Luận văn Phát triển dạy học tích hợp trong môn Công nghệ 10 ở trường Trung học phổ thông tại thành phố Hồ Chí Minh (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Phát triển dạy học tích hợp trong môn Công nghệ 10 ở trường Trung học phổ thông tại thành phố Hồ Chí Minh (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ ÐINH THỊ THU PHƯƠNG PHÁT TRIỂN DẠY HỌC TÍCH HỢP TRONG MÔN CÔNG NGHỆ 10 Ở TRUỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC – 601401 S K C0 0 4 6 3 7 Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10/2015
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐINH THỊ THU PHƯƠNG PHÁT TRIỂN DẠY HỌC TÍCH HỢP TRONG MÔN CÔNG NGHỆ 10 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC - 601401 Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2015
3. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐINH THỊ THU PHƯƠNG PHÁT TRIỂN DẠY HỌC TÍCH HỢP TRONG MÔN CÔNG NGHỆ 10 Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC – 601401 Hướng dẫn khoa học: TS NGUYỄN TIẾN DŨNG Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2015
4. LÝ LỊCH KHOA HỌC I. LÝ LỊCH SƠ LƯỢC Họ & tên: Đinh Thị Thu Phương Giới tính: Nữ Ngày, tháng, năm sinh: 29/01/1981 Nơi sinh: Tp. Hồ Chí Minh Quê quán: Tp. Hồ Chí Minh Dân tộc: Kinh Địa chỉ: 22A, Đường 14, Khu phố 6, Phường Bình Trưng Tây, Quận 2, Tp.HCM Điện thoại cơ quan: Điện thoại: 0909264374 E-mail: thuphuong.81@gmail.com II. QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO Đại học: Hệ đào tạo: Tại chức Thời gian đào tạo từ 10/2005 đến 09/2007 Nơi học: Đại học sư phạm kỹ thuật Tp. HCM Ngành học: Sư phạm kỹ thuật nông nghiệp Tên môn thi tốt nghiệp: Phương pháp giảng dạy Kỹ thuật nông nghiệp và Trồng trọt – Chăn nuôi Ngày & nơi thi tốt nghiệp: Khoa kỹ thuật – Cao đẳng sư phạm Tp.HCM III. QUÁ TRÌNH CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN KỂ TỪ KHI TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Thời gian Nơi công tác Công việc đảm nhiệm Từ 09/2007 đến nay Trường Trung học Thực Giảng dạy môn Công Nghệ 10 hành Sài Gòn i
5. LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 17 tháng 10 năm 2015 (Ký tên và ghi rõ họ tên) Đinh Thị Thu Phương ii
6. LỜI CÁM ƠN Trong thời gian tham gia lớp cao học Giáo dục học khóa 13B từ năm 2013 – 2015, tôi nhận thấy mình đã có những bước phát triển trong nhận thức và phương pháp nghiên cứu khoa học một cách rõ rệt. Để đạt được thành quả này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ của các cấp lãnh đạo nhà trường, thẩy cô, bạn học và nhiều đồng nghiệp. Tôi xin được gửi lòng biết ơn chân thành tới thầy hướng dẫn, người đã tận tình chỉ bảo và định hướng cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi chân thành cám ơn Ban giám hiệu, Phòng đào tạo au đại học và Viện sư phạm kỹ thuật trường Đại học sư phạm kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành khóa học. Tôi cũng xin gửi lời cám ơn sâu sắc đến quý thầy cô, những người đã tham gia giảng dạy lớp cao học Giáo dục học khóa 13B, đã truyền đạt cho tôi những kinh nghiệm quý báu để tôi có nguồn động lực quyết tâm theo đuổi sự nghiệp giáo dục. Xin cám ơn Ban giám hiệu và các thầy cô giáo cùng các bạn đồng nghiệp ở các trường dạy thực nghiệm sư phạm đã tạo điều kiện và nhiệt tình đóng góp ý kiến giúp đỡ tôi trong quá trình thực nghiệm và hoàn thành khóa học. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 17 tháng 10 năm 2015 Người nghiên cứu Đinh Thị Thu Phương iii
7. TÓM TẮT LUẬN VĂN Môn Công Nghệ 10 được đưa vào giảng dạy trong chương trình giáo dục phổ thông từ năm 2006. Nội dung môn học có liên quan tới nhiều ngành nghề trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp và cả kinh doanh. Thực tiễn giảng dạy môn học này đã bộc lộ một số hạn chế. Giáo viên chủ yếu cung cấp lượng kiến thức nhiều với nội dung dàn trải. Học sinh không cảm thấy hứng thú khi học môn Công Nghệ 10. Chính vì thế tác giả quyết định tiến hành nghiên cứu đề tài “Phát triển dạy học tích hợp trong môn Công Nghệ 10 ở trường trung học phổ thông tại thành phố Hồ Chí Minh”. Đề tài được tiến hành thông qua các hoạt động: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về dạy học tích hợp. - Khảo sát thực trạng vận dụng dạy học tích hợp các kiến thức trong môn Công Nghệ 10. - Tham gia thực nghiệm sư phạm tại trường THPT. Kết quả đạt được rất khả quan: - Học sinh tích cực tham gia các hoạt động học tập và tự giác chuẩn bị bài học trước khi đến lớp. - Học sinh vận dụng được kiến thức đã học vào giải quyết các nhiệm vụ học tập gần với thực tiễn cuộc sống. - Kết quả học tập qua các bài kiểm tra được nâng lên đáng kể. Qua kết quả thực nghiệm, cho thấy các giải pháp đề xuất trong đề tài đã đáp ứng được mục tiêu về chất lượng giảng dạy môn Công Nghệ 10 theo hướng dạy học tích hợp ở trường THPT tại Tp.HCM. Người nghiên cứu đề tài Đinh Thị Thu Phương iv
8. ABSTRACT The Technology grade 10 subject has been applied to educational programs in 2006. Subject content related to professions in the fields of agriculture, forestry and fisheries and the business. The current teaching of this subject has revealed some limitations. Teacher provide theory extensively. Learners don’t feel the excitement when learning Technology grade 10 subject. Therefore, the author decided to conduct the research topic “Developing integrated teaching in Technology grade 10 subject in high school at Ho Chi Minh city”. This study was conducted through the following activities: - Research theory of integrated teaching. - Research the situation applying integrated teaching in Technology grade 10 subject. - Attend teaching experiment in high school. The results achieved very positive: - Learners actively engaged in learning in the classroom and self preparing lessons before coming to class. - Learners could apply knowledge more well to solve the learning tasks same reality life. - Learning outcomes of learners have been significantly improved. Through experimental results, show that the solutions proposed in the thesis has met the requirements for quality teaching Technology subject grade 10 towards integrated teaching in high school at Ho Chi Minh city. The author Đinh Thị Thu Phương v
9. MỤC LỤC LÝ LỊCH KHOA HỌC i LỜI CAM ĐOAN ii LỜI CÁM ƠN iii TÓM TẮT LUẬN VĂN iv ABSTRACT v MỤC LỤC vi DANH SÁCH CÁC BẢNG ix DANH SÁCH CÁC HÌNH x DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT xi MỞ ĐẦU 1 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục tiêu nghiên cứu 3 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3 4. Giả thuyết khoa học 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 3 6. Giới hạn đề tài 4 7. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4 8. Kế hoạch nghiên cứu 5 NỘI DUNG 6 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG 6 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu 6 1.1.1. Trên thế giới 6 1.1.2. Ở Việt Nam 9 1.2. Một số khái niệm liên quan 13 1.2.1. Tích hợp 13 1.2.2. Dạy học tích hợp 14 vi
10. 1.2.3. Phát triển dạy học tích hợp 15 1.3. Quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục trung học và định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 15 1.3.1. Quan điểm chỉ đạo đổi mới giáo dục trung học 15 1.3.2. Định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 16 1.4. Lí do phải thực hiện dạy học tích hợp 17 1.5. Tích hợp trong dạy học 17 1.5.1. Nguyên tắc tích hợp trong giảng dạy 17 1.5.2. Các quan điểm tích hợp trong giáo dục phổ thông hiện nay 18 1.5.2.1. Tích hợp về nội dung 18 1.5.2.2. Tích hợp về phương pháp 21 1.5.2.3. Tích hợp về kiểm tra, đánh giá 24 1.5.3. Các hình thức tổ chức DHTH 28 1.5.4. Thuận lợi và khó khăn khi dạy học tích hợp 29 1.6. Đặc điểm tâm lí của học sinh trung học phổ thông 31 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 33 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN DẠY HỌC TÍCH HỢP TRONG MÔN CÔNG NGHỆ 10 34 2.1. Tổng quan về môn Công Nghệ 10 34 2.1.1. Mục tiêu chương trình môn Công Nghệ 10 34 2.1.2. Nội dung chương trình môn Công Nghệ 10 35 2.1.3. Nhiệm vụ của môn Công Nghệ 10 35 2.2. Thực trạng hoạt động dạy và học môn Công Nghệ 10 ở trường THPT . 37 2.2.1. Mục đích và phương pháp khảo sát 37 2.2.2. Thực trạng hoạt động giảng dạy của giáo viên 38 2.2.3. Thực trạng hoạt động học tập của học sinh 43 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 47 CHƯƠNG 3: PHÁT TRIỂN DẠY HỌC TÍCH HỢP MÔN CÔNG NGHỆ 10 49 vii
11. 3.1. Các điều kiện cơ bản để tổ chức dạy học tích hợp trong môn Công Nghệ 10 ở trường THPT 49 3.1.1. Về nội dung môn học 49 3.1.2. Về phương pháp dạy học 51 3.1.3. Cơ sở vật chất và phương tiện dạy học 52 3.1.4. Về kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học 53 3.2. Tổ chức dạy học tích hợp môn Công Nghệ 10 53 3.2.1. Xác định chuyên đề dạy học tích hợp và mức độ cần đạt theo mục tiêu của chuyên đề 53 3.2.2. Xây dựng nội dung và thời lượng của chuyên đề dạy tích hợp 63 3.2.3. Lựa chọn phương pháp học tích hợp và phương tiện dạy học 64 3.2.4. Thiết kế hoạt động trong tiến trình dạy học tích hợp 65 3.2.5. Kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học tích hợp 66 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 68 CHƯƠNG 4: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 69 4.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm 69 4.2. Đối tượng và phương pháp thực nghiệm 69 4.3. Nội dung thực nghiệm 70 4.4. Kết quả thực nghiệm 71 4.4.1. Kết quả khảo sát ý kiến của lớp thực nghiệm 71 4.4.2. Kết quả của các bài kiểm tra 74 4.4.3. Nhận xét về kết quả thực nghiệm sư phạm 81 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 83 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 84 1. Kết luận 84 2. Kiến nghị 85 3. Hướng phát triển tiếp theo của đề tài 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO 87 PHỤ LỤC 90 viii
12. DANH SÁCH CÁC BẢNG Bảng 1.1: Mô tả mức độ yêu cầu cần đạt của một số loại câu hỏi, bài tập. 26 Bảng 2.1: Danh sách các trường tổ chức khảo sát . 38 Bảng 2.2: Những khó khăn của GV khi giảng dạy 39 Bảng 2.3: Mức độ tích cực và hứng thú học tập của học sinh 40 Bảng 2.4: Tình hình vận dụng dạy học tích hợp cho giáo viên . 40 Bảng 2.5: Phương pháp dạy học của giáo viên và mức độ vận dụng kiến thức của học sinh 42 Bảng 2.6: Mức độ hứng thú và tích cực học tập của học sinh 43 Bảng 2.7: Cách thức học tập của học sinh 44 Bảng 2.8: Mức độ vận dụng kiến thức của học sinh và trách nhiệm giảng dạy của giáo viên 45 Bảng 3.1: Các nội dung có thể tích hợp trong bài giảng môn Công Nghệ 10. 49 Bảng 3.2: Xác định chuyên đề dạy học và mức độ cần đạt theo mục tiêu chuyên đề 54 Bảng 4.1: Tích cực và tự lực học tập của học sinh 72 Bảng 4.2: Mức độ vận dụng tích hợp kiến thức và sự tiến bộ của học sinh 73 Bảng 4.3: Trách nhiệm của giáo viên và mức độ hứng thú của học sinh . 74 Bảng 4.4: Kết quả bài kiểm tra lần 1 75 Bảng 4.5: Phân phối tần suất kết quả bài kiểm tra lần 1 76 Bảng 4.6: Kết quả bài kiểm tra lần 2 78 Bảng 4.7: Phân phối tần suất kết quả bài kiểm tra lần 2 79 ix
13. DANH SÁCH CÁC HÌNH Hình 1.1: Thang mức độ tích hợp trong dạy học . 18 Hình 1.2: Tích hợp nội dung theo kiểu đa môn 19 Hình 1.3: Tích hợp nội dung theo kiểu liên môn 20 Hình 1.4: Tích hợp nội dung theo kiểu xuyên môn 21 Biểu đồ 4.1: Phân bố tần suất điểm kiểm tra bài số 1 77 Biểu đồ 4.2: Phân bố tần suất điểm kiểm tra bài số 2 80 x
14. DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT THPT Trung học phổ thông Tp.HCM Thành phố Hồ Chí Minh GV Giáo viên HS Học sinh DHTH Dạy học tích hợp SGK Sách giáo khoa TN Thực nghiệm ĐC Đối chứng TNSP Thực nghiệm sư phạm xi
15. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Xuất phát từ những đòi hỏi của thực tiễn Môn Công Nghệ 10 được thực hiện thí điểm từ năm 2002 và được áp dụng đại trà từ năm 2006. Nội dung môn Công Nghệ 10 có liên quan tới nhiều ngành nghề trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp và cả kinh doanh, dạy học phải gắn liền với các hoạt động thống nhất giữa giáo dục phổ thông và giáo dục nghề nghiệp. Trong quá trình giảng dạy, các giáo viên luôn muốn học sinh nắm tất cả kiến thức trong từng bài học với thời lượng theo số tiết quy định, mong muốn này là không sai, tuy nhiên điều này đã tạo áp lực học tập không nhỏ đối với học sinh. Các em luôn ở vào tư thế bị động trong tìm hiểu tri thức, khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống hạn chế. Cùng với sự phát triển nhanh chóng của khoa học ở thế kỉ XX, kiến thức nhân loại ngày càng nhiều, nguồn thông tin hàng ngày luôn đổi mới và gia tăng, mọi tình huống xảy ra trong cuộc sống bao giờ cũng là tình huống tích hợp, không thể giải quyết một vấn đề mà lại không sử dụng tổng hợp và phối hợp kinh nghiệm, kiến thức đa ngành của nhiều lĩnh vực khác nhau. Vì vậy giáo dục trong nhà trường càng ý nghĩa nhiều hơn khi có những điều chỉnh kịp thời nhằm giúp học sinh trang bị những kiến thức cơ bản, những kĩ năng và năng lực tư duy cần thiết để biết linh hoạt liên kết các tri thức, các kĩ năng ấy vào việc giải quyết các tình huống trong cuộc sống. Trong giáo dục, tích hợp các đối tượng giảng dạy, học tập trong cùng một kế hoạch hoạt động có thể đảm bảo sự thống nhất, trọn vẹn của hệ thống dạy học nhằm đạt mục tiêu dạy học tốt nhất. Dạy học tích hợp là quá trình dạy học mà từ đó các nội dung, hoạt động dạy kiến thức, kĩ năng, thái độ đuợc tích hợp với nhau trong cùng một nội dung và hoạt động dạy học để hình thành và phát triển năng lực thực 1
16. hiện hoạt động cho người học, tạo ra mối liên kết giữa các môn học và tri thức, giúp học sinh phát triển tư duy sáng tạo và tính tích cực học tập. 1.2. Xuất phát từ yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo có nội dung: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực”. Ông Trần Văn Nịch, Phó Vụ trưởng Vụ giáo viên đã phát biểu: “Đổi mới phương pháp dạy học là tạo ra một quá trình học tập mới cho học sinh nhằm tạo ra cho họ thói quen trí tuệ, kỹ năng phân tích vấn đề, khả năng tiếp thu, diễn đạt, tổ chức, xử lí thông tin. Đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là phủ nhận hoàn toàn phương pháp giảng dạy cũ (phương pháp giảng dạy truyền thống) bởi vì phương pháp cũ có ưu điểm rất lớn mà không ai có thể phủ nhận được đó là phát huy rất tốt trí nhớ của người học. Đổi mới phương pháp giảng dạy không phải là tạo ra một phương pháp giảng dạy hoàn toàn mới khác biệt với cái cũ, để loại trừ cái cũ. Nói như vậy, phát triển phương pháp giảng dạy mới không có nghĩa là dung hòa các phương pháp dạy học đã có để làm khác hay tương tự các phương pháp đã có mà phải có một phương pháp thực sự làm thay đổi được căn bản thói quen dạy và học đang sử dụng hiện nay”. Với mục tiêu phát triển năng lực người học, rèn luyện cho học sinh biết cách vận dụng kiến thức nhằm giải quyết các vấn đề trong học tập và thực tiễn, nhiều biện pháp đã được nghiên cứu, thực hiện như: cải cách SGK, cải tiến trang thiết bị, đồ dùng dạy học, đổi mới phương pháp dạy học . Trong đó, DHTH là một định hướng quan trọng, được Bộ giáo dục và đào tạo coi là quan điểm chỉ đạo thực hiện chương trình giáo dục phổ thông, đây cũng là phương hướng xây dựng chương trình, SGK giáo dục phổ thông mới mà Chính phủ đang triển khai. 2
17. Hiện nay, mặc dù đã có những định hướng cơ bản như trên nhưng việc thực hiện DHTH ở cấp THPH nói chung và trong giảng dạy bộ môn Công Nghệ 10 nói riêng còn nhiều khó khăn. Giáo viên vẫn chủ yếu lệ thuộc vào tiến trình các bài học được trình bày trong SGK, chưa chủ động thiết kế xây dựng bài giảng áp dụng các hình thức tổ chức và phương pháp dạy học tiến tiến, trong đó yêu cầu học sinh vận dụng tổng hợp kiến thức, kỹ năng vào giải quyết các vấn đề của cuộc sống. Xuất phát từ các lí do trên đã thúc đẩy người nghiên cứu tiến hành thực hiện đề tài: “Phát triển dạy học tích hợp trong môn Công Nghệ 10 ở trường trung học phổ thông tại Thành phố Hồ Chí Minh”. Người nghiên cứu cũng hi vọng luận văn sẽ là tài liệu tham khảo có ích cho giáo viên dạy Công Nghệ 10 và những ai quan tâm đến dạy học tích hợp trong công tác giáo dục hiện nay. 2. Mục tiêu nghiên cứu Phát triển dạy học tích hợp trong môn Công Nghệ 10 nhằm tạo động cơ, hứng thú học tập và tăng năng lực vận dụng kiến thức giải quyết các vấn đề gần với thực tiễn cuộc sống của học sinh. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: quá trình dạy học tích hợp trong môn Công Nghệ 10. - Khách thể nghiên cứu: hoạt động dạy và học theo hướng tích hợp của giáo viên và học sinh trong môn Công Nghệ 10. 4. Giả thuyết khoa học Nếu thực hiện quy trình dạy học tích hợp trong môn Công Nghệ 10 như người nghiên cứu đã đề xuất thì sẽ làm HS tăng hứng thú học tập môn học, tăng năng lực giải quyết vấn đề, tình huống phức hợp, góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu lý luận về dạy học tích hợp. - Khảo sát thực trạng hoạt động dạy học trong môn Công Nghệ 10 tại trường THPT. - Xây dựng quy trình dạy học tích hợp trong môn Công Nghệ 10. 3
18. - Thực nghiệm sư phạm và đánh giá giả thuyết đã đề xuất. 6. Giới hạn đề tài Do thời gian có hạn nên đề tài tập trung nghiên cứu DHTH thông qua bài giảng trên lớp môn Công Nghệ 10 và tiến hành thực nghiệm sư phạm trên hai bài giảng tại hai trường THPT trong Tp.HCM. 7. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận: - Tổng hợp nghiên cứu các tài liệu trên sách, báo, tạp chí giáo dục, luận văn, internet để xây dựng cơ sở lí luận của đề tài. - Nghiên cứu chương trình Công Nghệ 10 để xác định nội dung tích hợp trong bài giảng và các tài liệu có liên quan có thể dùng tích hợp vào bài giảng Công Nghệ 10. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp khảo sát bằng bảng hỏi - Khảo sát ý kiến của giáo viên và học sinh về hoạt động dạy học trong môn Công Nghệ 10 tại các trường THPT nhằm tìm hiểu thực trạng dạy học môn Công Nghệ 10. - Khảo sát kết quả thực nghiệm sư phạm đối với việc phát triển DHTH trong môn Công Nghệ 10. 7.2.2. Phương pháp trao đổi, quan sát - Trao đổi với GV hướng dẫn trong quá trình thực hiện đề tài; tham khảo ý kiến đồng nghiệp khi tiến hành thực nghiệm sư phạm. - Thông qua hoạt động dự giờ quan sát, ghi chép và thu thập thông tin các hoạt động, phương pháp giảng dạy của giáo viên; đánh giá các hoạt động học tập và sự hứng thú của học sinh khi học. 7.2.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Triển khai và thực nghiệm sư phạm giúp người nghiên cứu xác định tính hiệu quả của các giả thuyết đã đề xuất. 7.3. Phương pháp thống kê toán học 4
19. Xử lí kết quả điều tra, khảo sát để đánh giá và kiểm chứng giả thuyết, cũng như đánh giá tính hiệu quả và khách quan của vấn đề nghiên cứu. 8. Kế hoạch nghiên cứu Để hoàn thành đề tài, người nghiên cứu tiến hành thực hiện qua các giai đoạn sau: - Giai đoạn 1: Thu thập tài liệu, nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài, hoàn thành đề cương nghiên cứu. - Giai đoạn 2: Viết cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài. - Giai đoạn 3: Phân tích nội dung SGK môn Công Nghệ 10, xây dựng chuyên đề dạy học tích hợp. - Giai đoạn 4: Thực nghiệm chuyên đề dạy học tích hợp và phân tích kết quả điều tra, khảo sát về các hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh. - Giai đoạn 5: So sánh kết quả học tập của mẫu đối chứng với mẫu thực nghiệm, rút ra kết luận về giả thuyết nghiên cứu. - Giai đoạn 6: Viết và hoàn chỉnh luận văn. 5
20. NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC TÍCH HỢP CHO HỌC SINH PHỔ THÔNG 1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Trên thế giới Từ thế kỷ XV đến thế kỷ XIX, các môn khoa học nghiên cứu trên một đối tượng cụ thể, một lĩnh vực cụ thể của thế giới tự nhiên, xã hội và tư duy. Sang thế kỷ XX đã xuất hiện những khoa học liên ngành, hình thành nên những lĩnh vực mới như Hóa – Sinh, Lí – Sinh, Công nghệ - Sinh học. Điều này phù hợp với bản chất của thế giới vốn bao gồm nhiều mối quan hệ đan xen, tác động lẫn nhau. Trong xu thế đó, một môn khoa học không thể phát triển độc lập mà cần phải có sự kết nối với các khoa học khác, các khoa học phải phối hợp với nhau để cùng phát triển và phục vụ con người. Cách tiếp cận tích hợp trong xây dựng chương trình giáo dục bắt đầu được đề cao ở Mỹ, Anh, Nga, Đức, Pháp từ những năm 1960, ban đầu được áp dụng ở các trường trung học nghề, cao đẳng, đại học, dần dần, chương trình tích hợp được chuyển xuống các bậc học thấp hơn. Nhiều hội nghị quốc tế đã được tổ chức để bàn luận, đúc kết kinh nghiệm, đề xuất phương hướng mới nhằm mục đích nâng cao chất lượng dạy học, đào tạo ra đội ngũ lao động đáp ứng được các yêu cầu của xã hội hiện tại và tương lai. Tháng 9/1968, “Hội nghị tích hợp về việc giảng dạy các khoa học” đã được Hội đồng Liên quốc gia về giảng dạy khoa học đã tổ chức tại Varna (Bungari) [12, tr.8], hội nghị nêu ra hai vấn đề là vì sao phải dạy học tích hợp và tích hợp các khoa học là gì. Theo đó, dạy học tích hợp xuất phát từ quan niệm về quá trình học tập hình thành ở học sinh những năng lực ở trình độ cao, đáp ứng yêu cầu của xã hội. 6
21. Quá trình dạy học tích hợp bao gồm những hoạt động tích hợp giúp học sinh biết cách phối hợp các kiến thức, kĩ năng và thao tác một cách có hệ thống. Tháng 4/1973, UNESCO tổ chức Hội nghị đào tạo giáo viên để DHTH các khoa học tại Maryland [12, tr.8], một trong những bài học cơ bản của giáo dục các khoa học là phải chỉ ra sự phụ thuộc lẫn nhau giữa hiểu biết và hành động. Dạy học tích hợp các khoa học nghĩa là phải chỉ ra cách thức chuyển từ nghiên cứu khoa học sang triển khai ứng dụng, làm cho các tri thức kĩ thuật - công nghệ trở thành một bộ phận quan trọng trong đời sống xã hội hiện đại. Rất tiếc là hiện nay trong giáo dục phổ thông người ta thường tách khoa học và công nghệ, coi trọng khoa học, xem nhẹ công nghệ. Hay nói khác đi, một cách gần gũi hơn đó là nền giáo dục của ta hiện nay còn coi trọng lý thuyết, xem nhẹ thực hành. Hội thảo quốc tế đón chào thế kỷ XXI có tên “Kết nối hệ thống tri thức trong một thế giới học tập” với sự tham gia của gần 400 nhà giáo dục thuộc 18 quốc gia được tổ chức từ ngày 6 - 8/12/2000 tại Manila (Philippines) [14], một trong những nội dung chính được bàn luận sôi nổi tại hội thảo này là những con đường và cách thức kết nối hệ thống tri thức hướng vào người học trong thời đại thông tin. Muốn đáp ứng được nhu cầu kết nối hệ thống tri thức trong một thế giới học tập, đòi hỏi tư duy liên hội được thiết kế ngay trong nội dung, phương tiện nghiên cứu và phương pháp giảng dạy. Như thế, khi đứng trước nhu cầu giải quyết mâu thuẫn kiến thức của tình huống học tập, người học không chỉ giải quyết theo hướng trực tuyến hay nội suy mà có thể còn giải quyết bằng cách ứng dụng một cách linh hoạt khả năng liên hội kiến thức. Trên thế giới đã có nhiều nhà nghiên cứu giáo dục nghiên cứu về quan điểm tích hợp, tiêu biểu là Xavier Rogiers. Theo ông [17, tr.73], lý thuyết tích hợp được ứng dụng vào giáo dục và trở thành một quan điểm lý luận dạy học phổ biến trên thế giới hiện nay, trong đó toàn thể các quá trình học tập góp phần hình thành ở học sinh những năng lực rõ ràng, có dự tính trước những điều cần thiết cho học sinh, nhằm phục vụ cho các quá trình học tập tương lai hoặc nhằm hoà nhập học sinh vào cuộc sống lao động. Chương trình giáo dục tích hợp được xây dựng dựa trên quan 7
22. S K L 0 0 2 1 5 4