Luận văn Triển khai dạy học theo hướng tích cực hóa môn dung sai-Đo lường kỹ thuật nghề cắt gọt kim loại tại trường Cao Đẳng Nghề Kỹ Thuật Công Nghệ Tp. Hồ Chí Minh (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Triển khai dạy học theo hướng tích cực hóa môn dung sai-Đo lường kỹ thuật nghề cắt gọt kim loại tại trường Cao Đẳng Nghề Kỹ Thuật Công Nghệ Tp. Hồ Chí Minh (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ TRƯƠNG THỊ NGỌC LOAN TRIỂN KHAI DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA MÔN DUNG SAI - ĐO LƯỜNG KỸ THUẬT NGHỀ CẮT GỌT KIM LOẠI TẠI TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ THÀNHS K C 0 0 3 9 5 9 PHỐ HỒ CHÍ MINH NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY MÔN KỸ THUẬT – 601410 S KC 0 0 3 9 4 4 Tp. Hồ Chí Minh, 2012
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ TRƯƠNG THỊ NGỌC LOAN TRIỂN KHAI DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA MÔN DUNG SAI - ĐO LƯỜNG KỸ THUẬT NGHỀ CẮT GỌT KIM LOẠI TẠI TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY MÔN KỸ THUẬT – 601410 Hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN VĂN TUẤN Tp. Hồ Chí Minh, 2013
3. LÝ LỊCH KHOA HỌC I. LÝ LỊCH SƠ LƢỢC: Họ và tên: Trƣơng Thị Ngọc Loan Giới tính: Nữ Ngày, tháng, năm sinh: 21/12/1977 Nơi sinh: Long An Quê quán: Long An Địa chỉ liên lạc: 18/18 đƣờng 10, Khu phố Bến Đò, Phƣờng Long Bình, Q9, Tp.HCM hoặc Khoa Cơ Khí Chế Tạo Trƣờng Cao Đẳng Nghề Kỹ Thuật Công Nghệ Tp. Hồ Chí Minh Email: ngocloanctm@hvct.edu.vn Điện thoại: 0908 993932 II. QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO 1. Đại học Hệ đào tạo : Chính quy Thời gian đào tạo: 10/1995 đến 04/2000 Nơi học : Trƣờng Đại Học Sƣ Phạm Kỹ Thuật Tp.Hồ Chí Minh Ngành học : Kỹ thuật công nghiệp 2. Thạc sĩ Hệ đào tạo : Chính quy Thời gian đào tạo từ 04/2011 đến 04/2013 Nơi học : Trƣờng Đại Học Sƣ Phạm Kỹ Thuật Tp.Hồ Chí Minh Ngành học : Lý luận và phƣơng pháp dạy học kỹ thuật Tên luận văn : Triển khai dạy học theo hƣớng tích cực hóa môn dung sai đo lƣờng kỹ thuật nghề cắt gọt kim loại tại trƣờng Cao đẳng nghề kỹ thuật công nghệ Tp. Hồ Chí Minh 3. Trình độ ngoại ngữ: Anh văn B1 III. QUÁ TRÌNH CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN KỂ TỪ KHI TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Thời gian Nơi công tác Công việc đảm nhiệm Công ty kết cấu thép Poslilama- 2000 - 2004 Quản lý sản xuất Nhơn trạch- Đồng Nai. Trƣờng Cao đẳng nghề KTCN Giáo viên 4/2004 đến nay TPHCM khoa Cơ khí chế tạo i
4. LỜI CAM ĐOAN    Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2013 Ngƣời nghiên cứu Trƣơng Thị Ngọc Loan ii
5. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy hƣớng dẫn khoa học TS. Nguyễn Văn Tuấn đã tận tình hƣớng dẫn tôi hoàn thành luận văn này. Đối với tôi, Thầy luôn là tấm gƣơng sáng về tinh thần làm việc không mệt mỏi, lòng hăng say với khoa học, lòng nhiệt tình quan tâm bồi dƣỡng thế hệ trẻ. Xin chân thành cám ơn quý thầy cô Khoa Sƣ phạm Kỹ thuật đã tận tình giảng dạy, đóng góp ý kiến quý báu cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu khoa học và làm luận văn. Xin chân thành cám ơn Ban giám hiệu Trƣờng Cao Đẳng Nghề Kỹ Thuật Công Nghệ Tp. Hồ Chí Minh, các đồng nghiệp, các học viên lớp lý luận và phƣơng pháp dạy học kỹ thuật khóa 2011-2013A đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành luận văn này. Trƣơng Thị Ngọc Loan iii
6. TÓM TẮT Đổi mới phƣơng pháp dạy học theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học là một trong những vấn đề đƣợc quan tâm hàng đầu trong lĩnh vực giáo dục nhằm nâng cao hiệu quả và chất lƣợng đào tạo. Chính vì lẽ đó mà ngƣời nghiên cứu tiến hành nghiên cứu đề tài “ Triển khai daỵ hoc̣ theo hƣớng tích cực hóa môn dung sai – đo lƣờng kỹ thuật nghề cắt goṭ kim loaị taị trƣờng Cao Đẳng Nghề Kỹ Thuâṭ Công Nghê ̣Tp. Hồ Chí Minh” nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng và hiệu quả của môn học này bằng việc tổ chức các hoạt động dạy học cũng nhƣ việc vận dụng các kỹ thuật dạy học vào quá trình dạy học. Nội dung đề tài đƣợc triển khai trên ba chƣơng Chương 1: Ngƣời nghiên cứu trình bày cơ sở lý luận liên quan đến đề tài nghiên cứu: một số khái niệm liên quan về dạy học tích cực, các phƣơng pháp dạy học tích cực, một số kỹ thuật dạy học và các nội dung liên quan đến quá trình dạy học tích cực hóa ngƣời học Chương 2: Tác giả giới thiệu về trƣờng Cao đẳng Nghề Kỹ Thuâṭ Công Nghê ̣Tp . Hồ Chí Minh, mục tiêu, nội dung môn học, đánh giá thực trạng giảng dạy từ đó làm cơ sở đề xuất phƣơng án thực hiện bài dạy tích cực. Chương 3: Ngƣời nghiên cứu vận dụng hiểu biết của mình để thiết kế bài dạy theo hƣớng tích cực và tiến hành thực nghiệm trên các bài giảng đã biên soạn, đánh giá thực nghiệm. Kết quả thực nghiệm cho thấy sinh viên say mê, hứng thú, tích cực học tập gớp phần nâng cao chất lƣợng dạy và học của giáo viên và học sinh. Cuối cùng là kết luận và kiến nghị, ngƣời nghiên cứu điểm lại một số kết quả đạt đƣợc của công trình nghiên cứu, đƣa ra một số đề nghị cần thiết thông qua quá trình thực hiện đề tài. iv
7. ABSTRACT Innovation of teaching methods in the way of being active in learning is one of the matters of great interest in the field of education to improve the efficiency and quality of training. For this reason, the researcher studied the subject "Deployment of teaching in the way of being active in learning Tolerance – Technical Measurement in cutting metal in Ho Chi Minh city Vocational College of Technology” in order to contribute to improving the quality and effectiveness of this subject in the organization of teaching activities as well as the application of teaching techniques in the teaching process. The content of this topic are deployed on three chapters Chapter 1: The researcher presents the rationale regarding the research topic:the concepts regarding the active teaching, active teaching methods, teaching techniques and contents related to the teaching process making learners more active. Chapter 2: The author talks about Ho Chi Minh city Vocational College of Technology, objectives, subject content;assesses the current teaching status which is used to recommend making an active lesson. Chapter 3: The researchers applied their knowledge to design lessons in active way and conducted experiments on lectures compiled and make the empirical evaluation. The experimental results show that the student passion, excitement, active learning.That contributes to improve the quality of teaching and learning of teachers and students. Finally, there are the conclusions and proposals. The researcher reviews some results of the research, gives out some necessary proposals during the process of implementing the project. v
8. MỤC LỤC Quyết định giao đề tài Lý lịch khoa học i Lời cam đoan ii Lời cảm ơn iii Tóm tắt iv Mục lục vi Danh sách các chữ viết tắt ix Danh sách các bảng x Danh sách các hình xi PHẦN MỞ ĐẦU 1 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 2 4. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU 3 5. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU 3 6. GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI 3 7. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC THEO HƢỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƢỜI HỌC 5 1.1 Lịch sử của vấn đề nghiên cứu 5 1.1.1 Một số nghiên cứu về dạy học tích cực trên thế giới 5 1.1.2 Các công trình nghiên cứu về dạy học tích cực tại Việt Nam 6 1.2 Quan điểm về dạy học tích cực 6 1.2.1 Một số khái niệm liên quan 6 1.2.2 Những biểu hiện của tính tích cực hoạt động nhận thức của học sinh 7 1.2.3 Các biện pháp cụ thể để tích cực hóa dạy học 8 1.3 Đặc điểm của dạy học tích cực 11 1.3.1 Hỗ trợ hoạt động học tập tích cực của ngƣời học 11 1.3.2 Hỗ trợ sự tham gia trực tiếp của ngƣời học trong quá trình dạy học 11 1.4 Vai trò của ngƣời dạy trong dạy học tích cực 13 1.5 Một số phƣơng pháp dạy học tích cực 15 vi
9. 1.5.1 Phƣơng pháp làm việc theo nhóm. 15 1.5.2 Phƣơng pháp dạy học giải quyết vấn đề. 20 1.5.3 Phƣơng pháp trực quan. 22 1.5.4 Phƣơng pháp thuyết trình có minh họa 23 1.5.5 Phƣơng pháp đàm thoại 24 1.6 Một số kỹ thuật dạy học vận dụng trong quá trình dạy học tích cực 24 1.6.1 Kỹ thuật đặt câu hỏi 24 1.6.2 Kỹ thuật tạm dừng làm rõ 26 1.6.3 Thảo luận nhóm 26 1.6.4 Chia sẽ suy nghĩ 26 1.6.5 Kỹ thuật tia chớp 26 1.6.6 Kỹ thuật điền nội dung 26 1.6.7 Kỹ thuật một phút giấy 27 1.6.8 Thảo luận Jigsaw 27 1.6.9 Kỹ thuật não công 27 1.7 Tổ chức dạy học hiệu quả 28 1.8 Điều kiện cơ bản để thực hiện dạy học tích cực 29 1.8.1 Điều kiện cơ sở vật chất 29 1.8.2 Nội dung chƣơng trình đào tạo 29 1.8.3 Đội ngũ giáo viên 29 1.9 Quy trình thực hiện bài dạy theo hƣớng tích cực 29 KẾT LUẬN CHƢƠNG I 32 CHƢƠNG 2 : THỰC TRẠNG CỦA VIỆC GIẢNG DẠY MÔN DUNG SAI - ĐO LƢỜNG KỸ THUẬT TẠI TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHẾ KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP.HCM 33 2.1 Sơ lƣợc về Trƣờng Cao đẳng nghề kỹ thuật công nghệ thành phố Hồ Chí Minh 33 2.1.1 Lịch sử hình thành 33 2.1.2 Thông tin về trƣờng 34 2.1.3 Cơ cấu tổ chức 35 2.1.4 Cơ sở vật chất 35 2.1.5 Các nghề đào tạo 36 vii
10. 2.2 Chƣơng trình đào tạo môn học Dung sai- đo lƣờng kỹ thuật nghề cắt gọt kim loại tại Trƣờng Cao đẳng nghề kỹ thuật công nghệ thành phố Hồ Chí Minh 36 2.2.1 Vai trò, vị trí môn học dung sai – đo lƣờng kỹ thuật 36 2.2.2 Mục tiêu của môn học dung sai- đo lƣờng kỹ thuật 36 2.2.3 Nội dung chƣơng trình môn học dung sai – đo lƣờng kỹ thuật 37 2.3 Đánh giá thực trạng dạy học môn dung sai đo lƣờng kỹ thuật tại trƣờng cao đẳng nghề kỹ thuật công nghệ thành phố Hồ Chí Minh 44 2.3.1 Mục đích, nội dung đánh giá 44 2.3.2 Kết quả đánh giá 44 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 56 CHƢƠNG 3: DẠY HỌC MÔN DUNG SAI-ĐO LƢỜNG KỸ THUẬT THEO HƢỚNG TÍCH CỰC HÓA TẠI TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 58 3.1 Cơ sở đề xuất tổ chức dạy học môn dung sai-đo lƣờng kỹ thuật theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học 58 3.2 Cấu trúc chƣơng trình môn học dung sai-đo lƣờng kỹ thuật theo hƣớng tích cực 59 3.3 Tổ chức giờ học dung sai đo lƣờng kỹ thuật theo hƣớng tích cực 61 3.3.1 Dạy học tích cực tƣ duy thông qua trực quan bằng vật thật, hình vẽ 61 3.3.2 Dạy học thông qua hoạt động nhóm nghiên cứu lý thuyết 61 3.3.3 Phƣơng pháp dạy học giải quyết vấn đề 62 3.3.4 Tổ chức giờ học thực hành theo hƣớng hoạt động nhóm 63 3.4 Phƣơng án thực hiện bài dạy tích cực 64 3.5 Thực nghiệm sƣ phạm 66 3.5.1 Mục đích của thực nghiệm sƣ phạm 66 3.5.2 Nội dung thực nghiệm 66 3.5.3 Đối tƣợng thực nghiệm 67 3.5.4 Phƣơng pháp kiểm tra đánh giá kết quả thực nghiệm 68 3.6 Kế hoạch giáo án thực nghiệm 68 3.7 Kết quả thực nghiệm 68 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 80 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 81 viii
11. 1. Kết luận 81 2. Kiến nghị 81 3. Hƣớng phát triển của đề tài 82 TÀI LIỆU THAM KHẢO 83 ix
12. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CĐN Cao đẳng nghề KTCN Kỹ thuật công nghệ TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh GV Giáo viên HS Học sinh SV Sinh viên PPDH Phƣơng pháp dạy học NDDH Nội dung dạy học CKCT Cơ khí chế tạo x
13. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Mức độ sử dụng các phƣơng pháp giảng dạy của giáo viên 45 Bảng 2.2 Mức độ sử dụng phƣơng tiện giảng dạy của giáo viên 47 Bảng 2.3 Các hình thức tổ chức dạy học 48 Bảng 2.4 Hình thức tổ chức dạy học gây hứng thú 49 Bảng 2.5 Mức độ sử dụng các kỹ thuật dạy học 50 Bảng 2.6 Đánh giá việc học tập tích cực của sinh viên 52 Bảng 2.7 Các hình thức học ngoài giờ của sinh viên 53 Bảng 2.8 Các yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng dạy học 54 Bảng 3.1 Kết quả đánh giá của GV dự giờ 69 Bảng 3.2 Thái độ học tập của sinh viên lớp thực nghiệm 71 Bảng 3.3 Thái độ học tập của sinh viên khi hoạt động nhóm ở trên lớp 71 Bảng 3.4 Thái độ tham khảo tài liệu 72 Bảng 3.5 Điểm kiểm tra cho lớp đối chƣ́ ng và thƣc̣ nghiêṃ 73 Bảng 3.6 Phân phối xác suất (Fi: SHS; Xi điểm đaṭ ) 74 Bảng 3.7 Phân phối tần suất hôị tu.̣ Fi % (Fi: % SHS; Xi điểm đaṭ ) 74 Bảng 3.8 Tổng trung bình lớp đối chứng 75 Bảng 3.9 Tổng trung bình lớp thực nghiệm 76 Bảng 3.10 Bảng so sánh giƣ̃a lớp thƣc̣ nghiêṃ và lớp đối chƣ́ ng. 76 xi
14. DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1 Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học tích cực 13 Hình 1.2 Sơ đồ hình thức tổ chức dạy học theo nhóm 19 Hình 1.3 Sơ đồ quá trình tƣ duy giải quyết vấn đề 21 Hình 2.1 Trƣờng cao đẳng nghề kỹ thuật công nghệ Tp. Hồ Chí Minh 33 Hình 2.2 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của trƣờng Cao đẳng nghề KTCN Tp.HCM 35 Hình 2.3 Mức độ sử dụng các phƣơng pháp giảng dạy của giáo viên 46 Hình 2.4 Biểu đồ mức độ sử dụng phƣơng tiện giảng dạy của giáo viên 47 Hình 2.5 Biểu đồ các hình thức tổ chức dạy học của giáo viên 49 Hình 2.6 Biểu đồ hình thức tổ chức dạy học gây hứng thú học tập 50 Hình 2.7 Biểu đồ mức độ sử dụng các kỹ thuật dạy học của giáo viên 51 Hình 2.8 Biều đồ đánh giá mức độ học tập tích cực của sinh viên 52 Hình 2.9 Biểu đồ các hình thức học ngoài giờ của sinh viên 53 Hình 3.1 Biểu đồ kết quả đánh giá của GV dự giờ 70 Hình 3.2 Biểu đồ thái độ học tập của SV tham gia giải quyết vấn đề 71 Hình 3.3 Biểu đồ thái độ học tập của sinh viên khi hoạt động nhóm trên lớp 72 Hình 3.4 Biểu đồ mức độ sử dụng tài liệu tham khảo 73 Hình 3.5 Biểu đồ phân phối tần suất điểm của lớp đối chứng và thực nghiệm 78 xii
15. PHẦN MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Viêṭ Nam là môṭ quốc gia đang trong thời kỳ phát triển , hội nhập kinh tế toàn cầu đòi hỏi nhƣ̃ng thách thức lớn về nguồn nhân lực phải có đủ phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu cầu của xã hội trong giai đoạn mới. Để có nguồn lực trên, yêu cầu đặt ra là phải đổi mới giáo dục - đổi mới mục tiêu giáo dục, nội dung giáo dục, phƣơng pháp dạy và học. Định hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy và học đã đƣợc xác định trong nghị quyết Đaị hôị Đảng toàn quốc lần thƣ́ IX “ Tiếp tuc̣ nâng cao chất lươṇ g giáo dục toàn diện, đổi mớ i nôị dung, phương phá p daỵ và hoc̣ , hê ̣thống trườ ng lớ p và hệ thống quản lý giáo dục ; thưc̣ hiêṇ chuẩn hóa , hiêṇ đaị hóa , xã hội hóa ; đẩy mạnh phong trào tự học của nhân dân, thưc̣ hiêṇ giá o duc̣ cho moị ngườ i , cả nước trở thà nh môṭ xã hôị hoc̣ tâp̣ ” và Luật giáo dục sửa đổi ban hành ngày 27/6/2005, điều 2.4 có ghi: “phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên” . Để cụ thể hóa những nội dung trên, thì mỗi giáo viên, cơ sở đào tạo cần phải nghiên cứu, tìm tòi, học hỏi để triển khai và áp dụng nhằm nâng cao chất lƣợng đào tạo. Một thực tế mà chúng ta nhận thấy rằng việc trang bị kiến thức mới là cần thiết, nhƣng cách thức tổ chức dạy nhƣ thế nào để giúp cho ngƣời học lĩnh hội đƣợc tri thức và cập nhật thông tin, từ đó họ có nhu cầu tìm kiếm thông tin mới, có khả năng khai thác, thể hiện thông tin, rồi phục vụ cho nhu cầu cá nhân, cho gia đình và cho xã hội đúng nhƣ tinh thần Nghị quyết của Chính phủ số 14/2005/NQ-CP ngày 02 tháng 11 năm 2005 về đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006 – 2020 đã đề cập đến vấn đề đổi mới nội dung, phƣơng pháp và qui trình đào tạo. Trong đó nêu rõ “Triển khai đổi mới phƣơng pháp đào tạo theo ba tiêu chí: Trang bị cách học, phát huy tính chủ động của ngƣời học; sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong hoạt động dạy và học; Khai thác các nguồn tƣ liệu giáo dục mở và nguồn tƣ liệu trên mạng internet”(trang 4 của Nghị quyết tại cổng thông tin điện tử chính phủ) 1
16. Căn cứ theo định hƣớng phát triển của Trƣờng Cao đẳng nghề Kỹ thuật công nghệ TPHCM giai đoạn 2010 đến 2020 là nâng cao chất lƣợng đào tạo đáp ứng theo yêu cầu của thị trƣờng lao động. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài: Triển khai daỵ hoc̣ theo hƣớng tích cực hóa môn DUNG SAI – ĐO LƢỜNG KỸ THUẬT nghề cắt goṭ kim loaị taị trƣờng Cao đẳng nghề kỹ thuâṭ công nghê ̣TP. Hồ Chí Minh để nghiên cứu. 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Tổ chức dạy học tích cực hóa ngƣời học vào môn học dung sai – đo lƣờng kỹ thuật 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 3.1 Nghiên cứu cơ sở lý luận về dạy học theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học - Một số khái niệm - Phƣơng pháp dạy học tích cực - Đặc trƣng của phƣơng pháp dạy học tích cực - Kỹ thuật dạy học 3.2 Khảo sát thực trạng giảng dạy môn dung sai – đo lƣờng kỹ thuật tại trƣờng Cao đẳng nghề kỹ thuật công nghệ Thành Phố Hồ Chí Minh - Tổng quan về trƣờng Cao đẳng nghề kỹ thuật công nghệ Thành Phố Hồ Chí Minh - Khảo sát, đánh giá thực trạng giảng dạy môn dung sai – đo lƣờng kỹ thuật tại trƣờng Cao đẳng nghề kỹ thuật công nghệ Thành Phố Hồ Chí Minh 3.3 Triển khai dạy học theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học trong môn dung sai – đo lƣờng kỹ thuật - Xây dựng phƣơng án sƣ phạm tƣơng ứng với nội dung môn dung sai – đo lƣờng kỹ thuật theo hƣớng tích cực hóa tại trƣờng Cao đẳng nghề kỹ thuật công nghệ Thành Phố Hồ Chí Minh - Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm để khẳng định tính khả thi của việc triển khai dạy học môn dung sai – đo lƣờng kỹ thuật theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học. 2
17. 4. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU 4.1 Đối tƣợng nghiên cứu Dạy học tích cực cho môn học dung sai - đo lƣờng kỹ thuật 4.2 Khách thể nghiên cứu - Chƣơng trình môn học dung sai – đo lƣờng kỹ thuật trình độ cao đẳng - Hoạt động giảng dạy và học tập môn dung sai đo lƣờng kỹ thuật trình độ cao đẳng tại trƣờng cao đẳng nghề kỹ thuật công nghệ thành phố Hồ Chí Minh 5. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU Hiện nay việc giảng dạy môn dung sai – đo lƣờng kỹ thuật tại trƣờng CĐN KTCN TPHCM học sinh chƣa đƣợc tích cực, nếu áp dụng dạy học theo hƣớng nhƣ ngƣời nghiên cứu đề xuất thì sẽ phát huy tính tích cực, tự lực, tự giác, sáng tạo ở ngƣời học. 6. GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI Triển khai dạy học môn học dung sai – đo lƣờng kỹ thuật chỉ đƣợc thực hiện cho hệ cao đẳng nghề cắt gọt kim loại và tiến hành thực nghiệm sƣ phạm trên ba bài: Khái niệm cơ bản về dung sai lắp ghép; Chuỗi kích thƣớc; Dụng cụ đo –Thƣớc cặp. 7. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 7.1 Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận Ngƣời nghiên cứu phân tích thu thập tài liệu, các văn bản pháp quy mang tính định hƣớng có liên quan đến dạy học tích cực từ đó phân tích tổng hợp vận dụng vào đề tài 7.2 Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn Phƣơng pháp quan sát Quan sát hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học tập của sinh viên tại khoa cơ khí chế tạo trƣờng CĐN KTCN TPHCM Phƣơng pháp điều tra - bút vấn Sử dụng bảng câu hỏi tham khảo ý kiến (xem phụ lục 1) để thu thập thông tin và đánh giá thực trạng dạy học môn dung sai – đo lƣờng kỹ thuật tại trƣờng CĐN KTCN TPHCM thông qua các nội dung sau: - Nhận thức của giáo viên về dạy học tích cực 3
18. - Các phƣơng pháp, hình thức tổ chức dạy học mà giáo viên đang thực hiện - Phƣơng pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên Phƣơng pháp chuyên gia: Trao đổi với những giáo viên có kinh nghiệm giảng dạy môn dung sai đo lƣờng kỹ thuật và những chuyên gia nghiên cứu về phƣơng pháp dạy học kỹ thuật. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm: Thông qua quá trình nghiên cứu nội dung, chƣơng trình môn học dung sai đo lƣờng kỹ thuật cùng với những đóng gớp ý kiến từ chuyên gia, ngƣời nghiên cứu tiến hành thực nghiệm sƣ phạm để khẳng định tính hiệu quả của giả thuyết mà ngƣời nghiên cứu đề xuất. 7.3 Phƣơng pháp thống kê toán học Dựa vào các số liệu, kết quả sau khi kết thúc thực nghiệm sƣ phạm. Ngƣời nghiên cứu tiến hành xử lý số liệu bằng kiểm nghiệm thống kê để chứng minh tính khả thi của giả thuyết mà ngƣời nghiên cứu đã đề xuất. 4
19. CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC THEO HƢỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƢỜI HỌC 1.1 Lịch sử của vấn đề nghiên cứu1 1.1.1 Một số nghiên cứu về dạy học tích cực trên thế giới Quan điểm về giáo dục tích cực hình thành rất sớm ở Châu âu với các nhà giáo dục tiên phong nhƣ : - Jean Jacquess Rousseau với tác phẩm giáo dục “Émile” xuất bản 1962. - Johann Bernhard Basedow thiết lập trung tâm giáo dục thực nghiệm “ học viện nhân văn xã hội” tại Đức năm 1774. - Frieddrich Froebel thành lập vƣờn trẻ đầu tiên vào năm 1873 - John Dewey phát triển quan điểm giáo dục tích cực này tại Mỹ. John Dewey (1859-1952) là ngƣời khởi xƣớng phong trào “giáo dục tích cực”. Ông cho rằng ngƣời học sẽ học hỏi đƣợc nhiều khi họ học những gì mà họ nhìn thấy, tiếp xúc trực tiếp chứ không phải học thuộc lòng. Các nhà giáo dục tiến bộ cùng thời với John Dewey cũng cho rằng trong lớp học sinh viên có thể đi lại trong lớp để thảo luận với bạn bè, đƣợc đặt câu hỏi với giảng viên, cùng với giảng viên giải quyết vấn đề đƣợc nêu ra. Quan điểm dạy học này tiến triển chậm vào thập niên đầu thế kỷ XX. Năm 1919, “hiệp hội giáo dục tích cực” đƣợc thành lập tại Mỹ, năm 1921, “hiệp hội giáo dục mới” đƣợc thành lập tại Châu Âu dựa theo quan điểm giáo dục tích cực. Cụ thể nhƣ sau: Vào các thập niên 1910 trở đi, Mỹ đã bắt đầu chƣơng trình dạy học tích cực, quan tâm đến cá nhân sinh viên, từ đó bắt đầu quan tâm đến chƣơng trình đào tạo giáo viên có tính linh hoạt trong mọi hoạt động giảng dạy, biết phối hợp nhiều phƣơng pháp trong giảng dạy Tuy nhiên, chƣơng trình giáo dục tích cực bị chỉ trích ở những giai đoạn đầu nhƣng quan điểm này vẫn đƣợc mở rộng và phát triển mạnh mẽ. Năm 1964, giáo dục tại Anh đã có nhiều thay đổi thông qua việc Đảng lao động trong cuộc vận động tranh cử đã lấy chủ trƣơng đổi mới giáo dục làm chiến lƣợc trong cuộc vận động nhân dân. Từ đó vai trò ngƣời giáo viên đƣợc đề cao, môi trƣờng học tập thân thiện, phát triển tính tích cực, tự tin trong mọi hoạt động của ngƣời học 1 Đoàn Huy Oánh, sơ lƣợc lịch sử giáo dục, 2004, NXB Đại học quốc gia Tp. Hồ Chí Minh, phần 5 5
20. Năm 1961, ở Nhật, Bộ giáo dục đã cải tổ chƣơng trình và phƣơng pháp dạy học của giáo viên 1.1.2 Các công trình nghiên cứu về dạy học tích cực tại Việt Nam - Dạy và học tích cực của Dự án Việt-Bỉ “Nâng cao chất lƣợng đào tạo bồi dƣỡng giáo viên tiểu học, THCS các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam”. - Chƣơng trình giáo dục của Intel tại Việt Nam đã giúp các giáo viên khối phổ thông ứng dụng công nghệ vào bài học, cũng nhƣ thúc đẩy kỹ năng giải quyết vấn đề, tƣ duy phê phán và kỹ năng hợp tác đối với học sinh - Đề tài “Nâng cao khả năng giảng dạy theo hƣớng dạy học tích cực và năng lực nghiên cứu của cán bộ giảng dạy Khoa Sƣ phạm”.- PGS. TS Lê Phƣớc Lộc- Đại học Cần Thơ - Một số đề tài đƣợc thực hiện tại trƣờng Đại học sƣ phạm kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh: Đề tài “Phƣơng pháp dạy nhằm nâng cao tính chủ động của học sinh trong điều kiện dạy lấy học sinh làm trung tâm”- Nguyễn Thị Cẩm Vân Đề tài “Cải tiến phƣơng pháp dạy học môn Lý thuyết thiết bị may theo hƣớng tích cực hoá ngƣời học tại trƣờng Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Vinatex TPHCM”- Võ Thị Thục Hà Đề tài “Tổ chức dạy học theo nhóm nhằm nâng cao kết quả học tập môn toán lớp 11 tại trƣờng THPT Nguyễn Hữu Huân” - Nguyễn Thị Hồng Vân. Đề tài “Cải tiến phƣơng pháp giảng dạy môn Công nghệ lớp 10 theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học tại trƣờng Trung học phổ thông Vĩnh Lộc Tp.HCM” – Đặng Thị Li Na 1.2 Quan điểm về dạy học tích cực 1.2.1 Một số khái niệm liên quan * Tính tích cực : - Theo tự điển giáo dục, tích cực là một tính cách rất quan trọng của con ngƣời đƣợc thể hiện ở năng lực tác động vào thực tiễn, thay đổi thực tiễn theo ý muốn của bản thân. - Theo triết học, tính tích cực thể hiện ở thái độ cải tạo của chủ thể đối với 6
21. đối tƣợng trên ba phƣơng diện sinh học, tâm lý, xã hội. * Tích cực hóa: Tích cực hóa là một tập hợp các hoạt động nhằm làm chuyển biến vị trí của ngƣời học từ thụ động sang chủ động, từ đối tƣợng tiếp nhận tri thức sang chủ thể tìm kiếm tri thức để nâng cao hiệu quả học tập.2 * Tính tích cực hoạt động nhận thức là gì ? - Theo Thái Duy Tuyên: Tính tích cực nhận thức trong hoạt động là một tập hợp các hoạt động nhằm làm chuyển biến vị trí của ngƣời học từ thụ động sang chủ động, từ đối tƣợng tiếp thu tri thức sang chủ thể tìm kiếm tri thức để nâng cao hiệu quả học tập - Theo Tiến sĩ I.F. Kharlamop (Liên Xô cũ ) có thể đƣợc định nghĩa nhƣ sau: tính tích cực nhận thức là trạng thái hoạt động của học sinh, đặc trƣng bởi khát vọng học tập, cố gắng trí tuệ và nghị lực cao trong quá trình nắm vững kiến thức. 1.2.2 Những biểu hiện của tính tích cực hoạt động nhận thức của học sinh Học sinh là chủ thể của quá trình học tập, nếu học sinh là ngƣời có ý thức chủ động tích cực và sáng tạo thì đạt kết quả cao. Tính tích cực ở đây là thái độ của học sinh muốn nắm vững kiến thức, hiểu sâu nội dung học tập bằng mọi cách và cố gắng để vận dụng những hiểu biết ấy vào cuộc sống. Tính tích cực hoạt động nhận thức của học sinh đƣợc biểu hiện qua các dấu hiệu sau: Tính tích cực hoạt động Những dấu hiệu biểu hiện nhận thức - Có chú ý học tập không? - Có hăng hái tham gia vào mọi hình thức 2 THÁI DUY TUYÊN, Giáo dục học hiện đại, NXB ĐH Quốc gia Hà Nội, trang 281 7