Luận văn Áp dụng phương pháp dạy học nhóm cho môn vật lý 10 tại trường THPT Trịnh Hoài Đức - Tỉnh Bình Dương (Phần 1)

Nội dung text: Luận văn Áp dụng phương pháp dạy học nhóm cho môn vật lý 10 tại trường THPT Trịnh Hoài Đức - Tỉnh Bình Dương (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ TRƯƠNG QUỐC HOÀNG ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC NHÓM CHO MÔN VẬT LÝ 10 TẠI TRƯỜNG THPT TRỊNH HOÀI ĐỨC - TỈNH BÌNH DƯƠNG NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC - 601401 S KC 0 0 4 1 6 2 Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2013
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP.HCM LUẬN VĂN THẠC SĨ TRƯƠNG QUỐC HOÀNG ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC NHÓM CHO MÔN VẬT LÝ 10 TẠI TRƯỜNG THPT TRỊNH HOÀI ĐỨC - TỈNH BÌNH DƯƠNG. NGÀNH GIÁO DỤC HỌC - 601401 Hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN VĂN Y TP. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2013
3. PHẦN 1 MỞ ĐẦU
4. MỤC LỤC. TRANG PHẦN 1 : MỞ ĐẦU. Quyết định giao đề tài Xác nhận của các bộ hƣớng dẫn Mục lục i Lời cam đoan v Lời cảm ơn vi Tóm tắt vii Danh sách các chữ viết tắt ix Danh sách các sơ đồ x Danh sách các bảng x Danh sách các biểu đồ xi PHẦN 2: NỘI DUNG. 1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 2 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 2 4. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU 2 4.1.Khách thể nghiên cứu 2 4.2. Đối tƣợng nghiên cứu 2 5. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU 2 6. GIỚI HẠN ĐỀ TÀI 2 7. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2 7.1. Các phƣơng pháp nghiên cứu lý luận 2 7.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn 3 7.3. Các phƣơng pháp toán học 3 Chƣơng 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN 4 1.1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 4 i
5. 1.1.1. Nƣớc ngoài 4 1.1.2. Trong nƣớc 5 1.2. CÁC KHÁI NIỆM 9 1.2.1. Hoạt động dạy học 9 1.2.2. Phƣơng pháp dạy học 11 1.3. TIẾP CẬN PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC 12 1.3.1. Quá trình dạy học 12 1.3.2. Vị trí phƣơng pháp dạy học 13 1.3.3. Đặc điểm phƣơng pháp dạy học 14 1.3.4. Phân loại phƣơng pháp dạy học 15 1.3.5. Lựa chọn phƣơng pháp dạy học 16 1.4. PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC 17 1.4.1. Dạy học lấy học sinh làm trung tâm 17 1.4.2. Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động dạy học 17 1.4.3. Dạy học cá thể và dạy học hợp tác 18 1.5. PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC NHÓM 19 1.5.1. Tiến trình dạy học nhóm 20 1.5.2. Các cách thành lập nhóm 22 1.5.3. Các loại nhóm thƣờng sử dụng trong dạy học 24 1.5.4. Ƣu, Nhƣợc điểm của phƣơng pháp dạy học nhóm 28 1.6. NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN DẠY HỌC THEO NHÓM 30 1.6.1. Vai trò của giáo viên trong dạy học theo nhóm 30 1.6.2. Tâm lí lứa tuổi 30 1.6.3. Tác động của công nghệ thông tin đến dạy học theo nhóm 31 1.6.4. Cơ sở vật chất 32 1.6.5. Quan tâm của lãnh đạo nhà trƣờng 32 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 33 ii
6. Chƣơng 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO NHÓM CHO MÔN VẬT LÝ TẠI TRƢỜNG THPT TRỊNH HOÀI ĐỨC 34 2.1. GIỚI THIỆU VỀ TỈNH BÌNH DƢƠNG 34 2.2. GIỚI THIỆU VỀ TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRỊNH HOÀI ĐỨC 34 2.2.1. Chức năng 35 2.2.2. Nhiệm vụ 35 2.3. GIỚI THIỆU VỀ MÔN VẬT LÝ 36 2.3.1. Bậc trung học phổ thông 36 2.3.2. Vật lý 10 36 2.4. THỰC TRẠNG VỀ VIỆC DẠY HỌC MÔN VẬT LÝ 10 Ở TRƢỜNG THPT 39 2.4.1. Mục đích điều tra 39 2.4.2. Đối tƣợng điều tra 39 2.4.3. Kết quả điều tra 39 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 55 Chƣơng 3: TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO NHÓM NHẰM TÍCH CỰC HÓA HỌC SINH CHO MÔN VẬT LÝ 10 TẠI TRƢỜNG THPT TRỊNH HOÀI ĐỨC. BÌNH DƢƠNG 56 3.1. NHỮNG ĐỊNH HƢỚNG CÓ TÍNH NGUYÊN TẮC KHI TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO NHÓM 56 3.1.1. Tính khoa học 56 3.1.2. Tính phát triển toàn diện ngƣời học 56 3.1.3. Kết hợp giữa lý thuyết và thực hành 56 3.2. QUI TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO NHÓM 57 3.2.1. Thiết kế, kế hoạch dạy học 57 3.2.2.Tổ chức giờ học vật lý có áp dụng phƣơng pháp dạy học nhóm 59 3.3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 79 iii
7. 3.3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm 79 3.3.2. Đối tƣợng của thực nghiệm sƣ phạm 79 3.3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm 79 3.3.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm 80 3.3.5. Phƣơng pháp xử lý kết quả thực nghiệm 81 3.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM 82 3.4.1. Kết quả định lƣợng 82 3.4.2.Kiểm định giả thuyết thống kê 87 3.4.3. Kết quả định tính 88 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 94 PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 1. KẾT LUẬN 95 2. KIẾN NGHỊ 96 3. HƢỚNG PHÁT TRIỂN ĐỀ TÀI 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO 98 iv
8. LỜI CAM ĐOAN. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tp. Hồ Chí Minh, ngày .tháng năm 2013 v
9. LỜI CẢM ƠN. Xin chân thành gửi lời cảm ơn đến: TS. Nguyễn Văn Y- Người trực tiếp hướng dẫn đề tài luận văn Ban Giám Hiệu, Quý Thầy Cô trường Đại Học Sư phạm kỹ thuật Thành Phố Hồ Chí Minh. Ban Giám Hiệu, Quý Thầy Cô Trường THPT Trịnh Hoài Đức- Bình Dương, Ban Giám Hiệu, Quý Thầy Cô Trường THPT Phước Bình, THPT Bù Đăng-Tỉnh Bình Phước. Đã tận tình hướng dẫn, động viên, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho người nghiên cứu hoàn thành luận văn. Tp.HCM, ngày 27 tháng 08 năm 2013 Trương Quốc Hoàng vi
10. TÓM TẮT. Đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường là một trong các nhiệm vụ cấp bách của đổi mới giáo dục Việt Nam. Phương pháp dạy học là một trong những yếu tố quan trọng nhất của quá trình dạy học. Cùng một nội dung như nhau, nhưng bài học có để lại những dấu ấn sâu đậm trong tâm hồn các em hay không, có làm các em yêu thích những vấn đề đã học và biết vận chúng một cách năng động sáng tạo để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hay không là tùy thuộc ở phương pháp giảng dạy của người thầy. Trường THPT Trịnh Hoài Đức khi triển khai thực hiện chương trình phân ban đại trà các môn học nói chung và môn Vật lí 10 nói riêng bắt đầu từ năm học 2006-2007 thì thấy rằng các phương pháp dạy và học truyền thống đã bộc lộ nhiều hạn chế, còn những phương pháp dạy học tích cực đặc biệt là phương pháp dạy học thảo luận nhóm chưa được giáo viên quan tâm và ít được áp dụng trong giảng dạy. Chính từ thực tế đó người nghiên cứu lựa chọn đề tài “ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC NHÓM CHO MÔN VẬT LÝ 10 TẠI TRƯỜNG THPT TRỊNH HOÀI ĐỨC. TỈNH BÌNH DƯƠNG ”. Với các phương pháp nghiên cứu phù hợp với chuyên ngành Giáo dục học người nghiên cứu đã thực hiện : Hệ thống hóa cơ sở l luận, xem đây là những luận điểm khoa học cho việc nghiên cứu đề tài. Khảo sát và đánh giá thực trạng việc dạy và học môn vật lí 10 tại trường THPT Trịnh Hoài Đức xem đây là cơ sở thực tiễn để áp dụng phương pháp dạy học nhóm môn vật lí 10. Thiết kế và tổ chức thực nghiệm áp dụng phương pháp dạy học nhóm môn vật lí 10 tại trường THPT Trịnh Hoài Đức nhằm khẳng định tính khả thi và khoa học của đề tài. Vậy, việc áp dụng phương pháp dạy học thảo luận nhóm cho môn vật lí 10 là cần thiết và cần nhân rộng ra cho các môn học khác. vii
11. ABSTRACT Innovating the teaching methods in school is urgent task of innovation of Vietnam’s education. Teaching method is the most important factor in teaching process. With the same content , the lesson maybe leave good impression in the student’s soul , it makes them to like the lesson and us it actively and creatively to solve the problem in thier life , that is belong to the teacher’s method. When Trinh Hoai Duc high-school applies subject – division for all subjects at school – year 2006-2007, that find out traditional learning – teaching method have many disadvantages, learning – teaching model method , especially the group – teaching method was applied a little. That is the reason which the study choose the topics “ APPLING THE GROUP TEACHING – LEARNING METHOD FOR THE PHYSICS OF CLASS 10TH AT TRINH HOAI DUC HIGH SCHOOL – BINH DUONG PROVINCE.” With the research method is suitable with Educator Subject , the study researched as below : - Systematizing the theoretical basic which is considered scientific basic of the research. - Investigating and appreciating the teaching and learning of the physic subject at Trinh Hoai Duc High School which is considered practical basic to apply the group teaching method of the 10th physics. - Designing and experimentalizing the application of the group teaching method of the 10th physics at Trinh Hoai Duc High School to confirm the thesis’ the effective and the science. So, the application of the group teaching method for the 10th physics is necessary and need to be applied for other subjects. viii
12. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT. Ký Hiệu Ý Nghĩa THPT Trường trung học phổ thông. GV Giáo viên HS Học sinh PPDH Phương pháp dạy học ĐH Đại học GS.TSKH Giáo sư. Tiến sĩ khoa học TS Tiến sĩ PGS Phó giáo sư LLDH Lí luận dạy học QTDH Quá trình dạy học VL Vật lý PP Phương pháp TC Tích cực PPDHTC Phương pháp dạy học tích cực THN Thí nghiệm SGK VL Sách giáo khoa vật lý SGK Sách giáo khoa DH Dạy học HTTCDH Hình thức tổ chức dạy học CNTT Công nghệ thônh tin TN Thực nghiệm ĐC Đối chứng BGH Ban giám hiệu TNSP Thực nghiệm sư phạm ix
13. DANH SÁCH CÁC SƠ ĐỒ SƠ ĐỒ TRANG Sơ đồ 1.1 Vị trí của PPDH trong quá trình dạy học. 14 Sơ đồ 1.2 Tiến trình dạy học nhóm 20 Sơ đồ 1.3 Ghép nhóm loại không di động 25 Sơ đồ 1.4 Ghép nhóm loại di động 26 Sơ đồ 1.5 Ghép nhóm theo kiểu kim tự tháp. 27 Sơ đồ 1.6 Kiểu ghép nhóm hai lần 27 DANH SÁCH CÁC BẢNG BẢNG TRANG Bảng 1.1 Cách thành lập nhóm 23 Bảng 2.1 Phân phối chương trình môn Vật lí 10 Nâng cao. 38 Bảng 2.2 Số lượng phiếu tham khảo ý kiến giáo viên. 39 Kết quả khảo sát Gv về phương pháp dạy học mà Bảng 2.3 giáo viên thường xuyên sử dụng. 41 Kết quả khảo sát GV về sự khó kh n khi sử dụng Bảng 2.4 PPDH nhóm. 46 Bảng 2.5 c độ ng dụng kiến th c vật lí vào thực tế 49 c độ áp dụng PPDH nhóm trong giờ dạy môn Vật Bảng 2.6 51 lí. Bảng 2.7 Phương pháp dạy học mà học sinh thích 52 Bảng 3.1 Các số liệu thống kê tiền thực nghiệm 82 Bảng 3.2 Tổng hợp các tham số đặc trưng. 83 Xếp loại học lực học sinh tiền TN Bảng 3.3 83 Bảng 3.4 Các số liệu thống kê sau thực nghiệm. 84 Bảng 3.5 Tổng hợp các tham số đặc trưng 85 Bảng 3.6 Xếp loại học lực học sinh sau TN. 85 Kiểm nghiệm t với giả thuyết hai mẫu độc lập. Bảng 3.7 87 Bảng 3.8 Số lượng HS trong một nhóm. 89 Bảng 3.9 Thuận lợi khi hoạt động theo nhóm 90 Ý kiến của HS về những điều kiện để hoạt động Bảng 3.10 92 nhóm có hiệu quả Ý kiến của HS về tác dụng phát triển k n ng của Bảng 3.11 93 hoạt động nhóm x
14. DANH SÁCH CÁC BIỂU ĐỒ. BIỂU ĐỒ TRANG Nguyên nhân ảnh hưởng đến kết quả học tập môn Biểu đồ 2.1 Vật lí 10 40 Biểu đồ 2.2 Phương pháp dạy học giáo viên thường sử dụng 41 Biện pháp để nâng cao chất lượng dạy học môn Vật Biểu đồ 2.3 42 lí 10 Thái độ học tập HS khi giáo viên sử dụng PPDH Biểu đồ 2.4 43 nhóm. Biểu đồ 2.5 Hiệu quả của PPDH nhóm. 44 Biểu đồ 2.6 Cơ sở vật chất cho việc triển khai PPDH nhóm. 45 Biểu đồ 2.7 Sự hợp tác của HS khi thảo luận nhóm 46 Biểu đồ 2.8 Về sự khó khăn khi sử dụng PPDH nhóm. 47 Khả năng chuẩn bị cho tiết dạy có sử dụng PPDH Biểu đồ 2.9 48 nhóm của GV. Biểu đồ 2.10 Mức độ ứng dụng kiến thức Vật lí vào thực tế. 49 Biểu đồ 2.11 Sự hứng thú của HS trong giờ học Vật lí 50 Biểu đồ 2.12 Phương pháp dạy học mà HS thích 52 Khả năng tiếp thu bài của HS khi giáo viên có sử Biểu đồ 2.13 53 dụng PPDH nhóm Biểu đồ 2.14 Không khí lớp học khi GV tổ chức hoạt động nhóm. 54 Biểu đồ 3.1 Biểu đồ phân phối tần suất lũy tích tiền TN. 83 Biểu đồ 3.2 Biểu đồ phân loại học lực tiền TN. 84 Biểu đồ 3.3 Biểu đồ phân phối tần suất lũy tích sau thực nghiệm 85 Biểu đồ 3.4 Biểu đồ phân loại học lực sau TN. 86 Biểu đồ 3.5 Số lượng học sinh trong một nhóm. 89 Biểu đồ 3.6 Thuận lợi khi hoạt động nhóm 90 Biểu đồ 3.7 Khó khăn HS gặp phải khi thảo luận nhóm 91 Biểu đồ 3.8 Tác dụng phát triển kỹ năng của hoạt động nhóm. 93 xi
15. PHẦN NỘI DUNG
16. 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong xu thế hội nhập toàn cầu và sự phát triển của xã hội hiện nay đòi hỏi con người phải có một số năng lực như năng lực làm việc nhóm, năng lực hoạt động thực tiễn để giải quyết các vấn đề do cuộc sống đặt ra. Những yêu cầu trên đặt ra cho ngành giáo dục và đào tạo phải đổi mới toàn diện diện về mục tiêu, nội dung và cả phương pháp dạy học để đáp ứng tốt hơn các yêu cầu của xã hội đặt ra. Điều 28 Luật giáo dục năm 2005 nêu rõ :“ Phương pháp dạy học phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc nhóm, rèn luyện các kỹ năng, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh ” Bậc phổ thông chương trình các môn học nói chung và môn vật lí nói riêng thì việc phát huy tính chủ động, sáng tạo, bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc nhóm cho học sinh là việc không thể thiếu. Tuy nhiên trong thực tế giảng dạy GV thường tập trung nhiều vào việc truyền đạt kiến thức mới cho HS, đa số GV sử dụng nhóm các phương pháp dạy học truyền thống như là phương pháp thuyết trình thông báo, diễn giải. Thầy giảng - trò ghi, vì thế giờ học trở nên buồn tẻ, không khí lớp học nặng nề căng thẳng. Qua thực tế dạy học giảng dạy môn vật lí ở khối lớp 10, người nghiên cứu nhận thấy đa số HS, nhất là các em có học lực trung bình - yếu chưa thực sự tập trung, tích cực trong việc học. Các em thường học rất thụ động, không dám hỏi hoặc "Ngại" hỏi bạn bè về những vấn đề chưa nắm vững, và có một số nhỏ những em học khá - giỏi thì ít khi quan tâm, và giúp đỡ những bạn học yếu trong lớp. Làm thế nào để hạn chế đến mức cao nhất tình trạng này ?. Làm sao để các em có cơ hội trao đổi, học tập lẫn nhau, giúp đỡ yêu thương lẫn nhau ? Thiết nghĩ người GV có thể sử dụng một trong những phương pháp đang được nhiều nhà giáo dục quan tâm và được đánh giá là có hiệu quả trong việc phát huy tính tích cực hoạt động, phát triển năng lực hợp tác giữa HS, đó là phương pháp dạy học nhóm. Xuất phát từ những lí do trên người nghiên cứu chọn đề tài “ÁP DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC NHÓM CHO MÔN VẬT LÝ 10 TẠI TRƢỜNG THPT TRỊNH HOÀI ĐỨC. TỈNH BÌNH DƢƠNG ”. 1
17. 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Nghiên cứu và áp dụng PPDH nhóm nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn vật lí 10 THPT. 3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU Nghiên cứu các khái niệm, thuật ngữ liên quan và cơ sở lý luận về PPDH nhóm Tìm hiểu về các mô hình tổ chức hoạt động theo nhóm Khảo sát và đánh giá thực trạng về dạy học môn vật lí 10 Thiết kế một số giáo án trong SGK vật lí 10 có vận dụng PPDH nhóm Thực nghiệm sư phạm . 4. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU 4.1.Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học môn vật lí 10. 4.2. Đối tƣợng nghiên cứu Phương pháp dạy học môn vật lí 10 5. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU Nếu GV áp dụng PPDH nhóm một cách hiệu quả sẽ rèn luyện kỹ năng làm việc tập thể và phát huy được tính tích cực học tập của HS, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn vật lí. 6. GIỚI HẠN ĐỀ TÀI Trong phạm vi của đề tài, người nghiên cứu tổ chức dạy học theo nhóm ba bài trong Chương III TĨNH HỌC VẬT RẮN Sách giáo khoa vật lí 10 ban nâng cao tại Trường THPT Trịnh Hoài Đức - Bình Dương. Phần thực nghiệm tiến hành đối với 4 lớp khối 10 tại trường. 7. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 7.1. Phƣơng pháp nghiên cứu uận Nghiên cứu các chính sách pháp luật của nhà nước về giáo dục, ch th của ộ giáo dục và đào tạo về đổi mới PPDH hiện nay ở trường phổ th ng. Nghiên cứu cơ sở l luận về giáo dục học, tâm l học, l luận dạy học theo hướng dạy học lấy học sinh làm trung tâm. 2
18. Nghiên cứu và phân tích các tài liệu liên quan đến đề tài để đưa ra cơ sở l luận và cơ sở thực tiễn. 7.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp điều tra thu thập th ng tin: Trao đổi và dự giờ lên lớp của giáo viên và học sinh ở trường THPT Trịnh Hoài Đức, để nắm ắt tình trạng dạy học m n vật lí 10. Phương pháp chuyên gia: Xây dựng các phiếu điều tra xin kiến chuyên gia là các giáo viên dạy học m n vật lí và phát phiếu điều tra việc học vật lí đối với học sinh khối 10. Phương pháp thực nghiệm: Tiến hành thực nghiệm sư phạm ở trường có đối chứng để kiểm tra tính khả thi của luận văn. Hai lần lấy số liệu quan trọng là tiền thực nghiệm và sau thực nghiệm. 7.3. Phƣơng pháp thống ê toán học Sử dụng phương pháp thống kê toán học để trình ày kết quả thực nghiệm và kiểm định giả thuyết thống kê về sự khác iệt trong kết quả học tập của hai nhóm đối chứng và thực nghiệm. 3
19. Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1.1. Nƣớc Ngoài Hoạt động theo nhóm đã có từ rất lâu trong xã hội loài người: “ Trong từng thời k lịch sử, hoạt động dạy học được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau. Vào cuối thế kỷ 19, nhà tâm l học nhi đồng J.Dewey cho rằng ch có sự làm việc chung mới giúp cho học sinh có thói quen trau dồi những kinh nghiệm thực hành có cơ hội phát triển lí luận và năng lực trừu tượng hóa. Trong khoảng thời gian từ năm 1930 đến năm 1940, nhà tâm lí học xã hội Kurt Lewin đã tạo nên một dấu ấn mới trong lịch sử phát triển của tư tưởng giáo dục hợp tác khi ông nhấn mạnh đến tầm quan trọng của cách thức cư xử trong nhóm khi nghiên cứu hành vi của các nhà lãnh đạo và thành viên trong các nhóm dân chủ. Sau đó, Mornton Deutsch, một HS của Lewin đã phát triển lý luận về hợp tác và cạnh tranh trên cơ sở " Những lý luận nền tảng " của Lewin. Elliot Aronson với mô hình lớp học Jigsaw đầu tiên (1978) đã đánh dấu một ước ngoặc quan trọng trong việc hoàn thiện các hình thức dạy học hợp tác. Nhiều công trình nghiên cứu của ông cho thấy rằng thành tích cá nhân cũng như tập thể luôn lu n cao hơn khi mọi người hợp tác với nhau thay vì ganh đua. Bởi vì kết quả cạnh tranh khiến cho một người thành công trên thất bại của người khác và đương nhiên điều đó làm giảm hiệu quả làm việc, mặt khác m i trường cạnh tranh chú trọng vào việc thúc đẩy người ta làm việc xuất sắc hơn người khác, chứ không phải là cùng nhau làm việc tốt. Với 122 nghiên cứu năm 1981 và 193 nghiên cứu năm 1989 về giáo dục hợp tác, Johnson và các cộng sự của mình đã nhận thấy rằng giáo dục hợp tác có nhiều khả năng tạo nên thành c ng hơn các hình thái tác động khác, kể từ cấp tiểu học đến trung học phổ th ng. Đến năm 1996, lần đầu tiên PPDH hợp tác được đưa vào chương trình học chính thức hàng năm của một số trường đại học ở Mỹ. Cho đến cuối thế kỷ 20, các nhà giáo dục cũng như các giáo viên đã thấy rõ một lợi ích ngày càng lớn của việc hoạt động học tập theo nhóm. 4
20. Gần đây, David W.Johnson và Roger T.Johnson thuộc trường Đại học Minnesota và Robert Slavin thuộc viện Johns Hopkins cùng với nhiều nhà nghiên cứu khác đã phát triển giáo dục hợp tác thành một trong những PPDH hiện đại nhất hiện nay. Tóm lại: Dạy học theo nhóm được quan tâm từ những năm cuối thế k 19 đầu thế k 20, bắt nguồn từ các nước phương Tây. Nhiều nghiên cứu về hoạt động nhóm trong dạy học được xây dựng mang tính ứng dụng thực tiễn cao trải qua nhiều thời kì lịch sử khác nhau. 1.1.2. Trong Nƣớc Ở Việt Nam việc học tập theo nhóm đã có từ lâu, từ xa xưa ông cha ta có câu “Học thầy không tày học bạn ” Trong những năm gần đây học tập nhóm luôn luôn diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau như: Thảo luận nhóm, nhóm tự quản, nhóm học tập v.v. Ở một số môn học như thể dục, thủ công âm nhạc ngoại khóa sinh hoạt câu lạc bộ.v.v. Đã áp dụng phổ biến phương pháp học nhóm. Cho đến nay, dạy học theo nhóm cũng được nhiều người quan tâm, cụ thể đã có nhiều bài viết về đề tài này như Các bài viết. - Bài viết: “ Về phương pháp dạy học nhóm ” của TS. Nguyễn Thị Phương Hoa đăng trên Tạp chí Khoa học số 3 năm 2005, Đại học Sư phạm Hà Nội [ 8 ]. Bài viết ngắn gọn, cung cấp các nội dung cơ ản của PPDH nhóm như: Lịch sử ra đời, khái niệm, nghĩa, một số hình thức tổ chức hoạt động trong lớp, tiêu chuẩn đánh giá khả năng làm việc nhóm. Bài áo cũng cho người đọc thấy được hiệu quả giáo dục mà PPDH hợp tác mang lại. - Bài viết:“ Một số trao đổi về học hợp tác ở trường phổ thông ” của TS. Trần Thị Bích Trà đăng trên Tạp chí Giáo dục số 146. [ 26 ] Sau khi điểm qua một số nội dung chính của học hợp tác như: Khái niệm, nét đặc thù của dạy học hợp tác, bài viết đã đề cập nhiều đến những khó khăn, ất cập khi sử dụng PPDH nhóm đồng thời tác giả đã vạch ra hướng khắc phục để có thể nâng cao hiệu quả học hợp tác ở trường phổ thông. 5
21. - Bài viết “ Dạy học nhóm – một xu hướng mới của giáo dục thế kỉ XXI ”, của PGS.TS. Trịnh Văn Biều đăng trên Tạp chí Khoa học số 25 năm 2011, Đại học Sư phạm TP.HCM. [ 3 ]. Bài viết ngắn gọn, nhưng tác giả đã giúp cho ạn đọc có cái nhìn tổng quát về cả quá trình hình thành và phát triển của PPDH nhóm trên thế giới với những tên tuổi gắn liền như: John Dewey; Kurt Lewin; Elliot Aronson; anh em nhà Johnson Tác giả đã phân tích khái niệm dạy học nhóm để người đọc thấy rõ dạy học nhóm là PPDH phức hợp ứng với một nhóm người học. Bài viết đã nêu những đặc trưng, ưu điểm và hạn chế của dạy học nhóm, đồng thời cũng cung cấp những kinh nghiệm sử dụng phương pháp này, giúp cho những ai quan tâm đến PPDH nhóm dễ định hướng và thành công khi áp dụng vào giảng dạy thực tế. Các luận văn tốt nghiệp. - Luận văn thạc sĩ của Kiều Ngọc Qu , ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật tp HCM 2009: “ Tổ chức học tập hợp tác nhằm nâng cao hiệu quả Hình thức dạy học theo nhóm tại lớp giáo dục K08 - khoa giáo dục trường ĐH KHXH & NV Tp HCM ”.[22] cho rằng ba yếu tố “Chia nhóm –tổ chức hoạt động nhóm – hướng dẫn, quản l , đánh giá hoạt động nhóm có liên hệ mật thiết với nhau và có tầm ảnh hưởng to lớn đến hiệu quả phương pháp dạy học theo nhóm ”, do đó khi tổ chức dạy học theo nhóm giáo viên cần chú đến các yếu tố này, đây cũng là nhiệm vụ chính của giáo viên trong dạy học theo nhóm, và nếu giáo viên không thực hiện tốt một trong các nhiệm vụ trên thì giờ học theo nhóm sẽ khó thành công. - Luận văn thạc sĩ Giáo dục học " Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm trong các bài luyện tập, ôn tập hóa học lớp 11 trung học phổ thông " ( 2011) của học viên Nguyễn Thị Khánh Chi Đại Học Sư Phạm TP.HCM. [ 5 ]. Tác giả đã tiến hành. - Xây dựng các nguyên tắc và qui trình thiết kế bài ôn, luyện tập có sử dụng PPDH hợp tác theo nhóm. - Thiết kế bài ôn tập, luyện tập Hóa học lớp 11 có vận dụng PPDH hợp tác theo nhóm. 6