Luận văn Dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn Kinh tế gia đình lớp 6 tại các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Đà Lạt (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn Kinh tế gia đình lớp 6 tại các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Đà Lạt (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ TRẦN THỊ THANH HUYỀN DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC THEO HƯỚNG MÔN KINH TẾ GIA ĐÌNH LỚP 6 TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC - 601401 S KC 0 0 4 1 9 1 Tp. Hồ Chí Minh, tháng 04 năm 2013
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ TRẦN THỊ THANH HUYỀN DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC THEO HƯỚNG MÔN KINH TẾ GIA ĐÌNH LỚP 6 TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC - 60 14 01 HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. DƯƠNG THỊ KIM OANH Tp. Hồ Chí Minh, tháng 4 năm 2013
3. LÝ LỊCH KHOA HỌC I. LÝ LỊCH SƠ LƯỢC Họ & tên: TRẦN THỊ THANH HUYỀN Giới tính: Nữ Ngày, tháng, năm sinh: 05- 10- 1986 Nơi sinh: Lâm Đồng Quê quán: Hà Tĩnh Dân tộc: Kinh Chỗ ở riêng hoặc địa chỉ liên lạc: Tổ Nguyên Tử Lực 3, đường Trần Anh Tông, Phường 8, thành phố Đà Lạt, Lâm Đồng Điện thoại di động: 01684 878 269 E-mail: huyhi2010@yahoo.com.vn II. QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO: 1. Đại học Hệ đào tạo: Chính quy tập trung Thời gian đào tạo từ: Tháng 9 năm 2004 đến tháng 6 năm 2008 Nơi học: Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP HCM Ngành học: Kỹ thuật nữ công III. QUÁ TRÌNH CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN KỂ TỪ KHI TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC: Thời gian Nơi công tác Các công việc đã đảm nhiệm Giảng viên giảng dạy môn Tháng 1 / Trường Cao đẳng sư phạm Đà Lạt Kinh tế gia đình, Thủ công – 2009 đến nay Kỹ thuật i
4. LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2013 Trần Thị Thanh Huyền ii
5. LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn: 1. TS. Dương Thị Kim Oanh – lời biết ơn chân thành, người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, định hướng tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. 2. Quý thầy cô giảng dạy lớp cao học giáo dục 19B và quý thầy cô trường ĐH Sư phạm kỹ thuật Tp. HCM, là những người đã tận tình giảng dạy và truyền thụ những kinh nghiệm quý báu cho tôi trong suốt khóa đào tạo sau đại học 3. Ban giám hiệu, quý thầy cô và các học sinh các trường trung học cơ sở Nguyễn Du, Phan Chu Trinh, Quang Trung trên địa bàn thành phố Đà Lạt đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện việc nghiên cứu của tôi và tích cực hỗ trợ tôi trong quá trình khảo sát và thực nghiệm tại trường. 4. Gia đình, bạn bè và người thân đã giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Xin trân trọng cảm ơn! iii
6. TÓM TẮT LUẬN VĂN Thời đại ngày nay với ba loại bùng nổ là bùng nổ dân số, bùng nổ thông tin và bùng nổ tiến bộ khoa học kỹ thuật đã thúc đẩy tốc độ toàn cầu hóa. Trong nền kinh tế tri thức, chỉ có Giáo dục – đào tạo mới có thể biến gánh nặng dân số thành lợi thế, đòi hỏi con người không những có trình độ văn hóa, trình độ nghề nghiệp cao mà còn phải có tính độc lập, năng động, sáng tạo, hình thành và phát triển năng lực sáng tạo, nhận thức của học sinh là đặt họ vào vị trí chủ thể của hoạt động nhận thức thông qua tính tự lực, tự giác, tích cực của bản thân nhằm chiếm lĩnh kiến thức. Để hình thành năng lực học tập phải nhờ vào “Học cách học” và biết “Dạy cách học”. Trên cơ sở các văn bản pháp quy hiện hành theo tinh thần đổi mới nhằm phát huy tính tích cực, tự lực, lĩnh hội các kiến thức để vận dụng vào cuộc sống. Cũng như các môn học ở trường phổ thông thì làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy học môn Kinh tế gia đình lớp 6 cũng là điều trăn trở của các nhà giáo dục. Trong những năm qua việc giảng dạy môn Kinh tế gia đình lớp 6 ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Đà Lạt đã đạt được những kết quả nhất định, song vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu phát huy tính tích cực của học sinh. Phương pháp dạy học ở các trường trung học cơ sở phổ biến vẫn là cách dạy thông báo kiến thức “đọc - chép”, “chiếu – chép”. Phương pháp dạy học này dẫn đến sự thụ động của người học, nặng về ghi nhớ lý thuyết, thiếu kỹ năng thực hành áp dụng . Học sinh quen với phương pháp học thụ động, chưa tích cực chủ động trong việc tìm hiểu bài, phát biểu xây dựng bài nên hiệu quả học tập chưa cao. Xuất phát từ những nguyên nhân trên người nghiên cứu đã lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn Kinh tế gia đình lớp 6 tại các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Đà Lạt”. Nội dung đề tài được thể hiện trong ba chương: Chương 1: Trình bày sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề; những khái niệm liên quan đến đề tài; đặc điểm của phương pháp dạy học tích cực; một số phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực, đặc điểm tâm lý lứa tuổi và tâm lý của học sinh trung học cơ sở. iv
7. Chương 2: Giới thiệu tổng quan một số trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Đà Lạt. Tìm hiểu thực trạng hoạt động dạy học môn Kinh tế gia đình lớp 6 tại các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Đà Lạt. Chương 3: Tổ chức dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn Kinh tế gia đình lớp 6 tại các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Đà Lạt nhằm phát huy tính tích cực hoạt động của học sinh; tiến hành thực nghiệm để đánh giá hiệu quả của quy trình đề xuất đồng thời có những đề xuất cải tiến hợp lý. v
8. ABSTRACT Nowadays, three types of population explosion, information explosion, and technology explosion have promoted globalization speeds. In the circumstances of knowledge economy, only Education - Training is able to turn the population burden into an advantage. It requires people not only to have good knowledge, professional skills but also to be independent, active, creative. Forming and developing students’ capacity for creativeness and awareness means putting them into the subject position of awareness activities through self-reliance, self-discipline to gain knowledge positively. To form the ability of self-study, learners must rely on “learning how to learn” and “teaching how to learn”. Based on the fundamentals of current legal documents following the spirit of changing for the purpose of promoting self-reliance to positively comprehend knowledge and apply to life, like many other subjects at the secondary school, educators concern how to enhance the quality of teaching and learning Home Economics - Grade 6. In the last few years, teaching Home Economics - Grade 6 at secondary schools in Dalat city has achieved results, yet it has not met the requirements of promoting student’s self-study. The popular teaching methods at secondary schools include providing knowledge in the process of “reading – writing”, and “slideshow – copying". These methods make students passive, emphasize on learning by heart without practical application. Students are so familiar with passive learning that they hardly show a positive attitude towards preparing for the lessons in advance and proposing ideas in class, which explains for low learning efficiency. From the above reasons, the author decided to choose the research topic: “Teaching Home Economics - Grade 6 to the city’s secondary students in a positive direction in Dalat ” Contents are presented in three chapters: Chapter 1: Summarize the history of research issues, relevant concepts, characteristics of positive teaching method, some methods and techniques of positive teaching, psychological features of secondary students. vi
9. Chapter 2: Overview some secondary schools in Dalat city as well as explore the teaching situation of secondary schools in the city. Chapter 3: Organize teaching activities in accordance with promoting the positive learning of secondary students in Dalat city in the subject of Home Economics - Grade 6 so as to conduct experiments, evaluate the process effectiveness, and suggest reasonable improvements. vii
10. MỤC LỤC Lý lịch khoa học i Lời cam đoan ii Lời cảm ơn iii Tóm tắt luận văn iv Mục lục viii Danh mục các ký hiệu và từ viết tắt xii Danh mục các bảng biểu xiii Danh mục các hình vẽ, biểu đồ xv Danh mục phụ lục xvii MỞ ĐẦU 1 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 2 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 2 4. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 2 5. KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU 3 6. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU 3 7. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 3 8. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3 9. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI 4 10. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC 5 1.1. SƠ LƯỢC VỀ LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC TRÊN THẾ GIỚI VÀ TẠI VIỆT NAM 5 1.1.1. Trên thế giới 5 1.1.2. Tại Việt Nam 6 1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 9 1.2.1. Hoạt động dạy 9 1.2.2. Hoạt động học 9 viii
11. 1.2.3. Dạy học 9 1.2.4. Tích cực hóa người học 10 1.2.5. Phương pháp dạy học 10 1.2.6. Kỹ thuật dạy học 10 1.2.7. Phương pháp dạy học tích cực 11 1.3. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC 11 1.3.1. Cơ sở khoa học của dạy học theo hướng tích cực hóa người học 11 1.3.2. Đặc điểm của phương pháp dạy học tích cực 13 1.3.3. So sánh phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học tích cực 15 1.3.4. Một số phương pháp dạy học tích cực 17 1.3.5. Một số kỹ thuật dạy học tích cực 24 1.3.6. Quy trình tổ chức dạy học theo hướng tích cực hóa người học 28 1.4. ĐẶC ĐIỂM TÂM LÝ LỨA TUỔI VÀ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ 33 1.4.1. Đặc điểm của sự phát triển trí tuệ của lứa tuổi học sinh trung học cơ sở 33 1.4.2. Đặc điểm của hoạt động học tập của học sinh trung học cơ sở 34 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 35 Chương 2: THỰC TRẠNG DẠY HỌC MÔN KINH TẾ GIA ĐÌNH LỚP 6 TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT 36 2.1. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ MỘT SỐ TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT 36 2.2. GIỚI THIỆU CHƯƠNG TRÌNH MÔN KINH TẾ GIA ĐÌNH LỚP 6 40 2.2.1. Mục tiêu của môn Kinh tế gia đình lớp 6 40 2.2.2. Nội dung môn Kinh tế gia đình lớp 6 40 2.2.3. Mục tiêu cơ bản từng chương môn Kinh tế gia đình lớp 6 42 2.3. THỰC TRẠNG DẠY HỌC MÔN KINH TẾ GIA ĐÌNH LỚP 6 TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT 44 2.3.1. Thực trạng hoạt động học môn Kinh tế gia đình lớp 6 tại các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Đà Lạt 44 ix
12. 2.3.2. Thực trạng hoạt động dạy môn Kinh tế gia đình lớp 6 tại các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Đà Lạt 54 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 63 Chương 3: TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC MÔN KINH TẾ GIA ĐÌNH LỚP 6 TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT 64 3.1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC MÔN KINH TẾ GIA ĐÌNH LỚP 6 TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT 64 3.2. TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC MÔN KINH TẾ GIA ĐÌNH LỚP 6 TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT 65 3.2.1. Bài 21: Tổ chức bữa ăn hợp lý trong gia đình 65 3.2.2. Bài 25: Thu nhập trong gia đình 77 3.3. KHẢO SÁT Ý KIẾN CHUYÊN GIA VỀ TÍNH KHẢ THI CỦA VIỆC TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC HÓA NGƯỜI HỌC MÔN KINH TẾ GIA ĐÌNH LỚP 6 TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT 88 3.3.1. Mục đích khảo sát 88 3.3.2. Đối tượng khảo sát 88 3.3.3. Nội dung khảo sát 88 3.3.4. Kết quả khảo sát 88 3.4. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 92 3.4.1. Mô tả quá trình 92 3.4.2. Xử lý kết quả thực nghiệm 95 3.4.3. Nhận xét kết quả thực nghiệm 100 3.4.4. Kiểm chứng giả thuyết 101 3.4.5. Đánh giá kết quả thực nghiệm 104 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 106 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 107 x
13. 1. KẾT LUẬN 107 2. KIẾN NGHỊ 108 3. HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA ĐỀ TÀI 108 TÀI LIỆU THAM KHẢO 111 xi
14. DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VÀ TỪ VIẾT TẮT TT Ký hiệu viết tắt Nội dung từ viết tắt 1 GV Giáo viên 2 HS Học sinh 3 PP Phương pháp 4 CBQL Cán bộ quản lý 5 KTGĐ Kinh tế gia đình 6 PPDH Phương pháp dạy học 7 THCS Trung học cơ sở xii
15. DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU STT NỘI DUNG TRANG Bảng 1.1: So sánh phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp 1 15 dạy học tích cực Bảng 1.2: Giáo viên trong phương pháp dạy học truyền thống và phương 2 16 pháp dạy học tích cực Bảng 1.3: Vai trò của học sinh trong phương pháp dạy học truyền thống 3 17 và phương pháp dạy học tích cực 4 Bảng 2.1: Nội dung môn KTGĐ lớp 6 41 Bảng 2.2: Thái độ của học sinh khối 6 các trường THCS trên địa bàn 5 47 thành phố Đà Lạt trước giờ học môn KTGĐ lớp 6 Bảng 2.3: Thái độ của học sinh khối 6 các trường THCS trên địa bàn 6 48 thành phố Đà Lạt trong giờ học môn KTGĐ lớp 6 Bảng 2.4: Tính tích cực học tập trong giờ học môn KTGĐ của học sinh 7 49 khối 6 các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Lạt. Bảng 2.5: Tính tích cực tham gia phát biểu bài trong giờ học môn KTGĐ 8 50 của HS khối 6 các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Lạt Bảng 2.6: Tính tích cực học tập sau giờ học môn KTGĐ của học sinh khối 9 51 6 các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Lạt Bảng 2.7: Các phương tiện, đồ dùng dạy học được giáo viên thường sử 10 52 dụng trong giờ giảng lên lớp Bảng 2.8: Nhận thức về nội dung chương trình và thời gian phân bố môn 11 55 KTGĐ lớp 6 của CBQL và GV Bảng 2.9: Các phương pháp dạy học giáo viên thường sử dụng trong giờ 12 58 lên lớp môn KTGĐ lớp 6 xiii
16. Bảng 2.10: Những khó khăn thường gặp của các giáo viên tại các trường 13 60 THCS trên địa bàn thành phố Đà Lạt khi dạy môn KTGĐ lớp 6 Bảng 2.11: Các đề xuất nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn KTGĐ 14 61 lớp 6 của CBQL và GV các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Lạt Bảng 3.1: Giáo viên đánh giá sự phù hợp quy trình tổ chức dạy học theo 15 89 hướng tích cực hóa người học môn KTGĐ lớp 6 Bảng 3.2: Giáo viên đánh giá mức độ phù hợp các phương pháp dạy học 16 89 mà người nghiên cứu đã sử dụng với mục tiêu bài học KTGĐ lớp 6 Bảng 3.3: Giáo viên đánh giá mức độ tạo hứng thú học tập giờ dạy môn 17 92 KTGĐ cho học sinh lớp 6 18 Bảng 3.4: Danh sách bốc thăm các lớp đối chứng và thực nghiệm 94 Bảng 3.5: Tính tích cực trong giờ KTGĐ của lớp thực nghiệm và lớp đối 19 95 chứng khi thực nghiệm sư phạm Bảng 3.6: Ý thức chuẩn bị bài mới và sưu tầm hình ảnh, tư liệu cho tiết 20 96 học sau 21 Bảng 3.7: Kết quả đánh giá bài giảng của giáo viên dự giờ 97 22 Bảng 3.8: Phân bố tần suất 98 23 Bảng 3.9: Thống kê xếp loại thứ hạng 99 xiv
17. DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ STT NỘI DUNG TRANG 1 Hình 1.1: Cấu trúc của quá trình giải quyết vấn đề 20 2 Hình 1.2: Phân loại phương pháp dạy học theo dự án 23 3 Hình 1.3: Cách tiến hành kĩ thuật “khăn trải bàn 25 4 Hình 1.4: Quy trình tổ chức dạy học bằng kỹ thuật Sơ đồ tư duy 27 Hình 1.5: Quy trình tổ chức dạy học theo hướng tích cực hóa 5 29 người học 6 Hình 2.1: Trường THCS Phan Chu Trinh 36 7 Hình 2.2: Trường THCS Quang Trung 38 8 Hình 2.3: Trường THCS Nguyễn Du 39 9 Biểu đồ 2.1: Nhận thức về mức độ cần thiết môn KTGĐ lớp 6 của 45 học sinh các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Lạt 10 Biểu đồ 2.2: Nhận thức về thời lượng phân bố môn KTGĐ lớp 6 46 của học sinh các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Lạt 11 Biểu đồ 2.3: Thái độ của học sinh ở các tiết KTGĐ lớp 6 47 12 Biểu đồ 2.4: Nguyên nhân kết quả môn KTGĐ lớp 6 chưa cao tại 52 các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Lạt Biểu đồ 2.5: Nguyện vọng của HS khối 6 các trường THCS trên 13 địa bàn thành phố Đà Lạt về phương phápdạy học của giáo viên 53 nhằm nâng cao hiệu quả tiếp thu bài trên lớp giờ KTGĐ 14 Biểu đồ 2.6: Trình độ chuyên môn giáo viên dạy môn KTGĐ lớp 57 6 tại ba trường khảo sát trên địa bàn thành phố Đà Lạt 15 Biểu đồ 2.7: Các phương tiện, đồ dùng dạy học giáo viên thường 59 sử dụng trong giờ lên lớp KTGĐ lớp 6 xv
18. Biểu đồ 3.1: Giáo viên đánh giá về sự phù hợp của việc tổ chức 16 dạy học môn KTGĐ lớp6 theo hướng tích cực hóa người học với 91 đặc điểm tâm lí lứa tuổi học sinh lớp 6 tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Lạt Biểu đồ 3.2: Giáo viên đánh giá về khả năng thực hiện được của 17 quy trình tổ chức dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn 91 KTGĐ cho học sinh lớp 6 18 Biểu đồ 3.3: Khả năng lĩnh hội kiến thức của lớp thực nghiệm và 96 đối chứng sau khi học xong hai bài 21 và 25 19 Biểu đồ 3.4: Xếp loại trình độ lớp đối chứng và lớp thực nghiệm 100 xvi
19. DANH MỤC PHỤ LỤC PHỤ LỤC 1: PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN HỌC SINH 1 PHỤ LỤC 2: PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN GV KTGĐ 5 PHỤ LỤC 3: PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN CBQL 8 PHỤ LỤC 4: ĐỀ KIỂM TRA BÀI 21 11 PHỤ LỤC 5: ĐỀ KIỂM TRA BÀI 25 14 PHỤ LỤC 6: GIÁO ÁN DẠY LỚP ĐỐI CHỨNG BÀI 21 16 PHỤ LỤC 7: GIÁO ÁN DẠY LỚP ĐỐI CHỨNG BÀI 25 19 xvii
20. MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Thời đại ngày nay với ba loại bùng nổ là bùng nổ dân số, bùng nổ thông tin và bùng nổ tiến bộ khoa học kỹ thuật đã thúc đẩy tốc độ toàn cầu hóa. Trong nền kinh tế tri thức, chỉ có Giáo dục – đào tạo mới có thể biến gánh nặng dân số thành lợi thế, đòi hỏi con người không những có trình độ văn hóa, trình độ nghề nghiệp cao mà còn phải có tính độc lập, năng động, sáng tạo, hình thành và phát triển năng lực sáng tạo, nhận thức của học sinh là đặt họ vào vị trí chủ thể của hoạt động nhận thức thông qua tính tự lực, tự giác, tích cực của bản thân nhằm chiếm lĩnh kiến thức. Để hình thành năng lực học tập phải nhờ vào “Học cách học” và biết “Dạy cách học”. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX về giáo dục và đào tạo có ghi: “tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học ” [1, Tr.35]. Trước tình hình đó, hoạt động dạy học trong trường phổ thông là phải làm sao để học sinh có thể nhanh chóng tiếp thu được cái mới, mau chóng thích ứng với trình độ hiện đại của khoa học và kỹ thuật khi vào đời, bắt tay tham gia vào lao động sản xuất hoặc lao động trong một ngành khoa học kỹ thuật nào đó. Chiến lược phát triển Giáo dục 2001 – 2010 ghi rõ: “Đổi mới và hiện đại hóa phương pháp giáo dục. Chuyển từ việc truyền thụ tri thức thụ động thầy giảng trò ghi sang hướng dẫn người học chủ động tư duy trong quá trình tiếp cận tri thức; dạy cho người học phương pháp tự học, tự thu nhận thông tin một cách có hệ thống, có tư duy phân tích tổng hợp; phát triển năng lực của mỗi cá nhân; tăng cường tính chủ động tích cực của học sinh, sinh viên trong quá trình học tập ” [2, Tr.30]. Kinh tế gia đình lớp 6 là môn học chính khoá được xây dựng và đưa vào giảng dạy ở các trường THCS từ năm 2002 của chương trình đổi mới giáo dục THCS năm 2000, là một trong những môn có tính tích hợp giữa giáo dục phổ thông và giáo dục nghề nghiệp, nhằm trang bị cho học sinh những kiến thức kỹ thuật và công nghệ phổ biến, đồng thời hình thành cho các em một số kỹ năng và phương pháp để tiếp tục học lên, góp phần định hướng cho học sinh chọn nghề phù hợp với khả năng của mình hoặc có thể trực tiếp bước vào cuộc sống lao động. 1
21. Trong những năm qua việc giảng dạy môn KTGĐ lớp 6 ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Lạt đã đạt được những kết quả nhất định, song vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu phát huy tính tích cực của học sinh. Phương pháp dạy học ở các trường THCS phổ biến vẫn là cách dạy thông báo kiến thức “đọc - chép”, “chiếu – chép” hay còn được gọi là truyền thụ một chiều. Phương pháp dạy học này dẫn đến sự thụ động của người học, nặng về ghi nhớ lý thuyết, thiếu kỹ năng thực hành áp dụng . Học sinh quen với phương pháp học thụ động, chưa tích cực chủ động trong việc tìm hiểu bài, phát biểu xây dựng bài nên hiệu quả học tập chưa cao. Mặt khác phần lớn giáo viên KTGĐ chưa được bồi dưỡng thường xuyên phương pháp sư phạm nên gặp nhiều khó khăn trong việc phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Bên cạnh đó, có một bộ phận học sinh xem môn KTGĐ không phải môn chính, thuộc nhóm không thi tốt nghiệp, học chủ yếu để kéo điểm những môn khác, học đối phó thiếu hào hứng. Ngoài ra, cơ sở vật chất còn thiếu thốn, chưa áp dụng các phương tiện dạy học hiện đại vào quá trình dạy học nên khó phát huy được tính tích cực của học sinh. Xuất phát từ những nguyên nhân khách quan và chủ quan, người nghiên cứu đã lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn Kinh tế gia đình lớp 6 tại các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Đà Lạt”. 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Tổ chức dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn KTGĐ lớp 6 tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Lạt 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Đề tài tập trung giải quyết các vấn đề sau: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về dạy học theo hướng tích cực hóa người học - Nghiên cứu thực trạng dạy học môn KTGĐ lớp 6 tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Lạt - Tổ chức dạy học theo hướng tích cực hóa người học môn KTGĐ lớp 6 tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Đà Lạt 4. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Cách thức tổ chức dạy học theo hướng tích cực hóa người học 2