Luận văn Khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp đào tạo lao động kỹ thuật cho các khu công nghiệp Đồng Nai (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp đào tạo lao động kỹ thuật cho các khu công nghiệp Đồng Nai (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐOÀN CÔNG HÙNG KHẢO SÁT THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ĐÀO TẠO LAO ĐỘNG KỸ THUẬT CHO CÁC KHU CÔNG NGHIỆP ĐỒNG NAI S K C 0 0 0 2 8 1 NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC- 601401 S K C 0 0 0 4 1 1 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, 2005
2. BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄT THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ ĐOÀN CÔNG HÙNG KHẢO SÁT THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ĐÀO TẠO LAO ĐỘNG KỸ THUẬT CHO CÁC KHU CÔNG NGHIỆP ĐỒNG NAI Chuyeân ngaønh: GIÁO DỤC HỌC Maõ soá ngaønh: 60 14 01 Tp. Hoà Chí Minh, thaùng 09 naêm 2005
3. MUÏC LUÏC TOÙM TAÉT trang 1 Phaàn 1. MÔÛ ÑAÀU 3 Phaàn II. NOÄI DUNG Chöông I. CÔ SÔÛ LÍ LUAÄN 1.1. Caùc khaùi nieäm cô baûn 6 1.2. Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc vaø Giaùo duïc kyõ thuaät ngheà nghieäp . 6 1.2.1 Khaùi nieäm cô baûn 6 1.2.2 Vai troø chieán löôïc cuûa nguoàn nhaân löïc quoác gia 6 1.3. Giaùo duïc kyõ thuaät ngheà nghieäp . 6 1.3.1 Khaùi nieäm 7 1.3.2 Phaùt trieån giaùo duïc kyõ thuaät ngheà nghieäp 9 1.3.3 Khaùi nieäm cô baûn veà lao ñoäng kyõ thuaät, ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät vaø chuyeån dòch cô caáu lao ñoäng 9 1.4. Caùc quan ñieåm veà lyù luaän giaùo duïc hieän ñaïi 13 1.5. Phöông phaùp döï baùo nhu caàu nguoàn nhaân löïc . 17 1.6. Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán nguoàn nhaân löïc 19 1.6.1 Söï phaùt trieån cuûa daân soá . 19 1.6.2 Söï phaùt trieån khoa hoïc coâng ngheä 19 1.6.3 Thò tröôøng lao ñoäng 21 Chöông 2. KHAÛO SAÙT, PHAÂN TÍCH VAØ ÑAÙNH GIAÙ THÖÏC TRAÏNG ÑAØO TAÏO VAØ SÖÛ DUÏNG LAO ÑOÄNG HIEÄN NAY ÔÛ TÆNH ÑOÀNG NAI 2.1. Ñieàu kieän töï nhieân vaø xaõ hoäi tænh Ñoàng Nai . 22 2.1.1 Vò trí ñòa lyù kinh teá 22 2.1.2 Daân soá 24 2.1.3 Lao ñoäng vaø nguoàn nhaân löïc 25 2.1.4 Giaùo duïc - ñaøo taïo 27 2.1.5 Ñôøi soáng kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi 29 2.1.6 Toång quan veà caùc KCN Ñoàng Nai 29 2.1.7 Phaân loïai, ñaëc ñieåm vaø ñònh höôùng phaùt trieån cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp Ñoàng Nai 30 2.2. Phaân tích töïc traïng nguoàn lao ñoäng vaø coâng taùc ñaøo lao ñoäng kyõ thuaät cuûa tænh Ñoàng Nai 35 2.2.1. Maïng löôùi daïy ngheà 35 2.2.1.1. Caùc cô sôû daïy ngheà chính quy 35 2.2.1.2. Caùc cô sôû daïy ngheà phi chính qui 37
4. 2.2.1.3. Caùc hình thöùc daïy ngheà theo chöông trình muïc tieâu 38 2.2.2. Thöïc traïng naêng löïc caùc cô sôû ñaøo taïo 38 2.2.2.1 Ñaàu tö cô sôû vaät chaát cho hoaït ñoäng ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät . 38 2.2.2.2 Ñoäi nguõ giaùo vieân . 42 2.2.2.3 Chöông trình vaø giaùo trình giaûng daïy 43 2.2.2.4 Qui moâ ñaøo taïo 45 2.2.2.5 Ngheà ñaøo taïo . 45 2.2.3 Nhaän xeùt 49 2.3. Hieän traïng söû duïng lao ñoäng qua ñaøo taïo cuûa caùc khu coâng nghieäp 50 2.3.1 Hieän traïng söû duïng lao ñoäng phaân theo trình ñoä chuyeân moân kyõ thuaät 50 2.3.2 Hieän traïng söû duïng lao ñoäng phaân theo nhoùm tuoåi 51 2.3.3 Hieän traïng söû duïng lao ñoäng phaân theo nguoàn xuaát söù lao ñoäng 52 2.4 Thöïc traïng tuyeån duïng lao ñoäng 54 2.5. Nhaän xeùt vaø ñaùnh giaù . 54 Chöông III. DÖÏ BAÙO LAO ÑOÄNG KYÕ THUAÄT VAØ ÑEÀ RA GIAÛI PHAÙP ÑAØO TAÏO ÑAÙP ÖÙNG CHO CAÙC KHU COÂNG NGHIEÄP ÑOÀNG NAI 3.1. Caên cöù döï baùo 56 3.2. Döï baùo nhu caàu lao ñoäng trong caùc KCN ñeán naêm 2010 . 57 3.2.1. Phöông aùn 1 . 57 3.2.2 phöông aùn 2 60 3.2.3. Toång keát döï baùo nhu caàu lao ñoäng cho caùc KCN ñeán naêm 2010 62 3.2.4. Döï baùo lao ñoäng vaø nhu caàu boå sung LÑ theo caùc ngaønh coâng nghieäp 63 3.3. Döï baùo nhu caàu ñaøo taïo vaø cô caáu ñaøo taïo LÑKT cho caùc KCN ñeán naêm 2010 . . 65 3.4. Döï baùo nhu caàu ñaøo taïo vaø ñaøo taïo laïi LÑKT trong caùc KCN ñeán 2010 67 3.4.1. Xaùc ñònh cô caáu vaø tæ leä ñaøo taïo laïi 67 3.4.2. Döï baùo soá löôïng ñaøo taïo laïi 68 3.4.3 toång hôïp döï baùo nhu caàu ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät 69 3.5. Caùc giaûi phaùp . 71 3.5.1 Nhoùm giaûi phaùp veà chính saùch 72 3.5.2 Nhoùm giaûi phaùp ñaøo taïo 77 3.5.3 Nhoùm giaûi phaùp hoã trôï 78 PHAÀN III. PHAÀN KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 1. Toùm taét coâng trình nghieân cöùu 81 2. Töï ñaùnh giaù 82 3. Höôùng phaùt trieån cuûa ñeà taøi 82 4. Keát luaän . 83
5. 5. Kieán nghò 84 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO . 88 CAÙC BAÛNG PHUÏ LUÏC
6. TOÙM TAÉT LUAÄN VAÊN Nöôùc ta ñang trong giai ñoaïn ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa, taäp trung phaùt trieån vaø xaây döïng caùc ngaønh kinh teá ñeå nhanh choùng trôû thaønh moät ñaát nöôùc giaøu maïnh, hoøa nhaäp cuøng söï phaùt trieån cuûa caùc nöôùc tieân tieán trong khu vöïc vaø theá giôùi. Trong nhöõng naêm qua, Ñoàng Nai laø moät trong nhöõng tænh naèm trong khu vöïc kinh teá troïng ñieåm caùc tænh phía Nam, trong ñoù ñoùng goùp cuûa coâng nghieäp Ñoàng Nai vaøo GDP cuûa tænh laø raát lôùn. Vì vaäy, giaûi phaùp ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät ñaùp öùng nhu caàu của caùc khu coâng nghiệp Ñoàng Nai laø vaán ñeà quan troïng vaø cuõng chính laø noäi dung ñöôïc trình baøy trong luaän vaên “Khaûo saùt thöïc traïng, ñeà xuaát giaûi phaùp ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät cho caùc khu coâng nghieäp Ñoàng Nai” Caáu truùc cuûa luaän vaên bao goàm: Phaàn I. Môû ñaàu: Neâu roõ lyù do, muïc ñích, nhieäm vuï, ñoái töôïng, nghieân cöùu, giôùi haïn noäi dung vaø ñoùng goùp môùi cuûa ñeà taøi. Phaàn II. Noäi dung: Bao goàm 3 chöông Chöông 1. Cô sôû lyù luaän. Chöông 2. Khaûo saùt, phaân tích vaø ñaùnh giaù thöïc traïng ñaøo taïo vaø söû duïng lao ñoäng kyõ thuaät hieän nay ôû Ñoàng Nai. Chöông 3. Döï baùo lao ñoäng kyõ thuaät vaø ñeà ra giaûi phaùp ñaøo taïo ñaùp öùng cho caùc khu coâng nghieäp Ñoàng Nai. Phaàn III. Keát luaän vaø kieán nghò: Moät soá keát luaän, kieán nghò vaø ñeà xuaát höôùng phaùt trieån cuûa ñeà taøi. Do ñieàu kieän thôøi gian vaø quy moâ thöïc hieän luaän vaên, vieäc nghieân cöùu chæ döøng laïi ôû möùc khaûo saùt ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng ñaøo taïo, söû duïng lao ñoäng kyõ thuaät, döïa treân cô sôû ñoù döï baùo nhu caàu vaø ñeà ra caùc giaûi phaùp ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät cho coâng nghieäp Ñoàng Nai ñeán naêm 2010. Keát quaû nghieân cöùu luaän vaên seõ laøm saùng toû theâm veà phöông phaùp luaän trong döï baùo vaø ñeà ra caùc giaûi phaùp ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät; laø tieàn ñeà cho caùc tham khaûo xaây döïng keá hoaïch ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät gaén vôùi söû duïng ñeå ñaùp öùng nhu caàu lao ñoäng kyõ thuaät cho caùc KCN Ñoàng Nai. Goùp phaàn vaøo coâng cuoäc ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa tænh Ñoàng Nai. 1
7. ABTRACT Our country is at the stage of speeding up the process of modernization and industrialization, focusing and building the economical branches to soon become a powerful and prosperous country ,with a view to integrate into the development of the developed countries in the region and in the world. For many years, Dong Nai is one of the important southern provinces with the higher speed of economical development than the average of the country. From the above points of view and considerations, the researcher decides to choose the theme: “Investigate the real situations, put forward solutions to training technical workers for Dong Nai industrial zones” THE STRUCTURE OF THE DISSERTATION PREFACE: The contents include the reasons for the collection of the topic, the purpose, the mission, the researching methods and the limitations of topic. CONTENT Chapter I. Present and analyze the fundamental issues about the theory and practice of the theme. Chapter II. Survey, analyze and estimate the real situations of training and employment of skilled workers nowadays. Chapter III. Base on the quantity and structure, put forward the solutions to training that meet the requirements of Dong Nai industrial zones. CONCLUSION AND RECOMMENDATION In view of the limited time and the scale of the theme, the study is just at the level of surveying to estimate the real situations of training and employment of skilled workers. From which, the theme forecasts the needs and give solutions to the training of skilled workers for Dong Nai industrial zone till 2010. So the theme doesn’t keep in close touch with the plan of building labor force. The result of this study will clear the theory and give solutions to the training program. It will be the premise for the reference of building the plan which closely connects with the needs of Dong Nai industrial zones. It also contributes to the process of industrialization and modernization of Dong Nai province. 2
8. 1. Lí do choïn ñeà taøi Nöôùc ta ñang trong giai ñoaïn ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa, taäp trung phaùt trieån vaø xaây döïng caùc ngaønh kinh teá ñeå nhanh choùng trôû thaønh moät quoác gia giaøu maïnh, hoøa nhaäp cuøng söï phaùt trieån cuûa caùc nöôùc tieân tieán trong khu vöïc vaø theá giôùi. Theo Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù IX, trong chieán löôïc phaùt trieån ñaát nöôùc, laáy vieäc phaùt trieån nguoàn löïc con ngöôøi laøm yeáu toá cô baûn cho söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Muïc tieâu coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa cuûa ñaát nöôùc, chæ thöïc hieän ñöôïc khi nguoàn nhaân löïc ñöôïc ñaøo taïo vaø söû duïng toát, ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa neàn kinh teá quoác daân trong hieän taïi cuõng nhö trong töông lai, phuø hôïp vôùi muïc tieâu chieán löôïc phaùt trieån cuûa töøng ñòa phöông; môùi ñaûm baûo söï phaùt trieån oån ñònh vaø beàn vöõng cuûa ñaát nöôùc. Nghò quyeát ñaõ neâu: “ Tieáp tuïc ñoåi môùi chöông trình, noäi dung, phöông phaùp giaûng daïy vaø phöông thöùc ñaøo taïo ñoäi nguõ lao ñoäng coù chaát löôïng cao, ñaëc bieät laø trong caùc ngaønh kinh teá, kyõ thuaät muõi nhoïn, coâng ngheä cao. Gaén vieäc hình thaønh caùc khu coâng nghieäp, khu coâng ngheä cao vôùi heä thoáng caùc tröôøng ñaøo taïo ngheà. Phaùt trieån nhanh vaø phaân boá hôïp lyù heä thoáng tröôøng daïy ngheà treân ñòa baøn caû nöôùc, môû roäng caùc hình thöùc ñaøo taïo ngheà ña daïng, linh hoaït, naêng ñoäng”. (Vaên kieän Ñaïi hoäi Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam laàn IX, NXB Chính trò Quoác gia, trang 293). Trong lónh vöïc ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc, ñaëc bieät laø nguoàn nhaân löïc coù chuyeân moân kyõ thuaät ñaùp öùng cho caùc khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát hieän ñang phaùt trieån moät caùch nhanh choùng ôû nöôùc ta. Vì vaäy ngaønh giaùo duïc Vieät Nam maø ñaëc bieät laø heä thoáng ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät phaûi coù söï ñònh höôùng, coù keá hoaïch ñeå ñaøo taïo vaø phaùt trieån theo nhu caàu, cô caáu ngaønh ngheà phaûi phuø hôïp, kòp thôøi thì môùi coù theå ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, ñaåy maïnh toác ñoä coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Trong nhöõng naêm qua, Ñoàng Nai laø moät trong nhöõng tænh naèm trong khu vöïc kinh teá troïng ñieåm caùc tænh phía Nam; coù toác ñoä taêng tröôûng kinh teá cao so vôùi bình quaân caû nöôùc; taêng GDP qua caùc naêm: naêm 2001- 11,1%; naêm 2002- 12,2%; naêm 2003 taêng 13,17%. Trong ñoù ñoùng goùp cuûa coâng nghieäp Ñoàng Nai vaøo GDP cuûa tænh laø raát lôùn vaø taêng ñeàu haøng naêm; naêm 1995, 38,75%; naêm 2000, 52,1%; naêm 2001, 53,4%; naêm 2002, 55,3% vaø naêm 2003 laø 56,2%. Giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp naêm 2003 thöïc hieän hôn 66.889,651 tyû ñoàng, ñaït 102,4% keá hoaïch naêm vaø taêng 20% so vôùi naêm 2002; Ngoaøi ra coøn taïo ra nhieàu vieäc laøm ñeå giaûi quyeát nhu caàu lao ñoäng cho ñòa phöông, naêm 2004 coù 278.242 ngöôøi ñang laøm vieäc trong caùc khu coâng nghieäp Ñoàng Nai; Coù theå noùi Ñoàng Nai laø moät trong nhöõng ñòa phöông coù quy moâ vaø toác ñoä phaùt trieån KCN maïnh nhaát caû nöôùc; hieän coù 15 KCN ñang hoaït ñoäng vôùi toång dieän tích ñaát 4.571 ha. Trong quy hoaïch phaùt trieån KCN ñeán naêm 2010, Ñoàng Nai coù toång soá 23 KCN, vôùi toång dieän tích ñaát quy hoaïch leân ñeán 8.119 ha. Nhöng vieäc ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät ñaùp öùng cho nhu caàu phaùt trieån coâng nghieäp chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc; chöa coù coâng trình nghieân cöùu moät caùch cô baûn vaø coù heä thoáng veà ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät; 3
9. Chöa coù ñeà taøi khaûo saùt vaø döï baùo nhu caàu ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät ñaùp öùng cho söï phaùt trieån cuûa coâng nghieäp Ñoàng Nai. Ñeå taïo ra caùc saûn phaåm coù söùc caïnh tranh cao trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø toaøn caàu ñoàng thôøi goùp phaàn ñöa Ñoàng Nai trôû thaønh tænh Coâng nghieäp hoùa vaøo naêm 2010. Khaûo saùt thöïc traïng söû duïng lao ñoäng kyõ thuaät ñeå phaân tích, ñaùnh giaù vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät ñaùp öùng cho coâng nghieäp Ñoàng Nai; raát caàn thieát vaø coù yù nghóa thöïc tieãn. Töø nhöõng quan ñieåm vaø nhöõng nhaän ñònh treân, ngöôøi nghieân cöùu choïn ñeà taøi: “Khaûo saùt thöïc traïng, ñeà xuaát giaûi phaùp ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät cho caùc khu coâng nghieäp Ñoàng Nai”. 2. Muïc ñích nghieân cöùu Xaùc ñònh nhu caàu, cô caáu vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät cho caùc khu coâng nghieäp Ñoàng Nai phuø hôïp veà soá löôïng vaø cô caáu ñeå gaén giöõa ñaøo taïo vaø nhu caàu söû duïng. 3. Ñoái töôïng nghieân cöùu Thöïc traïng ñaøo taïo vaø söû duïng lao ñoäng kyõ thuaät; nhu caàu, cô caáu vaø caùc giaûi phaùp ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät cho caùc KCN Ñoàng Nai giai ñoaïn 2005-2010. 4. Khaùch theå nghieân cöùu - Ban Quaûn lyù caùc khu coâng nghieäp tænh Ñoàng Nai. - Ban Giaùm ñoác hoaëc Ban Giaùm hieäu caùc cô sôû ñaøo taïo. - Ñoäi nguõ giaùo vieân cuûa caùc cô sôû ñaøo taïo. - Sôû Giaùo duïc-Ñaøo taïo vaø Sôû Lao ñoäng TB-XH tænh Ñoàng Nai (Phoøng giaùo duïc chuyeân nghieäp vaø phoøng daïy ngheà). - Ngöôøi lao ñoäng ñang laøm vieäc taïi caùc Khu coâng nghieäp. 5. Nhieäm vuï nghieân cöùu • Phaân tích thöïc traïng hoaït ñoäng ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät trong caùc cô sôû ñaøo taïo hieän nay treân ñòa baøn tænh Ñoàng Nai. • Khaûo saùt thöïc tieãn nhu caàu söû duïng lao ñoäng qua ñaøo taïo ôû caùc khu coâng nghieäp. • Döï baùo lao ñoäng vaø nhu caàu lao ñoäng kyõ thuaät cho caùc Khu coâng nghieäp. • Ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp veà hoaït ñoäng ñaøo taïo lao ñoäng kyõ thuaät cuûa caùc cô sôû ñaøo taïo trong tænh phuø hôïp vôùi nhu caàu söû duïng lao ñoäng cuûa caùc khu coâng nghieäp. 4
10. 6. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñaây laø daïng ñeà taøi nghieân cöùu öùng duïng vaø nghieân cöùu trieån khai, ngöôøi nghieân cöùu söû duïng caùc phöông phaùp nghieân cöùu chuû yeáu sau ñaây: • Phöông phaùp nghieân cöùu lyù thuyeát, qua caùc nguoàn taøi lieäu, caùc coâng trình nghieân cöùu ñaõ coâng boá, saùch-baùo, caùc vaên baûn phaùp qui ñeå phaân tích vaø choïn loïc ñeå vaän duïng vaøo ñeà taøi. • Phöông phaùp ñieàu tra – khaûo saùt, vôùi coâng cuï laø nhöõng phieáu khaûo saùt giaùn tieáp ñoái töôïng nghieân cöùu ñeå thu thaäp thoâng tin caàn thieát thöïc hieän ñeà taøi. • Phöông phaùp nghieân cöùu saûn phaåm ñoái töôïng, tìm hieåu veà keát quaû hoaït ñoäng cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu veà nhöõng keát quaû maø hoï ñaït ñöôïc trong quaù trình phaùt trieån. • Phöông phaùp chuyeân gia, qua trao ñoåi tröïc tieáp vôùi ñoái töôïng nghieân cöùu laø caùc chuyeân gia coù kinh nghieäm thöïc teá coù lieân quan ñeán lónh vöïc nghieân cöùu cuûa ñeà taøi vôùi caùc caâu hoûi ñaõ ñöôïc soaïn tröôùc. Caùc soá lieäu thu thaäp ñöôïc, ñöôïc xöû lí baèng phöông phaùp thoáng keâ vôùi söï hoã trôï cuûa maùy tính. 7. Giôùi haïn ñeà taøi Do qui moâ cuûa ñeà taøi vaø thôøi gian nghieân cöùu coù haïn neân ngöôøi nghieân cöùu giôùi haïn ñeà taøi trong phaïm vi nghieân cöùu nhö sau : • Nhöõng nhoùm ngheà: Kyõ thuaät coâng nghieäp thuoäc heä thoáng Giaùo duïc ngheà nghieäp. • Thôøi gian döï baùo töø nay ñeán 2010. 5
11. 1.1. CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN • Nghieân cöùu (research), duøng tri thöùc ñeå xem xeùt, tìm hieåu ñeå naém vöõng vaán ñeà, giaûi quyeát vaán ñeà hay ñeå ruùt ra nhöõng hieåu bieát môùi. Cuï theå laø giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà ñöôïc ñaët ra trong ñeà taøi naøy. • Thöïc traïng (real situation), tình traïng coù thaät trong xaõ hoäi, taïi ñòa phöông maø ñeà taøi ñeà caäp tôùi; Khaûo saùt thöïc traïng, xem xeùt cuï theå ñeå tìm hieåu tình traïng coù thaät trong xaõ hoäi, taïi ñòa phöông maø ñeà taøi ñeà caäp tôùi. • Giaûi phaùp (solution), caùc phöông phaùp ñeå giaûi quyeát moät, hoaëc nhieàu vaán ñeà cuï theå xaûy ra trong thöïc teá nghieân cöùu cuûa ñeà taøi. 1.2. PHAÙT TRIEÅN NGUOÀN NHAÂN LÖÏC VAØ GIAÙO DUÏC KYÕ THUAÄT NGHEÀ NGHIEÄP 1.2.1. Khaùi nieäm a. Nguoàn nhaân löïc: Nguoàn nhaân löïc laø toång soá nhöõng ngöôøi trong ñoä tuoåi ñang lao ñoäng hoaëc ñang caàn coù vieäc laøm. Nhöõng ngöôøi naøy coù theå ñöôïc ngöôøi khaùc söû duïng söùc lao ñoäng hoaëc töï toå chöùc lao ñoäng ñeå taïo ra saûn phaåm vaät chaát phuïc vuï cho chính hoï vaø cho xaõ hoäi. b. Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc: Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc (human resource development): Theo nghóa heïp, ñoù laø quaù trình ñaøo taïo vaø ñaøo taïo laïi (training and retraining) hoaëc trang bò boå sung nhöõng kieán thöùc, kyõ naêng vaø thaùi ñoä caàn thieát cho ngöôøi lao ñoäng ñeå hoï hoaøn thaønh nhieäm vuï lao ñoäng. Ngaøy nay, treân quan ñieåm roäng hôn, phaùt trieån nguoàn nhaân löïc bao goàm 3 maët: phaùt trieån sinh theå, phaùt trieån nhaân caùch (kieán thöùc, kyõ naêng vaø thaùi ñoä) vaø xaây döïng moâi tröôøng thuaän lôïi. Hình 1.1. Sô ñoà bieåu thò caùc thaønh toá cuûa phaùt trieån nguoàn nhaân löïc Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc Phaùt trieån sinh theå Phaùt trieån nhaân caùch Xaây döïng moâi tröôøng Xaõ hoäi ♦ Söùc khoûe. ♦ Kieán thöùc. ♦ Nuoâi döôõng. ♦ Kyõ naêng. ♦ Söû duïng lao ñoäng. ♦ Daân soá. ♦ Thaùi ñoä. ♦ Heä thoáng phaùp luaät. ♦ Nöôùc vaø veä sinh. ♦ Töï do daân chuû. ♦ Coäng ñoàng 1.2.2 Vai troø chieán löôïc cuûa nguoàn nhaân löïc quoác gia Moät quoác gia muoán phaùt trieån veà moïi maët caàn phaûi coù ba yeáu toá quan troïng laø taøi nguyeân thieân nhieân, khoa hoïc – coâng ngheä vaø nguoàn nhaân löïc cuûa quoác gia; trong ñoù nguoàn nhaân löïc laø yeáu toá quan troïng nhaát trong vieäc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Vì vaäy, khoâng chæ 6
12. rieâng ôû Vieät Nam maø taát caû caùc nöôùc treân theá giôùi cuõng ñeàu quan taâm moät caùch trieät ñeå vaøo vieäc ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc cho quoác gia mình. Vai troø cuûa nguoàn nhaân löïc ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi theå hieän qua hai maët: -Vôùi tö caùch laø ngöôøi lao ñoäng: con ngöôøi taïo ra saûn phaåm baèng söùc lao ñoäng, oùc saùng taïo vaø tay ngheà, trong ñoù khaû naêng trí tueä vaø theå löïc laø yeáu toá cô baûn nhaát vaø laø yeáu toá quyeát ñònh cho neàn phaùt trieån saûn xuaát xaõ hoäi. Trong baát kyø giai ñoaïn lòch söû naøo, trình ñoä saûn xuaát naøo thì nhaân toá con ngöôøi ñeàu ñoùng vai troø quyeát ñònh cho söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa moät daân toäc. -Vôùi tö caùch laø ngöôøi tieâu duøng: con ngöôøi söû duïng caùc saûn phaåm, tieáp thu kho taøng vaên hoùa, lòch söû cuûa nhaân loaïi vaø daân toäc. Nhu caàu tieâu duøng laø nguoàn goác cuûa ñoäng löïc phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi. Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc coù chaát löôïng vaø qui moâ thích hôïp ñeå coù theå söû duïng hieäu quaû nhaèm muïc ñích phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa quoác gia laø vaán ñeà heát söùc caàn thieát vaø mang tính chieán löôïc laâu daøi. Tröôùc taàm quan troïng nhö vaäy, Nghò quyeát Ñaïi hoäi laàn thöù VIII cuûa Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam ñaõ chæ roõ: “Ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc ñaùp öùng yeâu caàu coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, taïo ñieàu kieän cho nhaân daân, ñaëc bieät laø thanh nieân coù vieäc laøm, khaéc phuïc nhöõng tieâu cöïc, yeáu keùm trong giaùo duïc vaø ñaøo taïo ” Nhö vaäy, “cuøng vôùi khoa hoïc vaø coâng ngheä, giaùo duïc vaø ñaøo taïo phaûi thöïc söï trôû thaønh quoác saùch haøng ñaàu”. Trong ñoù ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc caàn phaûi laøm roõ ba vaán ñeà sau: • Keát caáu neàn, taïo nguoàn nhaân löïc cho töông lai ñaát nöôùc; ñoù chính laø söùc khoûe vaø tri thöùc vaên hoùa phoã caäp töø vôõ loøng cho ñeán tuoåi toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng; truyeàn thoáng vaên hoùa vaø trình ñoä daân trí. Keát caáu neàn quyeát ñònh tính oån ñònh cuûa chaát löôïng nguoàn nhaân löïc. • Nhaân löïc coù tri thöùc, trong ñoù bao goàm nhaân löïc coù tri thöùc quaûn lyù xaõ hoäi, quaûn lyù doanh nghieäp; nhaân löïc coù tri thöùc vaên hoùa, khoa hoïc vaø coâng ngheä luoân luoân laø löïc löôïng daãn ñöôøng cho toaøn xaõ hoäi phaùt trieån. • Nhaân löïc coù tay ngheà, chuyeân moân kyõ thuaät laø löïc löôïng coù theå tham gia ngay vaøo saûn xuaát vaø tröïc tieáp laøm ra cuûa caûi vaät chaát. Trong ñieàu kieän cuûa nöôùc ta hieän nay, hieäu quaû ñaït ñöôïc veà maët phaùt trieån nguoàn nhaân löïc chòu aûnh höôûng raát lôùn vaøo caùc nhaân toá sau: ñoù laø söï phaùt trieån daân soá, söï phaùt trieån veà khoa hoïc vaø coâng ngheä, thò tröôøng lao ñoäng trong nöôùc vaø treân theá giôùi vaø yeáu toá thöù tö laø thaønh quaû cuûa heä thoáng giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñaëc bieät laø heä thoáng giaùo duïc kyõ thuaät – ngheà nghieäp. Nhö vaäy, ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc töïu trung laø laøm gia taêng giaù trò con ngöôøi: Giaù trò tinh thaàn, ñaïo ñöùc, theå chaát, vaät chaát. Cuï theå hôn, con ngöôøi ñöôïc xem nhö moät taøi nguyeân, moät nguoàn löïc, cho neân söï phaùt trieån con ngöôøi hoaëc phaùt trieån nguoàn nhaân löïc trôû thaønh moät lónh vöïc heát söùc caàn thieát trong heä thoáng caùc loaïi nguoàn löïc nhö vaät löïc, taøi löïc, nhaân löïc. Trong ñoù, vieäc ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc giöõ vai troø trung taâm. 7
13. 1.3 GIAÙO DUÏC KYÕ THUAÄT – NGHEÀ NGHIEÄP 1.3.1. Khaùi nieäm Giaùo duïc ngheà nghieäp (Vocational Education), laø moät loaïi hình giaùo duïc nhaèm phaùt trieån nhöõng kyõ naêng, khaû naêng hieåu bieát, thaùi ñoä, thoùi quen laøm vieäc vaø bieát ñònh löôïng giaù trò. Chöông trình ñaøo taïo giaùo duïc ngheà nghieäp bao goàm nhöõng kieán thöùc vaø thoâng tin caàn thieát ñeå ngöôøi lao ñoäng gia nhaäp vaø thaêng tieán trong ngheà nghieäp treân cô sôû höõu duïng vaø naêng suaát. Giaùo duïc ngheà nghieäp laø moät boä phaän cuûa chöông trình giaùo duïc toaøn dieän goùp phaàn ñaøo taïo nhöõng coâng nhaân toát baèng caùch phaùt trieån cho hoï nhöõng naêng löïc veà theå chaát, xaõ hoäi, vaên hoùa, ñaïo ñöùc vaø kinh teá. Theo luaät giaùo duïc nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam naêm 1998: • Heä thoáng giaùo duïc ngheà nghieäp bao goàm Trung hoïc chuyeân nghieäp vaø taát caû loaïi hình Daïy ngheà (chính quy vaø khoâng chính quy) – goïi chung laø heä thoáng ñaøo taïo döôùi Ñaïi hoïc vaø thuoäc ngaønh ngheà chuyeân moân. • Trung hoïc chuyeân nghieäp ñöôïc thöïc hieän töø ba ñeán boán naêm ñoái vôùi hoïc sinh coù baèng toát nghieäp trung hoïc cô sôû vaø töø moâït ñeán hai naêm ñoái vôùi hoïc sinh coù baèng toát nghieäp trung hoïc phoå thoâng. • Daïy ngheà daønh cho ngöôøi coù trình ñoä hoïc vaán vaø söùc khoûe phuø hôïp vôùi ngheà caàn hoïc; ñöôïc thöïc hieän töø moät naêm trôû xuoáng ñoái vôùi chöông trình daïy ngheà ngaén haïn, töø moät ñeán ba naêm ñoái vôùi caùc chöông trình daïy ngheà daøi haïn. • Cô sôû giaùo duïc ngheà nghieäp: goàm Tröôøng Trung hoïc chuyeân nghieäp, Tröôøng Daïy ngheà, Trung taâm daïy ngheà, lôùp daïy ngheà (goïi laø cô sôû daïy ngheà). Cô sôû daïy ngheà coù theå ñöôïc toå chöùc ñoäc laäp hoaëc gaén vôùi cô sôû saûn xuaát, kinh doanh dòch vuï, cô sôû giaùo duïc khaùc. Giaùo duïc kyõ thuaät toång hôïp (Industrial Arts Education): Giaûng daïy thöïc haønh taïi xöôûng, khoâng coù tính chaát chuyeân nghieäp, ñeå cung caáp nhöõng kinh nghieäm veà giaùo duïc phoå thoâng lieân quan tôùi caùc maët coâng nghieäp vaø kyõ thuaät cuûa ñôøi soáng, höôùng daãn hoïc sinh trong caùc lónh vöïc saûn xuaát, tieâu thuï vaø giaûi trí thoâng qua nhöõng kinh nghieäm thöïc teá vôùi nhöõng nguyeân vaät lieäu vaø haøng hoùa. Giaùo duïc kyõ thuaät toång hôïp cuõng laø nhöõng kinh nghieäm ñeå thaêm doø vaø ñònh höôùng cho hoïc sinh phoå thoâng choïn ngheà. 1.3.2. Phaùt trieån giaùo duïc kyõ thuaät ngheà nghieäp Giaùo duïc ngheà nghieäp vaø phaùt trieån naêng löïc cuûa ngöôøi lao ñoäng coù aûnh höôûng to lôùn ñeán söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa quoác gia vaø khaû naêng caïnh tranh cuûa neàn kinh teá trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá toaøn caàu. Nhu caàu ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn lao ñoäng coù kyõ thuaät, nhaân vieân trong caùc toå chöùc taêng nhanh cuøng vôùi vieäc môû roäng hôïp taùc quoác teá, söï caïnh tranh, phaùt trieån coâng ngheä tieân tieán vaø nhöõng aùp löïc kinh teá xaõ hoäi, giaùo duïc ngheà nghieäp ñöôïc xem nhö laø moät yeáu toá cô baûn nhaèm ñaùp öùng caùc muïc tieâu chieán löôïc cuûa xaõ hoäi. Ngaøy nay, chaát löôïng cuûa nguoàn nhaân löïc ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng lôïi theá caïnh tranh cuûa caùc neàn kinh teá theá giôùi. Thöïc teá ñaõ chöùng minh raèng, ñaàu tö vaøo nguoàn nhaân löïc coù theå mang laïi hieäu quaû cao hôn haún so vôùi vieäc ñaàu tö ñoåi môùi trang bò kyõ thuaät vaø caùc yeáu toá khaùc cuûa quaù trình saûn xuaát kinh 8