Luận văn Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tại các trường THPT thuộc quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tại các trường THPT thuộc quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ TRẦN THỊ THU HƯƠNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THUỘC QUẬN BÌNH THẠNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH S K C 0 0 0 2 8 1 NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC – 601401 S K C 0 0 3 7 8 4 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, 2012
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ TRẦN BẢO QUÂN GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THUỘC QUẬN BÌNH THẠNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC - 601401 Hướng dẫn khoa học: TS.ĐẶNG THỊ PHƯƠNG PHI Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10/2012
3. LÝ LỊCH KHOA HỌC I. LÝ LỊCH SƠ LƢỢC: Họ & tên: Trần Bảo Quân Giới tính: Nam Ngày, tháng, năm sinh: 08/03/1984 Nơi sinh: Bạc Liêu Quê quán: Giá Rai, Bạc Liêu Dân tộc: Kinh Chỗ ở riêng hoặc địa chỉ liên lạc: 19/6, đường 27, P.6, Q. Gò Vấp. Điện thoại cơ quan: Điện thoại nhà riêng: 0986973094 Fax: E-mail: tranbaoquan.kd@gmail.com II. QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO: 1. Cao đẳng: Hệ đào tạo: chính quy Thời gian đào tạo từ 2002 đến 2005 Nơi học (trường, thành phố): Đại học Khoa học tự nhiên thành phố Hồ Chí Minh. Ngành học: Công nghệ thông tin. 2. Đại học: Hệ đào tạo: chính quy Thời gian đào tạo từ 2006 đến 2008 Nơi học (trường, thành phố): Khoa Tin học quản lý, Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh. Ngành học: Hệ thống thông tin kinh tế. 3. Thạc sỹ: Hệ đào tạo: chính quy Thời gian đào tạo từ 9/2010 đến 9/2012 Nơi học (trường, thành phố): Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP.Hồ Chí Minh Ngành học: Giáo dục học Tên đồ án, luận án hoặc môn thi tốt nghiệp: Luận văn i
4. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tại các trường THPT thuộc quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh. Ngày & nơi bảo vệ đồ án, luận án hoặc thi tốt nghiệp: Tháng 10/2012 trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.Hồ Chí Minh Người hướng dẫn: TS. Đặng Thị Phương Phi. 5. Trình độ ngoại ngữ: (biết ngoại ngữ gì, mức độ): Anh văn trình độ B1 III. QUÁ TRÌNH CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN KỂ TỪ KHI TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC: Thời gian Nơi công tác Công việc đảm nhiệm Trường Trung học phổ thông 2008 đến Phan Đăng Lưu, Q.Bình Thạnh, Giáo viên môn Tin học nay Tp.HCM ii
5. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng 10 năm 2012 (Ký tên và ghi rõ họ tên) Trần Bảo Quân iii
6. LỜI CẢM TẠ Xin chân thành cảm ơn phòng Quản lý khoa học – Quan hệ Quốc tế - Sau đại học, khoa Sư phạm kỹ thuật và trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho tôi điều kiện được học tập và có một môi trường học tập lý tưởng để học tập và trưởng thành, đặc biệt là quý Thầy, Cô trực tiếp giảng dạy lớp cao học khóa 18B đã tận tình dạy dỗ và truyền lại cho chúng tôi những kinh nghiệm, lòng say mê khoa học để cho tôi có niềm tin vào tri thức và hành trang bước vào cuộc sống. Xin trân trọng gửi lời cám ơn sâu sắc tới cô hướng dẫn TS. Đặng Thị Phương Phi đã tận tình chỉ bảo, động viên, khuyến khích tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành đề tài này. Xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Văn Tuấn, trưởng khoa Sư Phạm Kỹ Thuật; TS. Võ Thị Xuân cố vấn học tập đã tận tình giúp đỡ, giảng dạy và chỉ bảo để tôi hoàn thành đề tài này. Xin chân thành cảm ơn tất cả các đồng nghiệp tại các trường trung học phổ thông tại thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi đã giúp cho tôi có được những thông tin quý báu để hoàn thành đề tài này. Cảm ơn tất cả các thành viên trong lớp Giáo dục học 18B đã tạo điều kiện cho tôi những cơ hội học tập. Cuối cùng tôi xin gửi đến gia đình tôi lòng biết ơn vô hạn đã sinh thành và nuôi dưỡng giáo dục tôi nên người. Trân trọng! iv
7. TÓM TẮT LUẬN VĂN Loài người đang ở trong kỷ nguyên của sự phát triển vượt bậc về Khoa học – kỹ thuật và công nghệ, đi từ nền kinh tế công nghiệp sang nền kinh tế tri thức, làm nảy sinh ra những vấn đề mà chúng ta chưa từng gặp; chưa trải nghiệm; chưa phải ứng phó, đương đầu. Vì vậy, đòi hỏi con người phải có khả năng ứng phó một cách hiệu quả với những yêu cầu và thách thức của cuộc sống. Trước những đòi hỏi ngày càng cao của cuộc sống, kỹ năng sống trở thành hành trang không thể thiếu của các bạn trẻ. Giáo dục hiện nay không chỉ thực nhiệm vụ đào tạo cho xã hội những lao động giỏi, có năng lực, mà còn phải hướng đến việc đào tạo ra những công dân phát triển toàn diện, giúp họ có năng lực sống hạnh phúc trong xã hội hiện đại. Từ đó cho thấy, kỹ năng sống là một trong những nội dung giáo dục cần thiết ở các cấp học và đang nhận được nhiều sự chú ý trong giai đoạn hiện nay. Kỹ năng sống là gì? Được hiểu ra sao? thực trạng kỹ năng sống của học sinh ra sao? Thực trạng tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh như thế nào? Nguyên nhân dẫn đến thực trạng này; những kỹ năng nào cần thiết cho học sinh trung học phổ thông và làm thế nào để giáo dục kỹ năng sống hiệu quả cho học sinh? Đó là những câu hỏi thôi thúc người nghiên cứu thực hiện đề tài: “Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tại các trường THPT thuộc quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh”. Luận văn có 3 phần như sau: Phần mở đầu: Trình bày lý do chọn đề tài; xác định mục tiêu, nhiệm vụ, đối tượng, khách thể nghiên cứu; giả thuyết khoa học; phạm vi và phương pháp nghiên cứu. v
8. Phần nội dung: Gồm chƣơng 3 chƣơng Chƣơng 1: “Cơ sở lý luận về vấn đề nghiên cứu”, tác giả đã hệ thống lại những vấn đề có liên quan đến giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học phổ thông. Chƣơng 2: “Thực trạng hoạt động giáo dục kỹ năng sống tại các trường trung học phổ thông thuộc quận Bình Thạnh, Tp.HCM”. Người nghiên cứu đã tiến hành khảo sát, nghiên cứu thực trạng kỹ năng sống của học sinh các trường trung học phổ thông thuộc quận Bình Thạnh để làm cơ sở cho việc đề xuất giải pháp. Chƣơng 3: “Giải pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tại các trường THPT thuộc quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh”. Tác giả đề xuất 4 giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống; sau đó lấy ý kiến chuyên gia về tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp; thực nghiệm sư phạm 1 trong các giải pháp đã đề xuất. Phần kết luận và kiến nghị: Giải quyết được nhiệm vụ đặt ra của đề tài đó là sử dụng được các giải pháp giáo dục kỹ năng sống mà người nghiên cứu đã đề xuất thì chất lượng GDKNS cho học sinh tại các trường THPT thuộc quận Bình Thạnh, Tp.HCM sẽ được cải thiện. vi
9. ABSTRACT Nowadays, as mankind we are experiencing a new the age of dramatically development in science and technology, and throughout the process of changing from an industrial based to knowledge based economy, we have created and come across some of problems which we have never been faced, met and experienced before. Therefore, it’s very critical and important that we have to come up with a counteracting solution to these problems in the most effective and efficient way to cope with the new demands and challenges of life. And the key essential component in this solution is the ability to deal with problems in life of each and every individual, our it’s necessary that our new young generation must be equipped with this skill so they can be able to solve and deal with the high demand and challenges of the new world and society that we are live in today. Currently, education is not only about doing the job of social training and providing quality worker with efficient skills and knowledge anymore, but also about training and perfecting a brand new generation of citizens as well as helping them how to survive and to be succeed in the modern society world. So what are life skills and abilities in life? How it could be understand or explained? What are the student abilities in real life situation? And how our education system has gone about training these essential skills to students in reality, as well as what causes the problem. As following the path of finding and figuring out what are the exact skills are needed to secondary high school student and how to educate them in the most effective way which brings back the best outcome, I have come with the idea of doing this research about “Teaching life skills for student at secondary high schools within Binh Thanh district, Ho Chi Minh city”. vii
10. My research contains 3 parts: Introduction: addressing the topic, objective, identifying the mission, research subject, theory needed to be used, setting up the boundary as well as method of researching. Content: this part consists 3 chapters: Chapter 1: “The fundamentals of ideology about this research”, this chapter has identified and organised all the common and related problems during the process of educating skills to student. Chapter 2: “The reality of educating life skills at secondary high schools in Binh Thanh district”, this chapter is all about doing research and find out which skills are currently teaching at school within Binh Thanh district in reality, as well as finding the solution based on the material found. Chapter 3: “The solution to education of life skills for student at secondary high schools in Binh Thanh district”, after going through all the research material, I have come up 4 solutions to improve efficiency in education of life skills and abilities in life. One out of four solutions will be selected after consulting with an expert in the field about its urgency as well as effectiveness of each every solution, finally one solution will be put to practice. Conclusion: this research has shown that the target goal of improving education quality not only in Binh Thanh district but also in Ho Chi Minh City could and will be achievable if all four suggested solutions above are put to practice. viii
11. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN iii LỜI CẢM TẠ iv TÓM TẮT LUẬN VĂN v MỤC LỤC ix DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT xii DANH SÁCH CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ xiii A.PHẦN MỞ ĐẦU 1 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục tiêu nghiên cứu 2 3. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 2 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3 5. Giả thuyết khoa học 3 6. Phương pháp nghiên cứu 3 B.PHẦN NỘI DUNG 5 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VẦN ĐỀ NGHIÊN CỨU 5 1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề 5 1.1. Các nghiên cứu ở Việt Nam 5 1.2. Các nghiên cứu ở nước ngoài 7 2. Những vấn đề lí luận về kỹ năng sống 8 2.1. Một số khái niệm liên quan 8 2.2. Phân loại kỹ năng sống 12 2.3. Sự cần thiết giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học phổ thông 16 2.4. Các thành tố của giáo dục kỹ năng sống 18 2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh 24 3. Các con đường giáo dục kỹ năng sống 29 3.1. Lồng ghép nội dung kỹ năng sống vào các môn học 29 3.2. Xây dựng môn học về giáo dục kỹ năng sống 30 ix
12. 3.3. Lồng ghép vào hoạt động ngoài giờ lên lớp 30 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THUỘC QUẬN BÌNH THẠNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 33 1. Tổ chức nghiên cứu thực trạng 33 1.1. Mục đích nghiên cứu thực trạng 33 1.2. Khái quát về khách thể điều tra 33 1.3. Phương pháp nghiên cứu thực trạng 34 2. Thực trạng kỹ năng sống và nhu cầu được giáo dục kỹ năng sống của học sinh. 37 3. Kết quả nghiên cứu thực trạng. 40 3.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên và học sinh đối với kỹ năng sống. 40 3.2. Thực trạng thái độ của học sinh đối với kỹ năng sống 45 3.3. Đánh giá của giáo viên về mức độ kỹ năng sống của học sinh THPT 48 3.4. Thực trạng kỹ năng sống của học sinh (tình huống giả định) 49 3.5. Thực trạng xác định mục tiêu, nôi dung giáo dục kỹ năng sống của giáo viên. 52 3.6. Thực trạng xác định phương pháp, phương tiện, hình thức giáo dục kỹ năng sống của giáo viên 56 3.7. Nguyên nhân của thực trạng. 62 Chƣơng 3: ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THUỘC QUẬN BÌNH THẠNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 69 1. Cơ sở đề xuất giải pháp 69 1.2. Cơ sở pháp lý của việc đề xuất các giải pháp nâng cao giáo dục kỹ năng sống. 69 1.2. Cơ sở thực tiễn của việc đề xuất giải pháp. 72 1.3. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp 72 2. Giải pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tại các trường trung học phổ thông thuộc quận Bình Thạnh, TP.Hồ Chí Minh 73 2.1. Giải pháp 1: Phối hợp các lực lượng xã hội trong việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học phổ thông 73 x
13. 2.2. Giải pháp 2: Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học phổ thông thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp. 81 2.3. Giải pháp 3: Tăng cường năng lực cho các chủ thể tham gia giáo dục kỹ năng sống trong trường trung học phổ thông. 91 2.4. Giải pháp 4: Sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống trong nhà trường phổ thông. 94 3. Khảo nghiệm tính khả thi của các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tại các trường trung học phổ thông thuộc quận Bình Thạnh, Tp. Hồ Chí Minh. 111 3.1. Những vấn đề chung về khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất. 111 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của giải pháp 111 4. Thực nghiệm sư phạm 114 4.1. Mục đích 114 4.2. Đối tượng 114 4.3. Nội dung thực nghiệm sư phạm 114 4.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm 115 C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 127 1. Kết luận 127 2. Kiến nghị 129 xi
14. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT KN : Kỹ năng. KNS : Kỹ năng sống. GDKNS : Giáo dục kỹ năng sống. THPT : Trung học phổ thông. UNESCO : Tổ chức Giáo dục, Khoa học,Văn hóa Liên Hiệp Quốc. UNICEF : Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc. WHO : Tổ chức Y tế thế giới. NGLL : Ngoài giờ lên lớp. ĐTB : Điểm trung bình. ĐLC : Độ lệch chuẩn. Tp. HCM : Thành phố Hồ Chí Minh CLB : Câu lạc bộ. xii