Luận văn Phát triển sản xuất nguyên phụ liệu may mặc Việt Nam
199 trang
4010
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Phát triển sản xuất nguyên phụ liệu may mặc Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
- luan_van_phat_trien_san_xuat_nguyen_phu_lieu_may_mac_viet_na.pdf
Nội dung text: Luận văn Phát triển sản xuất nguyên phụ liệu may mặc Việt Nam
- TRƯỜNG KHOA LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Phát triển sản xuất nguyên phụ liệu may mặc Việt Nam
- i L I CAM ðOAN Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi. Các s li u trong lu n án là trung th c, cĩ ngu n trích d n rõ ràng, chính xác. Nh ng k t qu trong lu n án chưa t ng đư c cơng b trong b t c m t cơng trình nào khác. Tác gi lu n án ðào Văn Tú
- ii M C L C Trang Trang ph bìa L i cam đoan M c l c Danh m c các ch vi t t t Danh m c các b ng, sơ đ M ð U 1 CHƯƠNG 1 NH NG V N ð LÝ LU N CƠ B N V PHÁT TRI N S N XU T NGUYÊN PH LI U MAY M C VI T NAM 8 1.1 Nguyên ph li u may m c và các tiêu chí đánh giá s phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c 8 1.2 Các nhân t nh hư ng đ n s phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam 18 1.3 Phát tri n s n xu t nguyên ph li u cho ngành may m t hư ng quan tr ng trong vi c phát tri n hi u qu và b n v ng c a ngành 26 1.4 Kinh nghi m các nư c trong khu v c và trên th gi i trong phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c 36 CHƯƠNG 2 PHÂN TÍCH TH C TR NG PHÁT TRI N S N XU T NGUYÊN PH LI U MAY M C VI T NAM 45 2.1 Th c tr ng phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam 45 2.2 ðánh giá t ng quát th c tr ng phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam 89 2.3 Nh ng v n đ đ t ra t th c tr ng phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam 97 CHƯƠNG 3 GI I PHÁP PHÁT TRI N S N XU T NGUYÊN PH LI U MAY M C VI T NAM 108 3.1 Cơ h i và thách th c đ i v i phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam 108 3.2 Các đ nh hư ng và m c tiêu phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam 123 3.3 Các gi i pháp ch y u phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam 130 K T LU N 169 DANH M C CƠNG TRÌNH C A TÁC GI 171 DANH M CTÀI LI U THAM KH O 172 PH L C 179
- iii B NG QUI ð NH CH VI T T T AFTA Khu v c m u d ch t do các nư c ASEAN DNNN Doanh nghi p nhà nư c DNTT Doanh nghi p t p th CPNN Doanh nghi p c ph n nhà nư c CPNNN Doanh nghi p c ph n ngồi nhà nư c DNTN Doanh nghi p tư nhân DNNNN Doanh nghi p ngồi nhà nư c ðTNN Doanh nghi p cĩ v n đ u tư nư c ngồi IFC T p đồn Tài chính qu c t FDI ð u tư tr c ti p nư c ngồi GDP T ng s n ph m qu c n i JICA Cơ quan h p tác qu c t Nh t B n KNXKTH Kim ng ch xu t kh u th c hi n KNXKDB Kim ng ch xu t kh u d báo NEU ð i h c Kinh t qu c dân NXB Nhà xu t b n EXCEL Ph n m m x lý s li u EXCEL SWOT Ma tr n k t h p phân tích chi n lư c bên trong, bên ngồi TNHH Trách nhi m h u h n USD ðơ la M WTO T ch c Thương m i Th gi i WB Ngân hàng Th gi i VCCI Phịng thương m i và cơng nghi p Vi t Nam
- iv DANH M C CÁC B NG S S Tên b ng Trang TT b ng 1 1.1 Nh p kh u nguyên ph li u may m c Vi t Nam 2001 2005 26 2 1.2 Nh p kh u nguyên ph li u may m c năm 2004,2005 (theo 27 nư c) 3 1.3 S li u v t l chi phí trung gian trong giá tr s n xu t c a 34 m t s s n ph m ngành nguyên ph li u và may (%) 4 1.4 S li u v t l nguyên v t li u trong t ng chi phí trung gian 34 c a m t s s n ph m ngành nguyên ph li u và may (%) 5 2.1 S lư ng các doanh nghi p s n xu t s i và d t v i 51 6 2.2 V n đ u tư c a các doanh nghi p s n xu t s i và d t v i 52 2001 2007 7 2.3 Lao đ ng trong các doanh nghi p s n xu t s i và d t v i 53 2001 2007 8 2.4 T l v n đ u tư cho thi t b c a các doanh nghi p s n xu t 54 s i và d t v i 2001 2007 9 2.5 V n đ u tư bình quân 1 doanh nghi p c a các doanh nghi p 54 s n xu t s i và d t v i 2001 2007 10 2.6 M c trang b v n đ u tư thi t b cho 1 lao đ ng c a các 55 doanh nghi p s n xu t s i và d t v i 2001 2007 11 2.7 Doanh thu c a các doanh nghi p s n xu t s i và d t v i 56 2002 2007 12 2.8 L i nhu n c a các doanh nghi p s n xu t s i và d t v i 57 2002 2007 13 2.9 N p ngân sách nhà nư c c a các doanh nghi p s n xu t s i 57 và d t v i 2002 2007 14 2.10 Doanh thu trên v n kinh doanh c a các doanh nghi p s n 59 xu t s i và d t v i t 2001 2007 15 2.11 T l sinh l i doanh thu c a các doanh nghi p s n xu t s i 59 và d t v i t 2001 2007 16 2.12 T l sinh l i trên v n kinh doanh c a các doanh nghi p s n 60 xu t s i và d t v i t 2001 2007 17 2.13 T su t l i nhu n trên v n ch s h u c a các doanh nghi p 60 s n xu t s i và d t v i t 2001 2007 18 2.14 L i nhu n trên lao đ ng c a các doanh nghi p s n xu t s i 61 và d t v i t 2001 2007 19 2.15 S DN s n xu t s i và d t v i cĩ lãi ho c l 2000 2007 61 20 2.16 Cơng su t s n xu t ch may c a T ng Cơng ty Phong Phú 64 21 2.17 ð u tư c a Vinatex vào s n xu t nguyên ph li u may m c 70 22 2.18 S li u v di n tích tr ng và s n lư ng bơng Vi t Nam 76 23 2.19 Nh p kh u v i c a Vi t Nam theo nư c t 2003 2005 80 24 2.20 Nh p kh u ph li u d t may ,da gi y, gi y c a Vi t Nam theo 80 nư c t 2003 2005 25 2.21 M t s k t qu kinh doanh c a HANOSIMEX 2004 2006 86
- v 26 2.22 M t s k t qu kinh doanh c a Cơng ty Thành Cơng 2005 86 2007 27 2.23 M t s k t qu kinh doanh c a Cơng ty ðơng Á 2004 2006 87 28 3.1 T c đ tăng trư ng kinh t Vi t Nam (GDP) và m t s nư c 109 trong khu v c t năm 2000 2006 29 3.2 Cơ c u chi tiêu c a dân cư qua các năm (%) 110 30 3.3 T c đ tăng trư ng c a ngành may t năm 1998 2007 (%) 111 31 3.4 M t s ch tiêu d báo trong chi n lư c phát tri n ngành D t 111 May 32 3.5 B ng phân tích SWOT v phát tri n s n xu t nguyên ph li u 122 may m c Vi t Nam 33 3.6 M c tiêu s n xu t nguyên ph li u cho may m c Vi t Nam 127 34 3.7 M c tiêu s n xu t v i d t thoi 127 DANH M C CÁC SƠ ð , ð TH S S hình Tên sơ đ , đ th Trang TT 1 1.1 Quá trình s n xu t v i 8 2 1.2 Mơ hình chu i giá tr ngành s n xu t may m c Vi t 11 Nam 3 1.3 Các nhân t nh hư ng theo mơ hình kim cương c a 19 M. Porter 4 1.4 Mơ hình m i quan h gi a S n xu t nguyên ph li u 33 May 5 2.1 Quy mơ s lư ng các doanh nghi p s n xu t s i và d t 51 v i 6 2.2 Cơ c u v n đ u tư cho s n xu t s i và d t v i 2001 và 52 2007 7 2.3 Cơ c u lao đ ng trong các doanh nghi p s n xu t s i 53 và d t v i 2006 , 2007 8 2.4 M c trang b v n thi t b cho 1 lao đ ng 2001 2007 55 9 2.5 Cơ c u doanh thu c a các doanh nghi p s n xu t s i 56 và d t v i 2006 và 2007 10 2.6 Cơ c u n p vào ngân sách nhà nư c c a các doanh 58 nghi p s n xu t s i và d t v i 2006 và 2007 11 2.7 Cơ c u các doanh nghi p s n xu t s i và d t v i cĩ lãi 62 ho c l 2000 2007 12 3.1 Mơ hình cơ c u chi phí s n ph m may m c 112 13 3.2 Chu i giá tr m i quan h liên k t gi a các DN 153 14 3.3 C i ti n ch t lư ng trên cơ s vịng trịn Deming 161
- 1 M ð U 1. Tính c p thi t c a đ tài lu n án Trong cơng cu c đ i m i phát tri n kinh t c a Vi t Nam, cùng v i các ngành kinh t khác, ngành cơng nghi p may m c đã đĩng gĩp m t ph n khơng nh , thúc đ y t c đ tăng trư ng c a n n kinh t , tăng thu nh p qu c dân, tăng nhanh kim ng ch xu t kh u, gi i quy t m t kh i lư ng l n cơng ăn vi c làm cho ngư i lao đ ng. Và đã tr thành m t trong nh ng ngành d n đ u v kim ng ch xu t kh u c a c nư c trong nh ng năm g n đây. Cĩ th kh ng đ nh ngành may m c đang chi m m t v trí quan tr ng trong n n kinh t Vi t Nam. S phát tri n c a ngành may m c ch u nh hư ng c a r t nhi u nhân t , th trư ng đ u ra, đ u vào, mơi trư ng th ch pháp lu t Trong đĩ y u t nguyên ph li u đ u vào cĩ ý nghĩa quy t đ nh, g m: nguyên ph li u, s i, v i, ch may Hi n t i, ngành may m c Vi t Nam cĩ ngu n nguyên ph li u nh p t nư c ngồi chi m đ n trên 70%. ði u này đã nh hư ng r t l n đ n hi u qu kinh doanh nĩi riêng và s phát tri n c a ngành may m c Vi t Nam nĩi chung. Chính ph Vi t Nam luơn quan tâm chú tr ng đ n phát tri n s n xu t nĩi chung và ngành may m c nĩi riêng. Tuy v y, cùng v i xu hư ng h i nh p qu c t và s đào th i nghi t ngã c a cơ ch th trư ng, trong giai đo n hi n nay các doanh nghi p ngành may đang g p ph i nh ng v n đ nh ng khĩ khăn, thách th c và ngày càng tr nên b c xúc, chi phí đ u vào tăng cao, khơng ch đ ng, gi m s c c nh tranh trên th trư ng, đ c bi t là th trư ng qu c t . Ngu n nguyên ph li u đ u vào trong nư c đáp ng r t th p, s lư ng các doanh nghi p s n xu t nguyên ph li u ít, ch t lư ng chưa đáp ng địi h i c a th trư ng và xã h i, hi n t i khơng đáp ng đư c s địi h i v s lư ng và ch t lư ng c a ngành may m c trong nư c, nh t là may m c xu t kh u. Phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c, trong đĩ bao g m phát tri n bơng, s i, d t v i, và các ph li u may m c khác v i m c tiêu là thay th nh p kh u, đ m b o tính ch đ ng và hi u qu trong phát tri n cơng nghi p may m c, t o thêm vi c làm. Vi c phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c đã cĩ nhi u quan đi m, cĩ quan đi m cho r ng Vi t Nam khơng nên đ u tư phát tri n thêm cho s n xu t nguyên ph li u mà nên gi nguyên như hi n t i, như v y cĩ th t n d ng các đi u
- 2 ki n thu n l i thơng qua vi c nh p kh u t nư c ngồi. Theo quan đi m này thì l i ích thu đư c và nh ng b t l i cĩ th g p ph i là[25]: L i ích thu đư c: + T p Trung v n cho phát tri n may m c, ngành cĩ kh năng c nh tranh và tri n v ng trên th trư ng qu c t . + Tránh đư c các r i ro cĩ th cĩ do s phát tri n m nh ngành d t c a Trung Qu c và các nư c trong khu v c gây ra. Nh ng b t l i cĩ th g p ph i[25]: + S n ph m c a ngành d t và các s n ph m nguyên ph li u n u khơng đ u tư s b thu h p th ph n hi n t i. + Khơng t o đi u ki n phát tri n ngh tr ng bơng, khơng t o đư c m i liên k t d c bơng s i d t may. + Khơng b o đ m đư c s phát tri n m nh, ch đ ng và b n v ng c a ngành. + H n ch kh năng t o thêm vi c làm, khơng t n d ng l i th v lao đ ng r c a Vi t Nam. Qua đây cho th y, n u Vi t Nam đ u tư phát tri n s n xu t nguyên ph li u cho may m c thì s kh c ph c đư c nh ng b t l i k trên, hay nĩi cách khác n u phát tri n s n xu t nguyên ph li u thì nh ng b t l i theo quan đi m trên s đư c kh c ph c và tr thành l i ích. T t nhiên, theo đu i phát tri n s n xu t nguyên ph li u đáp ng yêu c u c a ngành may s cĩ th g p nh ng r i ro, tr ng i, cĩ th k đ n: Ph i đương đ u v i s c nh tranh c a các nư c cĩ s phát tri n m nh v s n xu t nguyên ph li u may, n i b t nh t là Trung Qu c, Thái Lan, Hàn Qu c. Nh ng r i ro phát sinh trong ti n trình h i nh p, Vi t Nam đã gia nh p WTO, tham gia đ y đ AFTA t 2006, theo l trình này thu nh p kh u hàng d t may vào Vi t Nam s gi m đi, ch y u m c 5% và 0% năm 2015. Vi c b o h b ng thu quan khơng cịn, hàng d t và nguyên ph li u may m c Vi t Nam ph i đương đ u v i s c nh tranh gay g t v i hàng hố c a các nư c khác trong khu v c và trên th gi i cĩ quy mơ, ch ng lo i, ch t lư ng, trình đ cơng ngh cao hơn Vi t Nam. Nhu c u v n đ u tư l n, đ cĩ đư c m t ngành d t và s n xu t nguyên ph li u x ng t m, đáp ng yêu c u c a ngành may thì c n ph i cĩ m t lư ng v n tương
- 3 đ i l n đ đ u tư m i và c i ti n nâng c p trình đ c a các cơ s s n xu t hi n t i. Qua phân tích trên cho th y vi c đ u tư phát tri n s n xu t nguyên ph li u cho may m c là hư ng đi đúng đ n cho Vi t Nam hi n nay. T s nh n th c v n đ trên chúng tơi quy t đ nh ch n đ tài “ Phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam” làm đ tài nghiên c u c a lu n án ti n s . V i mong mu n đưa ra nh ng gi i pháp gĩp ph n gi i quy t nh ng khĩ khăn thúc đ y phát tri n ngành s n xu t nguyên ph li u may m c ph c v cho ngành may m c, đưa ngành may tr thành m t ngành cơng nghi p phát tri n b n v ng, phát huy nh ng th m nh ti m năng c a ngành, t n d ng l c lư ng lao đ ng d i dào t o ra c a c i ngày càng nhi u cho n n kinh t . 2. M c đích nghiên c u c a lu n án Nghiên c u, h th ng hĩa các lu n c lý lu n v phát tri n s n xu t nguyên ph li u cho may m c. Phân tích th c tr ng phát tri n s n xu t nguyên ph li u cho may m c Vi t Nam. Qua đĩ, ch ra nh ng t n t i, y u kém cũng như các nguyên nhân d n đ n nh ng t n t i, y u kém. Ki n ngh các gi i pháp nh m phát tri n s n xu t nguyên ph li u cho may m c Vi t Nam trong th i gian t i. K t qu lu n án s gĩp thêm cơ s khoa h c đ các cơ quan nhà nư c, lãnh đ o các doanh nghi p ho ch đ nh chi n lư c phát tri n, nâng cao hi u qu kinh doanh c a các doanh s n xu t nguyên ph và hi u qu liên ngành cho ngành may. 3. T ng quan các tài li u nghiên c u cĩ liên quan đ n đ tài lu n án ðã cĩ nhi u nghiên c u liên quan đ n phát tri n s n xu t nguyên ph li u may may m c Vi t Nam nhi u khía c nh, ph m vi, khơng gian, đ i tư ng nghiên c u khác nhau trong th i gian qua. Sau đây là t ng quan m t s tài li u chính như sau: Chính sách cơng nghi p và thương m i c a Vi t Nam trong b i c nh h i nh p năm 2004 c a nhĩm tác gi JICA và NEU. Tác ph m này t p trung nghiên c u chính sách phát tri n các ngành cơng nghi p ch đ o c a Vi t Nam như D t – may, ði n t , Thép, S n xu t xe máy, Ph n m m Trong n i dung cĩ liên quan đ n d t may, tác ph m đã đ c p các v n đ v giá tr gia tăng và chi n lư c phát tri n cơng nghi p d t may trên cơ sơ phân tích các phương th c s n xu t gia cơng xu t kh u và s n xu t xu t kh u tr c ti p. T đĩ đ xu t các chính sách đ phát tri n cơng nghi p d t may. Theo
- 4 chúng tơi h n ch ch y u c a tài li u là: khi đưa ra các chính sách phát tri n s n ph m thư ng ngu n như bơng, dâu t m cĩ tính kh thi chưa cao[25]. Nh ng gi i pháp chi n lư c nh m nâng cao hi u qu ngành may Vi t Nam c a tác gi Ph m Th Thu Phương, NXB Khoa h c K thu t năm 2000. Tác ph m đã h th ng hĩa các v n đ lý lu n v nâng cao hi u qu phát tri n c a ngành may Vi t Nam. Phân tích mơi trư ng và nh ng bài h c kinh nghi m đ i v i ngàn may Vi t Nam. T đĩ đưa ra nh ng gi i pháp chi n lư c nh m nâng cao hi u qu ngành may. Trong ph n gi i pháp, tác ph m đưa ra các gi i pháp phát tri n s n xu t các s n ph m đ u vào, s n ph m thư ng ngu n c a ngành may. Tuy nhiên, các gi i pháp này cũng g p m t s khĩ khăn khi th c hi n, liên quan đ n vi c phát tri n vùng tr ng bơng, tr ng dâu t m[28]. Phương hư ng và các bi n pháp ch y u nh m phát tri n ngành cơng nghi p d t – may trong quá trình cơng nghi p hĩa, hi n đ i hĩa Vi t Nam Lu n án Ti n sĩ c a Dương ðình Giám năm 2001. ð tài đã đ c p đ n các v n đ : các nhân t nh hư ng đ n s phát tri n cơng nghi p d t may trong quá trình cơng nghi p hĩa, hi n đ i hĩa; phân tích th c tr ng phát tri n ngành cơng nghi p d t may; phương hư ng và các bi n pháp ch y u nh m phát tri n ngành cơng nghi p d t may trong quá trình cơng nghi p hĩa, hi n d i hĩa đ t nư c, các bi n pháp v phát tri n th trư ng, các bi n pháp v đ u tư, các bi n pháp v thu hút s d ng v n, các bi n pháp v đ i m i qu n lý và hồn thi n t ch c. Nhìn chung, đ tài đã gi i quy t nhi u v n đ nh m phát tri n ngành cơng nghi p d t may, tuy nhiên n i dung v n nghiêng nhi u v phát tri n ngành may m c và may xu t kh u[16]. ð án phát tri n các ngành cơng nghi p đ n năm 2010 ph c v cơng nghi p hĩa, hi n đ i hĩa nơng nghi p và nơng thơn c a B Cơng nghi p (trư c đây) phê duy t ngày 5 tháng 5 năm 2005. Theo đĩ, m c tiêu đ t ra đ n năm 2010 s i 300000 t n, hàng d t là 3 t USD, v i l a 1,4 t m 2. Các gi i pháp đưa ra là: phát tri n các th trư ng phi h n ng ch thơng qua vi c tăng cư ng các ho t đ ng xúc ti n thương m i, gây d ng và qu ng cáo thương hi u s n ph m t i th trư ng trong nư c và qu c t , đào t o l i và b sung đ i ngũ cán b qu n lý cĩ ch t lư ng t t[5]. Các gi i pháp ch d ng l i các đ nh hư ng chung, chưa cĩ các bư c đi c th . ð án thành l p trung tâm nguyên ph li u cho ngành d t may . ð án này nh m th c thi gi i pháp phát tri n ngành d t may Vi t Nam. Theo đ án, m t trung tâm nguyên
- 5 ph li u s đư c xây d ng t i Thành ph H Chí Minh v i di n tích d ki n kho ng 75000 m 2 và chi phí đ u tư kho ng 69 t đ ng [18]. Bài vi t c a GS.TS Nguy n K Tu n, Phát tri n cơng nghi p ph tr trong chi n lư c phát tri n cơng nghi p Vi t Nam T p chí Kinh t và Phát tri n s 85 tháng 7 năm 2004, trang 3 6. Trong bài vi t này tác gi đã khái quát các nhân t nh hư ng đ n cơng nghi p ph tr c a các ngành cơng nghi p nĩi chung, trong đĩ cĩ d t may, trên cơ s đĩ đưa ra các quan đi m l a ch n chi n lư c và các chính sách phát tri n cơng nghi p ph tr [43]. Bài vi t c a Vũ Qu c Dũng, D t may Vi t Nam h u WTO: Th c tr ng và nh ng m c tiêu hư ng t i T p chí Tài chính doanh nghi p s 9 năm 2007 trang 29 31. Bài vi t đã khái quát th c tr ng đang đ t ra đ i v i ngành d t may. Trong đĩ đưa ra hàng lo t v n đ mà ngành d t may c n gi i quy t trong th i gian t i. V v n đ nguyên ph li u, tác gi đưa ra gi i pháp c n đ u tư xây d ng vùng bơng, xơ t p trung l n, đ ng th i cĩ chính sách tài chính thích h p khuy n khích các vùng tr ng bơng, đay, gai khơng t p trung. Tuy v y, tác gi chưa đưa ra các gi i pháp, bư c đi c th đ th c hi n. Th c tr ng th c thi gi i pháp v n đang trong giai đo n g p nhi u khĩ khăn[11]. Ngồi ra cịn cĩ nhi u các bài vi t khác c a các tác gi đăng t i trên t p chí, báo, trang web, trong nư c và qu c t cĩ liên quan đ n phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam. Tuy nhiên, chưa cĩ cơng trình nào nghiên c u m t cách tồn di n, sâu s c c v lý lu n g n v i phân tích th c tr ng phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c mà ch y u là s n xu t s i, v i và ch may. B i v y, cơng trình này s đi sâu nghiên c u đ gi i quy t các yêu c u đĩ. Qua đĩ, đánh giá th c tr ng tình hình phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c; đ xu t đ nh hư ng, gi i pháp nh m phát tri n ngành s n xu t nguyên ph li u may m c y u t quy t đ nh vi c phát tri n b n v ng c a ngành d t may. 4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u đ tài ð i tư ng nghiên c u: Lu n án l y v n đ phát tri n s n xu t nguyên ph li u cho may m c Vi t Nam v m t kinh t và t ch c làm đ i tư ng nghiên c u. Ph m vi nghiên c u: Lu n án l y các doanh nghi p s n xu t kinh doanh nguyên ph li u may m c Vi t Nam. V nguyên li u l y các doanh nghi p s n xu t s i, d t v i và hồn t t; v ph li u l y s n xu t ch may làm khơng gian nghiên c u. Th i gian kh o sát, nghiên c u t năm 2001 đ n 2008.
- 6 5. Các phương pháp nghiên c u Lu n án s d ng phương pháp lu n c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s , đư c v n d ng vào hồn c nh th c t c a Vi t Nam. M t s phương pháp c th đư c s d ng trong khi th c hi n lu n án, bao g m: Thu th p nghiên c u các tài li u th c p như sách, niên giám th ng kê, t p chí, các báo cáo c a các doanh nghi p s n xu t d t, may, s n xu t ph li u may m c, các s li u trên các trang website c a các doanh nghi p, các B , Ban ngành, các cơ quan báo chí trong và ngồi nư c. Phương pháp tham kh o ý ki n c a các chuyên gia, các nhà kinh doanh trong lĩnh v c d t may thu c B Cơng thương và các doanh nghi p thu c T p đồn d t may cũng như m t s doanh nghi p thu c Hi p h i d t may Vi t Nam. Phương pháp phân tích đ i chi u, so sánh; Lu n án s d ng các mơ hình đ phân tích kh năng phát tri n c a ngành. Mơ hình mơ hình kim cương (diamond model) c a Michel Porter v l i th c nh tranh đ phân tích l i th c nh tranh phát tri n ngành; phân tích mơi trư ng ngành và các nhân t nh hư ng. Nghiên c u áp d ng ma tr n SWOT đ phân tích đi m m nh đi m y u; cơ h i, thách th c đ i v i phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c. 6. Nh ng đi m m i c a Lu n án Lu n án đã t p trung chuyên sâu vào nghiên c u và làm rõ nh ng v n đ lý lu n cơ b n v phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam, qua đĩ cho th y đ c đi m, v trí, nh ng ch tiêu đánh giá s phát tri n; nh ng nhân t cơ b n nh hư ng đ n s phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c (s d ng mơ hình kim cương), lý thuy t v l i th so sánh đ i v i phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam. Phân tích và đánh giá th c tr ng phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam giai đo n 2001 – 2008 (ph m vi là các doanh nghi p s n xu t s i, d t v i và s n xu t ch may), v các m t: S lư ng doanh nghi p, v n đ u tư s n xu t kinh doanh, lao đ ng, doanh thu, l i nhu n, đĩng gĩp ngân sách Nhà nư c, các ch tiêu hi u qu kinh doanh: t su t l i nhu n doanh thu, t su t l i nhu n v n kinh doanh, l i nhu n trên lao đ ng, t su t l i nhu n v n ch s h u, s doanh nghi p kinh doanh cĩ lãi ; phân tích hi u qu c a ho t đ ng liên k t trong s n xu t; phân tích kh năng c nh tranh c a các doanh nghi p s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam, trên phương di n nh ng thu n l i và khĩ khăn c a các y u t : Các đi u ki n đ u vào, Các đi u ki n đ u ra, các
- 7 ngành cĩ liên quan và h tr , đi u ki n v chi n lư c kinh doanh c a ngành và c nh tranh, Y u t s thay đ i, vai trị c a Nhà nư c. ðánh giá t ng quan th c tr ng phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam đ th y đư c nh ng thành t u, khĩ khăn h n ch và ch ra đư c nguyên nhân c a nh ng thành cơng. T đĩ rút ra 7 v n đ đ t ra trong phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam: Các chính sách, bi n pháp thu hút v n đ u tư chưa cĩ hi u qu ; Chưa cĩ các bi n pháp c th th c hi n chi n lư c phát tri n ngu n nhân l c phù h p; Hi u qu các gi i pháp nâng cao s c c nh tranh c a s n ph m th p; Chưa cĩ các bi n pháp cho v n đ liên k t trong ngành; Th c hi n quy ho ch đ u tư cịn ch m chưa phát huy hi u qu ; Nguyên li u thư ng ngu n phát tri n y u; Chưa cĩ chi n lư c xây d ng và phát tri n thương hi u. Trên cơ s đánh giá khách quan th c tr ng phát tri n s n xu t nguyên ph li u và ch rõ nguyên nhân c a nh ng thành cơng, h n ch , các v n đ đ t ra, ch ra xu hư ng phát tri n c a ngành may m c Vi t Nam, cơ h i và thách th c đ i v i phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c; Lu n án đưa ra các quan đi m, đ nh hư ng và 7 nhĩm gi i pháp nh m phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam, g m: Các gi i pháp v thu hút ngu n v n; Các gi i pháp v đ u tư phát tri n s n xu t kinh doanh; Các gi i pháp phát tri n ngu n nhân l c; Tăng cư ng và nâng cao hi u qu ho t đ ng liên k t; Các gi i pháp v th trư ng và nâng cao s c c nh tranh; Tăng cư ng hơn n a cơng tác quy ho ch trong đ u tư và qu n lý kinh t ; Các gi i pháp đ i các doanh nghi p s n xu t nguyên ph li u may m c. 7. K t c u chung c a Lu n án Ngồi ph n m đ u, k t lu n, ph l c và danh m c tài li u tham kh o, lu n án k t c u thành ba chương: Chương 1: Nh ng v n đ lý lu n cơ b n v phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam Chương 2: Phân tích th c tr ng phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam Chương 3: G i i pháp phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam.
- 8 CHƯƠNG 1 NH NG V N ð LÝ LU N CƠ B N V PHÁT TRI N S N XU T NGUYÊN PH LI U MAY M C VI T NAM 1.1 NGUYÊN PH LI U MAY M C VÀ CÁC CH TIÊU ðÁNH GIÁ S PHÁT TRI N S N XU T NGUYÊN PH LI U MAY M C 1.1.1 Các lo i nguyên ph li u may m c cơ b n ð i v i các s n ph m may m c, giá tr nguyên ph li u chi m t tr ng l n và cĩ vai trị quy t đ nh t i ch t lư ng s n ph m. Cĩ r t nhi u lo i nguyên ph li u khác nhau, ch ng lo i nguyên ph li u ph thu c vào yêu c u c a lo i s n ph m may m c. D a vào vai trị và đ c đi m c a t ng lo i nguyên ph li u đ i v i s n ph m may, ngư i ta chia nguyên ph li u thành hai nhĩm chính là nguyên li u chính và nguyên li u ph (ph li u). 1.1.1.1 Nguyên li u chính. Nguyên li u chính là thành ph n chính t o nên s n ph m, chi m t 70% đ n 80% giá thành cơng xư ng c a s n ph m may m c, g m[2]: V i d t Quá trình s n xu t v i đư c th c hi n theo sơ đ sau: Hình 1.1 Nhu m và in X lý, hồn Kéo s i D t v i hoa t t Hình 1.1 Quá trình s n xu t v i Phân lo i v i: theo t ng tiêu th c khác nhau, ngư i ta chia v i thành r t nhi u lo i khác nhau. Trên th c t , ngư i ta thư ng chia theo phương pháp s n xu t, theo tiêu th c này thì v i đư c chia làm hai lo i là v i d t thoi và v i d t kim, ngư i ta cũng cĩ th chia thành v i m c, v i xù lơng, v i m t nh n, v i nhi u l p. V i d t thoi V i d t thoi đư c t o thành t hai h th ng s i d c và s i ngang đan v i nhau theo phương vuơng gĩc. V i d t thoi cĩ đ c trưng ch y u v c u t o c a v i, g m: chi s s i, ki u d t, m t đ , các chi s ch a đ y c a v i, pha c u t o, m t ti p xúc, đ c trưng v m t ph i và m t trái c a v i. Nh ng đ c trưng này ch y u xác đ nh kích thư c, hình dáng, quan h phân b và s liên k t gi a các s i trong v i.
- 9 V i d t kim V i d t kim đư c hình thành trên cơ s t o vịng, các s i đư c u n cong liên t c hình thành nên vịng s i. Vịng s i là đơn v c u t o cơ b n c a v i d t kim, các vịng s i liên k t v i nhau theo hư ng ngang t o thành hàng vịng và l ng v i nhau đ t o ra c t vịng. V i d t kim cĩ đ c đi m khác v i v i d t thoi là cĩ tính co dãn, đàn h i đáng k , vì v y khi xác đ nh kích thư c c a m u v i ho c t m v i d t kim thì ph i lưu ý đ n tính ch t này. V i khơng d t Là lo i s n ph m d ng t m đư c s n xu t ra t m t hay nhi u l p xơ đ ng nh t ho c khơng đ ng nh t. V i khơng d t ch y u đư c hình thành b ng phương pháp liên k t các xơ v i nhau t o ra đ m xơ cho nên lo i v i này cĩ chi u d y và kh i lư ng thay đ i r t nhi u. V t li u da Là lo i s n ph m đư c t o ra t các lo i da thiên nhiên ho c v i gi da. Da thiên nhiên đư c t o ra t m t s lồi đ ng v t c l n như trâu, bị, l n, dê. V i gi da đư c t o nên trên cơ s v i n n sau đĩ đem phun, t m ho c l ng ghép các l p polime khác nhau và x lý hồn t t đ hình thành nên v t li u. 1.1.1.2 Các lo i ph li u ð i v i s n ph m may m c, ph li u đĩng vai trị liên k t nguyên li u, t o th m m cho s n ph m, s lư ng ch ng lo i ph li u đa d ng phong phú, đáp ng yêu c u c a t ng lo i s n ph m may m c. G m cĩ các lo i ph li u ch y u sau: Ch may Ch may là ph li u khơng th thi u trong may m c cĩ tác d ng liên k t hồn t t s n ph m may. Ch may đư c t o ra t hai lo i nguyên li u d t cơ b n là xơ thiên nhiên và xơ hố h c, d ng nguyên ch t ho c pha tr n đ t o nên ch may. Theo tính ch t này, ch may đư c chia làm hai lo i chính là ch t xơ thiên nhiên và ch t xơ hố h c. + Ch t xơ thiên nhiên: g m cĩ ch bơng và ch tơ t m. Ch bơng đây là lo i ch đư c s d ng khá ph bi n trong may m c. Ch tơ t m là lo i ch xe t tơ t m. + Ch t xơ hố h c là lo i ch đu c xe t xơ hố h c, g m cĩ ch t xơ s i nhân t o và ch t xơ s i t ng h p.
- 10 Các yêu c u đ i v i ch may. Do tác d ng c a ch may là loai ph li u liên k t các chi ti t đ hồn thành m t s n ph m may m c, cĩ nh hư ng khơng nh t i ch t lư ng s n ph m may m c. Vì v y, ch may c n đ m b o các yêu c u sau: + ð ng đ u v chi s + ð b n cao + M m + ð đàn h i + Cân b ng xo n + ð s ch + ð b n c a màu + ð co c a ch V t li u d ng V t li u d ng là ph li u ch y u s d ng trong may m c, gĩp ph n t o dáng cho s n ph m may. Ch c năng chính c a v t li u d ng s n ph m may là đ t o b m t c ng, t o đ ph ng, t o phom cho các chi ti t, đ nh hình dáng cho s n ph m phù h p v i dáng c a cơ th ngư i m c, làm tăng đ b n c a s n ph m và m cơ th . G m: D ng dính, cịn g i là mex thư ng cĩ hai lo i là mex v i và mex gi y D ng khơng dính, g m cĩ v i d ng, x p d ng, đ m bơng. V t li u cài Khố kéo, là lo i ph li u dùng đ may n p áo, mi ng túi, moi qu n Yêu c u c a khố kéo c n ph i b n, khít và ch c, cĩ màu phù h p v i màu c a s n ph m. Dây khố kéo thư ng làm b ng nh a và b ng kim lo i. Cúc là lo i v t li u cài ch y u, cĩ tác d ng m ra, cài vào d dàng. Ngồi ra cịn cĩ tác d ng là v t trang trí, cĩ r t nhi u lo i cúc như cúc nh a, cúc kim lo i, cúc g Các ph li u khác Ngồi các lo i ph li u ch y u trên tuỳ thu c vào đ c đi m c a m i lo i s n ph m l i cĩ nh ng ph li u khác đi cùng. M t s ph li u khác cĩ th k đ n như: băng gai dính, các lo i nút kim lo i, dây thun, các lo i cài túi xách, ch t ch t, mĩc áo, nhãn s n ph m
- 11 1.1.2 V trí c a ngành s n xu t nguyên ph li u may m c 1.1.2.1 V trí s n xu t nguyên ph li u trong chu i giá tr ngành may m c Vi t Nam Phân tích chu i giá tr cho th y vi c t o ra l i nhu n t ng khâu, thơng thư ng khâu nào cĩ l i nhu n cao thì yêu c u trình đ k thu t cao hơn và ti n cơng cũng cao hơn. May m c cũng như các ngành khác, khâu thi t k cĩ t su t l i nhu n cao hơn h n so v i các khâu khác. Phân tích chu i giá tr cịn cho bi t nh ng đi m y u v liên k t trong chu i giá tr , nh ng đi m y u này cĩ th mang l i l i nhu n th p và rào c n s c m nh c a tồn ngành. Chu i giá tr qu c gia đư c hi u là tồn b quá trình s n xu t c a ngành t thư ng ngu n đ n h ngu n c a s n ph m đ u đư c th c hi n trong n i b m t qu c gia. V i chu i giá tr này, đã cĩ m t s doanh nghi p trong ngành c a Vi t Nam th c hi n và mang l i thành cơng bư c đ u như May 10, Vi t Ti n, D t may Hà n i Các doanh nghi p này tham gia vào chu i giá tr qu c gia song song v i vi c tham gia vào s n xu t gia cơng. Hơn n a v i h n ch v năng l c thi t k , nh t là h n ch trong s n xu t ph li u nên l i nhu n t o ra trong chu i chưa th c s cao. Phương th c s n xu t gia cơng v n chi m m t t l l n trong các doanh nghi p này. Giá tr Ý tư ng và S n xu t May m c Phân ph i, Chu i s n xu t thi t k nguyên ph li u tiêu th T su t l i nhu n cao T su t l i T su t l i nhu n th p nhu n cao Hình 1.2 Mơ hình chu i giá tr ngành s n xu t may m c Vi t Nam B n ch t chu i giá tr đư c ph n ánh theo hình Parabol. ð đơn gi n hơn trong phân tích, chúng tơi chia chu i giá tr ngành d t may Vi t Nam thành 4 khâu
- 12 cơ b n: ý tư ng và thi t k ; s n xu t nguyên ph li u, may m c, phân ph i và marketing, th hi n trong hình 1.2 Ý tư ng thi t k s n ph m d t may Là ngành cĩ cơng ngh s n xu t th p thu c th h cơng nghi p th nh t, các nư c đi trư c ch phát tri n trong giai đo n đ u c a quá trình cơng nghi p hố sau đĩ d ch chuy n s n xu t sang các nư c đi sau đ t n d ng l i th ngu n nhân l c giá r . Các nư c đi trư c t p trung vào vào khâu nghiên c u và thi t k s n ph m m i, t o m u mã đáp ng nhu c u đa d ng và cao c p c a th trư ng. Hi n t i, giá tr c a khâu nghiên c u và thi t k chi m t tr ng r t cao trong chu i giá tr s n ph m may m c và đang di n ra s c nh tranh gay g t trong khâu này gi a các nư c cĩ ngành may m c phát tri n. Khâu ý tư ng và thi t k cĩ t su t l i nhu n cao nh t trong chu i giá tr thì l i là khâu y u c a ngành may m c Vi t Nam. S n xu t nguyên ph li u S n xu t nguyên ph li u là khâu t o ra l i nhu n th p hơn khâu ý tư ng và thi t k và cao hơn khâu s n xu t. Cho đ n hi n nay ngành may m c Vi t Nam v n y u khâu này, tính đ n năm 2008 trên 70% nguyên ph li u v n ph i nh p t nư c ngồi, đi u này đã d n đ n các khĩ khăn khơng nh cho phát tri n ngành may m c: + Chi phí nguyên li u đ u vào tăng cao; + B đ ng trong s n xu t kinh doanh; + Luơn ch u s c ép t các nhà cung c p Qua mơ hình chu i giá tr cho th y s n xu t nguyên ph li u cĩ m t v trí r t quan tr ng đ i v i s phát tri n c a ngành may m c Vi t Nam. S n ph m c a s n xu t nguyên ph li u may là s n ph m đ u vào c a ngành may, khơng ph i là s n ph m cu i cùng cho tiêu dùng mà là s n ph m trung gian. Ch t lư ng s n ph m nguyên ph li u may cĩ quy t đ nh r t l n đ n ch t lư ng s n ph m c a ngành may. Ch t lư ng s n ph m nguyên ph li u cĩ t t, đ p, phù h p v i th hi u ngư i tiêu dùng thì s n ph m may m c m i đư c ngư i tiêu dùng ch p nh n. Phát tri n s n xu t nguyên ph li u s quy t đ nh s phát tri n b n v ng cho tồn ngành. May m c Trong chu i giá tr thì khâu may m c cĩ t su t l i nhu n th p nh t ch chi m t 5 10%. Tuy v y, h u h t các doanh nghi p may m c Vi t Nam l i đang t p trung vào khâu này nh m khai thác các l i th trư c m t là giá nhân cơng r .
- 13 Các doanh nghi p Vi t Nam c n nh n th c rõ l i th v lao đ ng r s m t d n trong tương lai, đ phát tri n b n v ng các doanh nghi p Vi t Nam c n vươn lên đ khơng n m v trí đáy c a chu i giá tr tồn c u, c n ph i phát huy các bi n các l i th tĩnh thành các l i th đ ng, c n cĩ s phát tri n cao v trình đ ngu n nhân l c và khă năng ng d ng khoa h c cơng ngh . Phân ph i và marketing Trong phân ph i s n ph m và marketing Vi t Nam m i ch th c hi n ph m vi trong nư c, th trư ng nư c ngồi cịn r t y u. Các doanh nghi p v n ch y u là may gia cơng xu t kh u, xu t kh u d ng FOB cịn r t h n ch . ð i v i th trư ng trong nư c, m t s doanh nghi p may m c đã th c hi n khá t t các chính sách marketing như may Vi t Ti n, May 10, D t May Hà N i, D t Thái Tu n Tuy v y, đánh giá chung v chính sách phân ph i s n ph m và marketing c a các doanh nghi p v n chưa th c s m nh. Nguyên nhân là do chưa cĩ các hãng phân ph i l n và chuyên nghi p hố, h u h t các doanh nghi p t xây d ng và th c hi n thơng qua h th ng các c a hàng gi i thi u c a doanh nghi p và các đ i lý nh tư nhân. ð i v i th trư ng xu t kh u khâu phân ph i hồn tồn d a vào các đ i tác. Thư ng thì các nhà phân ph i chính là các nhà thi t k vì hơn ai h t h là ngư i hi u tư ng t n nh t nhu c u c a khách hàng. Theo tính tốn c a các chuyên gia thì 70% l i nhu n (tính trên m t s n ph m may m c trong c chu i giá tr ) thu c v các nhà phân ph i bán l . ð nâng cao hơn n a giá tr gia tăng cho tồn ngành, vi c chú tr ng vào khâu thương m i hố nh m gia tăng giá tr c m nh n c a s n ph m, tăng kh i lư ng tiêu th , kích thích tiêu dùng thì c n ph i th c s chuyên mơn hố và chuyên nghi p hố. 1.1.2.2 V trí c a ngành may m c Vi t Nam trong chu i giá tr tồn c u Trong xu hư ng tồn c u hố các ho t đ ng trong chu i giá tr tồn c u này s đư c phân b đ n nh ng nơi cĩ chi phí th p nh t, ho t đ ng cĩ hi u qu nh t. Chu i giá tr c a ngành d t may đư c chia làm 5 cơng đo n cơ b n: Cơng đo n cung c p s n ph m thơ: các s i t nhiên và nhân t o; Cơng đo n s n xu t các s n ph m nguyên ph li u: s i, v i, ch may ; Cơng đo n may: các s n ph m may m c; Cơng đo n xu t kh u do các trung gian thương m i đ m nh n;
- 14 Cơng đo n phân ph i và marketing. Chu i giá tr tồn c u c a ngành d t may cĩ th hi u như sau: khâu thi t k ki u dáng di n ra New York, London, Pari ; v i đư c s n xu t ph n l n Trung Qu c, hi n t i Trung Qu c là nư c phát tri n s n xu t nguyên ph li u r t m nh m , đ ng đ u th gi i; các ph li u đ u vào khác đư c s n xu t t i n ð , Nh t B n và s n ph m cu i cùng là may m c đư c s n xu t các nư c cĩ chi phí nhân cơng th p và s n xu t nguyên ph li u chưa cĩ đi u ki n phát tri n như Vi t Nam, Pakistan, Campuchia Trong chu i giá tr này, Vi t Nam m i ch tham gia vào khâu s n xu t cu i cùng, khâu t o ra giá tr gia tăng th p nh t trong tồn chu i giá tr . Kho ng 90% các doanh nghi p may m c Vi t Nam tham gia vào khâu này dư i hình th c gia cơng. Vi t Nam đang tham gia vào khâu cĩ l i nhu n th p nh t, t su t l i nhu n kho ng 5 10%. Trong khi đĩ khâu nghiên c u phát tri n và thương m i cĩ giá tr gia tăng cao l i là khâu y u, chưa phát tri n c a ngành d t may Vi t Nam. Li u Vi t Nam cĩ th tham gia vào các khâu khác c a chu i giá tr khơng? Vi t Nam cĩ th tham gia vào khâu s n xu t nguyên ph li u hay khơng? Cĩ m t s ý ki n chuyên gia cho r ng khâu s n xu t s n ph m may m c (dư i hình th c gia cơng) dù t o ra giá tr gia tăng khơng cao nhưng giúp cho các doanh nghi p Vi t Nam cĩ s c c nh tranh hơn b i “các cư ng qu c may m c” h c nh tranh nhau r t kh c li t giai đo n thi t k và phát tri n s n xu t ph tr mà t o ra nhi u th trư ng ngách cho Vi t Nam. Trong ng n h n quan đi m này cĩ th phù h p v i th c ti n, nhưng s khơng phù h p, th m chí cĩ th sai l ch cho chi n lư c phát tri n b n v ng trong tương lai. Vi t Nam cĩ đ các đi u ki n đ phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c, v n đ là ch n m t s n ph m nguyên ph li u cĩ l i th cao đ phát tri n s n xu t như s n xu t v i, ch may Hơn n a, v i b dày kinh nghi m ngành d t may Vi t Nam hồn tồn đ năng l c đ phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c khâu mang l i giá tr gia tăng cao. 1.1.3 ð c đi m s n xu t nguyên ph li u may m c S n xu t nguyên ph li u may m c là ngành s n xu t s n ph m đ u vào (s n ph m thư ng ngu n) cho ngành cơng nghi p may m c, m t ngành cơng nghi p cĩ t
- 15 lâu đ i, s n xu t s n ph m thi t y u cho nhu c u c a con ngư i. Cùng v i s phát tri n c a ngành may thì ngành s n xu t nguyên ph li u cũng phát tri n theo đáp ng yêu c u c a s n ph m may m c. S n xu t may và s n xu t nguyên ph li u là hai ngành cĩ m i quan h ch t ch khơng th tách r i nhau vì th s n xu t nguyên ph li u ch u nhi u nh hư ng c a ngành may. ð c đi m c a s n xu t nguyên ph li u may b chi ph i b i đ c đi m c a ngành may. S n xu t nguyên ph li u may m c mang nh ng đ c đi m ch y u sau: S n xu t nguyên ph li u mang tính th i trang cao Vì là s n ph m đ u vào và c u thành chính c a s n ph m may m c nên ch t lư ng s n ph m nguyên ph li u may m c khơng đư c quy t đ nh tr c ti p b i th trư ng mà gián ti p thơng qua s n ph m may m c. Chu kỳ s n ph m c a ngành s n xu t nguyên ph li u may ph thu c vào chu kỳ vịng đ i c a s n ph m may m c. Vịng đ i s n ph m thư ng ng n nĩ đáp ng tính th i trang và s thay đ i liên t c c a s n ph m may. S n xu t nguyên ph li u luơn bi n đ ng theo yêu c u phong phú, đa d ng tuỳ thu c vào th hi u, văn hố, phong t c, t p quán, tơn giáo, đ a lý c a s n ph m may m c. V i đ c đi m này, các doanh nghi p s n xu t nguyên ph li u may m c khơng nh ng bán sát th hi u, địi h i c a các doanh nghi p may m c mà cịn ph i nghiên c u th hi u c a ngư i tiêu dùng s n ph m may m c. ðịi h i ngành s n xu t nguyên ph li u ph i cĩ đ i ngũ thi t k s n ph m m i v a am hi u v thi t k m u th i trang may m c v a am hi u v thi t k s n ph m v i và ph li u. S n xu t nguyên ph li u may là ngành địi h i nhi u lao đ ng Cho dù cơng ngh cĩ hi n đ i, t đ ng hố ngày càng cao thì s n xu t nguyên ph li u v n là ngành s d ng nhi u lao đ ng, trong đĩ lao đ ng ph thơng, lao đ ng lành ngh chi m t tr ng l n. ð s n xu t ra m t s n ph m c n ph i tr i qua r t nhi u các cơng đo n, trong đĩ cĩ các cơng đo n c n đư c t đ ng hố, cũng cĩ nhi u cơng đo n v n ph i s d ng lao đ ng chân tay. Vi t Nam là nư c cĩ dân s đơng, lao đ ng d i dào là đi n ki n đ phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c. Trong s n xu t v i và các ph li u cho may m c thì t l lao đ ng ph thơng, lao đ ng trình đ chuyên mơn v a ph i là ch y u. Các doanh nghi p cĩ th tuy n lao đ ng ph thơng sau đĩ hu n luy n đào t o trong m t th i gian ng n là cĩ th đáp ng đư c yêu c u cơng vi c.
- 16 Lao đ ng k thu t và thi t k v i địi h i trình đ cao. Trong các doanh nghi p s n xu t v i thì s lư ng lao đ ng địi h i trình đ cao đ c bi t là khâu nhu m và hồn t t v i. L c lư ng lao đ ng k thu t quy t đ nh đ n ch t lư ng s n xu t s n ph m. L c lư ng lao đ ng k thu t khơng nh ng địi h i ph i đư c đào t o bài b n mà cịn địi h i cĩ k năng ngành ngh , kinh nghi m làm vi c cao, ch t lư ng s n xu t m t lơ v i ph thu c vào t ng ca đ ng máy như đ đ ng đ u v k t c u, màu s c Như v y, ch t lư ng v i r t nh y c m v i kh năng v n hàng c a đ i ngũ lao đ ng k thu t lành ngh , ch t lư ng v i đư c s n xu t t m t nhà máy cĩ n đ nh hay khơng ph thu c r t l n vào trình đ , k năng, ý th c làm vi c c a đ i ngũ lao đ ng k thu t. S n xu t nguyên ph li u may m c là ngành ngh cĩ tính truy n th ng S n xu t nguyên ph li u may m c ra đ i cùng v i s ra đ i c a ngành may m c, đáp ng yêu c u và địi h i c a ngành may. ð i v i Vi t nam thì đây là m t ngành mang tính truy n th ng. ð c đi m này cho th y Vi t Nam cĩ th m nh v kinh nghi m truy n th ng trong s n xu t kinh doanh. S n xu t nguyên ph li u may m c mang tính th i v S n ph m nguyên ph li u may m c cĩ tính th i v trong năm, nh m đáp ng tính th i v c a s n ph m may m c. ð c đi m này yêu c u các doanh nghi p s n xu t nguyên ph li u ph i quan tâm đ n th i h n giao hàng, đ m b o cung c p hàng k p th i v . 1.1.4 Các ch tiêu phân tích đánh giá s phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c ð đánh giá s phát tri n c a m t ngành s n xu t, tuỳ thu c và đ c đi m c a ngành mà ngư i ta cĩ th dùng nhi u ch tiêu khác nhau. S n xu t nguyên ph li u là m t ngành s n xu t v t ch t, gi ng như các ngành s n xu t v t ch t khác khi đánh giá v s phát tri n thư ng s d ng hai nhĩm ch tiêu, nhĩm ch tiêu v s lư ng và nhĩm ch tiêu v ch t lư ng. a. Các ch tiêu tuy t đ i Nhĩm ch tiêu này ph n ánh s phát tri n c a ngành v m t s lư ng, quy mơ, g m m t s ch tiêu ch y u sau: S lư ng các doanh nghi p s n xu t trong ngành; Quy mơ v v n c a các doanh nghi p s n xu t trong ngành;
- 17 T ng giá tr s n lư ng s n xu t; T ng doanh thu, t ng giá tr xu t kh u; L i nhu n đ t đư c c a các doanh nghi p. b. Các ch tiêu v ch t lư ng G m cĩ các ch tiêu ch y u sau: T c đ phát tri n bình quân, ch tiêu này ph n ánh s phát tri n c a ngành trong c m t giai đo n nghiên c u. Cơng th c tính: Trong đĩ: t – Là t c đ phát tri n bình quân c a m t giai đo n nào đĩ; Qn – Là giá tr s n xu t, doanh thu, l i nhu n năm n; Q1 – Là giá tr s n xu t, doanh thu, l i nhu n năm g c. Ch tiêu: Vịng quay v n kinh doanh cịn g i là S c s n xu t c a v n kinh doanh. Vịng quay v n kinh doanh = Doanh thu/V n kinh doanh Ch tiêu này ph n ánh m t đ ng v n kinh doanh b ra trong m t kỳ kinh doanh sinh ra bao nhiêu đ ng doanh thu, ch tiêu này càng cao thì càng t t. Ch tiêu: T l sinh l i doanh thu T l sinh l i doanh thu = (L i nhu n/Doanh thu)100% Ch tiêu: T l sinh l i v n kinh doanh T l sinh l i v n kinh doanh = (L i nhu n/V n kinh doanh)100% Ch tiêu này phán nh m t đ ng v n b ra thì trong m t kỳ kinh doanh thu v bao nhiêu đ ng l i nhu n hay bao nhiêu ph n trăm l i nhu n. Ch tiêu: T l sinh l i v n ch s h u T l sinh l i v n ch s h u = (L i nhu n/V n ch s h u)100% Ch tiêu này phán nh m t đ ng v n ch s h u b ra thì trong m t kỳ kinh doanh thu v bao nhiêu đ ng l i nhu n hay bao nhiêu ph n trăm l i nhu n, ch tiêu này ph n ánh hi u qu cu i cùng trong kinh doanh. Ch tiêu: L i nhu n trên lao đ ng L i nhu n trên lao đ ng = L i nhu n/S lư ng lao đ ng Ch tiêu này ph n ánh s l i nhu n thu đư c bình quân 1 lao đ ng trong m t kỳ kinh doanh, ch tiêu này càng cao thì càng t t. Ch tiêu n p ngân sách nhà nư c.
- 18 Ch tiêu n p ngân sách nhà nư c cho bi t tình hình th c hi n nghĩa v đ i v i nhà nư c c a các doanh nghi p và c a ngành. N p ngân sách nhà nư c tăng cao ph n nào ph n ánh s phát tri n t t c a s n xu t kinh doanh. Ch tiêu t l n i đ a hố trong giá tr s n ph m: Ch tiêu này ph n ánh kh năng ch đ ng nguyên ph li u trong nư c c a ngành, ch tiêu này càng cao s gĩp ph n nâng cao giá tr gia tăng c a s n xu t trong nư c. c. M t s ch tiêu khác ðây là các ch tiêu khơng đ nh lư ng mà mang tính ch t đ nh tính, ph n ánh đư c các giá tr phát tri n vơ hình. Phát tri n s n xu t và gi i quy t vi c làm: M t trong nh ng k t qu c a phát tri n s n xu t là t o thêm nhi u cơng ăn vi c làm cho ngư i lao đ ng, gi m t l th t nghi p. Các thư c đo phát tri n s n xu t và gi i quy t vi c làm bao g m so sánh t c đ phát tri n s n xu t v i t c đ tăng s lao đ ng trong ngành, t l th t nghi p và t l lao đ ng khơng s d ng nơng thơn. Phát tri n s n xu t và xố đĩi gi m nghèo: Phát tri n s n xu t ph i kéo theo vi c xố đĩi gi m nghèo, gi m thi u kho ng cách giàu nghèo. Các ch tiêu như t l nghèo đĩi c a qu c gia và các vùng, t c đ gi m t l nghèo đĩi so v i t c đ phát tri n s n xu t. Phát tri n s n xu t và v n đ mơi trư ng: Phát tri n s n xu t luơn g n li n v i vi c khai thác ngu n tài nguyên thiên nhiên và ơ nhi m mơi trư ng. Ch tiêu này đánh giá t c đ phát tri n s n xu t, t o giá tr gia tăng trong tương quan so sánh v i m c đ c n ki t tài nguyên và tình hình ơ nhi m mơi trư ng. Khái ni m phát tri n b n v ng là s phát tri n cĩ th đáp ng nhu c u hi n t i mà khơng nh hư ng, khơng t n h i t i kh năng đáp ng nhu c u các th h sau. Phát tri n s n xu t và cơng b ng xã h i: Tuỳ theo t ng đi u ki n phát tri n c a t ng qu c gia mà xây d ng các tiêu chí cơng b ng xã h i. M t s ch tiêu thư ng đư c các qu c gia s d ng như: m c đ tho mãn nhu c u cơ b n c a con ngư i, ch s phát tri n xã h i t ng h p, h s Gini. Phát s n xu t và ti n b xã h i: Hai ch tiêu cơ b n nh t ph n ánh m c ti n b và phát tri n xã h i là giáo d c đào t o và y t . Phát tri n s n xu t ph i đi đơi v i vi c khơng ng ng nâng cao trình đ chuyên mơn, trình đ văn hố cho ngư i lao
- 19 đ ng; ph i g n li n v i các ch đ phúc l i, chăm sĩc y t đ i v i ngư i lao đ ng trong các doanh nghi p cũng như trên ph m vi qu c gia. Phát tri n s n xu t và nâng cao năng l c c nh tranh qu c gia: Phát tri n s n xu t c n g n v i vi c nâng cao năng l c c nh tranh, qu c gia, ngành, các doanh nghi p c n xác đ nh các s n ph m cĩ l i th so sánh đ phát tri n s n xu t. ð i v i ngành s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam cĩ đư c các l i th so sánh là lao đ ng d i dào, chi phí nhân cơng r , là ngành cĩ truy n th ng văn hĩa lâu đ i. 1.2 CÁC NHÂN T NH HƯ NG ð N S PHÁT TRI N S N XU T NGUYÊN PH LI U MAY M C VI T NAM Lý thuy t kinh t h c truy n th ng đã d a trên nh ng gi đ nh là khơng cĩ hi u qu tăng lên theo quy mơ, khơng cĩ ti n b khoa h c cơng ngh và khơng cĩ s ph thu c l n nhau trong chu i cung c p. Tuy nhiên, trong b i c nh hi n nay, do ti n b c a k thu t cơng ngh s n xu t và đ i m i trong các doanh nghi p, l i th c nh tranh c a m i ngành cịn ph thu c vào năng l c c nh tranh c a các doanh nghi p trong ngành. Phát tri n s n xu t nguyên ph li u ch u nh hư ng c a nhi u y u t khác nhau, m c đ khác nhau. ð phân tích m c đ nh hư ng c a các nhân t đ i v i phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c chúng tơi v n d ng mơ hình kim cương v các nhân t quy t đ nh l i th c nh tranh c a Micheal Porter, hình 1.3[36], [21], [128]. Chi n lư c, Nhà nư c cơ c u và m c đ c nh tranh ði u ki n v các y u t ði u ki n v c u đ u vào Các ngành cơng Y u t s thay nghi p liên quan và h đ i tr Hình 1.3 Các nhân t nh hư ng theo mơ hình kim cương c a M. Porter Theo mơ hình kim cương c a Porter, chúng ta đi phân tích m t s n i dung ch y u c a t ng nhân t nh hư ng t i s phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c t o l i th c nh tranh như sau:
- 20 1.2.1 Các y u t đ u vào M i ngành cơng nghi p đ u cĩ các y u t đ u vào, đĩ là các ngu n tài nguyên, nguyên v t li u các y u t chính c u thành nên s n ph m. Các y u t đ u vào thư ng bao g m ngu n nhân l c, ngu n tài nguyên, ngu n tri th c, ngu n v n, k t c u h t ng. T l s d ng các y u t đ u vào c a các ngành khác nhau là khác nhau, vì v y m t qu c gia cĩ th khai thác l i th c nh tranh thơng qua vi c xây d ng chi n lư c phát tri n các ngành cơng nghi p v i t l s d ng y u t đ u vào thích h p nh t. ð i v i ngành s n xu t nguyên ph li u may m c thì y u t đ u vào c n thi t cũng cĩ đ y đ các y u t đ u vào như các ngành cơng nghi p khác. Trong đĩ các y u t đ u vào cơ b n l i chi m t tr ng l n và đĩng vai trị quy t đ nh như lao đ ng ph thơng, nguyên li u t thiên nhiên bơng, tơ t m, đi u ki n v th như ng khí h u. Tuy v y, khi khoa h c cơng ngh phát tri n thì l i th c nh tranh l i thu c v các nư c cĩ nhi u y u t đ u vào cao c p. Các nư c này s n xu t ra đư c các nguyên li u đ u vào nhân t o ho c nâng cao ch t lư ng, nâng cao năng su t c a các s n ph m đ u vào cĩ ngu n g c t t nhiên. Các nư c cĩ trình đ lao đ ng cao, cơng ngh cao s s n xu t ra các y u t đ u vào cao c p như thu c nhu m, ch t x lý v i, s i cao c p. ð i v i ngành s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam thì y u t đ u vào là m t b t l i. Các y u t đ u vào cao c p h u như ph i nh p kh u hồn tồn như hĩa ch t, thu c nhu m, s i cao c p. Các y u t đ u vào cơ b n trong nư c tuy cĩ truy n th ng phát tri n lâu đ i như bơng v i, tơ t m thì đang trong tình tr ng phát tri n r t y u, ch t lư ng khơng đ m b o yêu c u cho s n xu t nguyên ph li u may m c, hàng năm Vi t Nam v n ph i nh p kh u 95% nhu c u bơng ph c v cho ngành d t may. Ngành may m c và s n xu t nguyên ph li u cho may m c là ngành cơng nghi p phát tri n thu n l i trong th i kỳ đ u c a quá trình cơng nghi p hố c a nhi u nư c trên th gi i trong đĩ cĩ Vi t nam. V i nh ng l i th riêng bi t như v n đ u tư v a ph i, th i gian thu h i v n nhanh, thu hút nhi u lao đ ng, gi i quy t kh i lư ng l n vi c làm, cĩ đi u ki n m r ng th trư ng nhanh, d tham gia s n xu t kinh doanh cho nhi u thành ph n kinh t . ð i v i Vi t nam hi n nay thì ngành may m c, nh t là may xu t kh u đư c xem là ngành cơng nghi p mũi nh n phát tri n khá hi u qu . Trong đi u ki n h i nh p và qu c t hố các ho t đ ng kinh t di n ra nhanh chĩng, c nh tranh ngày càng kh c li t đ phát tri n m nh m hơn n a ngành may
- 21 m c thì c n ph i nh n th c các l i th này d n s m t đi n u khơng khai thác đư c các y u t v khoa h c cơng ngh , con ngư i đ phát tri n s n xu t nguyên ph li u đ u vào. 1.2.2 Các đi u ki n v c u Các nhân t thu c nhĩm này cĩ ý nghĩa là căn c quan tr ng nh t cho s phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c nĩi riêng cũng như các ngành cơng nghi p nĩi chung c v quy mơ, cơ c u s n ph m cũng như v t c đ . Các nhân t v c u th trư ng bao g m các y u t c u thành c u th trư ng, quy mơ và s tăng trư ng c a c u và phương th c chuy n ra th trư ng nư c ngồi. C u thành c u th trư ng: y u t này quy t đ nh phương th c ti p c n, đánh giá và ph n ng c a doanh nghi p trong nư c đ i v i nhu c u c a ngư i tiêu dùng n i đ a. M t qu c gia hay m t ngành cơng nghi p cĩ kh năng c nh tranh cao khi c u th trư ng n i đ a cung c p m t b c tranh tồn c nh và rõ ràng t o đ nh hư ng xác đ nh nhu c u th gi i, ho c khi c u n i đ a địi h i liên t c đ i m i c i ti n m u mã và cơng ngh . Quy mơ và t c đ tăng trư ng c a c u. Quy mơ c u th trư ng l n cho phép doanh nghi p khai thác l i th theo quy mơ đ ng th i khuy n khích các doanh nghi p đ u tư vào thi t b , c i ti n cơng ngh nâng cao năng su t lao đ ng, nâng cao năng l c c nh tranh khi tham gia th trư ng qu c t . Quy mơ th trư ng n i đ a cĩ vai trị quan tr ng trong các ngành cơng nghi p địi h i lư ng v n đ u tư v cơng ngh , nghiên c u phát tri n cĩ quy mơ s n xu t l n và cơng ngh cao. T t nhiên quy mơ th trư ng ch t o ra l i th c nh tranh khi th trư ng th gi i cũng cĩ nhu c u v lo i hàng hố mà các các doanh nghi p trong nư c cung c p. ð i v i c u v các s n ph m nguyên ph li u may m c th trư ng n i đ a c a Vi t Nam, cĩ th nhìn nh n trên các khía c nh sau: S n ph m nguyên ph li u may m c là s n ph m đ u vào cho ngành may m c, ngành s n xu t thi t y u ph c v cho đ i s ng văn hố xã h i, khơng th thi u đ i v i m i th i đ i, m i qu c gia, m i ngư i dân trên th gi i. C u th trư ng n i đ a c a Vi t Nam cũng r t l n. Tính đ n năm 200 kim ng ch xu t kh u may m c c a Vi t Nam đ t 9,5 t đơ la m , d n đ u các ngành cơng nghi p v kim ng ch xu t kh u c ng v i tiêu dùng th trư ng n i đ a kho ng trên 2 t đơ la m . ðáp ng yêu c u c a ngành may m c thì kh i lư ng nguyên ph li u đ u vào tương ng luơn
- 22 chi m kho ng 65% đ n 70% giá tr xu t. Th trư ng n i đ a cịn r t l n, hi n t i các doanh nghi p s n xu t n i đ a m i khai thác m t ph n r t nh c a th trư ng trong nư c. Yêu c u v ch t lư ng s n ph m nguyên ph li u cũng r t cao, đa d ng ph c t p. S n ph m nguyên ph li u may m c ch u s nh hư ng r t l n v tính th i trang, tính đa d ng phong phú c a các s n ph m may m c, v i m t t tr ng giá tr l n là xu t kh u luơn ph i đáp ng theo yêu c u và s bi n đ ng khơng ng ng v ki u dáng, m u mã, tính th i trang c a r t nhi u nư c trên th gi i. Th gi i ngày càng phát tri n thì nhu c u v s n ph m cũng ngày càng đa d ng, ph c t p. V xu hư ng phát tri n: V i xu hư ng phát tri n m nh c a ngành may m c trong tương lai, v i t c đ kho ng 14% đ n 16% t nay đ n 2010 thì c u v s n ph m nguyên ph li u may m c trên th trư ng n i đ a cũng tăng v i t c đ tương ng. V i t c đ tăng trên đây cho th y c u v s n ph m nguyên ph li u may m c đang t o cơ h i, l i th r t l n đ các doanh nghi p trong nư c nâng cao kh năng c nh tranh và phát tri n. Y u t c u đang m ra cơ h i đ ngành s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam phát tri n. 1.2.3 Các ngành cơng nghi p h tr liên quan Ngành s n xu t nguyên ph li u may m c phát tri n luơn ch u nh hư ng c a các ngành cơng nghi p liên quan g m: Ngành may m c, đây là ngành s n xu t s n ph m h ngu n, ngành tiêu th , s d ng s n ph m c a s n xu t nguyên ph li u may m c. Ngành may m c cĩ phát tri n thì m i kéo theo s phát tri n c a ngành s n xu t nguyên ph li u. Hơn th n a trong quá trình phát tri n đ đ m b o s b n v ng thì vi c liên k t s n xu t gi a s n xu t nguyên ph li u và ngành may m c là khơng th thi u. Ngành cơng nghi p cơ khí ch t o các thi t b , dây chuy n s n xu t như s n xu t s i, s n xu t v i và hồn t t. ðây là m t ngành r t quan tr ng trong vi c nâng cao năng su t lao đ ng, ch t lư ng s n ph m, đ i m i m u mã s n ph m. Ngành s n xu t và cung c p năng lư ng mà ch y u là đi n năng cho s n xu t nguyên ph li u cũng vơ cùng quan tr ng. B i l , s n xu t nguyên ph li u may m c cĩ đ t đư c trình đ cơ khí hố, t đ ng hố cũng như ng d ng
- 23 các cơng ngh hi n đ i khác vào s n xu t hay khơng nĩ ph thu c vào s phát tri n c a ngành cơng nghi p s n xu t đi n, vào s cung c p đi n n đ nh và v i m c giá ch p nh n đư c. Ngành cung c p nư c, ngành ngh nào cũng c n cĩ nư c s ch đ ho t đ ng cịn đ i v i s n xu t nguyên ph li u may m c, đ c bi t là d t nhu m, hồn t t thì v n đ ngu n nư c s ch là r t quan tr ng ph c v tr c ti p cho các cơng đo n in, nhu m, hồn t t. Ngành s n xu t s i và các nguyên li u đ u vào mà c th là ngành kéo s i; s n xu t nơng nghi p v i phân ngành tr ng bơng, tr ng dâu, nuơi t m. Hi n t i, s phát tri n ch m c a s n xu t nguyên ph li u may m c là do s n xu t các s n ph m thư ng ngu n khơng phát tri n. Nhân t này cĩ nh hư ng r t l n đ n s c c nh tranh và s phát tri n b n v ng c a s n xu t nguyên ph li u may m c c a Vi t Nam. Ngành hĩa ch t, ngành cung c p các ch t tr h , thu c nhu m. Tuy chi m m t t tr ng nh trong giá tr c a thành ph m nhưng l i cĩ vai trị r t l n trong vi c quy t đ nh m u mã, ki u dáng, màu c a s n ph m v i, m t trong nh ng y u t nâng cao ch t lư ng s n ph m. Ngồi ra, s phát tri n c a s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam cịn tuỳ thu c vào s phát tri n c a các ngành d ch v như giao thơng v n t i, h i quan, b o hi m, y t . 1.2.4 Chi n lư c, cơ c u và m c đ c nh tranh Nhân t này bao g m vi c thi t l p, t ch c qu n lý m t doanh nghi p, m t ngành cũng như tình hình c nh tranh trên th trư ng n i đ a. M t doanh nghi p, m t ngành cĩ đư c phương pháp qu n lý t t, cĩ đư c các chi n lư c t t s t o l i th c nh tranh c a m t ngành hay m t qu c gia. Các n i dung c th c a nhân t này, g m: Th nh t , kh năng phân tích và xây d ng các chi n lư c. N i dung này thư ng đư c th c hi n qua các bư c: + Ho ch đ nh chi n lư c, v i các cơng vi c như xác đ nh m c tiêu, phân tích mơi trư ng bên ngồi, đánh giá n i l c bên trong t đĩ nh n th y các m i quan h bên trong, bên ngồi đ xây d ng các chi n lư c v i phương châm phát huy t i đa n i l c đ t n d ng tri t đ các cơ h i cũng như tránh các nguy cơ đ n t bên ngồi.
- 24 N i dung này thư ng đư c th c hi n thơng qua phân tích ma tr n SWOT cĩ nghĩa là đi m kh i đ u c a ma tr n s đư c b t đ u b ng ch S (đi m m nh) và W (đi m y u) r i m i đ n các y u t thu c mơi trư ng bên ngồi là O (cơ h i), T (nguy cơ). Qua đĩ t o ra b n c p t ng đơi là S O, T W, O W, W T. ðây là cách k t h p thu n túy c a các y u t bên trong và bên ngồi. Hơn n a trong m i cách k t h p l i b t đ u b ng đi m m nh trư c, đi m y u sau đ i v i các y u t bên trong cịn đ i v i các y u t mơi trư ng bên ngồi là cơ h i trư c và nguy cơ sau. + T ch c th c hi n chi n lư c; + ðánh giá, ki m tra và đi u ch nh chi n lư c. Th hai, chi n lư c và cơ c u t ch c c a các doanh nghi p c a ngành. Phương pháp c nh tranh và qu n lý c a m t doanh nghi p thư ng b nh hư ng b i đ c đi m c a qu c gia đĩ. Ngành cơng nghi p c a m t nư c s cĩ l i th c nh tranh khi các phương pháp và các thơng l qu n lý phù h p v i đ c trưng c a qu c gia và kh năng c nh tranh c a ngành. Chi n lư c phát tri n doanh nghi p ph thu c vào thơng l qu n lý, quan đi m c a các nhà lãnh đ o, đào t o cán b , quan đi m làm vi c c a cá nhân, quan h v i khách hàng, quan đi m m r ng th trư ng ra nư c ngồi, m i quan h gi a lao đ ng và qu n lý. Th ba, các y u t m c tiêu, m c tiêu c a qu c gia và doanh nghi p t o đ ng l c cho m i cơng dân, m i nhà qu n lý. L i th c nh tranh m i qu c gia ph thu c vào n l c và m c tiêu ph n đ u c a m i doanh nghi p và m i cá nhân, m t doanh nghi p, m t ngành ho t đ ng mà khơng cĩ m c tiêu thì ch ng khác nào m t ngư i đang đi trên đư ng mà ch ng bi t đi đâu. N u cĩ s th ng nh t trong m c tiêu c a Nhà nư c, doanh nghi p và m i cá nhân thì ch c ch n qu c gia đĩ s đ t đư c l i th c nh tranh hơn các qu c gia khác. Th tư, y u t c nh tranh n i đ a. Nhi u nhà kinh t cho r ng c nh tranh n i đ a khơng mang l i l i ích cho chính qu c gia đĩ mà ch d n đ n nh ng h n ch v l i th c nh tranh so v i các qu c gia khác do c nh tranh ngăn c n khai thác l i th kinh t quy mơ. Tuy nhiên, trên th c t hi m cĩ ngành cơng nghi p nào cĩ th m nh c nh tranh trên th trư ng qu c t l i khơng đã và đang ch u s c c nh tranh gay g t trên th trư ng n i đ a. C nh tranh t th trư ng n i đ a địi h i doanh nghi p ph i khơng ng ng đ i m i, c i ti n cơng ngh , nâng cao ch t lư ng s n ph m và d ch v .
- 25 1.2.5 Y u t s thay đ i (y u t ng u nhiên) Nh ng y u t ng u nhiên cĩ th k đ n như nh ng phát ki n m i trong cơng ngh , đ ng đ t, sĩng th n, kh ng ho ng kinh t th gi i và khu v c, chi n tranh, s thay đ i các chính sách c a chính ph Y u t ng u nhiên hi u theo nghĩa là s thay đ i nêu trên v a cĩ th t o cơ h i và cũng cĩ th t o nguy cơ đe do cho các ngành và c các doanh nghi p. Do đĩ, kh năng d báo và phán đốn cũng như ph n ng l i c a các chính ph , ngành cơng nghi p và doanh nghi p cĩ ý nghĩa quan tr ng khi xem xét và phân tích đi u ki n này. Y u t thay đ i cĩ th coi là y u t b t kh kháng đ i v i các doanh nghi p cũng như ngành. Y u t này s đư c các doanh nghi p các ngành cĩ kh năng phán đốn t t cũng như cĩ chi n lư c kinh doanh linh ho t phát huy các đi m m nh và h n ch các nguy cơ. Ch ng h n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam hàng năm ph i nh p r t nhi u bơng t M , ngư c l i M l i nh p kh u m t kh i lư ng l n hàng may m c t Vi t Nam khi các bi n c v quan đi m chính tr gi a hai nư c khơng tương đ ng ho c xung đ t v quan h ngo i giao r t cĩ th s h n ch ho c làm giãn đo n quan h thương m i gi a hai nư c. ði u này nh hư ng r t l n t i s phát tri n c a s n xu t d t may c a Vi t Nam[23]. 1.2.6 Vai trị c a Nhà nư c Nhà nư c cĩ th tác đ ng tích c c ho c tiêu c c đ n các nhĩm nhân t nh hư ng trên đây. ð i v i các nhân t đ u vào nhà nư c cĩ các chính sách đ u tư cho phát tri n ngu n nhân l c, khoa h c cơng ngh , cơ s h t ng k thu t, h tr v v n; ð i v i nhân t v c u Nhà nư c th c hi n các bi n pháp kích c u, là ngư i mua, quy đ nh v thúc đ y đ i m i; ð i v i các ngành cơng nghi p liên quan h tr Nhà nư c quy ho ch phát tri n các c m, các khu cơng nghi p t o đi u ki n thu n l i trong vi c liên k t h tr nhau cùng phát tri n; ð i v i nhân t c nh tranh Nhà nư c th c hi n các chính sách thúc đ y ho c ki m ch c nh tranh, tăng cư ng các ho t đ ng xúc ti n thương m i và đ u tư. ð i v i ngành s n xu t nguyên ph li u may m c nĩi riêng và ngành D t may nĩi chung Nhà nư c Vi t Nam luơn quan tâm, th hi n trong vi c phê duy t các đ án chi n lư c phát tri n ngành, các chính sách h tr đ thúc đ y phát tri n ngành, th c thi các gi i pháp, các hư ng d n v xúc ti n thương m i, nh m gi m thi u các v n đ v rào c n thương m i, ch đ gi m sát, ch ng bán phá giá Nhà nư c quy
- 26 ho ch phát tri n các ngành h tr liên quan như quy ho ch các vùng tr ng bơng, dâu t m , th c hi n các chính sách v thu đ năng cao s c c nh tranh c a các doanh nghi p trong nư c. V i chính sách h i nh p tồn di n v i n n kinh t th gi i, thơng qua vi c gia nh p WTO tháng 11 năm 2006 đã nh hư ng khơng nh t i s phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c. Theo l trình m c thu s gi m xu ng, đĩ là m t thách th c đ i v i vi c phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam. Vi t Nam s ch u s c ép l n t các s n ph m tràn vào t các nư c phát tri n khá m nh như Trung Qu c, n ð 1.3 PHÁT TRI N S N XU T NGUYÊN PH LI U CHO NGÀNH MAY M T HƯ NG QUAN TR NG TRONG VI C PHÁT TRI N HI U QU VÀ B N V NG C A NGÀNH 1.3.1 Ngu n cung ng nguyên ph li u cho may m c Vi t Nam 1.3.1.1 Ngu n t nư c ngồi Theo các s li u th ng kê c a Hi p h i D t may thì 70% nguyên ph li u may m c c a Vi t nam đư c nh p t nư c ngồi, s n xu t trong nư c ch đáp ng 30%. B ng 1.1 B ng 1.1 Nh p kh u nguyên ph li u may m c Vi t Nam 2002 2007 Ch tiêu ðơn v 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Bơng Tri u $ 96,7 105,7 190,2 167 219 268 S i Tri u $ 313,7 298,3 339 340 544 744 V i Tri u $ 997 1744 2055 2376 2980 3980 Ph li u Tri u $ 1711 2033 2253 2282 1952 2132 Ngu n:[61] , [60] Quy mơ nh p kh u nguyên ph li u qua các năm cĩ t c đ tăng r t cao bình quân kho ng trên 20%/ năm. Tính đ n năm 2006 t l nh p kh u t nư c ngồi: 95% nhu c u bơng xơ, 70% nhu c u xơ s i t ng h p, 40% nhu c u s i xơ ng n, 40% nhu c u v i d t kim và 70% nhu c u v i d t thoi [101]. M t s nư c cĩ lư ng cung c p l n, B ng 1.2 Trong đĩ: Cung c p s i: ðài Loan (kho ng 50%), Hàn Qu c (kho ng 15%) và các nư c khác như Malaixia, Thailan, Indonexia
- 27 Cung c p v i: Trung Qu c (kho ng 30%), ðài Loan (kho ng 25%), Hàn Qu c (kho ng 24%), H ng Kơng (kho ng 11%), Nh t B n (kho ng 8%), cịn l i là các nư c khác. Cung c p bơng xơ: M (kho ng 45%), Thu S (kho ng 15%), Cịn l i là các nư c n ð , Malaixia, Anh, Hàn Qu c, ð c Cung c p ph li u: ðài Loan (kho ng 27%), Hàn Qu c (kho ng 21%), Trung Qu c (kho ng 15%), H ng Kơng (kho ng 13%), cịn l i là các nư c khác. B ng 1.2 Nh p kh u nguyên ph li u may m c năm 2004,2005 (theo nư c) V i Ph li u Nư c 2004 2005 2004 2005 Lư ng % Lư ng % Lư ng % Lư ng % (1000$) (1000$) (1000$) (1000$) Anh 10352 0,2 6049 0,25 21881 1,47 25445 1,64 n ð 24591 1,65 5915 0,24 23583 1,52 ðài loan 499875 24,32 534050 22 398575 26,72 603531 39,03 ð c 22137 1,08 27855 1,17 9066 0,6 Hàn qu c 500931 24,37 521006 21,92 318890 21,38 445635 28,82 H ng kơng 239233 11,64 237923 10,01 195755 13,12 293696 18,99 Hoa kỳ 78826 3,84 14743 0,62 47987 3,22 57515 3,72 Inđơnexia 27520 1,34 26776 1,12 15479 1,03 22029 1,42 Italia 17076 0,71 23467 1,57 46372 2,99 Malaixia 12484 16305 0,68 7697 0,52 16762 1,08 Nh t b n 171924 8,36 216881 9,12 74490 4,98 155141 10,03 Thái lan 35168 1,71 43371 1,82 69359 4,65 122354 7,91 Trung qu c 464013 22,57 661231 27,82 201727 13,52 323614 20,93 Cá c nư c 5227 0,25 59525 2,5 75179 6,03 86895 5,6 khác T ng c ng 2055206 100 2376742 100 1491542 100 1546085 100 Ngu n: [61] Ph li u: g m c ph li u d t, da và gi y
- 28 Năm 2005 Vi t Nam xu t kh u 4,8 t đơ la hàng may m c thì ph i nh p kh u 3,6 t đơ la nguyên ph li u [103]; năm 2006 xu t kh u 5,83 t đơ la thì ph i nh p kh u nguyên ph li u v n tăng theo t l tương ng, đ t g n 5 t đơ la, trong đĩ nh p kh u v i tăng 23,1% so v i năm 2005 [3], [104]. Trong th i gian t i, kh năng phát tri n s n xu t nguyên ph li u n i đ a v n t c đ r t th p so v i t c đ b t phá c a ngành may m c thì ngu n đáp ng t nư c ngồi v n chi m t tr ng l n, trong đĩ Trung qu c s tr thành nư c d n đ u v kh i lư ng cung c p. N u tính c nh p kh u theo đư ng khơng chính th c đ n cu i năm 2006 v i c a Trung Qu c đã chi m kho ng 60% th ph n trong nư c [103]. V i c a Trung Qu c đa d ng v m u mã l i cĩ giá r hơn nhi u l n (ch c l n so v i các nư c ngồi AESAN [103]) so v i các nư c khác. Ngu n nguyên ph li u may m c Vi t Nam ch y u đư c nh p t các nư c cĩ đi u ki n khá gi ng v i Vi t Nam, đ u cĩ đi u ki n v lao đ ng, cĩ truy n th ng v may m c, đ u là các nư c Châu Á. 1.3.1.2 Ngu n t trong nư c Ngu n trong nư c đáp ng m t ph n r t nh ph c v cho ngành may m c k c may m c nh cho tiêu dùng dân cư. M t s doanh nghi p v a d t v a may, thì đã s d ng chính s n ph m d t do doanh nghi p mình s n xu t ra như D t Thành Cơng, D t Vi t Th ng, D t Nha Trang, D t may Hà N i M t s doanh nghi p khác đã tăng cư ng đ i m i máy mĩc thi t b , nâng cao ch t lư ng s n ph m, đa d ng hố m t hàng đ xu t kh u và cung c p cho các doanh nghi p may trong nu c như D t Hu , D t Phư c Long, D t Vi t Th ng, D t Th ng L i, D t Phong Phú, D t Thái Tu n [57] Các doanh nghi p tư nhân cũng phát tri n tương đ i t t, kh ng đ nh đư c ch đ ng trên th trư ng n i b t như d t Thái Tu n Thành ph H Chí Minh đã cung c p kh i lư ng l n v i cao c p ph c v cho may trang ph c n , may áo ài truy n th ng đư c ngư i tiêu dung trong nư c và ngư i Nh t r t ưa chu ng. Bên c nh các doanh nghi p trong nư c thì các doanh nghi p cĩ v n đ u tư nư c ngồi cũng phát tri n và cung c p kh i lư ng nguyên ph li u phong phú cho Vi t nam. (Cơng ty TNHH Sam Jin Vi t Nam chuyên s n xu t ch thêu, Cơng ty TNHH Sea One s n xu t v i, Cơng ty TNHH Rarity Vi t Nam d t, Cơng ty TNHH
- 29 S.YVinatex s n xu t các s n ph m d t và nhu m, Cơng ty TNHH Pai Ho Vi t Nam s n xu t v i, Cơng ty TNHH d t Pan Vi t Nam ) Cùng v i s phát tri n c a ngành may thì ngành tơ l a truy n th ng các t nh phía b c cũng phát tri n khá m nh n i b t như tơ l a c a làng ngh V n Phúc Hà N i, Cơng ty TNHH l a tơ t m Châu á AQ Silk đã tr thành n i ti ng trong và ngồi nư c, cơng ty đã đư c Hi p h i th cơng Koblanz l a ch n tham d h i th o qu c t v thi t k t o m u t i C ng Hồ Liên Bang ð c năm 1997. Các ngành ngh s n xu t nguyên ph li u mang b n s c dân t c cũng phát tri n tr l i n i b t nh t là th c m, s n ph m truy n th ng c a các dân t c thi u s Vi t nam dân t c Mơng, Dao, Thái, Mư ng m t hàng đư c các khách du l ch trong và ngồi nư c ưa dùng. S n ph m th c m cĩ đ c trưng là nhi u hoa văn, ti t t u r t tinh x o, th hi n nét th m m và nét văn hố c a dân t c. Th c m đư c dùng ch y u đ may khăn, váy, túi xách, ví, ba lơ Nhìn chung ngu n nguyên ph li u may m c đư c cung c p t n i đ a cịn khiêm t n, ngồi m t hàng ch may c a các cơng ty: Cơng ty d t Phong Phú, (Cơng ty liên doanh COATS Phong Phú s n xu t các s n ph m ph li u đã cĩ thương hi u trong nư c như ch may COATS epic, COATS astra, nhãn hi u ch thêu COATS alcazar. Cơng ty đã đ t 2 gi i vàng Gi i thư ng ch t lư ng Vi t nam c a B khoa h c và cơng ngh ). V i s phát tri n r t m nh c a may m c xu t kh u thì ngành s n xu t nguyên ph li u v n chưa ti n k p, chưa đáp ng đư c yêu c u c a ngành may, nguyên li u chính là v i chưa đ m b o đư c ch t lư ng, giá thành s n xu t l i cao hơn nư c ngồi, m u mã chưa chưa theo k p th hi u khách hàng, ch t lư ng l i thua kém nên r t kém h p d n, d ch v sau bán cịn chưa t t. Như v y, nhu c u s n ph m nguyên ph li u may trong nư c r t l n, cĩ kh năng phát tri n nhưng m i ch d ng l i ti m năng chưa đư c khai thác đúng m c. 1.3.2 Phát tri n s n xu t nguyên ph li u nâng cao năng l c c nh tranh qu c gia và hi u qu phát tri n b n v ng c a ngành may m c 1.3.2.1 Lý thuy t l i th so sánh David Ricardo v giá y u t đ u vào a. Nguyên t c l i th so sánh L i th so sánh là m t nguyên t c trong kinh t h c phát bi u r ng m i qu c gia s đư c l i khi nĩ chuyên mơn hĩa s n xu t và xu t kh u nh ng hàng hĩa mà
- 30 mình cĩ th s n xu t v i chi phí tương đ i th p (hay tương đ i cĩ hi u qu hơn các nư c khác); ngư c l i, m i qu c gia s đư c l i n u nĩ nh p kh u nh ng hàng hĩa mà mình cĩ th s n xu t v i chi phí tương đ i cao (hay tương đ i khơng hi u qu b ng các nư c khác). Nguyên t c l i th so sánh cho r ng m t nư c cĩ th thu đư c l i t thương m i b t k nĩ tuy t đ i cĩ hi u qu hơn hay tuy t đ i khơng hi u qu b ng các nư c khác trong vi c s n xu t m i hàng hĩa. Nguyên t c l i th so sánh là khái ni m tr ng y u trong nghiên c u thương m i qu c t . Nhà kinh t h c đư c gi i thư ng Nobel năm 1970 Paul Samuelson đã vi t: "M c dù cĩ nh ng h n ch , lý thuy t l i th so sánh v n là m t trong nh ng chân lý sâu s c nh t c a m i mơn kinh t h c. Các qu c gia khơng quan tâm đ n l i th so sánh đ u ph i tr m t cái giá r t đ t b ng m c s ng và tăng trư ng kinh t c a chính mình." Năm 1817, nhà kinh t h c ngư i Anh David Ricardo đã nghiên c u và ch ra r ng chuyên mơn hĩa qu c t s cĩ l i cho t t c các qu c gia và g i k t qu này là quy lu t l i th so sánh. Ơng đã phân tích như sau: Chi phí v lao đ ng đ s n xu t S n ph m: T i Anh (gi cơng) T i B ðào Nha (gi cơng) 1 đơn v lúa mỳ 15 10 1 đơn v rư u vang 30 15 Trong ví d này B ðào Nha cĩ l i th quy t đ i so v i Anh trong s n xu t c lúa mỳ l n rư u vang, năng su t lao đ ng c a B ðào Nha g p hai l n Anh trong s n xu t rư u vang và g p 1,5 l n trong s n xu t lúa mỳ. Theo suy nghĩ thơng thư ng, trong trư ng h p này B ðào Nha s khơng nên nh p kh u m t hàng nào t Anh c . Th nhưng phân tích c a Ricardo đã d n đ n k t lu n hồn tồn khác: 1 đơn v rư u vang t i Anh s n xu t ph i t n chi phí tương đương v i chi phí đ s n xu t 2 đơn v lúa mỳ (hay nĩi m t cách khác, chi phí cơ h i đ s n xu t 1 đơn v rư u vang là 2 đơn v lúa mỳ); trong khi đĩ, t i B ðào Nha, đ s n xu t 1 đơn v rư u vang ch m t chi phí tương đương v i chi phí đ s n xu t 1,5 đơn v lúa mỳ (hay chi phí cơ h i đ s n xu t 1 đơn v rư u vang là 1,5 đơn v lúa mỳ). Vì th B ðào Nha s n su t rư u vang r hơn tương đ i so v i Anh. Tương t như v y, Anh, s n xu t lúa mỳ r hơn tương đ i so v i B ðào Nha (vì chi phí cơ h i ch cĩ 0,5 đơn v rư u vang trong khi B ðào Nha ph i m t 2/3 đơn v rư u vang). Hay
- 31 nĩi m t cách khác, B ðào Nha cĩ l i th so sánh v s n xu t rư u vang cịn Anh cĩ l i th so sánh v s n xu t lúa mỳ. ð th y đư c c hai nư c s cùng cĩ l i n u ch t p trung vào s n xu t hàng hố mà mình cĩ l i th so sánh: B ðào Nha ch s n xu t rư u vang cịn Anh ch s n xu t lúa mỳ r i trao đ i thương m i v i nhau, Ricardo đã làm như sau: Ơng gi đ nh ngu n l c lao đ ng c a Anh là 270 gi cơng lao đ ng, cịn c a B ðào Nha là 180 gi cơng lao đ ng. N u khơng cĩ thương m i, c hai nư c s s n xu t c hai hàng hố và theo chi phí t i B ng 1 thì k t qu là s lư ng s n ph m đư c s n xu t ra như sau: Qu c gia S đơn v lúa mỳ S đơn v rư u vang Anh 8 5 B ðào Nha 9 6 T ng c ng 17 11 N u B ðào Nha ch s n xu t rư u vang cịn Anh ch s n xu t lúa mỳ r i trao đ i thương m i v i nhau thì s lư ng s n ph m đư c s n xu t ra s là: Qu c gia S đơn v lúa mỳ S đơn v rư u vang Anh 18 0 B ðào Nha 0 12 T ng c ng 18 12 Rõ ràng sau khi cĩ thương m i và m i nư c ch t p trung vào s n xu t hàng hố mà mình cĩ l i th so sánh, t ng s lư ng s n ph m c a lúa mỳ và rư u vang c a c hai nư c đ u tăng hơn so v i trư c khi cĩ thương m i (là lúc hai nư c cùng ph i phân b ngu n l c khan hi m c a mình đ s n xu t c hai lo i s n ph m). Lưu ý r ng phân tích c a Ricardo kèm theo nh ng gi đ nh sau: Khơng cĩ chi phí v n chuy n hàng hố. Chi phí s n xu t c đ nh khơng thay đ i theo quy mơ. Ch cĩ hai nư c s n xu t hai lo i s n ph m. Nh ng hàng hố trao đ i gi ng h t nhau. Các nhân t s n xu t chuy n d ch m t cách hồn h o. Khơng cĩ thu quan và rào c n thương m i. Thơng tin hồn h o d n đ n c ngư i bán và ngư i mua đ u bi t nơi cĩ hàng hố r nh t trên th trư ng qu c t .
- 32 b. L i th so sánh v giá y u t đ u vào (nhân cơng) cho s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam. Tồn b phân tích c a Ricardo v l i th so sánh th c ch t d a trên s khác nhau gi a các nư c trong cơng ngh s n xu t d n đ n năng su t v t ch t và địi h i lao đ ng đơn v khác nhau. Xét trên gĩc đ giá y u t đ u vào cũng d n đ n l i th so sánh v i n n t ng cơng ngh như nhau. Các nư c phát tri n cĩ cung y u t đ u vào v tư b n nhi u hơn các nư c đang phát tri n d n đ n s lư ng tư b n trên m i nhân cơng l n hơn. Ngư c l i s nhân cơng trên m t đơn v tư b n c a các nư c đang phát tri n l i l n hơn các nư c phát tri n. Như v y giá thuê tư b n các nư c phát tri n r hơn tương đ i so v i giá thuê nhân cơng; ngư c l i các nư c đang phát tri n giá thuê nhân cơng l i r hơn tương đ i so v i giá thuê tư b n. Nĩi m t cách khác, các nư c phát tri n cĩ l i th so sánh v giá thuê tư b n cịn các nư c đang phát tri n cĩ l i th so sánh v giá thuê nhân cơng. Qu c gia nào s n xu t hàng hĩa cĩ hàm lư ng nhân t đ u vào mà mình cĩ l i th so sánh cao m t cách tương đ i thì s s n xu t đư c hàng hĩa r hơn tương đ i và s cĩ l i th so sánh v nh ng hàng hĩa này. ði u này lý gi i Vi t Nam hồn tồn cĩ th phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c – ngành cĩ đ c đi m s d ng nhi u lao đ ng, b i Vi t Nam cĩ ngu n y u t đ u vào – nhân cơng r , y u t cĩ l i th so sánh cao m t cánh tương đ i so v i các nư c trong khu v c Trung Qu c, Malaixia, n ð . Tuy v y, ngồi y u t giá nhân cơng các y u t đ u vào khác c a s n xu t nguyên ph li u may m c như bơng, cơng ngh thi t b l i khơng cĩ l i th 1.3.2.2 Nh ng l i ích t vi c phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c a. Phát huy l i th so sánh v giá nhân cơng r Theo thuy t l i th so sánh c a David Ricardo phân tích v giá các y u t đ u vào thì l i th giá nhân cơng r , y u t đ u vào quan tr ng c a s n xu t nguyên ph li u may m c Vi t Nam. Cho đ n th i đi m hi n nay so v i các nư c trong khu v c, các nư c đang phát tri n thì giá nhân cơng đ u vào c a Vi t Nam r t th p, th p hơn Trung Qu c, Malaixia, n ð . b. M r ng th ph n ngành d t may
- 33 S n ph m d t và các s n ph m ph li u cĩ hàm lư ng ch t xám l n do v y n u khơng đ u tư phát tri n cĩ th d n đ n thu h p th ph n hi n t i c a s n ph m d t và ph li u. Phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c t o đi u ki n m r ng th trư ng c a ngành s n xu t nguyên ph li u t đĩ phát tri n quy mơ đ đ t l i th v quy mơ, gi m giá thành, tăng s c c nh tranh c a s n ph m nguyên ph li u, nh t là s n ph m d t, cĩ đi u ki n nâng c p trình đ cơng ngh phát tri n ngành. Phát tri n s n xu t nguyên ph li u là đi u ki n gi m giá thành cho s n ph m may m c, nâng cao s c c nh tranh, m r ng th trư ng ngành may m c. c. Phát huy các l i th liên k t trong s n xu t may m c Ngành may m c phát tri n m nh mà s n xu t h tr cho nĩ trong nư c khơng theo k p khơng đáp ng đư c yêu c u c a ngành may s d n đ n gi m giá tr gia tăng c a ngành may, gi m hi u qu c a ngành may. Hi u qu c a ngành may là hi u qu liên ngành gi a ngành may và ngành s n xu t nguyên ph li u may. Quan h chi u d c c a ngành nguyên ph li u và may cĩ th bi u di n như sau: Hình 1.4 ð phát tri n ngành may thì khơng nh t thi t ph i phát tri n t t c các khâu trong h th ng s n xu t nguyên ph li u – may m t cách đ ng đ u nhưng n u t o ra đư c m i liên k t ch t ch gi a các khâu s cĩ đi u ki n tác đ ng đ m b o ch đ ng, nâng cao hi u qu s n xu t kinh doanh, tăng s c c nh tranh c a s n ph m may Vi t Nam trên th trư ng trong nư c cũng như th gi i. Các l i đ t đư c c a liên k t s n xu t nguyên ph li u và may m c: Nguyên li u (S i > D t v i > Hồn thi n) May hồn thi n Ph li u (Cúc, ch , mex, khố ) Hình 1.4 Mơ hình m i quan h gi a S n xu t nguyên ph li u May T o đi u ki n gi m chi phí trung gian. Theo đánh giá c a Hi p h i d t may Vi t Nam, s n ph m may m c xu t kh u c a Vi t Nam đ t hơn s n ph m cùng lo i trong khu v c 10% 15% do trong nư c
- 34 chưa ch đ ng đư c nguyên ph li u, ho c nguyên ph li u s n xu t trong nư c cĩ giá thành cao. V i cơ c u chi phí trung gian và chi phí nguyên v t li u trong chi phí trung gian c a các s n ph m nguyên li u may và may l n như s li u trên, n u Vi t nam ch đ ng đư c nguyên ph li u thư ng ngu n c a ngành may, s ti t ki m chi phí trung gian, nâng cao hi u qu c a ngành may. B ng 1.3 S li u v t l chi phí trung gian trong giá tr s n xu t c a m t s s n ph m ngành nguyên ph li u và may (%) Ngành s n xu t s n ph m 2000 2001 2002 2003 S n xu t s i và d t v i 72,2 73,3 75,26 78,46 Hồn thi n các s n ph m d t 74,25 76,1 76,41 80,73 May trang ph c (tr qu n áo da, lơng thú) 62,49 63,62 63,61 67,57 Ngu n [35] B ng 1.4 S li u v t l nguyên v t li u trong t ng chi phí trung gian c a m t s s n ph m ngành nguyên ph li u và may (%) Ngành s n xu t s n ph m 2000 2001 2002 2003 S n xu t s i và d t v i 81,15 81,89 82,06 83,51 Hồn thi n các s n ph m d t 78,31 78,37 77,39 77,44 May trang ph c (tr qu n áo da, lơng thú) 84,74 85,25 85,87 83,41 Ngu n [35] Liên k t đư c s n xu t nguyên ph li u – may m c gĩp ph n nâng cao ch t lư ng nguyên ph li u cho ngành may do ngành nguyên ph li u cĩ th bán sát hơn nhu c u c a ngành may v các lo i nguyên ph li u. Hi n nay giá tr s n lư ng c a ngành may v n ch y u là may xu t kh u, v i yêu c u ch t lư ng v i và ph li u cao, các doanh nghi p d t và s n xu t ph li u trong nư c chưa đáp ng đư c yêu c u cho s n xu t s n ph m may xu t kh u. Liên k t nguyên ph li u – may m c cho phép gi m b t nhu c u nh p kh u nguyên ph li u, tăng giá tr gia tăng c a ngành may. S li u qua các năm cho th y kim ng ch xu t kh u c a ngành may tăng lên thì kim ng ch nh p kh u nguyên ph li u cũng tăng tương ng. Tăng cư ng liên k t nguyên ph li u – may là nhu c u b c thi t.
- 35 Liên k t nguyên ph li u – may m c t o đi n ki n cung c p ngu n nguyên ph li u n đ nh, ch đ ng cho may m c xu t kh u. Các doanh nghi p may xu t kh u s tránh đư c các r i ro trong xu t kh u v th i gian giao hàng, gi m b t các chi phí v n chuy n. d. ð m b o s phát tri n m nh, ch đ ng và b n v ng c a ngành may m c Phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c tránh đư c s ph thu c vào nư c ngồi, giúp ngành may m c ch đ ng trong khâu nguyên ph li u đ u vào. Ti t ki m th i gian giao nh n, chi phí v n chuy n. Phát tri n s n xu t trong nư c kho ng cách v n chuy n, cung c p nguyên ph li u thư ng ng n hơn, b i thơng thư ng hình thành các khu liên h p d t nhu m t p trung. ði n này s đ m b o th i gian giao nh n và chi phí v n chuy n th p. Tính ch đ ng cịn th hi n trong vi c bám sát tình hình th trư ng, s thay đ i th hi u, th i trang c a s n ph m may m c đáp ng k p th i k c v ch t lư ng và m u mã, ph c v m t cách t t nh t yêu c u c a ngành may m c. e. T o thêm vi c làm Phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c s t o ra kh i lư ng vi c làm đáng k cho xã h i. V i đ c đi m là ngành s d ng nhi u lao đ ng, so v i ngành may m c thì s lư ng lao đ ng k thu t, k năng cao nhi u hơn ngành may m c nhưng ph n l n v n là lao đ ng ph thơng, lao đ ng địi h i trình đ k thu t v a và th p. ði u này r t thu n l i các nư c cĩ lao đ ng d i dào, chi phí lao đ ng th p như Vi t Nam. T ng th c ngành d t và may hi n nay Vi t Nam đang cĩ kho ng trên 2 tri u lao đ ng làm vi c trong ngành. 1.3.2.3 Nh ng b t l i cĩ th g p ph i Phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c s cĩ th g p các b t l i, r i ro khơng nh : Ph i đương đ u v i s c nh tranh găy g t c a các nư c cĩ s phát tri n m nh v s n xu t nguyên ph li u may, n i b t nh t là Trung Qu c, Thái Lan, Hàn Qu c. Nh ng r i ro phát sinh trong ti n trình h i nh p, Vi t Nam đã gia nh p WTO, Vi t Nam tham gia đ y đ AFTA t 2006, theo l trình này thu nh p kh u hàng d t may vào Vi t Nam s gi m đi, ch y u m c 0% đ n 5%. Vi c b o h b ng thu quan khơng cịn, hàng d t và nguyên ph li u may Vi t Nam ph i đương
- 36 đ u v i s c nh tranh gay g t v i hàng hố c a các nư c khác trong khu v c và trên th gi i v n cĩ quy mơ, ch ng lo i, ch t lư ng, trình đ cơng ngh cao hơn Vi t Nam. Nhu c u v n đ u tư l n, đ cĩ đư c m t ngành d t và s n xu t nguyên ph li u x ng t m, đáp ng yêu c u c a ngành may thì c n ph i cĩ m t lư ng v n tương đ i l n đ đ u tư m i và c i ti n nâng c p trình đ c a các cơ s s n xu t hi n t i. Trong khi ngu n tài chính trong nư c, ngu n tài chính Nhà nư c c n ph i đ u tư vào nhi u lĩnh v c quan tr ng khác c a n n kinh t qu c dân. Qua phân tích trên cho th y vi c đ u tư phát tri n s n xu t nguyên ph li u cho may m c là hư ng đi đúng đ n cho Vi t Nam hi n nay. Phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c c n đư c đ t trong m i qua h liên ngành, phát tri n s n xu t thư ng ngu n ngành may là m t hư ng quan tr ng đ phát tri n ngành may hi u qu b n v ng. C n tính tốn hi u qu c v m t kinh t c v m t xã h i và đ t trong s chuy n bi n tích c c c v trình đ cơng ngh và năng l c qu n lý. Phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c cĩ kh năng tho mãn đư c c nh ng yêu c u c a ngành may và yêu c u c a c n n kinh t qu c dân. 1.4 KINH NGHI M C A CÁC NƯ C TRONG KHU V C VÀ TRÊN TH GI I TRONG PHÁT TRI N S N XU T NGUYÊN PH LI U MAY M C S n xu t may m c nĩi chung và s n xu t nguyên ph li u may m c nĩi riêng là ngành cĩ truy n th ng lâu đ i Vi t Nam nhưng hi n t i các nư c trên th gi i và trong khu v c l i phát tri n m nh hơn r t nhi u. Lu n án nghiên c u m t s n n kinh t cĩ ngành cơng nghi p may m c và s n xu t nguyên ph li u may m c phát tri n m nh, g t hái nhi u thành cơng trong quá trình phát tri n, đi m hình g m: Anh, Nh t B n, Trung Qu c, n ð , Thái Lan, Hàn Qu c, H ng Kơng, ðài Loan Nh ng kinh nghi m v thành cơng c a m t s nư c trên th gi i trong phát tri n s n xu t v i và ph li u may m c đư c t ng k t l i như sau[21], [16]: 1.4.1 ðư c coi tr ng như m t ngành cơng nghi p n n t ng trong giai đo n đ u quá trình cơng nghi p hĩa Trong giai đo n đ u c a quá trình cơng nghi p hĩa h u h t các nư c đ u phát tri n cơng nghi p nh đ làm n n t ng cho phát tri n cơng nghi p n ng sau này, trong đĩ cơng nghi p may m c thư ng đư c coi tr ng và cĩ đi u ki n phát tri n
- 37 m nh hơn. Cơng nghi p may m c phát tri n kéo theo s phát tri n c a s n xu t nguyên ph li u may m c. Anh, cĩ th nĩi n n cơng nghi p Anh đư c kh i đ u b ng cơng nghi p d t, ngành s n xu t v i, nguyên li u chính cho may m c. Cu c cách m ng cơng nghi p Anh nh vào ưu th ngo i thương đ c bi t là buơn bán len, d theo giá đ c quy n, trao đ i khơng ngang giá v i các nư c thu c đ a như B c M , n ð , Ai Len T năm 1870 Ngư i Anh đã gi đ c quy n nhi u lo i s n ph m là than, gang và v i. ð n 1913 giá tr s n lư ng v i bán ra th gi i c a Anh đã chi m 23,1%. Nh t B n, ngành cơng nghi p d t may đã xu t hi n vào nh ng th p k 50 và 60 c a th k XIX. ð n năm 1913, nư c này đã xu t kh u hàng lo t các m t hàng nguyên ph li u may m c như tơ s ng, v i l a và hàng d t bơng v i kim ng ch xu t kh u chi m 55% t ng giá tr xu t kh u c nư c. Và đ n 1929 t l này đư c nâng lên 66%, riêng tơ s ng chi m 40% trong t ng kim ng ch xu t kh u c nư c. Trong th i kỳ đ u c a cơng nghi p hĩa thì ngành kéo s i và ngành d t v i đã tr thành ngành cơng nghi p hi n đ i quan tr ng trong n n kinh t c a Nh t B n. ð n cu i th p niên 1970 ngành d t may c a Nh t B n b t đ u gi m đi do xu hư ng cơng nghi p hĩa liên t c đã làm tăng lương trong nư c và các chi phí s n xu t khác, làm cho các nhà s n xu t v i may m c c a Nh t m t l i th c nh tranh trên th trư ng th gi i[1], [110]. Trung Qu c, cơng nghi p d t may là ngành cĩ truy n th ng phát tri n lâu đ i, đ n giai đo n cơng nghi p hĩa hi n nay v n là ngành cĩ v trí quan tr ng, then ch t c a n n kinh t qu c dân. Hi n nay, Trung Qu c đang là nư c cĩ kim ng ch xu t kh u hàng d t may l n nh t th gi i, kim ng ch xu t kh u năm 2007 c a ngành này là 416,8 t USD, theo d báo đ n năm 2010 kim ng ch xu t kh u d t may c a Trung Qu c s chi m trên 55% th ph n tồn th gi i[109], [111]. n ð cũng là m t cư ng qu c v s n xu t d t may hi n nay. Cơng nghi p d t may c a n ð chi m kho ng 20% giá tr t ng s n lư ng cơng nghi p, 4% giá tr GDP và 35% t ng giá tr kim ng ch xu t kh u c nư c. T năm 1990 t c đ tăng trư ng c a ngành d t may bình quân 15%/năm. M t s n n kinh t cơng nghi p m i khu v c Châu Á (Hàn Qu c, ðài Loan, H ng Kơng, Thái Lan), vào nh ng năm 1950 cùng v i quá trình cơng nghi p hĩa thì ngành d t may cũng phát tri n v i đ c trưng s d ng lao đ ng d i dào, chi phí lao đ ng r , nhưng thi u v n và k thu t. Giai đo n đ u s n xu t c a các qu c
- 38 gia nay theo hư ng t túc cung c p trong nư c thay th cho nh p kh u, đáp ng nhu c u xã h i cĩ thu nh p th p t ng bư c nâng cao đ i s ng dân cư trong nư c. Bư c sang th p th p niên 1960, 1970 s n xu t d t may c a các nư c Nh t B n, Tây Âu gi m sút do cơng nghi p phát tri n m nh, giá nhân cơng cao, thi u nguyên li u thư ng ngu n. Vì th , hàng d t may c a các nư c khu v c Châu Á (Hàn Qu c, H ng Kơng, ðài Loan,) đã xu t kh u r t m nh sang các nư c M , Châu Âu, Nh t, Chi n lư c “Hư ng v xu t kh u đã hình thành” các nư c này. + ð i v i Hàn Qu c, Cơng nghi p d t may đã tr thành ngành cơng nghi p quan tr ng. Trong nh ng năm 1960 Hàn qu c t p trung s n xu t hàng hố sơ c p như l a, các s n ph m t cá. Sang nh ng năm 1970 s n ph m xu t kh u ch y u là v i, thép t m Sang nh ng năm 1980 xu t kh u d t đ ng đ u chi m g n 30% kim ng ch xu t kh u tồn qu c. + ð i v i H ng Kơng, ngành cơng nghi p d t may luơn đư c chú tr ng phát tri n cho đ n c ngày nay, là m t trong nh ng ngành luơn gi v trí d n đ u v xu t kh u. H ng Kơng phát tri n cơng nghi p d t may d a trên cơ s l i th so sánh là k thu t cao. Năm 1996 H ng Kơng d n đ u th gi i v xu t kh u hàng d t và đ ng th hai v may m c sau Trung Qu c. + ð i v i ðài Loan, cũng như các nư c trên ngành d t đư c phát tri n đ u tiên trong các ngành cơng nghi p. Ngay t khi tách kh i Trung Qu c ð i l c, thành m t n n kinh t đ c l p (1949) thì đ n năm 1951 ngành d t đã tr thành ngành cơng nghi p xu t kh u đ ng th hai hịn đ o này. Hi n nay, xu t kh u d t may c a ðài Loan đ t 12 t USD m i năm[27] Kinh nghi m các nư c thành cơng trong phát tri n d t may nĩi chung và s n xu t nguyên ph li u may m c nĩi riêng là: T n d ng các l i th so sánh c a nư c mình giai đo n đ u c a quá trình cơng nghi p hĩa đ phát tri n kinh t và đã l a ch n ngành d t may, ngành thu hút nhi u lao đ ng, giá nhân cơng r , hàng hố t p trung cho xu t kh u đ phát tri n cho bư c kh i đ u. Cơ s c a chính sách này là khi bư c vào cơng nghi p hĩa, h u h t các nư c đ u khơng cĩ đ ngu n l c đ phát tri n đ ng th i các ngành cùng m t lúc. Hơn th ngu n nhân l c ngành d t may khơng yêu c u quá cao v trình đ , phát tri n d t may cĩ th kéo theo phát tri n các ngành nơng nghi p, các nư c đi lên t nơng nghi p s t n d ng l i th này.
- 39 1.4.2 Cĩ s h tr m nh m t phía nhà nư c Trong quá trình cơng nghi p hĩa và phát tri n kinh t thì vai trị c a nhà nư c là r t quan tr ng. ð i v i ngành d t may, ngành cơng nghi p kh i đ u cho quá trình cơng nghi p hĩa thì vai trị c a nhà nư c l i càng quan trong hơn. H u h t quá trình phát tri n ngành cơng nghi p d t may c a các nư c đ u cĩ ít nhi u y u t b o tr t phía chính ph , m c dù các doanh nghi p d t may các nư c này ch y u thu c thành ph n kinh t ngồi nhà nư c. Phương châm c a chính ph các nư c là: Doanh nghi p t ch ho t đ ng; Nhà nư c h tr các khâu c n thi t; Cơ ch th trư ng đi u ti t doanh nghi p. Nh t B n, vào nh ng năm 1930 Chính ph Nh t B n đã can thi p vào lĩnh v c s n xu t tơ t m, b ng cách thi t l p s ki m tra, ki m sốt v ch t lư ng m t s khâu quan tr ng, hình thành các tr m ki m tra ch t lư ng các h i c ng nh m đ m b o ch t lư ng trư c khi xu t kh u; ban hành lu t ki m tra ch ng t m quy đ nh các nhà nuơi t m ch đư c mua ch ng c a các nhà buơn cĩ gi p phép. Nh s can thi p trên mà ch t lư ng tơ c a Nh t B n đã đư c th gi i đánh giá r t cao, Nh t B n đã th ng th trong c nh tranh v i tơ c a Trung Qu c trên th trư ng th gi i. Chính ph Nh t B n cịn th c hi n h tr các gia đình nơng dân thơng qua vi c thành l p các h tín d ng đ cho nơng dân vay v n, th c hi n các bi n pháp giúp đ v k thu t. Ngồi ra Nh t B n cịn th c hi n chính sách b o h qua thu , h u h t các m t hàng d t may nh p kh u vào Nh t đ u cĩ m c thu su t cao hơn r t nhi u so v i các nư c Phương Tây, ch ng h n m t hàng áo lĩt là 25% đ n 40% trong khi phương Tây là 17% (năm 1956). Hàn Qu c, Chính ph đã th c hi n giúp đ các Chaebol (ð i cơng ty hay t p đồn l n cĩ nhi u cơng ty con đư c ki m sốt dư i các đ i gia t c) dư i các hình th c[32], [52], [112]: + Cho vay v n v i lãi su t c c th p ho c khơng cĩ lãi, ch p nh n t giá h i đối c a các Chaebol th p hơn t giá th trư ng trong giai đo n đ u hình thành các Chaebol (1950). + Khi các Chaebol đã phát tri n khá t t Chính ph đ u tư v n cho các cơng ty cĩ ti m năng, các kho n đ u tư đư c cân nh c hơn; đ ng th i h tr thành l p các cơng ty thương m i đ phát tri n xu t kh u, giai đo n nh ng năm 1960, 1970.
- 40 + Giai đo n các Chaebol phát tri n m nh, nh ng năm 1980, 1990, Chính ph th c hi n các bi n pháp đ nh hư ng, khuy n khích các Chaebol t p trung vào các ngành cĩ hàm lư ng khoa h c cao. + Giai đo n hi n nay, v i nhi u bi n c v kinh t đ c bi t là cu c kh ng ho ng tài chính năm 1997, Chính ph ch trương c i t cơ c u các Chaebol, cho vay các kho n ti n l n t các t ch c tài chính qu c t [113] Trung Qu c, v i đ c đi m các doanh nghi p thu c kinh t nhà nư c nhi u hơn, Chính ph Trung Qu c đã th c hi n phương châm nhà nư c và dân cùng làm. Thơng qua k ho ch lo i b các thi t b d t đã l c h u, qua đĩ m i l n gi m các thi t b l c h u doanh nghi p s đư c h tr kinh phí, trong đĩ m t n a do chính quy n trung ương ch u, m t n a do chính quy n đ a phương ch u. Thái Lan, Chính ph h tr thơng qua vi c gi m thu xu t kh u, h tr khâu thi t k m u và xúc ti n thương m i. Chính ph ph i h p cùng các doanh nghi p thành l p Vi n Thi t k m u th i trang, T ch c các cu c thi thi t k m u th i trang, h tr kinh phí thuê các nhà thi t k th i trang th gi i hu n luy n cho các nhà t o m u trong nư c[128]. 1.4.3 ð u tư cĩ tr ng đi m và đ u tư theo hư ng hi n đ i T th k th XVI, các nư c phát tri n như Anh, Pháp s n xu t v i và kéo s i đã r t phát tri n, lý do là h đã ti p c n v i khoa h c k thu t s m hơn, nh nh ng phát minh trong lĩnh v c cơ khí, luy n kim. Vi c ch t o ra “thoi bay” thay cho thoi g thơng thư ng, làm tăng năng su t lao đ ng, d t v i cĩ kh r ng hơn đã nhanh chĩng đư c áp d ng vào s n xu t mà các nư c phương Tây đã th ng th trong c nh tranh v i v i c a n ð . Trung Qu c, Chính ph th c hi n các gi i pháp h tr kinh phí đ giúp các doanh nghi p thay th , đ i m i, hi n đ i háo cơng ngh d t. Trung Qu c cĩ th m nh là cĩ đi u ki n thu n l i v phát tri n các nguyên li u thư ng ngu n t nơng nghi p, nh t là bơng và dâu t m. Trung Qu c là nư c đã ch đ ng h u h t các nguyên ph li u cho may m c, t kéo s i, s n xu t v i, cúc, ch , khĩa Cĩ đư c đi u đĩ là do Trung Qu c đã khơng ng ng đ u tư, ti p c n các cơng ngh hi n đ i trên th gi i, nh t là các lĩnh v c cơ khí, hĩa ch t, cơng ngh s n xu t v i. n ð , đ thúc đ u phát tri n cơng nghi p d t may, n ð đã đ u tư nh ng kho n v n hàng ch c t đơ la m cho ngành cơng nghi p ch t o máy d t.
- 41 Các n n kinh t khác như Hàn Qu c, ðài Loan, H ng Kơng đã khơng ng ng đ u tư áp d ng các cơng ngh hi n đ i vào s n xu t v i và các s n ph m d t may, vi c áp d ng cơng ngh thơng tin vào s n xu t kinh doanh là m t minh ch ng v i h th ng CAD/CAM (s d ng máy tính tr giúp cho thi t k và s n xu t) qua đĩ đã đ y năng su t lao đơng lên r t cao. Năm 1995 Hàn Qu c đã đ u tư 3 t USD cho các ho t đ ng này, cịn ðài Loan ho t đ ng này là 7,4 t USD. Kinh nghi m các nư c cho th y vi c áp d ng khoa h c k thu t tiên ti n vào s n xu t v i và nguyên ph li u may m c là r t quan tr ng. ð u tư cho cơng ngh s nâng cao năng su t lao đ ng, nâng cao kh năng c nh tranh trên th trư ng th gi i, khơng nh ng trong ngành s n xu t v i mà cịn quy t đ nh s phát tri n b n v ng c a s n ph m h ngu n, đĩ là may m c. ð u tư cho hi n đ i hĩa cơng ngh s n xu t theo hư ng đĩn đ u các cơng ngh hi n đ i nh t trên th gi i, mà khơng c n theo trình t chuy n giao t l c h u đ n hi n đ i. 1.4.4 Các quan h liên k t kinh t đư c th c hi n ch t ch Liên k t d c: Ngành may m c s n xu t s n ph m cu i cùng c a hàng lo t các s n ph m thư ng ngu n trình t : (Nguyên li u S i V i hồn thi n) + Ph li u => May hồn thi n. M i quan h gi a s n xu t v i, các ph li u và s n ph m may m c, các s n ph m n i ti p nhau t o ra m t chu i các s n ph m và cu i cùng là s n ph m may m c. M i s n ph m s t o ra m t lư ng giá tr gia tăng do chi phí s n xu t và thương m i h p thành. Gi a các s n ph m này cĩ s liên k t ch t ch s gi m đư c chi phí thương m i làm gi m giá thành c a s n ph m sau đĩ, nâng cao s c c nh trang so v i s n ph m c a các nư c khác. Kinh nghi m c a các nư c là t o ra s liên k t ch t ch trong chu i s n ph m s n xu t t o ra l i th trong c nh tranh trên th trư ng th gi i. ðây là hình th c liên k t d c trong s n xu t. Nh t B n đã hình thành m t h th ng liên k t d c dư c d ng các các cơng ty liên h p s i d t. Mơ hình mang l i ưu th là cĩ ti m l c m nh đ u tư cơng ngh hi n đ i nên đã s n xu t nhi u lo i v i cao c p, s c c nh tranh l n hơn. Theo s li u năm 1929, hai ph n ba s v i đư c xu t kh u t các cơng ty liên h p s i d t, trong khi các cơng ty chuyên trách d t con s này là hai ph n năm. ði m y u c a các cơng ty liên h p là khơng đáp ng đa d ng như các cơng ty chuyên trách d t mà t p trung
- 42 vào các m t hàng tiêu chu n đ xu t kh u. Th c hi n liên k t d c c a ngư i Nh t B n mang l i các l i ích l n[1]: + Ti t ki m chi phí đĩng gĩi, đánh ng và v n chuy n do s n i s n xu t sơi và d t đư c đ t g n nhau; + Phát hi n k p th i các l i do khâu kéo s i, t đĩ ch nh s a k p th i, đơi khi cịn tìm ra các cách pha ch bơng và kéo s i t t hơn; + Ti t ki m chi phí do tính chuyên mơn hĩa cao c a các cơng ty kéo s i ch kéo m t s ít l i s i v i s lư ng l n ph c v cơng ty d t v i. Kinh nghi m v liên k t d c c a ngư i Nh t B n là bài h c mà Vi t Nam cĩ th nghiêm c u và áp d ng cho chi n lư c phát tri n s n xu t nguyên ph li u may m c nĩi riêng và d t may nĩi chung. Liên k t ngang: Là hình th c liên k t gi a các doanh nghi p s n xu t v i v i nhau, t o thành các khu cơng nghi p, các trung tâm d t v i. Hình th c liên k t chuyên mơn hĩa theo chi u ngang đã phát huy hi u qu Anh (Thành ph Lancashir tr thành trung tâm cơng nghi p v i bơng v i quy mơ l n). Hình th c chuyên mơn hĩa theo chi u ngang đã d n đ n vi c cơ c u và phân b l i l c lư ng s n xu t theo vùng. Liên k t ngang Anh đã mang l i các l i ích: + Phát huy l i th c a kinh t vùng; + Các cơng ty s h tr l n nhau v khoa h c k thu t và t ch c s n xu t, các cơng ty l n cịn giúp đ các cơng ty nh v tiêu th s n ph m; + Các cơng ty t p trung chuyên sâu vào m t lo i s n ph m, t đĩ cĩ đi u ki n nâng cao ch t lư ng s n ph m và tránh trùng l p s n ph m gi a các cơng ty. Hình th c liên k t ngang đã mang l i nhi u thành cơng cho ngành cơng nghi p d t nĩi riêng và c quá trình cơng nghi p hĩa Anh nĩi chung. Kinh nghi m v liên k t ngang cũng là bài h c nên h c t p đ i v i vi c phát tri n các khu cơng nghi p d t may t p trung mang tính chuyên mơn hĩa sâu cho t ng s n ph m, nh m t n d ng l i th v đi u ki n t nhiên, lao đ ng, giao thơng 1.4.5 Thu hút v n đ u tư nư c ngồi, thúc đ y buơn bán và t o đi u ki n khuy n khích xu t kh u Trong giai đo n đ u c a th i kỳ cơng nghi p các nư c cơng nghi p m i như Trung Qu c, Hàn Qu c, Singapore, Malaixia đ u th c hi n theo hư ng t cơng nghi p hĩa tay th nh p kh u sang hư ng cơng nghi p hĩa hư ng v xu t kh u.
- 43 ð i v i Trung Qu c, sau khi m c a n n kinh t và th c hi n các chính sách nh m vào nơng thơn thì bư c ti p theo là th c hi n các bi p pháp thu hút v n đ u tư t nư c ngồi và thúc d y xu t kh u. Vi c làm đ u tiên là thành l p th nghi m b n đ c khu kinh t , v i m c đích thu hút v n, cơng ngh và kinh nghi m qu n lý c a nư c ngồi, đ ng th i t o đi u ki n đ xu t kh u ra nư c ngồi, đ c bi t là các nư c phương Tây. ð thu hút đ u tư nư c ngồi Trung Qu c đã t o nhi u đi u ki n thu n l i trong các đ c khu kinh t v cơ s h t ng, ưu đãi v thu , th t c h i quan ð khuy n khích vi c trao đ i buơn bán, Trung Qu c đã th c hi n gi m s đ c quy n đ c quy n c a Chính ph đ i v i ngo i thương, th c hi n các bi n pháp khuy n khích xu t kh u như l p các ngân hàng tín d ng cĩ lãi su t ưu đãi, cĩ các đi u ki n phù h p cho phát tri n thương m i qu c t . V i các chính sách trên đã làm t ng kim ng ch xu t kh u c a Trung Qu c tăng t 80 t USD năm 1990 lên 135 t USD năm 1994; tính đ n năm 2006 ch tính riêng xu t kh u hàng d t may là 174 t USD[114]. ð i v i Hàn Qu c, khuy n khích xu t kh u đư c coi là đư ng l i cơ b n c a Chính ph Hàn Qu c trong phát tri n kinh t . V i b t l i th so v i các nư c khác là ph i nh p kh u lương th c và nguyên li u cho cơng nghi p b t bu c Hàn Qu c ph i t o ra ngu n ngo i t c n thi t, đi u này đư c gi i quy t thơng qua chính sách khuy n khích thúc đ y xu t kh u, trong đĩ xu t kh u may m c đĩng vai trị quan tr ng. V i phương châm “xu t kh u b ng m i giá” ch sau kho ng 30 năm t 1961 đ n 1990 đã tăng trư ng v i t c đ bình quân 28%/năm, đ n năm 1992 kim ng ch xu t kh u đã chi m 30% GDP. ð i v i Singapore, cĩ th nĩi Singapore là nư c th c hi n chi n lư c hư ng v xu t kh u r t s m t gi a nh ng năm 1960. Singapore là m t qu c đ o v i diên tích r t nh trên 600 km 2, dân s kho ng 3 tri u ngư i nên th trư ng n i đ a cĩ th nĩi là r t h n h p. Vì v y, Chính ph nư c này đã xác đ nh l y xu t kh u làm chi n lư c đ phát tri n đ t nư c, đ i v i d t may Singapore đã xây dưng m ng lư i tiêu th r ng kh p trên th gi i. ð i v i Malaixia, cũng gi ng như Trung Qu c, Malaixia xây d ng nhi u các khu v c m u d ch t do, các doanh nghi p s n xu t kinh doanh trong khu v c này đư c hư ng nhi u các l i th v cơ s h t ng, các ưu đãi v th , th t c h i quan. V i m c đích thu hút v n đ u tư nư c ngồi và đ y m nh xu t kh u.
