm về sự hứng thú của lứa tuổi thanh thiếu niên 27 Kết luận 28 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG VỀ MÔI TRƢỜNG HỌC TẬP TẠI TRƢỜNG THPT DÂN TỘC NỘI TRÚ AN GIANG 2.1. Đặc điểm chung của trƣờng THPT Dân Tộc Nội Trú An Giang 30 2.1.1. Lịch sử nhà trường 30 2.1.2. Môi trường bên trong 31 2.1.3. Môi trường bên ngoài 33 2.1.4. Định hướng chiến lược của trường giai đoạn 2011- 2016 34 ix
13. 2.2. Khảo sát môi trƣờng học tập tại trƣờng THPT Dân Tộc Nội Trú An Giang 36 2.2.1. Mục tiêu khảo sát 36 2.2.2. Nội dung khảo sát 36 2.2.3. Đối tượng khảo sát 37 2.2.3. Phương pháp khảo sát 37 2.2.4. Các bước thực hiện 38 2.2.5. Kết quả khảo sát 38 2.2.5.1. Tổng hợp thông tin cá nhân giáo viên và học sinh được khảo sát 38 2.2.5.2. Thực trạng nhận thức về Môi trường học tập thân thiện – Học sinh tích cực 39 2.2.5.3. Thực trạng về tổ chức thực hiện các hoạt động hưởng ứng phong trào thi đua Xây dựng trường học thân thiện- Học sinh tích cực 49 Kết luận 62 Chƣơng 3. ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP XÂY DỰNG MÔI TRƢỜNG HỌC TẬP THÂN THIỆN- HỌC SINH TÍCH CỰC TẠI TRƢỜNG THPT DTNT AN GIANG 3.1. Nhóm biện pháp tăng cƣờng các hoạt động sinh hoạt tập thể và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc 64 3.1.1. Biện pháp tăng cường tổ chức sinh hoạt tập thể cho học sinh 64 3.1.2. Biện pháp tăng cường tổ chức cho học sinh tham gia các trò chơi dân gian 67 3.1.3. Biện pháp tăng cường tổ chức hướng dẫn học sinh múa các điệu múa cộng đồng dân tộc Khmer 70 3.1.4. Biện pháp tăng cường tổ chức cho học sinh tham quan, tìm hiểu, chăm sóc các di tích lịch sử- văn hóa- cách mạng ở địa phương 72 x
14. 3.2. Nhóm biện pháp tăng cƣờng giáo dục rèn luyện kỹ năng sống cho HS 75 3.2.1. Biện pháp phát huy vai trò của giáo viên bộ môn trong việc hướng dẫn học sinh rèn luyện kỹ năng sống 75 3.2.2. Biện pháp phát huy vai trò của giáo viên chủ nhiệm và tổ chức Đoàn- Đội trong hoạt động giáo dục rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh thông qua Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp 79 3.2.3. Biện pháp tăng cường rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh thông qua hình thức sinh hoạt ở các Câu lạc bộ 85 3.2.4. Biện pháp phát huy vai trò của bộ phận Đoàn- Đội trong hoạt động giáo dục rèn luyện kỹ năng sống thông qua công tác tư vấn cho học sinh 91 3.3. Nhóm biện pháp tăng cƣờng vai trò của Ban quản lý nội trú trong quản lý học sinh nội trú 91 3.3.1. Biện pháp xây dựng môi trường khu nội trú xanh, sạch đẹp, an toàn. 94 3.3.2. Biện pháp tăng cường hướng dẫn học sinh nội trú rèn luyện kỹ năng sống tập thể 97 3.3.3. Biện pháp tăng cường tổ chức sinh hoạt tập thể cho học sinh nội trú 102 3.3. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất 104 Kết luận 109 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. Kết luận 110 2. Kiến nghị 111 3. Hƣớng phát triển của đề tài 112 TÀI LIỆU THAM KHẢO 113 PHỤ LỤC xi