Luận văn Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang thuộc Trường Đại học Công Nghiệp Tp.HCM (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang thuộc Trường Đại học Công Nghiệp Tp.HCM (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ HỒNG ÁI THƯ CẢI TIẾN PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY NHẰM HÌNH THÀNH KỸ NĂNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA SINH VIÊN KHOA MAY THỜI TRANG THUỘC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CƠNG NGHIỆP TP. HỒ CHÍ MINH NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC - 601401 S KC 0 0 0 2 7 9 Tp. Hồ Chí Minh, 2005
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH    LUẬN VĂN THẠC SĨ KS. HOÀNG ÁI THƯ CẢI TIẾN PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY NHẰM HÌNH THÀNH KỸ NĂNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA SINH VIÊN KHOA MAY THỜI TRANG THUỘC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: GIÁO DỤC HỌC Mã số ngành: 60 14 01 TP.Hồ Chí Minh, tháng 09 năm 2005
3. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH    LUẬN VĂN THẠC SĨ KS. HOÀNG ÁI THƯ CẢI TIẾN PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY NHẰM HÌNH THÀNH KỸ NĂNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA SINH VIÊN KHOA MAY THỜI TRANG THUỘC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: GIÁO DỤC HỌC Mã số ngành: 60 14 01 Người hướng dẫn: PGS.TS HOÀNG TÂM SƠN TP.Hồ Chí Minh, tháng 09 năm 2005
4. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, xin gửi đến thầy hướng dẫn, PGS.TS Hồng Tâm Sơn, lời biết ơn chân thành đã tận tình chỉ bảo, định hướng cho tơi trong suốt thời gian thực hiện và hồn thiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn các thầy cơ, những người tham gia giảng dạy lớp Cao học ngành Giáo dục học khố 11 đã tận tình chỉ dạy, truyền lại cho chúng tơi kinh nghiệm, tâm huyết sư phạm. Tiếp đến xin chân thành cảm ơn ban chủ nhiệm cùng các giáo viên, sinh viên Khoa May Thời Trang – Trường Đại học Cơng Nghiệp TPHCM đã nhiệt tình giúp đỡ và tạo điều kiện cho tơi hồn thành luận văn này. Cuối cùng, xin gửi lời biết ơn chân thành đến gia đình tơi đã hết lịng động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện cho tơi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. NTH: Hoàng Ái Thư Trang i
5. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề TĨM TẮT Bước vào thế kỷ 21, thế giới cĩ nhiều thay đổi lớn do tốc độ phát triển như vũ bão của khoa học cơng nghệ, nhiều phát minh, sáng chế liên tục ra đời. Vì thế mọi người đang chạy đua hàng ngày, hàng giờ ra sức học tập, nghiên cứu để khơng bị tụt hậu và phải thật sự năng động, gan dạ, bản lĩnh sẵn sàng ứng phĩ trước mọi tình huống xảy ra. Để làm được điều này địi hỏi ngành giáo dục cần phải cĩ tư duy mới, phù hợp với xu hướng của thời đại. Trong đĩ một yếu tố rất quan trọng quyết định sự thành cơng của giáo dục, đào tạo đĩ là phương pháp giảng dạy của giáo viên sao cho người học sau khi ra trường phải thích ứng ngay với mơi trường làm việc, chấp nhận và vượt qua mọi khĩ khăn, thử thách. Theo kết luận của hội nghị giữa hội đồng giáo dục Australia và các bộ trưởng Giáo dục– Đào tạo–Việc làm (9/1992): năng lực giải quyết vấn đề là một trong bảy năng lực then chốt người lao động cần phải cĩ. Như vậy, việc hình thành cho sinh viên kỹ năng giải quyết vấn đề khi cịn ngồi trên ghế nhà trường là một việc làm hết sức cần thiết gĩp phần khơng nhỏ vào sự thành cơng cho họ sau này và cho cả sự phát triển của quốc gia. Để đáp ứng cho nhu cầu đĩ, người nghiên cứu tiến hành thực hiện đề tài “Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang thuộc Trường Đại học Cơng Nghiệp Tp.HCM. Nội dung đề tài được triển khai trong bốn chương chính: Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài, trình bày những vấn đề cơ bản, các khái niệm liên quan đến phương pháp giảng dạy của giáo viên và quá trình hình thành, rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên. Đây chính là căn cứ tham chiếu nhất quán để khảo sát thực trạng, đề xuất cải tiến phương pháp dạy và học. Chương 2: Khảo sát thực trạng về phương pháp giảng dạy và kỹ năng giải quyết vấn đề hiện cĩ của sinh viên Khoa May Thời Trang thuộc Trường Đại học Cơng Nghiệp TP.HCM. ở chương này, tác giả giới thiệu sơ lược về trường đại học cơng nghiệp TPHCM, Khoa May Thời Trang, nơi người nghiên cứu tiến hành thực nghiệm đề tài. Sau đĩ, phân tích thực trạng về phương pháp giảng dạy của giáo viên và kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang và đưa ra nhận xét Chương 3: Trình bày cơ sở và tiến hành đề xuất cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang thuộc Trường Đại học Cơng Nghiệp TP.HCM và đưa ra nhận xét. Chương 4: Là một phần quan trọng trong tồn bộ đề tài. Ở chương này người nghiên cứu tiến hành thực nghiệm để đánh giá hiệu quả của phương pháp giảng dạy mới để tìm hiểu việc giải quyết vấn đề của sinh viên ở mức độ nào. Quá trình này được tiến hành theo các bước sau: - Bước 1: Xây dựng bộ cơng cụ thực nghiệm đánh giá hiệu quả của phương pháp giảng dạy mới. - Bước 2: Chọn mẫu nghiên cứu. NTH: Hoàng Ái Thư Trang ii
6. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề - Bước 3: Thực nghiệm. - Bước 4: Xử lý số liệu - Bước 5: Đưa ra nhận xét đánh giá về quá trình thực nghiệm Cuối cùng là phần kết luận, kiến nghị. Kết quả nghiên cứu của đề tài này cho thấy sự phù hợp của việc lựa chọn phương pháp nghiên cứu, đề xuất cải tiến hợp lý. Do đĩ dẫn đến bước đầu hình thành được kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên đáp ứng được nhu cầu của các doanh nghiệp và của xã hội. NTH: Hoàng Ái Thư Trang iii
7. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề ABSTRACT Coming into 21 century, the world has a lot of changes because the speed of developing of the technology science have increased drammatically. There have been much many discoveries, inventions which were born continously. So that everybody are running for learning and studying in orther to not draggled. Therefore they really have to dynamic, brave and ready to improvisation before all situations are going to happen. To do this, the Vietnamese„s education need to have a new thinking that suits to the tendency of era. One important factor that decide the successful of training and education is lectures‟s teaching method. It helps graduated student can adapt for social enroviment. The result of conference between Australia Education Coucil and Education – Training – Job Ministers (9/1992) : Problem solving skill was one of seventh important skills that the labors need to have to living. So it is necessary to set up this skills for the student when they have been trained in the University to contribute to their future success. To satify this requirement, the reseacher have carried out the thesis about “ Improving the teaching method to set up problem solving skill for students of Garment Industry and Fashion Faculty of HCM Unversity Industry”. The thesis consists of four chapters. Chapter 1: describing the basic issues and concepts concerning teaching method and the practicing and establishment process That is the foudation to examine the facts and propose improvement of learning and teaching method. Chapter 2: examining the facts of teaching method and students‟s problem solving skill of Garment Industry and Fashion Faculty. In this chapter, the writer want to introduce about HCM unversity industry and that faculty, where i experimented my thesis. Then I analysed the facts of teaching method and students‟s problem solving skill. I gave the remarks about this later. Chapter 3: presenting the basis and the way to examine improvement of teaching method to built problem solving skill for students in Garment Industry and Fashion Faculty. Then giving the remarks about this. Chapter 4: this was the last and the most important part of the thesis. In this chapter, i did experiment to approciate the effectiveness of the new teaching method in oder to understand what the levels of students‟s problem solving is. This process is conducted through five steps: . Step 1: building experimental test systems to approciate the effectiveness of the new teaching method. . Step 2: chosing the models to experiment. . Step 3: experimenting. . Step 4: analyzing the data that i had. . Step 5: giving remarks to approciate the effectiveness of experimental process. Finally, the thesis drawn out the conclusions, suggestions. The result of this prove the suitable of chosing the researching method and propose convenient improvement. Thus, students‟s problem solving skill is set up to satyfy the demand of associations and social NTH: Hoàng Ái Thư Trang iv
8. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề MỤC LỤC  Lời cảm ơn Trang i Tĩm tắt ii Mục lục iv Danh mục bảng biểu viii Danh mục hình vẽ xv Phần mở đầu 1. Lý do chọn đề tài 1 2. Mục đích của đề tài nghiên cứu 1 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 2 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 2 5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 2 6. Phương pháp nghiên cứu 2 Phần nội dung Chương I: Cơ sở lý luận của đề tài. 1.1 Khái niệm về phương pháp 5 1.2 Khái niệm về phương pháp giảng dạy 5 1.3 Cải tiến phương pháp giảng dạy 6 1.3.1 Phương pháp đĩng vai 6 1.3.2 Phương pháp định hướng giải quyết vấn đề 6 1.3.3 Phương pháp làm việc nhĩm 7 1.3.4 Phương pháp thảo luận 8 1.3.5 Dạy học với sự hỗ trợ của phương tiện 8 1.4 Khái niệm giải quyết vấn đề 9 1.4.1 Khái niệm vấn đề 9 1.4.2 Khái niệm về tình huống cĩ vấn đề 10 1.4.3 Khái niệm giải quyết vấn đề 11 1.4.4 Cách thức giải quyết vấn đề 11 1.5 Khái niệm kỹ năng giải quyết vấn đề 16 1.5.1 Khái niệm kỹ năng 16 NTH: Hoàng Ái Thư Trang v
9. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề 1.5.2 Khái niệm kỹ năng giải quyết vấn đề 18 1.6 Nguyên tắc của việc dạy học theo hướng hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề 20 1.7 Đặc điểm của quá trình sinh viên giải quyết vần đề 22 Chương II: Khảo sát thực trạng về phương pháp giảng dạy và kỹ năng giải quyết vấn đề hiện cĩ của sinh viên khoa May Thời Trang thuộc trường trường Đại học Cơng Nghiệp Tp.HCM. 2.1 Giới thiệu sơ lược về Đại học Cơng Nghiệp TPHCM 24 2.2 Giới thiệu sơ lược về Khoa May Thời Trang 25 2.3 Khảo sát thực trạng về phương pháp giảng dạy của giáo viên và kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang 27 2.3.1 Thực trạng về phương pháp giảng dạy của giáo viên Khoa May Thời Trang 27 2.3.2 Thực trạng về kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang.27 2.4 Nhận xét 35 Chương III: Đề xuất cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang thuộc trường Đại học Cơng Nghiệp Tp.HCM. 3.1 Cơ sở để đề xuất cải tiến phương pháp giảng dạy 36 3.2 Đề xuất cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang thuộc trường Đại học Cơng Nghiệp Tp.HCM 38 3.2.1 Một số biện pháp cụ thể áp dụng trong việc cải tiến phương pháp giảng dạy theo hướng hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên 38 3.2.2 Mục tiêu và nội dung cải tiến phương pháp giảng dạy theo hướng hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề 39 3.3 Nhận xét 49 Chương IV: Thực nghiệm để đánh giá hiệu quả của phương pháp giảng dạy mới. 4.1 Xây dựng bộ cơng cụ thực nghiệm 50 4.2 Chọn mẫu nghiên cứu 50 4.3 Thực nghiệm 51 4.3.1 Mục đích thực nghiệm 51 4.3.2 Nội dung thực nghiệm 51 4.4 Xử lý kết quả nghiên cứu 53 NTH: Hoàng Ái Thư Trang vi
10. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề 4.4.1 Thực nghiệm – phân tích – đánh giá kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên thơng qua phiếu điều tra 53 4.4.2 Thực nghiệm – phân tích – đánh giá kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên bằng điểm số thơng qua các bài tập tình huống 61 4.5 Đánh giá 70 Phần kết luận - kiến nghị 72 Tài liệu tham khảo Phụ lục Phụ lục 1: Các bài tập tình huống dành cho giáo viên Khoa May Thời Trang Phụ lục 2: Các bài tập tình huống dành cho sinh viên Khoa May Thời Trang. Phụ lục 3: Phiếu điều tra dành cho giáo viên Khoa May Thời Trang . Phụ lục 4: Phiếu điều tra dành cho sinh viên Khoa May Thời Trang . Phụ lục 4: Phiếu điều tra dành cho sinh viên Khoa May Thời Trang . Phụ lục 5: Phiếu điều tra dành cho sinh viên Khoa May Thời Trang . Phụ lục 6: Danh sách giáo viên tham gia điều tra . Phụ lục 7: Danh sách sinh viên tham gia điều tra . NTH: Hoàng Ái Thư Trang vii
11. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Các giai đoạn và các bước hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề 19 Bảng 2.1: Thống kê cơ sở để giáo viên lựa chọn phương pháp 27 Bảng 2.2: Thống kê mức độ sử dụng các nhĩm phương pháp giảng dạy 27 Bảng 2.3: Thống kê việc chú trọng hình thành được kỹ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên 28 Bảng 2.4: Thống kê việc nêu các tình huống cĩ vấn đề trong giảng dạy 29 Bảng 2.5: Thống kê việc chú trọng phát huy kỹ năng giải quyết vấn đề trong giảng dạy 29 Bảng 2.6: Nhận định về phương pháp giảng dạy hiện tại của giáo viên 30 Bảng 2.7: Thống kê mức độ mong muốn cải tiến phương pháp giảng dạy theo hướng hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề 30 Bảng 2.8: Thống kê thái độ của sinh viên khi gặp bất kỳ tình huống cĩ vấn đề 31 Bảng 2.9: Thống kê thái độ học tập của sinh viên khi giáo viên đưa ra bất kỳ tình huống cĩ vấn đề 31 Bảng 2.10: Thống kê thái độ suy nghĩ của sinh viên khi giải quyết các bài tập tình huống 32 Bảng 2.11: Thống kế những khĩ khăn của sinh viên khi giải quyết vấn đề 32 Bảng 2.12: Sinh viên thích học tập theo hướng 33 Bảng 2.13: Thống kê dạng bài tập sinh viên thích làm 33 Bảng 2.14: Sinh viên nhận định về phương pháp giảng dạy hiện thời của giáo viên nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề 34 Bảng 2.15: Sinh viên tự nhận định về kỹ năng giải quyết vấn đề của mình 35 Bảng 4.1: Thái độ của sinh viên khi gặp tình huống cĩ vấn đề 53 Bảng 4.2: Thái độ của sinh viên khi giáo viên đưa ra tình huống cĩ vấn đề 54 Bảng 4.3: Thái độ của sinh viên khi giải quyết các bài tập tình huống 55 Bảng 4.4: Những khĩ khăn của sinh viên khi giải quyết vấn đề 56 Bảng 4.5: Sinh viên thích học tập theo hướng 57 Bảng 4.6: Dạng bài tập sinh viên thích làm 58 Bảng 4.7: Sinh viên nhận định về phương pháp giảng dạy hiện thời của giáo viên nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề 59 Bảng 4.8: Sinh viên tự nhận định về kỹ năng giải quyết vấn đề của mình 60 Bảng 4.9: Thống kê điểm trung bình và độ lệch tiêu chuẩn 66 Bảng 4.10: Thống kê xếp loại thứ hạng 67 NTH: Hoàng Ái Thư Trang viii
12. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 1.1: Sơ đồ quá trình tư duy giải quyết vấn đề 12 Hình 1.2: Quá trình giải quyết vấn đề 13 Hình 1.3: Sơ đồ quá trình giải quyết vấn đề 13 Hình 2.1: Hệ thống quản lý của Khoa May Thời Trang 26 Hình 4.1: Thái độ của sinh viên khi gặp tình huống cĩ vấn đề 54 Hình 4.2: Thái độ của sinh viên khi giáo viên đưa ra tình huống cĩ vấn đề 55 Hình 4.3: Thái độ của sinh viên khi giải quyết các bài tập tình huống 56 Hình 4.4: Những khĩ khăn của sinh viên khi giải quyết vấn đề 57 Hình 4.5: Sinh viên thích học tập theo hướng 58 Hình 4.6: Dạng bài tập sinh viên thích làm 59 Hình 4.7: Sinh viên nhận định về phương pháp giảng dạy hiện thời của giáo viên nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề 60 Hình 4.8: Sinh viên tự nhận định về kỹ năng giải quyết vấn đề của mình 61 Hình 4.9: Đồ thị % tần suất 67 Hình 4.10: Xếp loại trình độ 2 lớp 68 NTH: Hoàng Ái Thư Trang ix
13. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề PHẦN MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Bước vào thế kỷ 21, thế giới cĩ nhiều thay đổi lớn do tốc độ phát triển như vũ bão của khoa học cơng nghệ, nhiều phát minh, sáng chế liên tục ra đời. Nền kinh tế cơng nghiệp phải nhường chỗ cho nền kinh tế tri thức với nguồn nhân lực chủ yếu là những con người cĩ tri thức, cĩ ý tưởng sáng tạo. Vì thế mọi người đang chạy đua hàng ngày, hàng giờ ra sức học tập, nghiên cứu để khơng bị tụt hậu và phải thật sự năng động, gan dạ, bản lĩnh sẵn sàng ứng phĩ trước mọi tình huống xảy ra. Hội nghị lần thứ 2 của BCH TW Đảng CSVN khĩa 7 đã nhấn mạnh “Đẩy mạnh phương pháp giảng dạy ở tất cả các cấp, các bậc học Áp dụng phương pháp giảng dạy hiện đại để bồi dưỡng cho sinh viên năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề”.Nếu chúng ta vẫn cứ duy trì lối dạy học theo kiểu thầy đọc trị ghi, thì đây là một thiệt thịi lớn khơng chỉ cho người học mà cịn cho cả đất nước vì như thế sẽ làm mai một đi sự sáng tạo, hạn chế khả năng tự giải quyết vấn đề của biết bao con người. Cho nên, việc cải tiến, đổi mới phương pháp giảng dạy là một việc làm hết sức cần thiết nhất là vào thời điểm này. Kết luận của Hội nghị giữa Hội đồng Giáo dục Australia và các Bộ trưởng Giáo dục – Đào tạo –Việc làm (9/1992): năng lực giải quyết vấn đề là một trong bảy năng lực then chốt người lao động cần phải cĩ. Như vậy, việc hình thành cho sinh viên kỹ năng giải quyết vấn đề khi cịn ngồi trên ghế nhà trường là một việc làm hết sức cấn thiết gĩp phần khơng nhỏ vào sự thành cơng cho họ sau này và cho cả sự phát triển của quốc gia. Để làm được điều này địi hỏi ngành giáo dục cần phải cĩ tư duy mới, phù hợp với xu hướng của thời đại. Trong đĩ một yếu tố rất quan trọng quyết định sự thành cơng của giáo dục, đào tạo đĩ là phương pháp giảng dạy của giáo viên sao cho người học sau khi ra trường phải thích ứng ngay với mơi trường làm việc, chấp nhận và vượt qua mọi khĩ khăn, thử thách. Hơn nữa đây cũng chính là vấn đề mà người nghiên cứu rất băn khoăn, trăn trở. Vì cĩ làm cơng tác giảng dạy thì mới nghiệm ra rằng sinh viên của mình thiếu hẳn kỹ năng giải quyết vấn đề cho nên khi gặp phải tình huống cĩ vấn đề họ thường tìm cách lẩn trốn hơn là đề ra phương án để giải quyết chúng. Xuất phát từ nhu cầu muốn rằng sau khi được đào tạo sinh viên ra trường sẽ cĩ đầy đủ các kiến thức, kỹ năng mà xã hội cần nên người nghiên cứu mạnh dạn chọn đề tài “Cải tiến phƣơng pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang thuộc Trƣờng Đại học Cơng Nghiệp TP.HCM” làm luận văn tốt nghiệp. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU: Đề xuất cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên khoa May Thời Trang – Trường Đại học Cơng Nghiệp TP.HCM. Từ đĩ làm cơ sở giúp người nghiên cứu ứng dụng vào cơng tác giảng dạy mong muốn cải thiện tình hình nêu trên. NTH: Hoàng Ái Thư Trang 1
14. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề 3. ĐỐI TƢỢNG, KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU: - Đối tượng nghiên cứu: phương pháp giảng dạy của giáo viên và kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang. - Khách thể nghiên cứu: hoạt động giảng dạy, học tập của giáo viên và sinh viên Khoa May Thời Trang - Trường Đại học Cơng Nghiệp TP.HCM. 4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU: 4.1. Cơ sở lý luận của đề tài. 4.2. Khảo sát thực trạng về phương pháp giảng dạy hiện cĩ của giáo viên và kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang thuộc Trường Đại học Cơng Nghiệp TP.HCM. 4.3. Đề xuất cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viênviên Khoa May Thời Trang thuộc Trường Đại học Cơng Nghiệp TP.HCM. 4.4. Thực nghiệm để đánh giá hiệu quả của việc cải tiến phương pháp giảng dạy. 5. GIỚI HẠN ĐỀ TÀI: Do thời gian và khả năng cĩ hạn nên đề tài chỉ nghiên cứu về: - Phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời trang thuộc Trường Đại học Cơng Nghiệp TP.HCM. 6. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: - Phương pháp nghiên cứu, sưu tầm tài liệu: nhằm thu thập các thơng tin liên quan đến đặc điểm tâm lý sinh viên và việc hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề thơng qua phương pháp giảng dạy mới nhằm đạt được kết quả như mong đợi. - Phương pháp điều tra bằng phiếu: sử dụng các mẫu câu hỏi cĩ sẵn nhằm giúp người nghiên cứu nắm bắt thực trạng, biết được tính khả thi của phương pháp mới nhằm giúp sinh viên biết cách tư duy vấn đề. - Phương pháp phỏng vấn trực tiếp kết hợp quan sát: trao đổi với giáo viên và sinh viên về hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của sinh viên nhằm giúp người nghiên cứu đề ra phương pháp giảng dạy mới. - Phương pháp thực nghiệm: giúp người nghiên cứu xác định được hiệu quả của phương pháp giảng dạy mà mình đề xuất cĩ tối ưu hay khơng, cĩ hình thành được kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viênhay khơng. - Phương pháp thống kê tốn học để xử lý số liệu: thơng qua đây người người cứu sẽ đưa ra các kết quả để chứng minh về hiệu quả của phương pháp giảng dạy mới. 7. CƠ SỞ NGHIÊN CỨU (địa điểm) - Khoa May Thời Trang thuộc Trường Đại học Cơng Nghiệp Tp.HCM. NTH: Hoàng Ái Thư Trang 2
15. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề 8. DÀn Ý: Phần mở đầu 1. Lý do chọn đề tài 2. Mục đích của đề tài nghiên cứu 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 5. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6. Phương pháp nghiên cứu Phần nội dung Chương I: Cơ sở lý luận của đề tài. 1.1 Khái niệm về phương pháp 1.2 Khái niệm về phương pháp giảng dạy 1.3 Cải tiến phương pháp giảng dạy 1.4 Khái niệm giải quyết vấn đề 1.5 Khái niệm kỹ năng giải quyết vấn đề 1.6 Nguyên tắc của việc dạy học theo hướng hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề 1.7 Đặc điểm của quá trình sinh viên giải quyết vần đề: Chương II: Khảo sát thực trạng về phương pháp giảng dạy và kỹ năng giải quyết vấn đề hiện cĩ của sinh viên Khoa May Thời Trang thuộc Trường Đại học Cơng Nghiệp TP.HCM. 2.1 Giới thiệu sơ lược về Trường Đại học Cơng Nghiệp TP.HCM - Khoa May Thời Trang. 2.2 Phân tích thực trạng về phương pháp giảng dạy của giáo viên Khoa May Thời Trang. 2.3 Phân tích thực trạng về kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang. 2.4 Nhận xét. Chương III: Đề xuất cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang thuộc Trường Đại học Cơng Nghiệp TP.HCM. 3.1 Cơ sở để đề xuất cải tiến phương pháp giảng dạy. NTH: Hoàng Ái Thư Trang 3
16. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề 3.2 Đề xuất cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề của sinh viên Khoa May Thời Trang thuộc Trường Đại học Cơng Nghiệp TP.HCM. 3.3 Nhận xét. Chương IV: Thực nghiệm để đánh giá hiệu quả của phương pháp giảng dạy mới. 4.1 Xây dựng bộ cơng cụ thực nghiệm đánh giá hiệu quả của phương pháp giảng dạy mới. 4.2 Chọn mẫu nghiên cứu. 4.3 Thực nghiệm. 4.4 Xử lý số liệu 4.5 Đánh giá. Phần kết luận - kiến nghị Tài liệu tham khảo Phụ lục NTH: Hoàng Ái Thư Trang 4
17. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1. Khái niệm về phƣơng pháp? Theo từ điển tiếng Việt thì phương pháp là trình tự cần theo trong những bước cĩ quan hệ với nhau khi tiến hành một việc cĩ mục đích nhất định. Là tồn thể những bước đi mà tư duy tiến hành theo một trình tự hợp lý luận, nhằm tìm ra chân lý khoa học (phát hiện những điều chưa biết, chứng minh những điều đã biết). Phương pháp cĩ gốc từ tiếng Hy Lạp “Methodos” cĩ nghĩa là “con đường dõi theo sau một đối tượng”. Hay nĩi một cách khác phương pháp là hệ thống những nguyên tắc, những yêu cầu mà con người phải thực hiện trong khi vươn tới mục đích của mình, phương pháp cịn cĩ nghĩa là con đường, là cách thức để đạt được những mục tiêu nhất định. Tĩm lại: phương pháp là con đường, cách thức để đạt được những mục tiêu nhất định. 1.2. Khái niệm về phƣơng pháp giảng dạy?  Theo các nhà giáo dục học, phương pháp giảng dạy: Là những cách hoạt động và ứng xử của thầy để nêu những hoạt động và giao lưu cần thiết của trị trong quá trình dạy học. Phương pháp giảng dạy là một hệ thống tác động liên tục của giáo viên nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và thực hành của sinh viên để họ lĩnh hội vững chắc các thành phần của nội dung giáo dục nhằm đạt được mục tiêu đã định. Theo TS Lưu Xuân Mới “phương pháp giảng dạy là tổng hợp các cách thức hoạt động tương tác được điều chỉnh của giảng viên và sinh viên nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học”. Phương pháp giảng dạy là con đường chính yếu, cách thức làm việc phối hợp, thống nhất của thầy và trị, trong đĩ thầy truyền đạt nội dung trí dục trên cơ sở đĩ, và thơng qua đĩ, mà chỉ đạo học tập của trị; cịn trị thì lĩnh hội và tự chỉ đạo việc học tập của bản thân, để cuối cùng đạt tới mục đích dạy học. [12 – tr3] Theo nhà giáo dục học Xcatkin: “ Phương pháp giảng dạy là hệ thống những hoạt động cĩ mục đích của giáo viên và hoạt động nhận thức và thực hành cĩ tổ chức của sinh viên nhằm đảm bảo cho sinh viên lĩnh hội tốt nội dung trí dục và đức dục.” Nhưng cho đến nay, phương pháp giảng dạy vẫn chưa cĩ sự thống nhất quan điểm về việc định nghĩa khái niệm. Tuy nhiên dù ở những phạm vi quan niệm khác nhau nhưng tất cả đều cho rằng: - Phương pháp giảng dạy phản ánh hình thức vận động của nội dung dạy học. - Phương pháp giảng dạy phản ánh sự vận động của quá trình nhận thức của sinh viên nhằm đạt được mục đích học tập. NTH: Hoàng Ái Thư Trang 5
18. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề - Phương pháp giảng dạy phản ánh cách thức hoạt động, tương tác, trao đổi thơng tin, dạy học giữa thầy và trị. - Phương pháp giảng dạy phản ánh cách thức tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của thầy: kích thích và xây dựng động cơ; tổ chức hoạt động nhận thức và kiểm tra – đánh giá kết quả nhận thức của sinh viên; phản ánh cách thức tự tổ chức, tự điều khiển, tự kiểm tra – đánh giá của trị. 1.3. Cải tiến phƣơng pháp giảng dạy: Để hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên, cĩ rất nhiều phương pháp. Dựa vào các phương pháp giảng dạy sẵn cĩ, dựa vào mục tiêu, nội dung bài giảng, trình độ của sinh viên, khả năng của giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất tổ chức lớp học của nhà trường, người nghiên cứu chọn điển hình các phương pháp giảng dạy cụ thể sau: 1.3.1 Phương pháp đĩng vai [12, tr 41]: Định nghĩa: Đĩng vai hay diễn kịch là phương pháp diễn tả mơ phỏng hoặc kịch hĩa một hồn cảnh, một tình huống trong đĩ người học thủ vai những người ở các độ tuổi, địa vị và nghề nghiệp khác nhau. Sự diễn xuất bắt nguồn từ cách sử dụng sáng tạo những cảm xúc và ĩc tưởng tượng của học viên để giải quyết vấn đề dưới nhiều vị trí khác nhau. Phân loại: - Phương pháp đĩng vai ngắn: nội dung liên hệ bài học, cĩ kịch bản. Đĩng kịch theo kịch bản. - Phương pháp đĩng vai: nội dung liên hệ bài học chưa cĩ kịch bản sẵn, người học phải luyện tập ứng xử linh hoạt, thiết kế kịch bản. Ƣu điểm: - Hình thành kỹ năng giao tiếp và xúc cảm cho người đĩng. - Phát triển ĩc tưởng tượng. - Giải quyết vấn đề. Nhƣợc điểm: - Tạo sự tự tin giả tạo nếu tách rời khỏi thực tiễn. 1.3.2 Phương pháp định hướng giải quyết vấn đề[12, tr 46]: Định nghĩa: Phương pháp dạy học định hướng giải quyết vấn đề là cách thức, con đường mà giáo viên đưa ra các tình huống cĩ vấn đề để làm phát triển khả năng tìm tịi, khám phá độc lập của học sinh. Mục đích giúp học sinh lưu nhớ được lâu kiến thức lĩnh hội đồng thời luyện tập kỹ năng nghiên cứu, tìm tịi, giải quyết vấn đề và kỹ năng quyết định. Phân loại: - Thuyết trình giải quyết vấn đề: Giáo viên tạo ra tình huống cĩ vấn đề, đặt vấn đề và trình bày quá trình suy nghĩ giải quyết vấn đề (chứ khơng phải đơn thuần nêu lời giải). Trong quá trình giải quyết vấn đề cĩ mị mẩm dự đốn, cĩ lúc thành cơng, cĩ lúc thất bại. Phải điều chỉnh phương hướng mới đi đến kết quả. Như vậy NTH: Hoàng Ái Thư Trang 6
19. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề kiến thức được trình bày bằng cách mơ phỏng và rút gọn quá trình khám phá thực tế (kiểu qui nạp hoặc diễn dịch: giải quyết từng phần; kế thừa, phát triển; so sánh đối chiếu). - Đàm thoại giải quyết vấn đề: Giáo viên tạo ra tình huống cĩ vấn đề, học sinh giải quyết vấn đề khơng hồn tồn độc lập mà cĩ sự gợi ý dẫn dắt của giáo viên khi cần thiết. Phương tiện để thực hiện hình thức này là những câu hỏi gợi mở nêu vấn đề của giáo viên và những câu trả lời hoặc hành động đáp lại của học sinh cĩ sự đan kết với nhau hoặc giáo viên tạo ra tình huống, đặt các câu hỏi gợi mở, học sinh tự lực giải quyết vấn đề ghi lại trên giấy, giáo viên hệ thống cách giải đáp và lựa chọn một phương án tối ưu. - Tự nghiên cứu vấn đề: Ở dạng này tính độc lập của học sinh được phát huy cao độ, thầy giáo chỉ tạo ra tình huống cĩ vấn đề, học sinh tự phát hiện ra vấn đề, độc lập nghiên cứu vấn đề và thực tập tất cả các khâu cơ bản của quá trình này để giải quyết vấn đề. Ƣu điểm: - Học sinh nhớ lâu kiến thức lĩnh hội. - Phát triển tư duy phê phán sáng tạo . - Phát triển kỹ năng phát hiện vấn đề và giải quyết vấn đề trong hoạt động nghề nghiệp. - Luyện tập kỹ năng quyết định. Nhƣợc điểm: - Mất nhiều thời gian trên lớp so với các phương tiện khác. - Hạn chế ở một số nội dung học tập. - Ít tài liệu tham khảo. 1.3.3 Phương pháp làm việc theo nhĩm [6,tr154]: Là phương pháp giao cho nhĩm nhỏ sinh viên cĩ trách nhiệm cùng hồn tất nội dung học tập. Phương pháp này giúp sinh viên rèn luyện khả năng giao tiếp, hợp tác, khả năng quản lý và lãnh đạo nhĩm. Phương pháp làm việc theo nhĩm coi trọng việc học tập mang tính độc lập tư duy, khả năng tương tác, khả năng tự khám phá của sinh viên. Thơng qua phương pháp này sinh viên phát triển khả năng đánh giá, phân tích, suy luận, khả năng điều chỉnh và áp dụng kiến thức của sinh viên vào thực tiễn. Phân loại: - Phụ đạo: dạy lẫn nhau. - Hợp tác: cùng thực hiện một nội dung học tập, một chủ đề, hoặc bài tập lớn do giáo viên giao. - Cùng xây dựng kiến thức: thảo luận, trao đổi, thống nhất ý kiến và đưa ra kết luận cĩ giá trị. NTH: Hoàng Ái Thư Trang 7
20. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề Ƣu điểm: - Thúc đẩy hoạt động học tập một cách chủ động, tích cực, sáng tạo, qua đĩ tăng cường khả năng tự học của sinh viên. - Tăng cường khả năng hợp tác giữa cá nhân và tập thể nhĩm. - Giáo viên đánh giá khả năng và nhu cầu cụ thể của từng sinh viên. - Giảm giờ lý thuyết trên lớp, tăng khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Khuyết điểm: - Phương pháp chỉ thành cơng với nhĩm nhỏ, hiệu quả nhất từ 4-20 sinh viên, tùy chủ đề và hình thức. - Giáo viên và sinh viên tốn nhiều cơng sức và thời gian để hồn thành bài tập lớn cĩ chất lượng. - Nếu quản lý khơng hiệu quả, khối lượng cơng việc sẽ dồn vào một số sinh viên và sẽ khơng cơng bằng trong đánh giá. 1.3.4 Phương pháp thảo luận [12, tr 24]: Khái niệm: Là sự gặp gỡ trực diện giữa giáo viên và sinh viên, hoặc giữa sinh viên với sinh viên dưới sự chỉ đạo của giáo viên nhằm để trao đổi tự do những ý tưởng về một thơng tin chuyên biệt. Thảo luận là một trong những phương pháp cĩ hiệu quả cao trong việc kích thích tính tích cực của học sinh cung cấp những kiến thức, kinh nghiệm, những thơng tin và từ đĩ rút ra những kết luận phù hợp. Phân loại: - Thảo luận nhĩm nhỏ - Thảo luận lớp xã hội hĩa - Thảo luận giải đáp (hay hội thảo) 1.3.5 Dạy học với sự trợ giúp của phương tiện dạy học [12, tr 6]: Phương tiện dạy học cĩ thể đĩng nhiều vai trị trong quá trình dạy học. Các phương tiện dạy học thay thế cho những sự vật, hiện tượng và các quá trình xảy ra trong thực tiễn mà giáo viên và sinh viên khơng thể tiếp cận trực tiếp được. Chúng giúp cho giáo viên phát huy tất cả các giác quan của sinh viên trong quá trình truyền thụ kiến thức, do đĩ giúp cho sinh viên nhận biết được quan hệ giữa hiện tượng và tái hiện được khái niệm, quy luật làm cơ sở cho việc đúc kết, rút kinh nghiệm và áp dụng kiến thức đã học vào thực tế sản xuất. Phương tiện dạy học cĩ các đặc trưng chủ yếu như sau: - Cĩ thể cung cấp cho sinh viên các kiến thức một cách chuẩn xác. Thơng tin sinh viên thu nhận được, trở nên đáng tin cậy và được nhớ lâu bền hơn. - Làm cho việc giảng dạy trở nên cụ thể hơn, vì vậy tăng thêm khả năng tiếp thu những sự vật, hiện tượng một cách chắc chắn hơn. - Rút ngắn thời gian giảng dạy mà việc lĩnh hội kiến thức của sinh viên lại nhanh hơn. - Giải phĩng người thầy khỏi một khối lượng lớn các cơng việc tay chân, do đĩ tăng khả năng nâng cao chất lượng dạy học. NTH: Hoàng Ái Thư Trang 8
21. Luận văn thạc sĩ Cải tiến phương pháp giảng dạy nhằm hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề - Dễ dàng gây được cảm tình và chú ý của sinh viên. - Bằng việc sử dụng phương tiện dạy học, giáo viên cĩ thể kiểm tra một cách khách quan khả năng tiếp thu kiến thức cũng như sự hình thành kiến thức, kỹ năng ở sinh viên. Phân loại : - Phương tiện nghe. - Phương tiện nhìn. - Máy vi tính và đa phương tiện. Các nguyên tắc sử dụng phƣơng tiện dạy học : - Nguyên tắc sử dụng phương tiện dạy học đúng lúc: phương tiện dạy học được nâng cao hiệu quả rất nhiều nếu nĩ xuất hiện đúng lúc nội dung và phương pháp cần đến nĩ. - Nguyên tắc sử dụng phương tiện dạy học đúng chỗ: tìm vị trí hợp lý để lắp đặt nĩ sao cho mọi người cĩ thể nhìn thấy và thao tác thuận tiện. - Nguyên tắc sử dụng phương tiện dạy học đủ cường độ: đề cập đến nội dung và phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp với trình độ tiếp thu và lứa tuổi của sinh viên. 1.4. Khái niệm giải quyết vấn đề: 1.4.1 Khái niệm vấn đề? Theo từ điển tiếng Việt “Vấn đề là sự việc cĩ mâu thuẫn cần giải quyết”. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Bảo: “Vấn đề khi xem xét theo phạm trù tâm lý học là: “Sự phản ánh mâu thuẫn trong quá trình nhận thức khách thể bởi chủ thể, nghĩa là mâu thuẫn trong tư duy”. Vấn đề là một câu hỏi lý thuyết hay thực hành nĩ cĩ thể là một điều chưa hiểu, một nhiệm vụ nào đấy cần giải quyết (6 , tr 87). Một vấn đề được biểu thị bởi một hệ thống những mệnh đề và câu hỏi (hoặc yêu cầu hành động) thỏa mãn các điều kiện sau: - Câu hỏi chưa được giải đáp hoặc hành động chưa được thực hiện, muốn giải đáp phải tư duy, khơng chỉ tái hiện. - Chưa cĩ một phương pháp cĩ tính chất như thuật tốn (algorit) để giải đáp câu hỏi hoặc thực hiện hiện yêu cầu đặt ra ( vấn đề khơng đồng nghĩa với bài tập vì bài tập chỉ yêu cầu sinh viên trực tiếp vận dụng một số quy tắc cơng thức cĩ tính chất thuật tốn). - Câu hỏi chứa đựng điều đã biết để tìm cái chưa biết. - Câu hỏi cĩ thể quan trọng với người này lúc này nhưng khơng quan trọng với người khác lúc khác. Người ta chia vấn đề thành 3 cấp độ: - Cấp độ 1: liên quan đến bậc nhận thức hiểu và biết. NTH: Hoàng Ái Thư Trang 9