Luận văn Ứng dụng phương pháp dạy kỹ năng Nói tiếng Anh theo hướng tương tác cho sinh viên tại trường Cao đẳng Nghề Bạc Liêu (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Ứng dụng phương pháp dạy kỹ năng Nói tiếng Anh theo hướng tương tác cho sinh viên tại trường Cao đẳng Nghề Bạc Liêu (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔ NGỌC MINH ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY KỸ NĂNG NÓI TIẾNG ANH THEO HƯỚNG TƯƠNG TÁC CHO SINH VIÊN TẠI TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ BẠC LIÊU NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC – 601401 S K C 0 0 3 7 2 3 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, 2012
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH   LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔ NGỌC MINH ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY KỸ NĂNG NÓI TIẾNG ANH THEO HƯỚNG TƯƠNG TÁC CHO SINH VIÊN TẠI TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ BẠC LIÊU NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC Mã số ngành : 601401 Hướng dẫn khoa học : TS. ĐOÀN THỊ HUỆ DUNG Tp. Hồ Chí Minh, Tháng 10 năm 2012
3. LÝ LỊCH KHOA HỌC I. LÝ LỊCH SƠ LƢỢC - Họ và tên: Ngô Ngọc Minh Giới tính: Nữ - Ngày, tháng, năm sinh: 13/04/1985 Nơi sinh: Bạc Liêu - Quê quán: Bạc Liêu Dân tộc: Kinh - Địa chỉ: Số 37, Tỉnh lộ 38, phường 5, Tp Bạc Liêu, Tỉnh Bạc Liêu. - Điện thoại cơ quan: 0781 3822 358 Điện thoại: 0946. 304.066 - E-mail: ngongocminh1985@gmail.com II. QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO Đại học: - Hệ đạo tạo: Tại chức - Thời gian đào tạo: 2003 - 2007 - Nơi học: Trường Đại học Cần Thơ - Ngành học: Cử nhân Anh văn - Nơi thi tốt nghiệp: Trung tâm Giáo Dục Thường Xuyên Tỉnh Bạc Liêu III. QUÁ TRÌNH CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN TỪ KHI TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Thời gian Nơi công tác Công việc đảm nhiệm 2008 – 2009 Trường THPT Chuyên Bạc Liêu Nhân viên 2010 – 2012 Trường CĐ Nghề Bạc Liêu Giáo viên i
4. LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Bạc liêu, ngày tháng năm 2012 (Ký tên và ghi rõ họ tên) ii
5. LỜI CẢM ƠN Trong thời gian học cao học nói chung và làm luận văn tốt nghiệp nói riêng ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được rất nhiều sự chỉ bảo, hướng dẫn, giúp đỡ tận tình của lãnh đạo nhà trường, các khoa, quý thầy cô, đồng nghiệp, bạn bè trong lớp và các bạn sinh viên. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới: Tiến sĩ Đoàn Thị Huệ Dung – Trưởng khoa Ngoại ngữ - Sư phạm, Giám đốc TTNN Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM là cán bộ hướng dẫn khoa học đã nhiệt tình giúp đỡ và hướng dẫn người nghiên cứu trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Quý Thầy, Cô giảng viên trong Hội đồng bảo vệ chuyên đề đã nhận xét và gợi ý cho quá trình nghiên cứu. Quý Thầy, Cô tham gia giảng dạy các môn học trong chương trình đào tạo Thạc sĩ Giáo dục đã cung cấp những kiến thức nền tảng giúp người nghiên cứu lĩnh hội để thực hiện luận văn cao học. Tôi cũng gửi lời cảm ơn sâu sắc đến: Ban Giám Hiệu, các thầy cô khoa Sư Phạm, phòng Quản lý sau đại học thuộc trường Đại học Sư Phạm Kỹ Thuật TP. HCM. Ban giám hiệu trường Cao đẳng Nghề Bạc Liêu cùng các thầy cô trong trường đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện cho người nghiên cứu hoàn thành luận văn này. Một lần nữa trân trọng cảm ơn! TP.HCM, ngày tháng năm 2012 Người nghiên cứu Ngô Ngọc Minh iii
6. TÓM TẮT LUẬN VĂN Phương pháp giảng dạy đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo. Dạy học là quá trình trợ giúp người học chiếm lĩnh nội dung và kiến thức. Theo PPDH truyền thống, dạy học thường được xem là quá trình truyền thụ kiến thức từ thầy sang trò theo lối ghi - chép; tuy nhiên với thời kỳ hội nhập quốc tế buộc người lao động phải linh hoạt, sáng tạo và có khả năng giải quyết các vấn đề phức hợp trong những tình huống thay đổi. Với việc ứng dụng phương pháp giảng dạy theo định hướng tương tác là một sự thay đổi mới mang lại hiệu quả cao trong giảng dạy. Dạy và học ngoại ngữ được xem là một quá trình khám phá, trong đó người học luôn đóng vai trò chủ động, tiếp nhận kiến thức sử dụng ngôn ngữ phù hợp cho những mục đích giao tiếp cụ thể. Do vậy, người dạy cần vận dụng và phát huy triệt để mọi phương tiện để thúc đẩy các hoạt động giao tiếp nhằm nâng cao khả năng ngôn ngữ, gây được sự hứng thú trong học tập, khích thích khả năng tư duy buộc người học phải nổ lực để có thể chuyển biến thành ngôn ngữ của chính mình. Nâng cao chất lượng dạy học là nhiệm vụ cơ bản và đầu tiên của nhà trường và cũng là nhiệm vụ trực tiếp của mỗi cá nhân giáo viên. Từ những lý do trên, người nghiên cứu tiến hành thực hiện đề tài: “Ứng dụng phương pháp dạy kỹ năng Nói tiếng Anh theo hướng tương tác cho sinh viên tại trường Cao đẳng Nghề Bạc Liêu” * Nội dung của luận văn gồm những phần chính sau đây: Chương 1: Cơ sở lý luận về dạy kỹ năng Nói tiếng Anh theo định hướng tương tác Chương 2: Thực trạng tổ chức dạy và học kỹ năng Nói tiếng Anh tại trường Cao đẳng Nghề Bạc Liêu Chương 3:Thực nghiệm sư phạm, đánh giá hiệu quả phương pháp giảng dạy Cuối cùng là kết luận và kiến nghị iv
7. ABSTRACT Teaching method plays an important role in enhancing the quality of teaching. Teaching is a learning process that helps learners to keep content and knowledge. Learning a language is the process of identifying knowledge and training skills. According to traditional teaching methods, learning a language is often considered as a passive process transmission knowledge from teacher to learners by write and copy; however, international intergration the labor must be creativity, flexibility, and be able to solve complex problems in many changing situations. With the applicaton of communicative approach in teaching English Skills is a new change in teaching. Teaching and learning foreign languages are seen as a discovery process now, in which learner has always play an active role, receiving the knowledge and using language appropriate for the specific purpose of communication. In this way, teacher is only the guider and assist students as they needed. Therefore, teachers need to use and fully utilized every means to promote communication activities, improve language skills and make exciting learning, stimulate the learners more active in thinking and attempt them brainstorming to be able to move into their own language. To raise the quality of teaching is the first basic task of the school, as well as the direct task of every teacher. From the above reasons, the researchers carried out the subject : “Applicaton of Communicative Approach in teaching English Skills to Bac Liêu Vocational College Students. The contents of the thesis includes the following main sections: Chapter 1: Rationale of communicative approach in teaching English Skills Chapter 2: The real situation of teaching and learning organization English speaking skill at Bạc Liêu Vocational College Chapter 3: Experimenting pedagogy and assess the effectiveness of this method Finally, conclusions and recommendations. v
8. MỤC LỤC Trang Quyết định giao đề tài Lý lịch khoa học i Lời cam đoan ii Lời cảm ơn iii Tóm tắt iv Mục lục vi Danh mục từ viết tắt ix Danh mục các sơ đồ x Danh mục hình vẽ x Danh mục các bảng biểu x PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3 3. Giả thuyết nghiên cứu 4 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 4 5. Phương pháp nghiên cứu 4 6. Cấu trúc luận văn 4 PHẦN NỘI DUNG CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY KỸ NĂNG NÓI TIẾNG ANH THEO ĐỊNH HƢỚNG TƢƠNG TÁC 1.1 Tổng quan 6 1.1.1 Các khái niệm 6 1.1.2 Kỹ năng lời nói 10 1.1.3 Sản sinh và tiếp nhận lời nói 12 1.2 Một số phương pháp dạy học tiếng Anh 15 1.3 Dạy học theo định hướng tương tác 18 1.4 Một số phương pháp dạy học tương tác 22 vi
9. 1.4.1 Phương pháp nêu vấn đề 22 1.4.2 Phương pháp dạy học bằng tình huống 23 1.4.3 Phương pháp thảo luận 24 1.4.4 Phương pháp vấn đáp đàm thoại 30 1.4.5 Phương pháp dạy học trực quan 35 1.5 Các lý thuyết học tập 39 1.5.1 Thuyết hành vi 39 1.5.2 Thuyết nhận thức 40 1.5.3 Thuyết kiến tạo 40 1.6 Tổ chức quá trình dạy học 40 1.6.1 Dạy học theo hướng lấy người dạy làm trung tâm 40 1.6.2 Dạy học theo hướng lấy người học làm trung tâm 41 1.6.3 So sánh đặc trưng của PPDH truyền thống và PPDH hiện đại 42 1.7 Kết luận chương 1 43 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC KỸ NĂNG NÓI TIẾNG ANH TẠI TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ BẠC LIÊU 2.1 Giới thiệu sơ lược về trường Cao đẳng Nghề Bạc Liêu 45 2.1.1 Sơ lược quá trình hình thành và phát triển 45 2.1.2 Chức năng, nhiệm vụ của nhà trường 47 2.1.3 Chuyên ngành đào tạo tại trường 48 2.2 Giới thiệu về môn Anh văn căn bản 49 2.2.1 Vị trí, chức năng và đối tượng môn học 49 2.2.2 Chương trình môn học Anh văn căn bản 50 2.2.3 Thực trạng dạy Anh văn căn bản tại trường Cao đẳng nghề Bạc Liêu 50 2.2.4 Yêu cầu chung khi giảng dạy môn Anh văn căn bản 51 2.3 Khảo sát thực trạng dạy và học kỹ năng Nói tiếng Anh tại trường Cao đẳng nghề Bạc Liêu 53 2.3.1 Khảo sát thực trạng dạy và học kỹ năng Nói tiếng Anh 53 2.3.2 Một số kết quả khảo sát 54 vii
10. 2.3.2.1 Kết quả khảo sát lấy ý kiến của giáo viên 55 2.3.2.2 Kết quả khảo sát lấy ý kiến của sinh viên 56 2.4 Các giải pháp 58 2.5 Kiểm tra, đánh giá người học 61 2.6 Kết luận chương 2 64 CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM, ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ PHƢƠNG PHÁP GIẢNG DẠY 3.1 Mục đích thực nghiệm 65 3.2 Nội dung thực nghiệm 65 3.3 Thiết kế và chọn mẫu khảo sát 66 3.4 Tổ chức thực nghiệm 66 3.5 Kết quả thực nghiệm xử lý số liệu 68 3.5.1. Kết quả định tính về tính tích cực học tập của SV 68 3.5.2. Kết quả định lượng điểm kiểm tra của sinh viên lớp đối chứng và lớp thực nghiệm 73 3.5.3. Kết quả tổng hợp từ phiếu đánh giá nhận xét của giáo viên dự giờ 77 3.6 Kết luận chương 3 80 PHẦN KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ 1. Kết luận 82 1.1. Kết luận chung về đề tài 82 1.2. Đánh giá đề tài 83 1.3. Những đóng góp của đề tài 83 1.4. Hướng phát triển của đề tài 85 2. Kiến nghị 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO 87 PHỤ LỤC viii
11. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nội dung đầy đủ SV Sinh viên GV Giáo viên PP Phương pháp PPDH Phương pháp dạy học PTDH Phương tiện dạy học LLDH Lý luận dạy học KML Kỹ thuật máy lạnh CNO Công nghệ ôtô ĐCN Điện công nghiệp TN Thực nghiệm ĐC Đối chứng TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh ix
12. DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ 1. Sơ đồ 1.1 Phương tiện giao tiếp của Nguyễn Quang 12 2. Sơ đồ 1.2 Mô hình tiếp nhận lời nói của M.Halle & K.N Stevens 14 3. Sơ đồ 1.3 Mô hình ba thành tố hình thành PPDH của giáo viên 16 4. Sơ đồ 1.4 Cơ sở khoa học của dạy học trực quan 36 DANH MỤC CÁC HÌNH 1. Hình 2.1 Biểu đồ thể hiện khối lượng nội dung môn học 58 2. Hình 2.2 Biểu đồ thể hiện mức độ yêu thích kỹ năng nói T.Anh 59 3. Hình 2.3 Biểu đồ thể hiện các PP ứng dụng trong dạy kỹ năng Nói T.A 60 4. Hình 3.1 Biểu đồ biểu diễn mức độ yêu thích 70 5. Hình 3.2 Biểu đồ thể hiện không khí tổ chức lớp học 71 6. Hình 3.3 Biểu đồ thể hiện mức độ Nói lưu loát 72 7. Hình 3.4 Biểu đồ thể hiện khả năng trình bày trước tập thể của SV 73 8. Hình 3.5 Biểu đồ thể hiện khả năng hỏi và trả lời câu hỏi 74 9. Hình 3.6 Biểu đồ thể hiện khả năng vận dụng kiến thức 75 10. Hình 3.7 Biểu đồ phân phối tần số lớp ĐC và TN 77 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU 1. Bảng 3.1 Mức độ yêu thích kỹ năng Nói 70 2. Bảng 3.2 Kết quả quan sát không khí lớp học 71 3. Bảng 3.3 Khả năng Nói lưu loát tiếng Anh 71 4. Bảng 3.4 PTDH được ứng dụng trong giảng dạy kỹ năng Nói T.A 72 5. Bảng 3.5 Khả năng trình bày trước tập thể 73 6. Bảng 3.6 Khả năng hỏi và trả lời câu hỏi 74 7. Bảng 3.7 Khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn 74 8. Bảng 3.8 Thống kê điểm số của lớp ĐC và lớp TN 76 9. Bảng 3.9 Kết quả điểm số của lớp đối chứng và lớp thực nghệm 76 10. Bảng 3.10 Bảng nhận xét của GV sau khi dự giờ lớp ĐC và lớp TN 79 x
13. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cùng với sự toàn cầu hóa, tiếng Anh ngày càng khẳng định tầm quan trọng trên toàn thế giới. Ngày nay, Tiếng Anh được xem như một môn ngoại ngữ không thể thiếu, nó còn là phương tiện đặc biệt hữu ích phục vụ cho việc giao tiếp, trao đổi kinh tế, văn hoá v.v trên toàn thế giới. Việc dạy học tiếng Anh trong những năm gần đây là một nhu cầu tất yếu mang tính chiến lược quốc gia. Tiếng Anh không còn là môn học cần khuyến khích mà đã trở thành môn học bắt buộc trong các trường học chuyên nghiệp. Bộ cũng khuyến khích giáo viên sử dụng các phương pháp giảng dạy tiên tiến giúp sinh viên hứng thú hơn với việc học tiếng Anh. Trong Nghị quyết TW 2, Khoá VIII, BCH Trung ương Đảng Cộng Sản Việt Nam đã đề ra nhiệm vụ : “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục, khắc phục lối truyền thụ kiến thức một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo cho người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo thời gian tự học, tự nghiên cứu của sinh viên nhất là sinh viên đại học. Phát triển phong trào tự học, tự đào tạo thường xuyên và rộng khắp trong toàn dân nhất là trong thanh niên” [18,41] Đổi mới PPGD nhằm tích cực hoá hoạt động học tập, phát huy tính chủ động, sáng tạo và năng lực tự học, tự nghiên cứu của sinh viên (SV). Giúp SV nhạy bén với cái mới và quan tâm đến đổi mới để phát triển, gắn lý thuyết với thực hành biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo, đổi mới phương pháp còn hướng SV tích cực tham gia các hoạt động xã hội của trường, lớp. Giáo viên (GV) là người giữ vai trò chủ đạo trong việc tổ chức, điều khiển, định hướng quá trình dạy học, còn người học giữ vai trò chủ động, tích cực trong quá trình học tập và tham gia nghiên cứu khoa học. Trong quá trình học tiếng Anh, người học luôn gặp phải những khó khăn liên quan đến cả bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Trong bốn kỹ năng đó, người học thường gặp nhiều khó khăn với kỹ năng Nói. Có nhiều nguyên nhân làm người học 1
14. nhận thấy khó khăn, một trong những nguyên nhân đó là trong quá trình học tiếng Anh ở trung học cơ sở, trung học phổ thông, hay học tiếng Anh ở các trường chuyên nghiệp kỹ năng Nói thường không được chú trọng. Trong khi đó kỹ năng Nói đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong môi trường năng động như ngày nay. Kỹ năng Nói (Speaking skill) được xem là kỹ năng khó rèn luyện trong bốn kỹ năng ngôn ngữ. Vì vậy, phát triển và cải thiện kỹ năng Nói tiếng Anh cho sinh viên ở các trường Nghề là thực sự cần thiết. Việc rèn luyện cho người học kỹ năng giao tiếp được xem là mục tiêu cơ bản trong tiến trình dạy học ngôn ngữ trong đó cả bốn kỹ năng Nghe - Nói - Đọc - Viết đều được đặc biệt chú trọng. Nghe nói không còn là kỹ năng ngôn ngữ thụ động đòi hỏi kỹ năng tiếp nhận (receptive skill) như một số giáo viên quan niệm trước đây. Nghe nói trở thành kỹ năng chủ động, trong đó người học đóng vai trò tích cực của người tham dự vào thông tin được nghe, xử lý thông tin, hiểu và giải mã được thông tin để cuối cùng phản hồi lại với thông tin đó, đúng như tiến trình gồm bốn thao tác: cảm nhận - hiểu - đánh giá - phản hồi. Chỉ khi nào người nghe có thể phản hồi được thông tin thì quá trình giao tiếp mới đạt được kết quả mong muốn. Kỹ năng nói bị hạn chế có thể làm hỏng tiến trình giao tiếp. Vì vậy, kỹ năng nói (Speaking Skill) được xem là yếu tố cơ bản của quá trình giao tiếp. Thực tế cho thấy rằng, sinh viên sau khi tốt nghiệp ở bất kỳ ngành học nào, nếu trong tay cầm chắc một chuyên môn vững vàng song song với việc có khả năng giao tiếp, sử dụng tiếng Anh lưu loát sẽ giúp sinh viên đó giành được ưu thế vượt trội trong các kỳ tuyển dụng. Thậm chí ngay cả khi còn ngồi trên ghế nhà trường, nếu sinh viên có khả năng sử dụng tiếng Anh thì điều đó cũng giúp họ tiếp cận với các nền khoa học và văn minh thế giới, cập nhật và mở rộng các kiến thức ngoài bài giảng, tăng cường khả năng nghiên cứu khoa học một cách nhanh chóng, hơn hẳn những sinh viên không sử dụng được tiếng Anh. Nhưng các sinh viên ở nước ta hiện nay đã đáp ứng đòi hỏi đó như thế nào? Công tác giảng dạy và học tập tiếng Anh hiện nay tại trường Cao đẳng nghề Bạc Liêu vẫn chưa có được bước tiến, bộc lộ nhiều hạn chế, chưa vận dụng những phương pháp mới, áp dụng phương pháp 2