Luận văn Giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, TP. Hồ Chí Minh (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, TP. Hồ Chí Minh (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ HỒ HỒNG HẠNH GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI, QUẬN 11, TP. HỒ CHÍS K C 0 0 3MINH9 5 9 NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC - 601401 S KC 0 0 4 2 1 6 Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2013
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ HỒ HỒNG HẠNH GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI, QUẬN 11, TP. HỒ CHÍ MINH NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC – 601401 Hướng dẫn khoa học: TS. Dương Thị Kim Oanh Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2013
3. LÝ LỊCH KHOA HỌC I. LÝ LỊCH SƠ LƯỢC: - Họ và tên: Hồ Hồng Hạnh Giới tính: Nữ - Ngày, tháng, năm sinh: 19/02/1984 Nơi sinh: TP. Hồ Chí Minh - Quê quán: TP. Hồ Chí Minh Dân tộc: Kinh - Chỗ ở hiện nay: 262 đường Tân Hương, phường Tân Quý, quận Tân Phú, tp. Hồ Chí Minh - Điện thoại: 0907888902 - Email: hhhav@yahoo.com II. QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO: Đại học: - Hệ đào tạo: Chính quy Thời gian đào tạo: Từ tháng 10/2002 đến 8/2006 Nơi học: Trường ĐH Hùng Vương Ngành học: Tiếng Anh - Hệ đào tạo: Tại chức Thời gian đào tạo: Từ tháng 02/2003 đến 9/2007 Nơi học: Trường ĐH Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh Ngành học: Toán – Tin III. QUÁ TRÌNH CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN KỂ TỪ KHI TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC: Thời gian Nơi công tác Công việc đảm nhiệm Từ 8/2006 đến 8/2009 Ủy ban nhân dân phường Tân Quý, quận Tân Phú, tp. Phó bí thư Đoàn phường Hồ Chí Minh Từ 9/2009 đến hiện nay Trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Giáo viên Minh i
4. LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2013 (Ký tên và ghi rõ họ tên) ii
5. LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn: 1. TS. Dương Thị Kim Oanh – người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình nghiên cứu luận văn. 2. Quý thầy cô giảng dạy lớp cao học giáo dục học 19B và quý thầy cô trường ĐH Sư phạm kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh, là những người đã tận tình giảng dạy và truyền thụ những kinh nghiệm quý báu cho tôi trong suốt khóa đào tạo sau đại học 3. Ban giám hiệu và quý thầy cô trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện việc nghiên cứu của tôi và tích cực hỗ trợ tôi trong quá trình khảo sát và thực nghiệm tại trường. 4. Gia đình, bạn bè và người thân đã giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Xin trân trọng cảm ơn! iii
6. TÓM TẮT LUẬN VĂN Hiện nay, nền kinh tế thị trường đã làm cho đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng lên nhưng bên cạnh đó những hạn chế của cơ chế thị trường đã tác động đến đạo đức, lối sống của đại đa số thanh niên và học sinh. Các tệ nạn xã hội đã tác động tiêu cực đến đạo đức, lối sống của học sinh phổ thông, một số học sinh có biểu hiện không tôn trọng và không vâng lời ông bà, cha mẹ, thầy cô và những người lớn tuổi khác. Một số em còn có lối sống hưởng thụ, thiếu ý thức học tập và rèn luyện đạo đức. Đạo đức học sinh đang xuống cấp - đó là nỗi trăn trở của không chỉ những nhà làm công tác giáo dục mà còn là sự quan tâm của xã hội đối với thế hệ tương lai. Do đó, giáo dục ý thức đạo đức cho học sinh là nhu cầu cấp thiết hiện nay, nhằm xây dựng con người xã hội chủ nghĩa. Giáo dục đạo đức học sinh THPT hiện nay là vấn đề rất quan trọng vì lứa tuổi này có nhiều sự biến đổi về tâm sinh lý, ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển nhân cách của con người. Để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp.Hồ Chí Minh hiện nay, người nghiên cứu đã: 1. Tổng hợp cơ sở lý luận về giáo dục đạo đức 2. Khảo sát thực trạng về công tác giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh 3. Đề xuất biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh. 4. Xin ý kiến đánh giá của chuyên gia về những biện pháp đó. 5. Thực nghiệm sư phạm biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa trong giáo dục đạo đức cho học sinh. Kết quả thực nghiệm cho thấy, biện pháp tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong giáo dục đạo đức cho học sinh là hoàn toàn khả thi và phù hợp với điều kiện hiện nay của trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh. iv
7. ABSTRACT At present, the market economy has made the material and spiritual life of the people was raised but besides the limitations of market mechanisms has impact on morality, lifestyle of the vast numbers of youths and students. The vices society has a negative impact on morality, lifestyle of school students, some students have manifested disrespect and disobedience to parents, grandparents, teachers and other elders. Some children are also lifestyle enjoyment, lacking the sense of learning and work-ethic. Student Ethics declined-it is so aware of not only the work of education but also the interest of society for future generations. Therefore, the ethical consciousness education for the students is urgent need at present, in order to build the Socialist man. Moral education students present issues are important because this age group has many physical changes, influencing the formation and development of the human personality. In order to contribute the quality of moral education increasing, the researcher has learn that: 1. Studies the theoretical foundation on moral education. 2. Surveys moral education situations for students in Tran Quang Khai High School, District 11, Ho Chi Minh City. 3. Proposes solutions to increase moral education quality for students in Tran Quang Khai High School, District 11, Ho Chi Minh City. 4. Asks experts’ advises to increase moral education quality for students in Tran Quang Khai High School, District 11, Ho Chi Minh City. 5. Experiments the solution to hold outdoor activities in moral education for students in Trang Quang Khai High School, district 11, Ho Chi Minh City Experimental results show that the solution to hold outdoor activities in moral education for students in Tran Quang Khai High School, District 11, Ho Chi Minh City is feasible and consistent with of condition of Trang Quang Khai High School, district 11, Ho Chi Minh City. v
8. MỤC LỤC Trang Lý lịch khoa học i Lời cam đoan ii Loi cảm ơn iii Tóm tắt iv Mục lục vi Danh mục các ký hiệu và chữ viết tắt ix Danh mục các bảng x Danh sách các sơ đồ, bảng và biểu đồ xiv Danh mục phụ lục xv MỞ ĐẦU 1 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục tiêu nghiên cứu 3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3 5. Giả thuyết nghiên cứu 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 4 7. Phương pháp nghiên cứu 4 8. Cấu trúc luận văn 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề giáo dục đạo đức trên thế giới và tại Việt Nam 6 1.1.1. Trên thế giới 6 1.1.2. Tại Việt Nam 9 1.2. Các khái niệm cơ bản 11 1.2.1. Đạo đức 11 1.2.2. Giáo dục 11 vi
9. 1.2.3. Giáo dục đạo đức 12 1.2.4. Phương pháp giáo dục đạo đức 12 1.2.5. Hình thức tổ chức giáo dục đạo đức 12 1.2.6. Hoạt động ngoại khóa 13 1.3. Một số vấn đề lý luận về giáo dục đạo đức 13 1.3.1. Mục tiêu và nội dung giáo dục đạo đức trong hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam 13 1.3.1.1. Cấp tiểu học 14 1.3.1.2. Cấp trung học cơ sở 16 1.3.1.3. Cấp Trung học phổ thông 17 1.3.1.4. Cấp cao đẳng, đại học 17 1.3.2. Nhiệm vụ của giáo dục đạo đức 18 1.3.3. Các phương pháp giáo dục đạo đức 19 1.3.4. Các hình thức tổ chức giáo dục đạo đức 23 1.3.5. Quy trình tổ chức hoạt động ngoại khóa trong giáo dục đạo đức 32 1.3.6. Những đặc điểm nhân cách chủ yếu của học sinh trung học phổ thông 35 1.3.7. Đời sống tình cảm của học sinh trung học phổ thông 37 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 38 Chương 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI, QUẬN 11, TP. HỒ CHÍ MINH 39 2.1. Vài nét khái quát về trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, TP. HCM 39 2.2. Kế hoạch tổ chức hoạt động ngoại khóa trong giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. HCM năm học 2012-2013 41 2.3. Thực trạng công tác giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh 46 vii
10. 2.3.1. Thực trạng hoạt động rèn luyện đạo đức của học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh 46 2.3.1.1. Thực trạng nhận thức của học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh về hoạt động rèn luyện đạo đức 46 2.3.1.2. Thực trạng thái độ đối với hoạt động rèn luyện đạo đức của học sinh trường THP Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh 48 2.3.1.3. Thực trạng tính tích cực tham gia hoạt động rèn luyện đạo đức của học sinh của học sinh trường THP Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh 51 2.3.1.4. Nguyên nhân học sinh thích và không thích tham gia hoạt động rèn luyện đạo đức do trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh tổ chức 52 2.3.2. Thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh 54 2.3.2.1. Thực trạng nhận thức mục tiêu giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh 54 2.3.2.2. Thực trạng phương pháp giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh 55 2.3.2.3. Thực trạng hình thức tổ chức giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh 57 2.3.2.4. Thực trạng phương pháp kiểm tra, đánh giá 58 2.3.2.5. Biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh 59 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 62 Chương 3: TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA TRONG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT TRẦN QUANG KHẢI, QUẬN 11, TP. HỒ CHÍ MINH 63 viii
11. 3.1. Cơ sở khoa học của việc tổ chức các hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh 63 3.1.1. Cơ sở pháp lý 63 3.1.2. Cơ sở thực tiễn 64 3.2. Tổ chức các hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh 65 3.2.1. Hoạt động 1: Sinh hoạt câu lạc bộ kỹ năng sống 65 3.2.2. Hoạt động 2: Tổ chức các cuộc thi tìm hiểu tấm gương đạo đức HCM 74 3.2.3. Hoạt động 3: Tham quan thực tế nhà mở, mái ấm, trại mồ côi 77 3.2.4. Hoạt động 4: Các hoạt động đền ơn đáp nghĩa, uống nước nhớ nguồn, thăm hỏi Mẹ VNAH, các gia đình liệt sỹ, các gia đình chính sách nhân ngày 27/7 80 3.2.5. Hoạt động 5: Tổ chức quyên góp ủng hộ đồng bào lũ lụt, xây dựng trường học cho các em học sinh ở huyện đảo Trường Sa 83 3.3. Khảo sát ý kiến chuyên gia về nội dung và cách thức tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong giáo dục đạo đức cho học sinh trường Thpt Trần Quang Khải, quận 11. tp. Hồ Chí Minh 86 3.4. Thực nghiệm sư phạm 90 3.4.1. Mô tả quá trình thực nghiệm 90 3.4.2. Kết quả thực nghiệm 101 3.4.3. Kiểm chứng giả thuyết 105 3.4.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm 109 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 111 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 112 1. Kết luận 112 2. Kiến nghị 114 3. Hướng phát triển đề tài 114 TÀI LIỆU THAM KHẢO 115 PHỤ LỤC 118 ix
12. DANH MỤC CÁC KÍ KIỆU VÀ TỪ VIẾT TẮT STT Kí hiệu, chữ viết tắt Viết đầy đủ 1 BCH Ban chấp hành 2 BGH Ban giám hiệu 3 HS Học sinh 4 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 5 GDCD Giáo dục công dân 6 GVCN Giáo viên chủ nhiệm 7 GV-CNV Giáo viên-Công nhân viên 8 THPT Trung học phổ thông Thanh niên Cộng sản Hồ Chí 9 TNCS HCM Minh 10 Tp.HCM Thành phố Hồ Chí Minh 11 VNAH Việt Nam anh hung 12 XHCN Xã hội chủ nghĩa x
13. DANH MỤC CÁC BẢNG STT NỘI DUNG TRANG 1 Bảng 2.1: Bàng thống kê kết quả học lực của học sinh 40 2 Bảng 2.2: Bảng thống kê kết quả hạnh kiềm của học sinh 41 Bảng 2.3: Kế hoạch tổ chức các hoạt động ngoại khóa cho học sinh năm 3 45 học 2012-2013 4 Bảng 2.4: Mức độ quan trọng của các phẩm chất đạo đức 48 Bảng 2.5: Thái độ của học sinh trong khi tham gia các hoạt động rèn luyện 5 50 đạo đức 6 Bảng 2.6: Tính tích cực rèn luyện đạo đức của học sinh 51 Bảng 2.7: Nguyên nhân học sinh thích tham gia hoạt động rèn luyện đạo 7 52 đức Bảng 2.8: Nguyên nhân học sinh không thích tham gia hoạt động rèn luyện 8 53 đạo đức 9 Bảng 2.9: Mục tiêu giáo dục đạo đức cho học sinh 55 10 Bảng 2.10: Phương pháp giáo dục đạo đức cho học sinh 56 11 Bảng 2.11: Hình thức tổ chức giáo dục đạo đức cho học sinh 57 12 Bảng 2.12: Mức độ sử dụng phương pháp kiểm tra đánh giá 59 xi
14. Bảng 2.13: Biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục đạo đức cho 13 60 học sinh Bảng 3.1: Bảng kế hoạch tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ kỹ năng sống cho 14 71 học sinh trang 71 Bảng 3.2: Bảng kế hoạch tổ chức hội thi tìm hiểu tấm gương đạo đức Hồ 15 75 Chí Minh Bảng 3.3: Bảng kế hoạch tổ chức tham quan thực tế nhà mở, mái ấm, trại 16 78 mồ côi Bảng 3.4: Bảng kế hoạch tổ chức các hoạt động đền ơn đáp nghĩa, uống 17 nước nhớ nguồn, thăm hỏi các gia đình liệt sỹ, gia đình chính sách nhân 81 ngày 27/7 Bảng 3.5: Bảng kế hoạch tổ chức quyên góp, ủng hộ đồng bào lũ lụt, xây 18 84 dựng trường học cho các em nhỏ ở huyện đảo Trường Sa Bảng 3.6: Mức độ phù hợp của các hoạt động ngoại khóa với mục tiêu và 19 86 nội dung giáo dục đạo đức Bảng 3.7: Mức độ phù hợp của các hoạt động ngoại khóa với điều kiện của 20 87 trường THPT Trần Quang Khải quận 11, tp Hồ Chí Minh Bảng 3.8: Mức độ cần thiết của việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa 21 trong giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải quận 88 11, tp Hồ Chí Minh Bảng 3.9: Mức độ khả thi của việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong 22 giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải quận 11, tp 89 Hồ Chí Minh Bảng 3.10: Bảng tổ chức hoạt động tham quan thực tế nhà mở, mái ấm, trại 23 93 mồ côi 24 Bảng 3.11: Bảng tổ chức hoạt động sinh hoạt câu lạc bộ kỹ năng sống 100 25 Bảng 3.12: Thái độ của học sinh nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm 101 xii
15. Bảng 3.13: Bảng đánh giá hành vi khi gặp căng thẳng của học sinh nhóm 26 102 đối chứng và nhóm thực nghiệm 27 Bảng 3.14: Bảng đánh giá hành vi phù hợp với học sinh 103 Bảng 3.15: Hành vi khi tiếp xúc với các em nhỏ có hoàn cảnh khó khăn của 28 104 nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm Bảng 3.16: Thái độ của học sinh khi tham gia giúp đỡ các em nhỏ có hoàn 29 105 cảnh khó khăn 30 Bảng 3.17: Cách xử lý của học sinh khi gặp căng thẳng 107 31 Bảng 3.18: Hành vi học sinh cho là phù hợp với mình nhất 107 Bảng 3.19: Hành vi học sinh khi tiếp xúc với các em nhỏ có hoàn cảnh khó 32 108 khăn Bảng 3.20: Tổng hợp kết quả xếp loại hạnh kiểm cuối năm học 2012-2013 33 109 của học sinh nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm xiii
16. DANH MỤC SƠ ĐỒ - BIỂU ĐỒ STT NỘI DUNG TRANG 1 Biểu đồ 2.1: Nhận thức của học sinh về hoạt động rèn luyện đạo đức 47 Biểu đồ 2.2: Thái độ của học sinh trước khi tham gia các hoạt động rèn 2 49 luyện đạo đức 3 Hình 2.1: Trường trung học phổ thông Trần Quang Khải quận 11 39 4 Sơ đồ 1.1: Quy trình tổ chức các hoạt động trong giáo dục đạo đức 32 xiv
17. DANH MỤC PHỤ LỤC Stt Danh mục Trang 1 Phiếu khảo sát dành cho Cán bộ quản lý 118 2 Phiếu khảo sát dành cho giáo viên 121 3 Phiếu khảo sát dành cho học sinh 124 4 Phiếu xin ý kiến chuyên gia 127 5 Phiếu kháo sát nhóm thực nghiệm 129 6 Phiếu khảo sát nhóm đối chứng 131 7 Các bảng xử lý SPSS 133 xv
18. MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Từ xa xưa, ông cha chúng ta đã đúc kết nên kinh nghiệm trong giáo dục “Tiên học lễ, hậu học văn”. “Lễ” là nền tảng của sự lĩnh hội và phát triển các tri thức và kỹ năng, là cách giao tiếp, ứng xử có văn hóa giữa người với người theo một chuẩn mực đạo đức đã được xã hội quy định. Ngày nay, phương châm “Dạy người, dạy chữ, dạy nghề” cũng thể hiện rõ tầm quan trọng của hoạt động giáo dục đạo đức. Trong buổi nói chuyện với cán bộ, học sinh của trường đại học Sư phạm Hà Nội ngày 21/10/1964, Bác Hồ đã căn dặn: “Dạy cũng như học, phải chú trọng cả tài lẫn đức. Đức là đạo đức cách mạng. Đó là cái gốc quan trọng. Nếu thiếu đạo đức, con người sẽ không phải là con người bình thường và cuộc sống xã hội sẽ không phải là cuộc sống xã hội bình thường, ổn định ”. Đạo đức chính là kết quả của một quá trình giáo dục, là kết quả của sự tu dưỡng, rèn luyện của bản thân. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Cũng như sông có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân” [19, 251]. Sau hơn hai mươi lăm năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng khích lệ về các mặt kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội. Nền kinh tế thị trường đã làm cho đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng lên nhưng bên cạnh đó những hạn chế của cơ chế thị trường đã tác động đến đạo đức, lối sống của đại đa số thanh niên và học sinh. Đặc biệt là các hành vi lệch chuẩn về đạo đức học sinh ngày càng gia tăng. Các tệ nạn xã hội đã tác động tiêu cực đến đạo đức, lối sống của học sinh phổ thông, một số học sinh có biểu hiện không tôn trọng và không vâng lời ông bà, cha mẹ, thầy cô cũng như những người lớn tuổi khác. Một số em còn có lối sống hưởng thụ, thiếu ý thức học tập và rèn luyện đạo đức. Các em có lối sống thờ ơ, vô cảm hay có những hành vi lệch lạc như giả đồng tính (lesbian, gay), hay thích ăn mặc giống như các nhân vật ca sĩ, diễn viên, . Những tiêu cực trong thi cử, bằng cấp, chạy theo thành tích cũng như trong việc dạy thêm, học thêm đã làm cho một số trường nặng về dạy chữ hơn là dạy người, tình cảm thầy trò bị tổn thương, truyền thống tôn sư trọng đạo bị mai một dần. Cùng với sự gia tăng của tệ nạn xã hội, sự du nhập văn hóa 1
19. phẩm có nội dung đồi trụy làm ảnh hưởng tới quan điểm về tình bạn, tình yêu trong lứa tuổi học sinh. Trong nghị quyết Trung ương II khóa VIII, Đảng ta đã nhận định “Đặc biệt đáng lo ngại là trong một bộ phận sinh viên, học sinh có tình trạng suy thoái về đạo đức, mờ nhạt về lý tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp vì tương lai của bản thân và đất nước” [21]. Vì vậy, trong những năm tới cần phải “Tăng cường giáo dục công dân, giáo dục tư tưởng đạo đức, lòng yêu nước, chủ nghĩa Mac – Lênin, tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động xã hội, văn hóa thể thao, phù hợp với lứa tuổi và yêu cầu giáo dục toàn diện” [21]. Giáo dục đạo đức là một trong những mục tiêu của giáo dục phổ thông, điều này đã được xác định rõ trong văn bản "Luật giáo dục" có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 01 năm 2006: "Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam Xã Hội Chủ Nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc". Sống và học tập ở một thành phố năng động vào bậc nhất trong cả nước, học sinh THPT ở thành phố Hồ Chí Minh nói chung và học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh nói riêng cũng không tránh khỏi những tác động của môi trường sống đến đạo đức của các em. Do địa bàn trường THPT Trần Quang Khải tọa lạc là thuộc khu vực có đông kiều bào người Hoa sinh sống và làm việc. Vấn đề học văn hóa, học lễ nghĩa ở trường của các em học sinh phụ huynh đều rất ít quan tâm vì họ mãi lo cho cuộc sống mưu sinh và có một số người có quan niệm con cái họ không cần phải học nhiều làm gì. Hiện nay, trong trường vẫn còn những học trò thờ ơ với chữ “Lễ”, gặp thầy cô trong trường nhưng ngoảnh mặt làm ngơ như không quen biết. Bạo lực học đường ở trường ngày càng gia tăng. Tình trạng các học sinh nam và học sinh nữ đánh nhau ngoài cổng trường sau giờ tan học vẫn còn tồn tại và tình trạng học sinh không tập trung vào học, gây mất trật tự, chửi thề, vô lễ với giáo viên vẫn còn diễn ra hằng ngày ở trường. Các em còn vi phạm nội quy nhà trường như nghỉ học không phép, đi trễ, bỏ tiết, tác phong không nghiêm túc. Phần lớn, ý thức tự giác của các em chưa cao, hay đổ thừa cho người khác, thiếu trung thực như nói dối, ăn cắp đồ của nhau rồi giải quyết bằng những trận đánh nhau, hay hiện tượng các em học sinh 2
20. quay bài trong những giờ kiểm tra, thi cử để mong có đươc điểm số cao mà không phải học nhiều. Ngoài ra, công tác giáo dục đạo đức trong trường cũng chưa được quan tâm đúng mức, nhiều giáo viên đến lớp chỉ chú trọng việc dạy kiến thức mà bỏ qua cách giáo dục thái độ học tập, tác phong và ngôn phong của các em. Các buổi sinh hoạt dưới cờ thì trường tổ chức qua loa, chiếu lệ vì thời gian sinh hoạt dưới cờ chỉ có từ 15 phút đến 20 phút dành cho học sinh khối 11 và 12 buổi sáng, còn buổi chiều khối 10 thì cách 3 tuần mới tổ chức một lần. Thực tế cho thấy khi một học sinh có tư tưởng, đạo đức lệch lạc, xuống cấp thì sẽ có một kết quả học tập không tốt. Điều đó sẽ khiến các em càng dễ nảy sinh tâm lý chán nản dẫn đến tình trạng quậy phá hơn, bất cần hơn thậm chí các em sẵn sàng bỏ học, ăn chơi lêu lổng rồi trộm cắp, cướp giật. Đạo đức học sinh đang xuống cấp - đó là nỗi trăn trở của không chỉ những nhà làm công tác giáo dục mà còn là sự quan tâm của xã hội đối với thế hệ tương lai. Do đó, giáo dục ý thức đạo đức cho học sinh là nhu cầu cấp thiết hiện nay, nhằm xây dựng con người mới “vừa hồng vừa chuyên”, con người xã hội chủ nghĩa. Xuất phát từ những vấn đề trên, tác giả chọn nội dung “Giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn thạc sỹ. 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh. 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Để thực hiện được mục tiêu trên, luận văn tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về giáo dục đạo đức. - Nghiên cứu thực trạng giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh. - Tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh. 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU 4.1. Đối tượng nghiên cứu Giáo dục đạo đức. 3
21. 4.2. Khách thể nghiên cứu Quá trình giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh. 5. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU Hiện nay, vấn đề tổ chức hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, thành phố Hồ Chí Minh còn nhiều hạn chế. Nếu áp dụng các cách thức tổ chức hoạt động ngoại khóa trong giáo dục đạo đức cho học sinh như người nghiên cứu đã đề xuất thì chất lượng hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh sẽ được cải thiện. 6. GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU Đề tài tập trung đề xuất việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong giáo dục đạo đức cho học sinh trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh. Đề tài chỉ tiến hành thực nghiệm sư phạm đối với hai hoạt động: - Tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ kỹ năng sống. - Tổ chức tham quan thực tế nhà mở, mái ấm, trại mồ côi. 7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp và khái quát hóa những tài liệu liên quan đến đạo đức, giáo dục đạo đức, giáo dục đạo đức cho học sinh trường trung học phổ thông, nghiên cứu các Nghị quyết, các chủ trương, chính sách và các văn kiện, các tài liệu của Đảng và Chính phủ vể GD&ĐT; các văn bản của Bộ GD&ĐT, các ngành có liên quan đến đề tài nghiên cứu đã được xuất bản trong các ấn phẩm trong và ngoài nước để làm cơ sở lý luận cho đề tài. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp khảo sát bằng bảng hỏi Sử dụng hệ thống các câu hỏi mở và các câu hỏi đóng để tìm hiểu các vấn đề liên quan đến công tác giáo dục đạo đức cho học sinh tại trường. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn Tiến hành khảo sát thực tế về thực trạng giáo dục đạo đức học sinh tại trường THPT Trần Quang Khải, quận 11, tp. Hồ Chí Minh thông qua trò chuyện, trao đổi, phỏng vấn để thu thập các số liệu khách quan về thực trạng giáo dục đạo đức học sinh 4