Luận văn Định hướng chọn nghề trên cơ sở đánh giá năng lực và năng khiếu của người học (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Định hướng chọn nghề trên cơ sở đánh giá năng lực và năng khiếu của người học (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ DIỆP MỸ THANH ĐỊNH HƯỚNG CHỌN NGHỀ TRÊN CƠ SỞ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC VÀ NĂNG KHIẾU CỦA NGƯỜI HỌC NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC – 601401 S K C0 0 4 6 1 3 Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10/2015
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ DIỆP MỸ THANH ĐỊNH HƯỚNG CHỌN NGHỀ TRÊN CƠ SỞ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC VÀ NĂNG KHIẾUCỦA NGƯỜI HỌC NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC – 601401 Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2015
3. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ DIỆP MỸ THANH ĐỊNH HƯỚNG CHỌN NGHỀ TRÊN CƠ SỞ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC VÀ NĂNG KHIẾUCỦA NGƯỜI HỌC NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC – 601401 Hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN TIẾN DŨNG Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2015
4. i LÝ LỊCH KHOA HỌC I. LÝ LỊCH SƠ LƯỢC: Họ & tên: Diệp Mỹ Thanh Giới tính: Nữ Ngày, tháng, năm sinh: 07/01/1989 Nơi sinh: Đà Lạt Lâm Đồng Quê quán: Quảng Đông, Trung Quốc Dân tộc: Hoa Chỗ ở riêng hoặc địa chỉ liên lạc: 06 Nguyễn Thái Học, KP I, Phường Hiệp Phú, Quận 9, TP. HCM Điện thoại cơ quan: 08.62903707 Điện thoại nhà riêng: 0937 952435 Fax: Email: mythanhdiepdl@gmail.com II. QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO: 1. Trung học chuyên nghiệp: Hệ đào tạo: Thời gian đào tạo từ / đến / Nơi học (trường, thành phố): Ngành học: 2. Đại học: Hệ đào tạo: Chính quy Thời gian đào tạo từ 09/ 2007 đến 06/ 2011 Nơi học (trường, thành phố): Đại học Sư Phạm Kỹ Thuật TP.HCM Ngành học: Kỹ Thuật Nữ Công Tên đồ án, luận án hoặc môn thi tốt nghiệp: “Nghiên cứu một số món bánh mới ở thị trường Tp.HCM hiện nay ” Ngày & nơi bảo vệ đồ án, luận án hoặc thi tốt nghiệp: Người hướng dẫn: Th.S Nguyễn Thị Hồng 3. Trình độ ngoại ngữ (biết ngoại ngữ gì, mức độ): Anh văn B1 III. QUÁ TRÌNH CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN KỂ TỪ KHI TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC: Thời gian Nơi công tác Công việc đảm nhiệm 06/ 2011 nay Công Ty TNHH TM Nhất Hương Quản lý đào tạo
5. ii LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là Diệp Mỹ Thanh, là học viên cao học chuyên ngành Giáo Dục Học khóa 2013 – 2015(B), tại Trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM. Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác Tp. Hồ Chí Minh, ngày 14 tháng 09 năm 2015 Học viên Diệp Mỹ Thanh
6. iii LỜI CẢM ƠN Người nghiên cứu xin gởi lời cảm ơn chân thành đến giáo viên hướng dẫn đã tận tình hướng dẫn, góp ý và giúp đỡ trong suốt quá trình thực hiện các chuyên đề và luận văn. Xin chân thành cảm ơn Quý thầy cô của Trường Đại Học Sư Phạm Kỹ Thuật Tp.HCM đã tham gia giảng dạy lớp Cao học chuyên ngành Giáo Dục Học khóa 2013 – 2015(B). Thầy cô đã nhiệt tình truyền đạt kiến trong giáo dục, đó chính là nền tảng kiến thức để giúp người nghiên cứu hoàn thành tốt luận văn. Xin chân thành cảm ơn tất cả các đồng nghiệp, thầy cô tại Cơ sở dạy nghề Nhất Hương đã hỗ trợ, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi giúp người nghiên cứu hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn Quý thầy cô và Ban giám hiệu trường THCS Tăng Nhơn Phú B , trường THCS Lê Quý Đôn , trường PT Tư Thục Ngô Thời Nhiệm, trường THPT MarieCurie , trường THPT Nguyễn Bình Khiêm, Cơ sở dạy nghề bánh Nhất Hương, Trung Tâm dạy nghề Quận 10, trường TCN Lê Thị Riêng đã tạo điều kiện thuận lợi giúp người nghiên cứu thu thập được những thông tin quý báu để hoàn thành luận văn. Cuối cùng, người nghiên cứu xin gởi lời cảm ơn đến gia đình đã động viên và giúp đỡ người nghiên cứu rất nhiều trong suốt quá trình theo học và thực hiện luận văn đến khi hoàn thành. Trân trọng cảm ơn !
7. iv TÓM TẮT Giáo dục hướng nghiệp cho người học là vấn đề đang được xã hội quan tâm. Hướng nghiệp giúp người học có kiến thức về nghề nghiệp, có khả năng lựa chọn nghề sự phù hợp giữa năng lực, sở trường của cá nhân với nhu cầu sử dụng lao động của xã hội. Hiện nay, đa phần người học chưa có ý thức, thái độ nghiêm túc trong việc lựa chọn nghề, và ít ai chú ý đến sự phù hợp nghề nghiệp, sự phù hợp của năng lực bản thân và gần như không có sự quan tâm đến năng khiếu để lựa chọn nghề nghiệp. Định hướng nghề nghiệp chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, trong đó năng lực và năng khiếu của mỗi cá nhân đóng vai trò rất quan trọng. Việc định hướng nghề nghiệp trên cơ sở đánh giá năng lực và năng khiếu của người học là rất cần thiết giúp người học có sự lựa chọn nghề một cách đúng đắn và phù hợp. Trong đó, năng lực và năng khiếu là hai yếu tố quan trọng nhằm định hướng lựa chọn nghề phù hợp với bản thân. Từ những lý do trên, người nghiên cứu thực hiện đề tài: “Định hướng chọn nghề trên cơ sở đánh giá năng lực và năng khiếu của người học”. Nội dung của luận văn được cấu trúc như sau: Phần mở đầu Trình bày lý do chọn đề tài, xác định mục tiêu nghiên cứu, xác định nhiệm vụ nghiên cứu, khách thể đối tượng nghiên cứu, lập giả thuyết nghiên cứu, giới hạn phạm vi nghiên cứu và lựa chọn các phương pháp nghiên cứu để thực hiện các nhiệm vụ của đề tài. Phần nội dung Chương 1: Cơ sở lý luận về định hướng chọn nghề trên cơ sở đánh giá năng lực và năng khiếu của người học. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về năng lực và năng khiếu trong chọn nghề. Ch ươ ng 2: Thực trạng chọn nghề của người học ở Tp.HCM. Tìm hiểu thực trạng xu hướng chọn nghề của người học trên địa bàn Tp.HCM; các công tác hướng nghiệp hiện nay tại Tp.HCM; tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý của học sinh cuối cấp THCS, học sinh cuối cấp THPT, và đối tượng người học nghề. Chương 3: Định hướng chọn nghề trên cơ sở đánh giá năng lực và năng khiếu của người học.
8. v Người nghiên cứu mô tả quá trình khảo sát và tiến hành khảo sát: Khảo sát 1: Khảo sát đánh giá năng lực của người học. Khảo sát 2: Khảo sát đánh giá năng khiếu của người học. Người nghiên cứu tiến hành khảo sát trên cả ba nhóm đối tượng là học sinh cuối cấp THCS, học sinh cuối cấp THPT, và người học nghề tại các trường dạy nghề. Từ kết quả khảo sát trên, người nghiên cứu phân tích mối tương quan giữa năng lực và năng khiếu ở từng cấp học; phân tích sự phù hợp giữa hai yếu tố năng lực và năng khiếu trong chọn nghề. Từ đó, người nghiên cứu đề xuất một số giải pháp giúp người học định hướng chọn nghề trên cơ sở đánh giá năng lực và năng khiếu. Phần kết luận và kiến nghị Năng khiếu là một yếu tố quan trọng trong việc lựa chọn nghề nghiệp. Kết quả nghiên cứu của đề tài giúp người học tự đánh giá năng lực, phát hiện năng khiếu của bản thân. Để hình thành miền chọn nghề tối ưu cần sự kết hợp giao thoa của 4 yếu tố: năng lực, năng khiếu, sở thích và nhu cầu xã hội giúp người học lựa chọn nghề nghiệp phù hợp và đúng đắn. Kiến nghị đối với nhà trường và các cấp quản lý, kiến nghị đối với các bậc phụ huynh và bản thân người học; đồng thời nêu hướng phát triển của đề tài.
9. vi ASTRACT Vocational education for learners as social issues are concerned. Vocational orientation help learners to learn about vocational knowledge, have the ability to choose suitable career for ability, forte of individuals with employment needs of society. Nowadays, most of people haven’t yet serious consciousness and attitude in vocational orientation, and a few people pay attention to individual ability, hardly aptitude is not concerned to choice career. Vocational orientation is influenced by many factors, including the ability and aptitude of each individual, is a very important role. Vocational orientation based on assessment ability and aptitude of learner is very necessary to help learners choice career properly and appropriately. In particular, the ability and aptitude are two important factors to choice appropriate career. From the above reasons lead the researcher chose the topic " Vocational orientation based on assessment ability and aptitude of learner ". The content of the thesis is structured as follows: Begining Presentation of selected topic reasons, determine research objectives, identifying research tasks, the object of study, research hypotheses, limit the scope of research and selection the methodology to perform the duties of the subject. Content Chapter 1 : Theoretical basis vocational orientation based on assessment ability and aptitude of learner. Systematized theoretical basis of ability and aptitude in career choice. Chapter 2 : The reality career choice of learner at HCMC. Find out reality of trend career choice of learner in HCMC; vocational orientation in HCMC; understanding of the psychological and physical characteristics to senior secondary school, senior high school students and apprentices. Chapter 3 : Vocational orientation based on assessment ability and aptitude of learner. The researcher describes the process of conducting the survey and conduct survey: Survey 1: The survey to assess learner’s ability. Survey 2: The survey to assess learner’s aptitude.
10. vii The researcher conduct survey at three groups of senior secondary students, senior high school students, and apprentices at the vocational school. From the survey results, the researchers analyzed the relationship between ability and saptitude in each grade; analyze the fit between the two elements ability and aptitude in career choice. Since then, the researcher proposes some solutions to help learner choice career on the basis of assessment ability and aptitude. Conclusions and recommendations Aptitude is an important factor in choosing careers. The research results help learners to assess ability by themselves, find out individual aptitude. Since then combined with the social needs, personal preferences, family economic conditions to choice career properly and appropriately. Recommendations to the school and the management, recommendations for parents and learners; mentioned development of the subject.
11. viii MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU 1 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục tiêu của đề tài – Câu hỏi nghiên cứu 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 2 4. Giả thuyết nghiên cứu 2 5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 3 6. Nhiệm vụ của đề tài 3 7. Phương pháp nghiên cứu 3 7.1 Phương pháp nghiên cứu tài liệu 3 7.2 Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi 3 7.3 Phương pháp xử lý số liệu 4 8. Tính mới và giá trị thực tiễn của đề tài 4 9. Kế hoạch nghiên cứu 4 PHẦN NỘI DUNG 5 Chương 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐỊNH HƯỚNG CHỌN NGHỀ TRÊN CƠ SỞ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC VÀ NĂNG KHIẾU CỦA NGƯỜI HỌC 5 1.1 Tổng quan lĩnh vực nghiên cứu 5 1.1.1 Các kết quả nghiên cứu trên thế giới. 5 1.1.2 Các kết quả nghiên cứu trong nước 17 1.2 Một số khái niệm 26 1.2.1 Nghề nghiệp 26 1.2.2 Sự phù hợp nghề 26 1.2.3 Định hướng nghề nghiệp 27 1.2.4 Hướng nghiệp 27 1.2.5 Đánh giá 28 1.2.6 Năng lực 28 1.2.7 Năng khiếu 29 1.3 Cơ sở lý luận về định hướng chọn nghề trên cơ sở đánh giá năng lực và năng khiếu của người học 30 1.3.1 Lý thuyết mật mã Holland 30 1.3.2 Các nhóm tính cách theo lý thuyết mật mã Holland 31 1.3.2.1 Nhóm kỹ thuật: Kiểu người thực tế – Thao tác kỹ thuật 31 1.3.2.2 Nhóm nghiên cứu: Kiểu người kiên trì – khoa học – nghiên cứu. 32 1.3.2.3 Nhóm nghệ thuật: Kiểu người sáng tạo tự do – văn học – nghệ thuật. 33 1.3.2.4 Nhóm xã hội: Kiểu người linh hoạt quảng giao – phục vụ xã hội. 34 1.3.2.5 Nhóm quản lý: Kiểu người chủ động uy quyền – dựng nghiệp quản lý 35 1.3.2.6 Nhóm nghiệp vụ: Kiểu người thận trọng nề nếp – nghiệp vụ quy củ 36 1.3.3 Bảy loại hình năng khiếu theo Howard Gardner 37 1.3.3.1 Năng khiếu ngôn ngữ (verbal linguistic) 37 1.3.3.2 Năng khiếu logic – toán học (logical – mathematical) 37 1.3.3.3 Năng khiếu không gian (visual – spatial) 38
12. ix 1.3.3.4 Năng khiếu âm nhạc (musical – rthythmic) 39 1.3.3.5 Năng khiếu về vận động cơ thể (bodily – kinesthetic) 39 1.3.3.6 Năng khiếu giao tiếp (interpersonal) 40 1.3.3.7 Năng khiếu nội tâm (intrapersonal) 41 1.3.4 Đặc điềm tâm lý của người học trong lựa chọn nghề nghiệp 42 1.3.4.1 Đặc điềm tâm sinh lý của học sinh cuối cấp THCS 42 1.3.4.2 Đặc điềm tâm sinh lý của học sinh cuối cấp THPT 44 1.3.4.3 Đặc điềm tâm sinh lý của người học nghề 45 Chương 2 : THỰC TRẠNG KHẢO SÁT NĂNG LỰC VÀ NĂNG KHIẾU CỦA NGƯỜI HỌC Ở TP. HỒ CHÍ MINH 50 2.1 Xu hướng chọn nghề của người học tại Tp.HCM 50 2.2 Công tác hướng nghiệp ở Tp.HCM hiện nay 52 2.3 Khảo sát đánh giá năng lực và năng khiếu của người học 55 2.3.1 Mục tiêu, nội dung , đối tượng, công cụ khảo sát 55 2.3.2 Mô tả quá trình khảo sát 56 2.4 Thực trạng khảo sát năng lực và năng khiếu của người học ở các cấp học 57 2.4.1 Thực trạng khảo sát học sinh cuối cấp THCS 57 2.4.2 Thực trạng khảo sát học sinh cuối cấp THPT 65 2.4.3 Thực trạng khảo sát người học nghề tại trường dạy nghề 74 Chương 3 : ĐỊNH HƯỚNG CHỌN NGHỀ TRÊN CƠ SỞ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC VÀ NĂNG KHIẾU CỦA NGƯỜI HỌC 84 3.1 Mối tương quan giữa năng lực và năng khiếu trong chọn nghề 84 3.1.1 Phân tích mối tương quan giữa năng lực và năng khiếu của người học. 84 3.1.2 Phân tích sự phù hợp giữa năng lực và năng khiếu trong chọn nghề. 87 3.2 Mối tương quan giữa năng lực, năng khiếu và sở thích trong chọn nghề 90 3.3 Đề xuất giải pháp định hướng chọn nghề cho người học 92 3.3.1 Một số giải pháp hướng nghiệp cơ bản 92 3.3.2 Định hướng chọn nghề trên cơ sở đánh giá năng lực và năng khiếu 93 3.3.3 Một số giải pháp phát triển năng khiếu 95 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 98 1. Kết luận 98 2. Kiến nghị 99 3. Hướng phát triển của đề tài. 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO 103 Tài liệu tham khảo nước ngoài 103 Tài liệu tham khảo trong nước 104 PHỤ LỤC
13. x DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT CHỮ VIẾT TẮT NỘI DUNG 1 CSDN Cơ sở dạy nghề 2 GDHN Giáo dục hướng nghiệp 3 HS Học sinh 4 NK Năng khiếu 5 NL Năng lực 6 TCN Trung cấp nghề 7 THCS Trung học cơ sở 8 THPT Trung học phổ thông 9 TTDN Trung tâm dạy nghề
14. xi DANH SÁCH CÁC HÌNH Hình 1.1 Sơ đồ tam giác hướng nghiệp của K.Platonov 13 Hình 1.2 : Miền chọn nghề tối ưu theo Phạm Tất Dong 18 Hình 1.3: Mô hình sáu nhóm tính cách nghề nghiệp của John Holland 30 Hình 1.4: Miền chọn nghề tối ưu theo người nghiên cứu 48
15. xii DANH SÁCH CÁC BẢNG Bảng 2.1: Số liệu khảo sát ở từng cấp học 57 Bảng 2.2: Thực trạng khảo sát học sinh Cấp THCS 57 Bảng 2.3: Kết quả khảo sát năng khiếu HS cấp THCS 58 Bảng 2.4 : Tỷ lệ phần trăm quan sát năng khiếu có ý nghĩa cấp THCS 59 Bảng 2.5: Kết quả khảo sát năng lực HS cấp THCS 60 Bảng 2.6 : Tỷ lệ phần trăm quan sát năng lực có ý nghĩa cấp THCS 61 Bảng 2.7 : Tổng quan sát có ý nghĩa năng lực và năng khiếu cấp THCS 63 Bảng 2.8 : Kết quả tính tương quan cấp THCS 63 Bảng 2.9: Thực trạng khảo sát học sinh Cấp THPT 65 Bảng 2.10: Kết quả khảo sát năng khiếu HS cấp THPT 66 Bảng 2.11 : Tỷ lệ phần trăm quan sát năng khiếu có ý nghĩa cấp THPT 67 Bảng 2.12: Kết quả khảo sát năng lực HS cấp THPT 68 Bảng 2.13 : Tỷ lệ phần trăm quan sát năng lực có ý nghĩa cấp THPT 69 Bảng 2.14 : Tổng quan sát có ý nghĩa năng lực và năng khiếu cấp THPT 71 Bảng 2.15 : Kết quả tính tương quan cấp THPT 72 Bảng 2.16: Thực trạng khảo sát người học nghề 74 Bảng 2.17: Kết quả khảo sát năng khiếu người học nghề 75 Bảng 2.18 : Tỷ lệ phần trăm quan sát năng khiếu có ý nghĩa ở người học nghề 76 Bảng 2.19: Kết quả khảo sát năng lực người học nghề 77 Bảng 2.20 : Tỷ lệ phần trăm quan sát năng lực có ý nghĩa người học nghề 78 Bảng 2.21 : Tổng quan sát có ý nghĩa năng lực và năng khiếu người học nghề 81 Bảng 2.22 : Kết quả tính tương quan người học nghề 81
16. xiii DANH SÁCH CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1 : Tỷ lệ phần trăm tổng quan sát các nhóm năng khiếu Cấp THCS 59 Biểu đồ 2.2 : Tỷ lệ phần trăm quan sát các nhóm năng lực Cấp THCS 61 Biểu đồ 2.3: Tỷ lệ phần trăm tổng quan sát năng khiếu Cấp THPT 67 Biểu đồ 2.4 : Tỷ lệ phần trăm quan sát các nhóm năng lực Cấp THPT 70 Biểu đồ 2.5: Tỷ lệ phần trăm tổng quan sát năng khiếu người học nghề 76 Biểu đồ 2.6 : Tỷ lệ phần trăm quan sát các nhóm năng lực người học nghề 79 Biểu đồ 3.1: Tương quan năng lực và năng khiếu giữa các cấp học 84
17. 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nước ta đang trong quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng; sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, khoa học giáo dục và sự cạnh tranh quyết liệt trên nhiều lĩnh vực giữa các quốc gia đòi hỏi giáo dục phải đổi mới, tạo ra nguồn nhân lực mới có khả năng làm chủ được khoa học-công nghệ hiện đại. Nguồn nhân lực tốt là một yếu tố quan trọng cho sự phát triển đất nước. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương (khoá XI ) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo chỉ rõ “Đẩy mạnh phân luồng sau Trung học cơ sở; định hướng nghề nghiệp ở Trung học phổ thông”, “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh”. Giáo dục hướng nghiệp cho người học là vấn đề đang được xã hội quan tâm. Hướng nghiệp nhằm giúp người học có kiến thức về nghề nghiệp và có khả năng lựa chọn nghề nghiệp trên cơ sở kết hợp năng lực, sở trường của cá nhân với nhu cầu sử dụng lao động của xã hội. Tìm việc dễ dàng sau khi tốt nghiệp ra trường, có thu nhập ổn định được mọi người tôn trọng là mong ước của nhiều người. Tuy nhiên thực tế hiện nay tình trạng thất nghiệp, bỏ nghề, chuyển nghề, làm trái nghề vì chán nản hay không thích hợp với ngành nghề đang học hoặc đã tốt nghiệp. Đa phần người học ít chú ý đến sự phù hợp nghề nghiệp, một phần không nhỏ người học chọn nghề chưa phù hợp với năng lực, và thiếu sự quan tâm đến năng khiếu của bản thân trong chọn nghề. Định hướng nghề nghiệp chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, trong đó năng lực và năng khiếu của mỗi cá nhân đóng một vai trò rất quan trọng trong định hướng và phát triển nghề nghiệp của cá nhân. Việc định hướng nghề nghiệp trên cơ sở đánh giá năng lực và năng khiếu là rất cần thiết giúp người học có sự lựa chọn nghề một cách đúng đắn và phù hợp. Trong đó, năng lực và năng khiếu là hai yếu tố quan trọng giúp người học định hướng và chọn nghề phù hợp. Xuất phát từ ý tưởng trên, người nghiên cứu thực hiên đề tài: “Định hướng chọn nghề trên cơ sở đánh giá năng lực và năng khiếu của người học”. Kết quả của công trình nghiên cứu giúp người học có thể tự đánh giá năng lực,
18. 2 phát hiện năng khiếu của bản thân. Từ đó kết hợp với các yếu tố nhu cầu thực tiễn xã hội, nguyện vọng cá nhân, điều kiện kinh tế gia đình để có sự lựa chọn ngành nghề phù hợp. 2. Mục tiêu của đề tài và câu hỏi nghiên cứu  Mục tiêu: Hướng nghiệp cho người học trên cơ sở phân tích mối tương quan giữa hai yếu tố năng lực và năng khiếu. Từ đó, đề xuất các giải pháp cho định hướng chọn nghề trên cơ sở đánh giá năng lực và năng khiếu của người học.  Câu hỏi nghiên cứu: - Làm thế nào để đánh giá được năng lực và năng khiếu của người học khi chọn nghề? - Hai yếu tố năng lực và năng khiếu đóng vai trò như thế nào trong việc định hướng chọn nghề của người học? 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu  Đối tượng nghiên cứu: - Năng lực và năng khiếu của người học trong việc định hướng nghề nghiệp. - Mối tương quan giữa hai yếu tố năng lực và năng khiếu trong định hướng nghề nghiệp.  Khách thể nghiên cứu: - Học sinh cuối cấp THCS – học sinh lớp 9. - Học sinh cuối cấp THPT – học sinh lớp 11 và lớp 12. - Người đang theo học nghề tại trường dạy nghề. 4. Giả thuyết nghiên cứu Hiện nay có rất nhiều người học lựa chọn nghề nghiệp không phù hợp với năng lực bản thân và gần như không quan tâm đến năng khiếu trong việc định hướng và lựa chọn nghề nghiệp. Sự thiếu sót đó là một trong số nhiều nguyên nhân dẫn đến việc người học chọn sai nghề, chọn những nghề không phù hợp với năng lực bản thân, không mang lại hiệu quả trong học tập và công việc. Chính vì thế, việc chọn nghề dựa trên năng lực và năng khiếu giúp người học chọn được lĩnh vực nghề nghiệp phù hợp và đúng đắn, giúp phát huy tối đa năng lực trong lĩnh vực nghề nghiệp đã chọn, tạo ra sự thành công trong tương lai.
19. 3 5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Trong phạm vi một luận văn tốt nghiệp trình độ Thạc sỹ, người nghiên cứu thực hiện nghiên cứu định hướng chọn nghề cho người học trên cơ sở đánh giá năng lực và năng khiếu, nghiên cứu áp dụng cho học sinh cuối cấp THCS, cấp THPT, và người học nghề tại trường dạy nghề. 6. Nhiệm vụ của đề tài Để đạt được mục tiêu trên người nghiên cứu thực hiện các nhiệm vụ cơ bản sau đây:  Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu và hệ thống hóa cơ sở lý luận về giáo dục hướng nghiệp.  Nhiệm vụ 2: Khảo sát thực trạng chọn nghề ở Tp.HCM  Nhiệm vụ 3: Khảo sát đánh giá năng lực của người học. Khảo sát đánh giá năng khiếu của người học.  Nhiệm vụ 4: Phân tích đánh giá kết quả. Đề xuất giải pháp định hướng chọn nghề trên cơ sở kết quả phân tích. Kết luận về kết quả nghiên cứu. 7. Phương pháp nghiên cứu Việc thu thập dữ liệu về năng lực và năng khiếu của HS phổ thông và người học nghề được thực hiện dựa trên phương pháp nghiên cứu tương quan. Người nghiên cứu thực hiện khảo sát thu thập dữ liệu về năng lực và năng khiếu bằng thang đánh giá nhiều mức độ. 7.1 Phương pháp nghiên cứu tài liệu Mục đích: Nhằm thu thập thông tin về các vấn đề liên quan làm cơ sở lý luận cho đề tài Phương tiện: - Tài liệu, thông tin, số liệu, trang web có thông tin liên quan. - Các kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước đã công bố Cách tiến hành: Tìm hiểu, thu thập thông tin, nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các tài liệu liên quan ở trong và ngoài nước để làm cơ sở lý luận cho đề tài. 7.2 Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Mục đích: Nhằm thu thập thông tin từ học viên đáp ứng được đánh giá theo yêu cầu. Phương tiện:
20. 4 - Bảng hỏi trắc nghiệm đánh giá năng lực của người học. - Bảng hỏi trắc nghiệm đánh giá năng khiếu của người học. Cách tiến hành: Biên soạn bảng hỏi trắc nghiệm, gởi cho từng người học. Sau đó thống kê số liệu rút ra kết luận nghề nghiệp phù hợp với năng lực và năng khiếu của người học. 7.3 Phương pháp xử lý số liệu Mục đích: Từ các bảng hỏi người nghiên cứu tổng hợp, xử lí số liệu và phân tích. Phương tiện: Phần mềm Microsoff Exel 2003 Cách tiền hành: Từ kết quả thu được từ các bảng hỏi, người nghiên cứu tổng hợp và xử lý số liệu bằng phương pháp thống kê qua phần mềm Microsoff Exel. Từ đó rút ra những nhận xét về sự ảnh hưởng của hai yếu tố năng lực và năng khiếu của người học trong việc lựa chọn nghề nghiệp. 8. Tính mới và giá trị thực tiễn của đề tài Sự kết hợp giao thoa từ bốn yếu tố: năng lực – năng khiếu – sở thích – nhu cầu xã hội mang lại giá trị trong định hướng và lựa chọn nghề nghiệp, không chỉ giúp người học chọn được nghề phù hợp với năng lực và năng khiếu của bản thân mà còn mang lại sự ổn định và thành công trong lĩnh vực nghề nghiệp đã chọn. Nội dung nghiên cứu không tập trung vào việc định hướng nghề nghiệp bằng những phương pháp mới, mà chỉ ra mối tương quan giữa hai yếu tố năng lực và năng khiếu trong lựa chọn nghề nghiệp, giúp người học chọn nghề phù hợp với năng lực, năng khiếu và sở thích của bản thân. 9. Kế hoạch nghiên cứu STT NỘI DUNG THỰC HIỆN THỜI GIAN Hệ thống hóa cơ sở lý luận 1 Tháng 10 – 01/2015 Hoàn thành đề cương nghiên cứu 2 Khảo sát thực trạng Tháng 02 – 03/2015 3 Thiết kế bảng hỏi khảo sát. Tháng 03 – 05/2015 Tiến hành khảo sát đánh giá năng lực và năng khiếu 4 Tháng 05 – 06/2015 Thu thập, xử lý số liệu. Phân tích kết quả. 5 Tháng 06 – 07/2015 Kết luận. 6 Hoàn thành luận văn Tháng 08 – 09/2015
21. 5 PHẦN NỘI DUNG Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐỊNH HƯỚNG CHỌN NGHỀ TRÊN CƠ SỞ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC VÀ NĂNG KHIẾU CỦA NGƯỜI HỌC 1.1 Tổng quan lĩnh vực nghiên cứu 1.1.1 Các kết quả nghiên cứu trên thế giới. Từ năm 1988 đến nay có rất nhiều tài liệu, chương trình, sách vở cũng như các học thuyết nghiên cứu có liên quan đến vấn đề hướng nghiệp trên thế giới. Nổi bật trong những tài liệu, sách vở và các học thuyết trên, chúng ta có những tài liệu, công trình nghiên cứu về hướng nghiệp quý giá như sau: Trước tiên phải kể đến là các chương trình hướng nghiệp đầu tiên ở Mỹ [3, tr.3] xuất hiện tại San Francisco vào năm 1888 ở Trường trung học Cogswell và sau đó là các trường trung học ở Detroit vào năm 1897. Các tiền đề hướng nghiệp đầu tiên bắt đầu phát triển vào cuối thế kỷ 19. Năm 1871, Cestari làm việc tại Venice xuất bản sách về phân loại ngành nghề, thông tin nghề nghiệp, và đánh giá năng khiếu cá nhân. Lysander Richards ở Massachusetts, trong cuốn sách tựa đề Vocophy năm 1881, “The New Profession” mô tả một nghề mới để giúp ích cho trẻ trong việc chọn nghề. Năm 1893, Marcotti [10, tr.102] làm việc ở Florence xuất bản “Hướng dẫn thực hành cho việc chọn nghề” – “Practical Guide for Choosing a Profession” mô tả các năng khiếu và kiến thức hữu ích trong các ngành nghề khác nhau và xác định các trường tốt nhất cho ngành nghề cụ thể. Từ năm 1898-1907, Jesse B. Davis [10, tr.102] đưa ra nội dung giáo dục và hướng nghiệp cho học sinh lớp 11 tại trường Trung Học ở Detroit, Michigan. Năm 1907, ông trở thành hiệu trưởng một trường trung học ở Grand Rapids, Michigan, tại đây ông yêu cầu giáo viên tiếng Anh cho học sinh lớp bảy viết báo cáo hàng tuần về sở thích nghề nghiệp của chúng với hy vọng giúp chúng phát triển bản thân trong tương lai. Cũng trong năm này, Jesse Davis [7] đã xây dựng cơ sở đào tạo đầu tiên về công