Luận văn Tổ chức dạy học môn công nghệ 10 theo hướng tích cực hóa học sinh tại các trường THPT thuộc thành phố Hồ Chí Minh (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Tổ chức dạy học môn công nghệ 10 theo hướng tích cực hóa học sinh tại các trường THPT thuộc thành phố Hồ Chí Minh (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LIÊU THỊ HỒNG LOAN TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ 10 THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA HỌC SINH TẠI CÁC TRƯỜNG THPT THUỘC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH S K C 0 0 03 27 84 1 NGÀNH : GIÁO DỤC HỌC - 601401 S K C 0 0 3 7 4 1 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, 2012
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LIÊU THỊ HỒNG LOAN TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ 10 THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA HỌC SINH TẠI CÁC TRƯỜNG THPT THUỘC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGÀNH : GIÁO DỤC HỌC - 601401 Hướng dẫn khoa học: TS. PHAN LONG Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2012
3. BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT Độc lập – Tự do – Hạnh Phúc THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN Họ và tên học viên: LIÊU THỊ HỒNG LOAN MSHV: 10081401015 Chuyên ngành: GIÁO DỤC HỌC – 601401 Khóa: 2010 – 2012 Tên đề tài: TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ 10 THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA HỌC SINH TẠI CÁC TRƯỜNG THPT THUỘC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Học viên đã hoàn thành LVTN theo đúng yêu cầu về nội dung và hình thức (theo qui định) của một luận văn thạc sĩ. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 01 tháng 10 năm 2012 Giảng viên hướng dẫn (Ký & ghi rõ học tên) Tiến Sĩ PHAN LONG
4. LÝ LỊCH KHOA HỌC I. LÝ LỊCH SƠ LƢỢC: Họ & tên: LIÊU THỊ HỒNG LOAN Giới tính: Nữ Năm sinh: 03.04.1964 Nơi sinh: Long An Quê quán: Long An Dân tộc: Kinh Địa chỉ liên lạc: Ấp 5, Phƣớc Vĩnh An, Củ Chi, thành phố Hồ Chí Minh. Điện thoại: 090.420.4005 E-mail: loanlieuhong@gmail.com II. QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO: Đại học: Hệ đào tạo: Chính qui Thời gian đào tạo từ 09/1983 đến 07/1989 Nơi học: Đại học Nông Lâm Tp.HCM Ngành học: Thú Y. Ngày & nơi thi tốt nghiệp: Tháng 07/1989, Trƣờng ĐH Nông Lâm Tp.HCM III. QUÁ TRÌNH CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN KỂ TỪ KHI TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC: Thời gian Nơi công tác Công việc đảm nhiệm 10/1989 đến Trƣờng Trung học Kỹ thuật Nông Giảng dạy, Bộ môn Chăn 09/1995 nghiệp, TP.HCM nuôi – Thú Y. 09/1995 đến Giảng dạy Công nghệ 10, Trƣờng THPT Củ Chi , TP. HCM nay nghề Chăn nuôi. i
5. LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng 10 năm 2012 (Ký tên và ghi rõ họ tên) Liêu Thị Hồng Loan ii
6. LỜI CẢM ƠN Trong thời gian tham gia học tập, nghiên cứu tại lớp Giáo dục học khóa 18 (2010 – 2012), tại trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh, tôi thật sự thấy mình lớn lên nhiều về lý luận, nhận thức, chuyên môn. Để đạt được những thành quả trên là nhờ sự hỗ trợ giúp đỡ của Ban Giám Hiệu, phòng ban trong Nhà trường, tập thể thầy cô khoa Sư phạm Kỹ thuật, các bạn cùng lớp và nhiều đồng nghiệp khác. Trước tiên, xin được gởi lòng biết ơn chân thành của mình đến Thầy hướng dẫn luận văn, thầy TS. Phan Long đã tận tình chỉ bảo và định hướng cho đề tài của tôi, từ lúc bắt đầu nghiên cứu đến hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Văn Tuấn, Trưởng khoa Sư phạm Kỹ thuật, trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh đã giảng dạy và định hướng cho tôi nghiên cứu đề tài. Xin chân thành cảm ơn TS. Võ Thị Xuân, cố vấn học tập của ngành Giáo dục học đã giảng dạy, hỗ trợ và gia công về mặt phương pháp giảng dạy cho đề tài. Xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu, Phòng Đào tạo sau Đại học, trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành khóa học. Xin chân thành cảm ơn quí thầy cô Khoa Sư phạm Kỹ thuật, thầy cô đã tham gia giảng dạy và truyền lại những kinh nghiệm quí báu giúp tôi có động lực quyết tâm theo đuổi sự nghiệp giáo dục. Cảm ơn Ban Giám Hiệu trường THPT Củ Chi, các bạn đồng nghiệp, các bạn học cùng khóa 18B và gia đình, đã động viên giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu khoa học. TP.HCM, ngày tháng 10 năm 2012 Người nghiên cứu Liêu Thị Hồng Loan iii
7. TÓM TẮT Giảng dạy với mục tiêu nhằm tích cực hoá hoạt động và tƣ duy của học sinh, đƣợc xem là phƣơng pháp dạy học hiện đại, phù hợp với xu thế dạy học hiện nay. Đáp ứng mục tiêu đào tạo đƣợc những con ngƣời Việt Nam có năng lực tƣ duy độc lập và sáng tạo, có khả năng thích ứng, hợp tác và năng lực giải quyết vấn đề, có kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp đáp ứng nhu cầu thực tiễn, có khả năng hội nhập quốc tế. Vì thế, tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài “Tổ chức dạy học môn Công Nghệ 10 theo hướng tích cực hóa người học tại các trường THPT thuộc Tp.HCM ”, là cần thiết và mang tính thực tiễn cao trong trƣờng THPT. Luận văn gồm 3 phần: Phần mở đầu: Nêu rõ lí do chọn đề tài, mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu, đối tƣợng và khách thể nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu, phƣơng pháp nghiên cứu và đóng góp mới của đề tài. Phần nội dung: Gồm ba chƣơng, tập trung vào những vấn đề: Tìm hiểu về cơ sở lí luận và những vấn đề liên quan đến phƣơng pháp dạy học theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học; khảo sát và phân tích thực trạng việc tổ chức dạy và học môn Công nghệ 10 tại một số trƣờng THPT thuộc Tp.HCM; vận dụng một số phƣơng pháp dạy học theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học, thực nghiệm sƣ phạm tại trƣờng THPT Củ Chi; tiến hành khảo sát sau thực nghiệm, xử lí số liệu và dánh giá kết quả của việc tổ chức dạy học theo hƣớng tích cực hóa. Phần kết luận: Tóm tắt những kết quả đạt đƣợc về lí luận và thực tiễn, những tồn tại và hƣớng phát triển của đề tài. Qua kết quả thực nghiệm, cho thấy cách tổ chức dạy học theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học đã đáp ứng đƣợc mục tiêu về chất lƣợng giảng dạy môn Công nghệ 10 tại trƣờng THPT Củ Chi Tp HCM. Người nghiên cứu Liêu Thị Hồng Loan iv
8. ABSTRACT Teaching with the goal of activating learners’ participation and perception is considered to be a modern teaching method, which suits the current trend of teaching. Knowing the training objectives for Vietnamese people with the ability of independent thinking, creativity, adaptability, collaboration and problem-solving capability, professional knowledge and skills for practical needs, international integration. I would like to do a research on "Active learning organization for teaching Technology to grade 10 at some high schools in Ho Chi Minh City”, which is necessary and highly practical for high schools. This thesis consists of three parts: Introduction: The reasons for selecting the topic, the objectives, tasks, and methods of the research, as well as the new contribution to the topic. Content: It consists of three chapters, focusing on the issues: Understanding the basis of theoretical and methodological issues related to teaching towards positive learners; survey and analysis of the situation of teaching and learning of Technology - Grade10 at some high schools in Ho Chi Minh City; applying some new teaching methods, teaching practice at Cu Chi High school; processing the data and evaluating the results of the organization in the trend of positive teaching. Conclusion: Summary of the results on theory and practice, the existence and the development of the subject. The practice results show that teaching with the goal of activating learners’ participation and perception for the subject of Technology to grade 10 students at Cu Chi High School, Ho Chi Minh City has met the goal of teaching quality. The researcher v
9. MỤC LỤC TRANG TỰA TRANG QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN LÝ LỊCH KHOA HỌC i LỜI CAM ĐOAN ii LỜI CẢM ƠN iii TÓM TẮT iv ABSTRACT v MỤC LỤC vi DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT xi DANH SÁCH CÁC BẢNG xii DANH SÁCH CÁC SƠ ĐỒ VÀ HÌNH xiv PHẦN MỞ ĐẦU 1 1. Lí do chọn đề tài 1 2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 4 4. Giả thuyết nghiên cứu. 4 5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 4 6. Phƣơng pháp nghiên cứu 4 6.1- Phƣơng pháp nghiên cứu về lý luận: 4 6.2- Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn 4 6.3- Phƣơng pháp thống kê toán học 5 7. Kế hoạch nghiên cứu. 5 8. Đóng góp mới của nghiên cứu 5 8.1- Về mặt lý luận: 5 8.2- Ý nghĩa thực tiễn: 5 9. Cấu trúc Luận văn. 6 vi
10. PHẦN NỘI DUNG 7 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO HƢỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƢỜI HỌC 7 1.1. Lịch sử vấn đề tích cực hóa ngƣời học 7 1.1.1- Trên thế giới 7 1.1.2- Trong nƣớc 8 1.2. Các khái niệm cơ bản 11 1.2.1- Tổ chức dạy học và hình thức tổ chức dạy học 11 1.2.1.1- Dạy học toàn lớp – trực diện: 13 1.2.1.2- Dạy học cá nhân – chuyên biệt hóa: 13 1.2.1.3- Dạy học theo nhóm: 14 1.2.2- Tổ chức dạy học theo xu hƣớng tích cực hóa ngƣời học 15 1.2.3- Phƣơng pháp dạy học, kỹ thuật dạy học 16 1.2.4- Quá trình dạy học 17 1.2.5- Phƣơng pháp dạy và học tích cực 18 1.2.5.1- Đặc điểm của phƣơng pháp dạy và học tích cực 19 1.2.5.2- Bản chất của PPDH tích cực 19 1.3. Một số phƣơng pháp dạy học theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học 21 1.3.1- Dạy học theo nhóm 21 1.3.2- Phƣơng pháp thảo luận 25 1.3.3- Phƣơng pháp nêu và giải quyết vấn đề 25 1.3.4- Phƣơng pháp dạy học trực quan 26 1.4. Một số cách tiếp cận áp dụng trong dạy học tích cực hóa. 27 1.4.1- Cá nhân hóa dạy học 27 1.4.2- Dạy học theo tiếp cận phát hiện 27 1.4.2.1- Dạy khái niệm 28 1.4.2.2- Dạy các nguyên lí 28 1.4.3- Dạy học theo cách tiếp cận tìm tòi, giải quyết vấn đề 28 1.4.4- Dạy học theo cách tiếp cận các phƣơng pháp logic 29 vii
11. 1.4.4.1- Phƣơng pháp phân tích – tổng hợp 29 1.4.4.2- Phƣơng pháp qui nạp 29 1.4.4.3- Phƣơng pháp diễn dịch 29 1.4.4.4- Phƣơng pháp kế thừa và phát triển 29 1.4.5- Dạy học theo cách tiếp cận các phƣơng tiện dạy học 29 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 31 Chƣơng 2:CƠ SỞ THỰC TIỄN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 32 2.1. Khảo sát hoạt động dạy và học môn Công nghệ 10 ở một số trƣờng THPT tại thành phố Hồ Chí Minh. 32 2.1.1- Mục tiêu khảo sát 32 2.1.2- Nội dung khảo sát 32 2.1.3- Đối tƣợng khảo sát 32 2.2. Chƣơng trình môn Công nghệ 10 trong trƣờng THPT. 33 2.2.1- Mục tiêu môn Công nghệ 10 33 2.2.2- Cấu trúc chƣơng trình môn Công nghệ 10 33 2.2.3- Đặc điểm nội dung môn Công nghệ 10 34 2.3. Thực trạng dạy và học môn Công nghệ 10 tại một số trƣờng THPT địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. 35 2.3.1- Nguồn giáo viên 35 2.3.2- Nội dung chƣơng trình môn học: 37 2.3.3- Phƣơng pháp dạy học, hình thức kiểm tra kết quả học tập: 39 2.3.4- Những nguyên nhân của thực trạng 42 2.3.4.1- Nhà trƣờng 43 2.3.4.2- Giáo viên 43 2.3.4.3- Học sinh 43 2.4. Giới thiệu sơ nét về trƣờng THPT Củ Chi 44 2.4.1- Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên 44 2.4.2- Tình hình cơ sở vật chất phục vụ hoạt động dạy học 44 2.4.3- Mạng lƣới trƣờng lớp, học sinh 44 viii
12. 2.5. Chủ trƣơng đổi mới phƣơng pháp dạy học trong trƣờng THPT. 45 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 47 Chƣơng 3: TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN CÔNG NGHỆ 10 THEO HƢỚNG TÍCH CỰC HÓA HỌC SINH TẠI TRƢỜNG THPT CỦ CHI 3.1. Tổ chức dạy học môn CN10 theo hƣớng tích cực hóa học sinh. 48 3.1.1- Sự cần thiết phải tổ chức dạy học theo hƣớng TCH. 48 3.1.2- Nguyên tắc thiết kế phƣơng pháp dạy học theo hƣớng tích cực 49 3.1.3- Mục tiêu tổ chức dạy học môn Công nghệ 10 theo hƣớng tích cực hóa.51 3.1.3.1- Mục tiêu chung: 51 3.1.3.2- Mục tiêu cụ thể: 51 3.1.4- Đề xuất cách tổ chức dạy học theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học. 52 3.1.4.1- Biện pháp tổ chức dạy học theo hƣớng tích cực hóa 52 3.1.4.2- Nội dung dạy học theo hƣớng tích cực hóa ngƣời học: 53 3.1.4.3- Phƣơng tiện hỗ trợ dạy học: 54 3.2. Thiết kế kế hoạch bài học môn CN10 theo hƣớng tích cực hóa. 54 3.3. Các bƣớc tổ chức hoạt động dạy học theo hƣớng tích cực hóa. 61 3.4. Thực nghiệm sƣ phạm – Đánh giá kết quả. 62 3.4.1- Mục đích thực nghiệm. 62 3.4.2- Nội dung và phƣơng pháp thực nghiệm 63 3.4.3- Tiến trình, đối tƣợng thực nghiệm. 63 3.4.4- Cách đánh giá kết quả học tập: 64 3.4.5- Kết quả thực nghiệm. 64 3.4.5.1- Kết quả từ đánh giá của GVdự giờ dạy thực nghiệm 65 3.4.5.2- Kết quả tổng hợp từ phiếu lấy ý kiến của học sinh 67 3.4.5.3- Kết quả khảo sát qua điểm học tập của học sinh 74 3.4.5.3- Xử lí thống kê: 79 3.5. Kiểm nghiệm giả thuyết 81 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 85 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 86 ix