Luận văn Một số giải pháp nhằm phát triển đào tạo nghề ở tỉnh Gia Lai giai đoạn 2005-2010 (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Một số giải pháp nhằm phát triển đào tạo nghề ở tỉnh Gia Lai giai đoạn 2005-2010 (Phần 1)

1. S K C 0 0 0 3 3 4
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH  LUẬN VĂN THẠC SĨ NGUYỄN TẤN THÀNH MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN ĐÀO TẠO NGHỀ Ở TỈNH GIA LAI GIAI ĐOẠN 2005-2010 CHUYÊN NGÀNH : GIÁO DỤC HỌC MÃ SỐ NGÀNH : 60 14 01 TP. HỒ CHÍ MINH - 2005
3. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH  LUẬN VĂN THẠC SĨ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN ĐÀO TẠO NGHỀ Ở TỈNH GIA LAI GIAI ĐOẠN 2005-2010 Chuyên ngành : GIÁO DỤC HỌC Mã số ngành : 60 14 01 Người hướng dẫn: PGS-TS. LÊ SƠN Người thực hiện : NGUYỄN TẤN THÀNH TP. HỒ CHÍ MINH - năm 2005 2
4. LỜI CẢM ƠN Tác giả xin chân thành cảm ơn: ● Ban Giám Hiệu Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh ● Phịng Quản lý khoa học - Quan hệ quốc tế và Sau đại học Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh ● Khoa Sư phạm kỹ thuật Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật TP Hồ Chí Minh ● PGS-TS. Lê Sơn – Nhà giáo ưu tú - Nguyên Viện trưởng Viện Giáo Dục Học - Viện KH-GD ● Quý Thầy, Cơ Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh ● Ban Giám Đốc Sở LĐ-TB&XH tỉnh Gia lai, Ban Giám Hiệu Trường dạy nghề Gia lai ● Các Bạn đồng nghiệp, các Bạn học cùng lớp Cao học và các Thân hữu Đã tận tình dạy dỗ, giúp đỡ, cổ vũ và tạo điều kiện cho tơi trong thời gian học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp. Tp. Hồ Chí Minh, tháng 8 năm 2005 Nguyễn Tấn Thành i
5. TĨM TẮT Trong thời kỳ đẩy mạnh CNH - HĐH nhu cầu lao động kỹ thuật địi hỏi ngày càng cao cho các khu cơng nghiệp, các ngành kinh tế mũi nhọn cũng như khu vực kinh tế nơng thơn. Do vậy yêu cầu mỗi ngành, mỗi địa phương phải luơn quan tâm đến chiến lược đào tạo, đặc biệt là những tỉnh cĩ xuất phát điểm nền kinh tế thấp và nguồn lao động kỹ thuật cịn kém như Gia lai. Hiện tại mạng lưới dạy nghề của tỉnh chưa đồng bộ, tập trung chủ yếu ở thành phố và thị xã, các cơ sở dạy nghề cịn ít phần lớn là dạy nghề ngắn hạn và nơng thơn, năng lực đào tạo cũng như các điều kiện cho cơng tác bảo đảm cịn nhiều hạn chế. Trong phạm vi của một luận văn tốt nghiệp đề tài này chỉ tập trung vào ba vấn đề chính sau: Thứ nhất là, nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề đào tạo lao động kỹ thuật và đào tạo nghề nhằm thống nhất quan điểm và phương thúc trong chỉ đạo, điều hành và thực hiện quá trình đào tạo nghề ở tỉnh. Thứ hai là, bám sát thực trạng và quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội để phát triển đào tạo nghề một cách phù hợp với điều kiện của tỉnh. Thứ ba là, đề xuất các giải pháp nhằm phát triển đào tạo nghề giai đoạn 2005 - 2010 , trong đĩ tập trung lưu ý vào những giải pháp cơ bản sau: Phát triển đào tạo nghề cần đặt trong nhiệm vụ phát triển nhân lực của tỉnh. Gắn sự nghiệp đào tạo nghề với thực tiễn phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Tập trung đẩy mạnh xã hội hố trong đào tạo nghề , đồng thời với việc hồn thiện và nâng cao năng lực trên cơ sở khơng ngừng nâng cao chất lượng của hệ thống dạy nghề. Việc thực hiện các giải pháp cần phải được tiến hành đồng bộ, liên tục và địi hỏi phải kiên trì của nhiều cấp nhiều ngành cũng như của tồn xã hội, đặc biệt cần cĩ sự thống nhất cao về quan điểm trong chỉ đạo, điều hành của các cấp. Các giải pháp đề xuất trong luận văn cĩ thể là những con đường nhằm định hướng để phát triển cơng tác đào tạo nghề, hy vọng rằng dạy nghề Gia lai sẽ khởi sắc trong thời gian đến. ii
6. SUMMARY In the period of promoting the industrialization modernization, the technical labor requirements are requiret, more and more for the industrial zones the main economie branches as well as the countryside economy. Therefore, it asks for every occupation and location has to pay attention to the training statregic, especially the provinces with the starting point of the low econmy and the poor techical labor sources such as Gia Lai. At present, the province's career - training networt has not been synchronous, mainly in the cities and the towns, these are still a few carees - training centers, wich mainly and the instant and local carecrs, the trainer's ability and the training condition are still limited. In the doman of the graduating essay, this topic only focuses on the three principal solutions follwing: First, to do research of the reason able and practical basic of training the technical labor and occupation aiming to unite theo pnion and the way for leading, managing and performing the carees - training process in the province. Second, to observe the situation and plan the social econmic development in order to develop the carees - training suitable to our local condition. Third, to propose the solutions aiming to evolve the eareer - training forn 2005 to 2010, in which to concentrate on the basic soleetions follwing: To develop the career training need to put into the task of manpower development of the province. To associate the career - training job with the practice of the social - economie evolvement of the local. To concentrate on strengthening the socialzation in the career - training at the time with completing and raising the ability based on going on raising the quality of career - training system. The implement of the solutions need to be done at the same time, continually and required to have the patience of many classes, branches as well as the whole society, and operation of the classes. The solutions which is mentioned in the essay may be the ways to aim to develop the career - training task we hope that the Gia Lai career - training task will start in the near future. iii
7. BẢNG CÁC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Ý nghĩa CNKT Cơng nhân kỹ thuật CNH – HĐH Cơng nghiệp hố - Hiện đại hố CĐ Cao đẳng CSVC Cơ sở vật chất ĐH Đại học GDP (Gross Domestic Product) Tổng sản phẩm xã hội GD-ĐT Giáo dục-Đào tạo KT-XH Kinh tế - xã hội LĐ-TB&XH Lao động -Thương binh & Xã hội PTNNL Phát triển nguồn nhân lực PPDH Phưong pháp dạy học THCN Trung học chuyên nghiệp THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thơng UNDP Chương trình phát triển LHQ. iv
8. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: So sánh sự khác biệt về quá trình dạy học 14 Bảng 2.1: Tổng hợp các giai đoạn phát triển 19 Bảng 2.2: Cơng suất và điện năng của 3 dịng sơng lớn ở Gia lai 25 Bảng 2.3: Qui hoạch các khu và cụm cơng nghiệp 26 Bảng 2.4: Diện tích, dân số và mật độ dân số 28 Bảng 2.5: Lực lượng lao động phân theo giới tính và khu vực 29 Bảng 2.6: Lực lượng lao động theo nhĩm tuổi 29 Bảng 2.7: Trình độ văn hố của nguồn nhân lực 30 Bảng 2.8: Lực lượng lao động phân theo trình độ chuyên mơn 31 Bảng 2.9: Số lượng học sinh - Sinh viên của Tỉnh 32 Bảng 2.10: Số lượng đào tạo các hệ từ năm 2003 – 2005 35 Bảng 2.11: Số lượng đào tạo nghề dài hạn từ năm 2000 – 2004 37 Bảng 2.12: Số lượng đào tạo nghề ngắn hạn từ năm 2000 – 2004 38 Bảng 2.13: Kết quả tốt nghiệp của học sinh trường dạy nghề Gia lai 41 Bảng 3.1: Các phương án chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh Gia lai 50 Bảng 3.2: Các phương án dự báo phát triển của tỉnh Gia lai 51 Bảng 3.3: Dân số và lao động năm 2000 – 2003 52 Bảng 3.4 : Tốc độ tăng lao động và tốc độ tăng sản lượng giai đoạn 2000 – 2003 . 53 Bảng 3.5: Kết quả dự báo nhu cầu lao động năm 2005 & 2010 54 Bảng 3.6: Dự báo nhu cầu lao động hàng năm từ 2005 – 2010 54 Bảng 3.7: Dự báo số lượng qua đào tạo hàng năm đến 2010 54 Bảng 3.8: So sánh tỉ lệ lao động qua đào tạo của tỉnh Gia lai với một số địa phương và cả nước 55 Bảng 3.9: Dự báo nhu cầu lao động qua đào tạo và đào tạo lại 55 Bảng 3.10: Dự kiến cơ cấu đào tạo các trình độ 56 Bảng 3.11: Dự báo số lượng qua đào tạo 56 Bảng 3.12: Cơ cấu lao động đối với các ngành của tỉnh 57 Bảng 3.13: Nhu cầu đào tạo lao động dự kiến dến năm 2010 59 Bảng 3.14: Dự áo số lượng loại hình trong đào tạo nghề 60 Bảng 3.15: Nhu cầu giáo viên đến 2010 61 v
9. HÌNH VẼ MINH HOẠ Hình 1: Mơ hình tổng quát về đào tạo nghề 10 Hình 2: Sơ đồ tam giác mục tiêu đào tạo 13 Hình 3: Cấu trúc mơ hình nhân cách nghề nghiệp 16 Hình 4: Biểu đồ đào tạo nghề các hệ trong năm 2004 và 2005 39 Hình 5: Biểu đồ dự báo số lượng các bậc đào tạo nghề đến 2010 57 vi
10. MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN i TĨM TẮT ii Phát triển đào tạo nghề cần đặt trong nhiệm vụ phát triển nhân lực của tỉnh. ii Gắn sự nghiệp đào tạo nghề với thực tiễn phát triển kinh tế xã hội của địa phương. ii Tập trung đẩy mạnh xã hội hố trong đào tạo nghề , đồng thời với việc hồn thiện và nâng cao năng lực trên cơ sở khơng ngừng nâng cao chất lượng của hệ thống dạy nghề. ii To develop the career training need to put into the task of manpower development of the province. iii To associate the career - training job with the practice of the social - economie evolvement of the local. iii To concentrate on strengthening the socialzation in the career - training at the time with completing and raising the ability based on going on raising the quality of career - training system. iii BẢNG CÁC TỪ VIẾT TẮT iv DANH MỤC CÁC BẢNG v MỤC LỤC vii TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC vii
11. MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 1. Lý do chọn đề tài: 1 2. Mục tiêu đề tài: 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu: 2 4. Giới hạn nghiên cứu: 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu: 2 6. Phương pháp nghiên cứu: 2 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 4 1.1. Quan điểm chỉ đạo phát triển lao động kỹ thuật ở Việt Nam đáp ứng yêu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động 4 1.2. Nhu cầu cấp bách của xã hội trong tiến trình CNH – HĐH 5 1.2.1. Về chuyển dịch cơ cấu lao động: 5 1.2.2. Định hướng điều chỉnh cơ cấu đào tạo và đào tạo lao động kỹ thuật gắn với chuyển dịch cơ cấu lao động 6 1.3. Phát triển nguồn nhân lực và phát triển Giáo dục – Đào tạo. 7 1.3.1.Quan niệm về phát triển nguồn nhân lực. 7 1.3.2. Những xu thế đặc trưng của nền giáo dục nước ta đến năm 2020. 9 1.4. Những vấn đề về giáo dục nghề nghiệp 9 1.4.1. Mơ hình tổng thể về giáo dục và đào tạo nghề 9 1.4.2. Các hình thức giáo dục nghề nghiệp ở Việt Nam. 11 1.5. Các quan điểm lý luận giáo dục hiện đại. 12 1.5.1. Các quan niệm 12 1.5.2. Mơ hình nhân cách nghề nghiệp 14 Chương 2: THỰC TRẠNG ĐÀO TẠO NGHỀ TRONG TÌNH HÌNH PHÁT TRIỀN KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA TỈNH GIA LAI 17 2.1. Đặc điểm chung và tình hình phát triển KT-XH của tỉnh Gia Lai. 17 2.1.1.Vị trí địa lý: 17 2.1.2. Địa hình: 17 2.1.3.Về khí hậu: 17 2.1.4.Về tài nguyên: 18 2.2. Phương hướng phát triển chủ yếu của tỉnh đến năm 2010 : 18 2.2.1. Những thành tựu đạt được và tồn tại trong thời gian qua. 18 2.2.2. Phát triển nơng nghiệp: 21 2.2.3. Phát triển lâm nghiệp: 23 2.2.4. Phát triển cơng nghiệp: 24 2.2.5. Phát triển giáo dục - đào tạo 26 2.3. Tình hình nguồn nhân lực của tỉnh 28 2.3.1. Tình hình phát triển dân số 28 2.3.2. Lực lượng lao động theo giới tính và khu vực 29 2.3.3 Số lượng lao động theo nhĩm tuổi 29 2.3.4 Tình hình chất lượng lao động 30
12. 2.4. Thực trạng năng lực đào tạo nghề của tỉnh Gia lai 31 2.4.1 Tình hình học sinh - sinh viên của tỉnh Gia Lai 31 2.4.2. Tình hình đào tạo nghề trên địa bàn tỉnh 33 2.4.3. Kết quả đào tạo nghề trong năm 36 2.4.4 Đánh giá thực trạng năng lực đào tạo nghề của tỉnh Gia lai 39 2.4.5. Đánh giá chung về nguyên nhân của những thành tựu và tồn tại trong cơng tác đào tạo nghề của Tỉnh. 41 Chương 3: QUY HOẠCH ĐÀO TẠO NGHỀ ĐẾN NĂM 2010 VÀ CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN 44 3.1. Bối cảnh và những yếu tố tác động dến đào tạo nghề ở tỉnh Gia lai: 44 3.1.1 .Sự phát triển dân số: 44 3.1.2 Sự phát triển khoa học: 44 3.1.3 Tác động của yếu tố thị trường và mơi trường. 45 3.1.4 Tác động của yếu tố hội nhập: 45 3.1.5 Tác động của yếu tố cơng nghiệp hĩa - hiện đại hĩa: 46 3.1.6 Tác động của phát triển kinh tế - xã hội Tỉnh Gia lai đối với cơng tác đào tạo nghề. 46 3.2. Quan điểm và mục tiêu phát triển đào tạo nghề của tỉnh Gia lai 49 3.2.1 Một số quan điểm phát triển hệ thơng dạy nghề tỉnh 49 3.2.2 Mục tiêu: 49 3.3. Dự báo nhu cầu lao động 50 3.3.1. Căn cứ dự báo: 50 3.3.2. Dự báo 52 3.4. Quy hoạch hệ thống đào tạo nghề tỉnh Gia lai. 58 3.4.1. Trình độ đào tạo: 58 3.4.2. Quy mơ đào tạo: 59 3.4.3. Nhu cầu về cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên: 60 3.4.4. Quy hoạch mạng lưới cơ sở dạy nghề tỉnh Gia Lai. 62 3.5 Các giải pháp phát triển đào tạo nghề tỉnh Gia lai đến năm 2010. 66 3.5.1 Các giải pháp về cơ chế, chính sách dạy nghề 66 3.5.2 Các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề 70 3.5.3 Các giải pháp đẩy mạnh xã hội hĩa trong đào tạo nghề: 71 3.5.4 Các giải pháp hồn thiện và nâng cao năng lực của hệ thống dạy nghề tỉnh. 72 KẾT LUẬN 73 1. Kết luận 73 2. Kiến nghị 74 2.1. Đối với trung ương. 74 2.2. Đối với địa phương. 74 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
13. Luận văn Thạc sĩ Người hướng dẫn: PGS-TS. Lê Sơn MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Đất nước ta đang tiến hành sự nghiệp CNH-HĐH nhằm xây dựng đất nước giàu mạnh, hồ nhập cùng sự phát triển của các nước tiên tiến trong khu vực và thế giới. Mục tiêu đĩ sớm thực hiện được khi nguồn nhân lực được đào tạo và phát triển tốt, đáp ứng yêu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động theo hướng CNH-HĐH đất nước, đồng thời phù hợp với mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế của từng địa phương. Vì vậy N.Q Đại hội IX đã chỉ rõ: “ Tiếp tục đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp giảng dạy và phương thức đào tạo đội ngũ lao động cĩ chất lượng cao, đặt biệt là trong các ngành kinh tế, kỹ thuật mũi mhọn, cơng nghệ cao. Gắn việc hình thành các khu cơng nghiệp, khu cơng nghệ cao với hệ thống các trường dạy nghề. Phát triển nhanh và phân bố hợp lý hệ thống trường dạy nghề trên địa bàn cả nước, mở rộng các hình thức đào tạo nghề đa dạng, linh hoạt, năng động ” Gia Lai nằm ở vị trí trung tâm của vùng Bắc Tây nguyên, giáp ngã ba biên giới Việt - Lào - Campuchia; với hệ thống giao thơng đường bộ đa tuyến và đường hàng khơng đã được nâng cấp, được xem là vùng đất cĩ nhiều tiềm nămg để phát triển. Trong những năm gần đây Gia Lai đã cĩ nhiều nổ lực phấn đấu khai thác tiềm năng, phát huy các nguồn lực và đã cĩ những bước phát triển đáng kể, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân cả thời kỳ 1991-2003 đạt 10,5%; bước đầu hình thành một số ngành cơng nghiệp cĩ ý nghĩa quan trọng; cơ cấu kinh tế cĩ sự chuyển dịch theo hướng phát triển cơng nghiệp, dịch vụ và nơng, lâm nghiệp hàng hố; kết cấu hạ tầng KT-XH tiếp tục được tăng cường Bên cạnh những thành tựu đã đạt được Gia Lai cũng cịn bộc lộ những vấn đề bức xúc và yếu kém, trong đĩ cĩ vấn đề đào tạo nguồn nhân lực lao động kỹ thuật tại chỗ. Hiện tại ngành nghề đào tạo cịn chậm phát triển, chất lượng đào tạo chưa cao, tỷ lệ lao động qua đào tạo cịn thấp (16% -năm 2003), đặc biệt qua đào tạo nghề càng thấp hơn (7,4% -năm 2003). Thực trạng đào tạo nghề của tỉnh trong những năm qua cịn nhiều tồn tại và bất cập đáng kể về quy mơ, chất lượng, cả trong hướng phát triển và quản lý. Để phát triển mạnh đào tạo nghề cần phải cĩ cơ sở lý luận vững chắc nhằm cố nhận thức và tạo sự thống nhất cao trong hành động, đồng thời cĩ đánh giá đúng thực trạng đào tạo nghề thì mới cĩ cĩ sở đề xuất những giải pháp phù hợp nhằm phát triển cĩ hiệu quả. Trong khi hiên tại ở Gia lai chưa cĩ cơng trình nào nghiên cứu về lĩnh vực đào tạo nghề, chỉ cĩ các văn bản hoặc đề án cĩ tính chất kinh nghiêm hơn là nghiên cứu khoa học. Từ những quan điểm của Đảng và thực tiễn bức xúc đĩ người nghiên cứu chọn đề tài: “ Một số giải pháp nhằm phát triển đào tạo nghề ở tỉnh Gia Lai giai Người thực hiện: Nguyễn Tấn Thành Trang 1