›
›

Giáo trình Hóa bảo vệ thực vật

pdf 105 trang phuongnguyen 4781
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Hóa bảo vệ thực vật", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_hoa_bao_ve_thuc_vat.pdf

Nội dung text: Giáo trình Hóa bảo vệ thực vật

  1. ÂAÛI HOÜC CÁÖN THÅ - KHOA NÄNG NGHIÃÛP GIAÏO TRÇNH GIAÍNG DAÛY TRÆÛC TUYÃÚN Ðường 3/2, Tp. Cần Thơ. Tel: (84.71)831005 Fax: (84.71)830814 Website: Email: tvhai@ctu.edu.vn GIAÏO TRÇNH HOÏA BAÍO VÃÛ THÆÛC VÁÛT Chæång 1 NHÆÎNG HIÃØU BIÃÚT CÅ BAÍN VÃÖ THUÄÚC BAÍO VÃÛ THÆÛC VÁÛT
  2. Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Chæång 1 CHÆÅNG 1 NHÆÎNG HIÃØU BIÃÚT CÅ BAÍN VÃÖ THUÄÚC BAÍO VÃÛ THÆÛC VÁÛT I. ÂËNH NGHÉA Thuäúc baío vãû thæûc váût (BVTV) hay näng dæåüc laì nhæîng cháút âäüc coï nguäön gäúc tæì tæû nhiãn hay hoïa cháút täøng håüp âæåüc duìng âãø baío vãû cáy träöng vaì näng saín, chäúng laûi sæû phaï hoaûi cuía nhæîng sinh váût gáy haûi âãún taìi nguyãn thæûc váût. Nhæîng sinh váût gáy haûi chênh gäöm sáu haûi, bãûnh haûi, coí daûi, chuäüt vaì caïc taïc nhán khaïc. II. CAÏC NHOÏM THUÄÚC BVTV Thuäúc BVTV âæåüc chia thaình nhiãöu nhoïm dæûa trãn âäúi tæåüng sinh váût haûi. - Thuäúc træì bãûnh - Thuäúc træì nhãûn - Thuäúc træì sáu - Thuäúc træì tuyãún truìng - Thuäúc træì coí - Thuäúc âiãöu hoìa sinh træåíng - Thuäúc træì äúc - Thuäúc træì chuäüt III. CAÏC DAÛNG THUÄÚÏC BVTV Daûng thuäúc Chæî viãút tàõt Thê duû Ghi chuï Nhuî dáöu ND, EC Tilt 250 ND, Thuäúc åí thãø loíng, trong Basudin 40 EC suäút. DC-Trons Plus Dãù bàõt læía chaïy näø 98.8 EC Dung dëch DD, SL, L, Bonanza 100 DD, Hoìa tan âãöu trong næåïc, AS Baythroid 5 SL, khäng chæïa cháút hoïa sæîa Glyphadex 360 AS Bäüt hoìa næåïc BTN, BHN, Viappla 10 BTN, Daûng bäüt mën, phán taïn WP, DF, Vialphos 80 BHN, trong næåïc thaình dung WDG, Copper-zinc 85 WP, dëch huyãön phuì SP Padan 95 SP. Huyãön phuì HP, FL, SC Appencarb super 50 FL, Làõc âãöu træåïc khi sæí Carban 50 SC duûng Haût H, G, GR Basudin 10 H, Regent Chuí yãúu raîi vaìo âáút 0.3 G Viãn P Orthene 97 Pellet, Chuí yãúu raîi vaìo âáút, laìm Deadline 4% Pellet baí mäöi. Thuäúc phun BR, D Karphos 2 D Daûng bäüt mën, khäng tan bäüt trong næåïc, ràõc træûc tiãúp Ts. Tráön Vàn Hai 5
  3. Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Chæång 1 ND: Nhuí Dáöu, EC: Emulsifiable Concentrate. DD: Dung Dëch, SL: Solution, L: Liquid, AS: Aqueous Suspension. BTN: Bäüt Tháúm Næåïc, BHN: Bäüt Hoìa Næåïc, WP: Wettable Powder, DF: Dry Flowable, WDG: Water Dispersible Granule, SP: Soluble Powder. HP: huyãön phuì FL: Flowable Liquid, SC: Suspensive Concentrate. H: haût, G: granule, GR: granule. P: Pelleted (daûng viãn) BR: Bäüt ràõc, D: Dust. IV. CAÏCH TAÏC ÂÄÜNG CUÍA THUÄÚC * Thuäúc træì sáu - Tiãúp xuïc: thuäúc taïc âäüng qua da. - Vë âäüc: thuäúc taïc âäüng qua miãûng. - Xäng håi: thuäúc taïc âäüng qua âæåìng hä háúp. - Näüi háúp hay læu dáùn: thuäúc tháúm vaìo trong tãú baìo vaì xám nháûp vaìo hãû thäúng maûch dáùn trong cáy. Sáu chêch huït hoàûc àn pháön voí cáy coï phun thuäúc räöi chãút. - Tháúm sáu: Thuäúc tháúm vaìo mä cáy vaì diãût nhæîng cän truìng säúng áøn dæåïi nhæîng pháön phun thuäúc. Ngoaìi ra coìn coï mäüt säú thuäúc coï tênh xua âuäøi hoàûc gáy ngaïn àn âäúi våïi cän truìng. * Thuäúc træì bãûnh Tiãúp xuïc: tiãu diãût náúm bãûnh nåi tiãúp xuïc våïi thuäúc vaì ngàn chàûn sæû xám nhiãùm tiãúp tuûc cuía náúm bãûnh. Näüi háúp (læu dáùn): thuäúc xám nháûp vaì chuyãøn vë trong cáy nhàòm tiãu diãût äø náúm bãûnh nàòm sáu trong mä cáy, åí xa nåi tiãúp xuïc våïi thuäúc. * Thuäúc træì coí - Tiãúp xuïc: thuäúc huíy diãût caïc mä cáy coí khi tiãúp xuïc træûc tiãúp våïi thuäúc. - Näüi háúp hay læu dáùn: thuäúc âæåüc cáy coí háúp thu vaì di trong maûch nhæûa, chuyãøn âãún caïc bäü pháûn khaïc laìm thay âäøi traûng thaïi sinh hoüc cuía coí hoàûc giãút chãút cáy coí. - Choün loüc: diãût coí daûi nhæng khäng haûi âãún nhoïm coí khaïc hoàûc cáy träöng. - Khäng choün loüc: diãût táút caí caïc loaìi coí kãø caí cáy träöng. Ts. Tráön Vàn Hai 6
  4. Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Chæång 1 - Tiãön náøy máöm: Thuäúc coï taïc duûng diãût coí træåïc khi haût coí sàõp náøy máöm hay ngay khi coí âang náøy máöm. Âiãöu kiãûn thaình cäng cuía biãûn phaïp naìy laì âáút phaíi bàòng phàóng, âuí áøm âäü. Thuäúc xám nháûp vaìo cáy coí qua rãù máöm vaì laï máöm. - Háûu náøy máöm såïm: diãût coí tæì khi cáy coí âang moüc vaì âaî moüc (âæåüc hai laï tråí laûi). - Háûu náøy máöm: thuäúc coï taïc duûng diãût coí sau khi coí vaì cáy träöng âaî moüc. Thuäúc xám nháûp vaìo cáy coí qua laï vaì mäüt pháön qua rãù. V. KYÎ THUÁÛT SÆÍ DUÛNG THUÄÚC 1. Sæí duûng theo 4 âuïng a. Âuïng thuäúc Càn cæï âäúi tæåüng dëch haûi cáön diãût træì vaì cáy träöng hoàûc näng saín cáön âæåüc baío vãû âãø choün âuïng loaûi thuäúc vaì daûng thuäúc cáön sæí duûng. Viãûc xaïc âënh taïc nhán gáy haûi cáön sæû tråü giuïp cuía caïn bäü kyî thuáût baío vãû thæûc váût hoàûc khuyãún näng. b. Âuïng luïc Duìng thuäúc khi sinh váût coìn åí diãûn heûp vaì åí caïc giai âoaûn dãù máùn caím våïi thuäúc, thåìi kyì sáu non, bãûnh chåïm xuáút hiãûn, træåïc khi buìng phaït thaình dëch. Phun trãù seî keïm hiãûu quaí vaì khäng kinh tãú. c. Âuïng liãöu læåüng, näöng âäü Âoüc kyî hæåïng dáùn trãn nhaîn thuäúc, âaím baío âuïng liãöu læåüng hoàûc näöng âäü pha loaîng vaì læåüng næåïc cáön thiãút cho mäüt âån vë diãûn têch. Phun näöng âäü tháúp laìm sáu haûi quen thuäúc, hoàûc phun quaï liãöu seî gáy ngäü âäüc âäúi våïi cáy träöng vaì laìm tàng tênh chëu âæûng, tênh khaïng thuäúc. d. Âuïng caïch Tuìy vaìo daûng thuäúc, âàûc tênh thuäúc vaì nhæîng yãu cáöu kyî thuáût cuîng nhæ nåi xuáút hiãûn dëch haûi maì sæí duûng cho âuïng caïch. Nãn phun thuäúc vaìo saïng såïm hoàûc chiãöu maït. Nãúu phun vaìo buäøi træa, do nhiãût âäü cao, tia tæí ngoaûi nhiãöu laìm thuäúc nhanh máút taïc duûng, thuäúc bäúc håi maûnh dãø gáy ngäü âäüc cho ngæåìi phun thuäúc. Nãn âi trãn gioï hoàûc ngang chiãöu gioï. Nãúu phun åí âäöng xa nãn âi hai ngæåìi âãø coï thãø cæïu giuïp nhau khi gàûp naûn trong quaï trçnh phun thuäúc. 2. Häùn håüp thuäúc Laì pha hai hay nhiãöu loaûi thuäúc nhàòm træì cuìng mäüt luïc âæåüc nhiãöu dëch haûi. Tuy nhiãn cáön læu yï caïc âiãøm sau: Chè nãn pha caïc loaûi thuäúc theo sæû hæåïng dáùn ghi trong nhaîn thuäúc, baíng hæåïng dáùn pha thuäúc hoàûc sæû hæåïng dáùn cuía caïn Ts. Tráön Vàn Hai 7
  5. Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Chæång 1 bäü kyî thuáût biãút roî vãö âàûc tênh cuía thuäúc. Nãn häùn håüp täúi âa hai loaûi thuäúc khaïc nhoïm gäúc hoïa hoüc, khaïc caïch taïc âäüng, hoàûc khaïc âäúi tæåüng phoìng træì trong cuìng mäüt bçnh phun. * Häùn håüp thuäúc nhàòm mäüt trong nhæîng muûc âêch sau : o Måí räüng phäø taïc duûng. o Sæí duûng sæû tæång taïc coï låüi. o Haûn chãú sæû máút hiãûu læûc nhanh cuía mäüt säú hoaût cháút. o Gia tàng sæû an toaìn trong sæí duûng. o Tiãút kiãûm cäng lao âäüng, tàng hiãûu quaí kinh tãú. Tuy nhiãn khi häøn håüp cáön tuán thuí theo khuyãún caïo cuía nhaì saín xuáút vç coï nhæîng hoaût cháút khäng thãø häùn håüp våïi nhau. Khäng phäúi håüp thuäúc coï tênh acid våïi tênh kiãöm. Hiãûn nay âaî coï nhiãöu loaûi thuäúc âæåüc pha sàôn âãø pháön naìo âaïp æïng thë hiãúu cuía baì con näng dán nhæ thuäúc træì coí Butanil 55 EC âæåüc häùn håüp tæì hai hoaût cháút : Propanil vaì Butachlor, Tilt super 300 ND âæåüc häùn håüp tæì hai hoaût cháút Propiconazole vaì Difennoconazole, Sumibass 75 EC âæåüc häùn håüp tæì hai hoaût cháút Fenitrothion vaì Fenoburcarb. VI. GIAÍI THÊCH MÄÜT SÄÚ THUÁÛT NGÆÎ 1. Tãn thuäúc - Tãn thæång maiû: do Cäng ty saín xuáút hoàûc phán phäúi thuäúc âàût ra âãø phán biãût saín pháøm giæîa Cäng ty naìy vaì Cäng ty khaïc. Tãn thæång maûi gäöm 3 pháön: tãn thuäúc, haìm læåüng hoaût cháút vaì daûng thuäúc. Thê duû thuäúc træì sáu Basudin 10 H, trong âoï Basudin laì tãn thuäúc, 10 laì 10% haìm læåüng hoaût cháút vaì H laì daûng thuäúc haût. - Tãn hoaût cháút: laì thaình pháön chuí yãúu trong thuäúc coï taïc duûng tiãu diãût dëch haûi. Tãn hoaût cháút cuía Basudin laì Diazinon. - Phuû gia: laì nhæîng cháút trå, khäng mang tênh âäüc âæåüc pha träün vaìo thuäúc âãø taûo thaình daûng thæång pháøm giuïp cho viãûc sæí duûng dãù daìng. 2. Näöng âäü, liãöu læåüng - Näöng âäü: læåüng thuäúc cáön duìng âãø pha loaîng våïi 1 âån vë thãø têch dung mäi, thæåìng laì næåïc. (âån vë tênh laì %, g hay cc thuäúc/säú lêt næåïc cuía bçnh phun). - Liãöu læåüng: læåüng thuäúc cáön aïp duûng cho 1 âån vë diãûn têch (âån vë tênh laì kg/ha, lêt/ha ). 3. Dëch haûi: laì nhæîng sinh váût, vi sinh váût gáy haûi cho cáy träöng vaì näng saín, laìm tháút thu nàng suáút hoàûc laìm giaím pháùm cháút näng saín. Caïc loaìi dëch haûi thæåìng tháúy laì sáu, bãûnh, coí daûi, chuäüt, cua, äúc, tuyãún truìng, nhãûn. . . Ts. Tráön Vàn Hai 8
  6. Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Chæång 1 4. Phäø taïc âäüng Laì nhiãöu loaìi dëch haûi khaïc nhau maì loaûi thuäúc âoï coï thãø taïc âäüng âãún. - Phäø räüng: thuäúc coï thãø træì âæåüc nhiãöu dëch haûi trãn nhiãöu loaûi cáy träöng khaïc nhau. - Phäø heûp: (coìn goüi âàûc trë) thuäúc træì âæåüc êt âäúi tæåüng gáy haûi (mäüt loaûi thuäúc træì dëch haûi coï tênh choün loüc caìng cao thç phäø taïc âäüng caìng heûp). 5. Phoìng trë - Phoìng: ngàn chàûn khäng cho taïc nhán gáy haûi xám nháûp vaì phaït triãøn trong cáy träöng. - Trë: bao váy, tiãu diãût caïc taïc nhán gáy haûi træåïc hoàûc sau khi chuïng âaî xám nháûp vaìo cáy. 6. Âäü âäüc - LD50 : Chè säú biãøu thë âäü âäüc cáúp tênh cuía mäüt loaûi thuäúc BVTV âäúi våïi âäüng váût maïu noïng (âån vë tênh laì mg cháút âäüc/Kg troüng læåüng chuäüt). Chè säú LD50 chênh laì læåüng cháút âäüc gáy chãút 50% säú caï thãø chuäüt trong thê nghiãûm. LD50 caìng tháúp thç âäü âäüc caìng cao. - LC50: âäü âäüc cuía mäüt hoaût cháút coï trong khäng khê hoàûc næåïc (âån vë tênh laì mg cháút âäüc/thãø têch khäng khê hoàûc næåïc). Chè säú LC50 caìng tháúp thç âäü âäüc caìng cao. - Ngäü âäüc cáúp tênh: thuäúc xám nháûp vaìo cå thãø mäüt láön, gáy nhiãùm âäüc tæïc thåìi biãøu hiãûn bàòng nhæîng triãûu chæïng âàûc træng. - Ngäü âäüc maîn tênh: khi thuäúc xám nháûp vaìo cå thãø våïi liãöu læåüng nhoí, nhiãöu láön trong thåìi gian daìi, thuäúc seî têch luîy trong cå thãø âãún mäüt luïc naìo âoï cå thãø seî suy yãúu, coï nhæîng bäü pháûn trong cå thãø bë täøn thæång do taïc âäüng cuía thuäúc phaït huy taïc duûng. 7. Tênh chäúng thuäúc cuía sinh váût haûi Laì khaí nàng cuía sinh váût haûi chëu âæûng âæåüc liãöu thuäúc âäüc gáy tæí vong cho caïc caï thãø khaïc trong chuíng quáön. Caïc yãúu täú coï thãø aính hæåíng âãún tênh chäúng thuäúc cuía sáu haûi laì: - Yãúu täú di truyãön (Khaí nàng coï thãø truyãön laûi cho thãú hãû sau). - Yãúu täú sinh hoüc (hãû säú sinh saín, säú læïa trong nàm ). - Yãúu täú sinh thaïi (âiãöu kiãûn khê háûu, nguäön dinh dæåîng ). - Yãúu täú canh taïc (phán boïn, giäúng träöng ). - Yãúu täú aïp læûc sæí duûng thuäúc trãn chuíng quáön (näöng âäü, liãöu læåüng, säú láön phun trong cuìng mäüt vuû träöng). Ts. Tráön Vàn Hai 9
  7. Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Chæång 1 7.1. Cå chãú chäúng thuäúc cuía sáu haûi Ngæåìi ta tháúy sáu haûi coï nhæîng phaín æïng chäúng thuäúc sáu: - Phaín æïng láùn traïnh: sáu khäng àn thæïc àn coï thuäúc hoàûc di chuyãøn xa. - Haûn chãú háúp thuû cháút âäüc vaìo cå thãø: låïp da chæïa cutin seî dáöy thãm. - Phaín æïng chäúng chëu sinh lyï vaì têch luîy: cháút âäüc seî têch luîy åí mä måî, hoàûc åí nåi êt âäüc cho cå thãø, laìm giaîm khaí nàng liãn kãút men ChE. våïi cháút âäüc gäúc lán hoàûc caïc- ba-maït hæîu cå. - Cå chãú giaíi âäüc: cháút âäüc âæåüc chuyãøn hoïa thaình cháút êt âäüc hån ( DDT chuyãøn hoïa thaình DDE ). 7.2. Biãûn phaïp ngàn ngæìa sæû phaït triãøn hçnh thaình tênh chäúng chëu thuäúc cuía sáu haûi - Duìng thuäúc håüp lyï: hiãøu roî sinh váût haûi, aïp duûng biãûn phaïp bäún âuïng. - Aïp duûng chiãún læåüc thay thãú: sæí duûng tæìng nhoïm thuäúc cho tæìng vuìng, khu væûc trong tæìng thåìi âiãøm riãng. Coï kãú hoaûch khaío saït thuäúc måïi âãø thay thãú thuäúc cuî. - Duìng thuäúc häùn håüp: häùn håüp thuäúc våïi dáöu thæûc váût hoàûc dáöu khoaïng seî laìm cháûm phaït triãøn tênh khaïng thuäúc cuía sinh váût haûi. - Aïp duûng IPM: phaït triãøn quan âiãøm måïi vãö sæí duûng thuäúc trong IPM nhæ aïp duûng thuäúc coï nguäön gäúc sinh hoüc, luán phiãn sæí duûng thuäúc, thuäúc êt âäüc âãø baío vãû thiãn âëch. 8. Thåìi gian caïch ly (PHI: PreHarvest Interval): Laì khoaíng thåìi gian tæì khi phun thuäúc láön cuäúi âãún khi thu hoaûch näng saín nhàòm âaím baío cho thuäúc baío vãû thæûc váût coï âuí thåìi gian phán huíy âãún mæïc khäng coìn coï thãø gáy ra nhæîng taïc âäüng xáúu âãún cå thãø cuía ngæåìi vaì gia suïc khi tiãu thuû näng saín âoï. 9. Dæ læåüng Laì læåüng cháút âäüc coìn læu laûi trong näng saín hoàûc mäi træåìng sau khi phun thuäúc BVTV. Dæ læåüng âæåüc tênh bàòng µg (microgram) hoàûc mg (miligram) læåüng cháút âäüc trong 1 kg näng saín hoàûc thãø têch khäng khê, næåïc âáút . Træåìng håüp dæ læåüng quaï nhoí, âån vë coìn âæåüc tênh bàòng ppm (pháön triãûu) hoàûc ppb (pháön tè). - MRL (Maximum Residue Limit): mæïc dæ læåüng täúi âa cho pheïp læu täön trong näng saín maì khäng aính hæåíng âãún sæïc khoíe con ngæåìi, váût nuäi. - ADI (Acceptable Daily Intake): læåüng cháút âäüc cháúp nháûn háúp thu vaìo cå thãø, khäng gáy haûi cho ngæåìi hoàûc váût nuäi trong 1 ngaìy, âæåüc tênh bàòng mg hay µg håüp cháút âäüc cho âån vë thãø troüng. oOo Ts. Tráön Vàn Hai 10
  8. ÂAÛI HOÜC CÁÖN THÅ - KHOA NÄNG NGHIÃÛP GIAÏO TRÇNH GIAÍNG DAÛY TRÆÛC TUYÃÚN Ðường 3/2, Tp. Cần Thơ. Tel: (84.71)831005 Fax: (84.71)830814 Website: Email: tvhai@ctu.edu.vn GIAÏO TRÇNH HOÏA BAÍO VÃ Û THÆÛC VÁÛT Chæång 2 SÆÍ DUÛNG NÄNG DÆÅÜC AN TOAÌN VAÌ HIÃÛU QUA Í
  9. Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Chæång 2 CHÆÅNG 2 SÆÍ DUÛNG NÄNG DÆÅÜC AN TOAÌN VAÌ HIÃÛU QUA Í Thuäúc baío vãû thæûc váût laì hoïa cháút âäüc haûi âæåüc sæí duûng trong näng nghiãûp, noï coï taïc duûng nhæ con dao hai læåîi. Nãúu biãút sæí duûng mäüt caïch håüp lyï thç noï seî goïp pháön âaïng kãø trong baío vãû muìa maìng, caíi thiãûn cháút læåüng näng saín. Tuy nhiãn, nãúu sæí duûng mäüt caïch bæìa baîi, thiãúu yï thæïc, thiãúu caïc biãûn phaïp an toaìn thç tai hoüa tháût khän læåìng; âàûc biãût laì âäúi våïi sæïc khoeí cäüng âäöng vaì mäi træåìng chung quanh. Vaìo cuäúi thaïng 7 nàm 2001, Quäúc Häüi næåïc Cäüng Hoìa xaîï Häüi Chuí Nghéa Viãût Nam âaî thäng qua Phaïp lãûnh Baío Vãû vaì Kiãøm Dëch Thæûc Váût. Phaïp lãûnh naìy bàõt âáöu coï hiãûu læûc tæì ngaìy 01 thaïng giãng nàm 2002. Chuïng täi tin ràòng mäùi ngæåìi dán âãöu tuán theo nhæîng âiãöu phaïp luáût qui âënh vaì tuán thuí mäüt caïch nghiãm ngàût nhæîng nguyãn tàõc trong sæí duûng näng dæåüc thç chàõc chàõn ràòng moüi ngæåìi seî traïnh âæåüc nhæîng ruîi ro âaïng tiãúc vaì seî âaût âæåüc nhæîng thaình quaí cao trong saín xuáút näng nghiãûp. 1. Nhæîng tçnh huäúng bë nhiãùm thuäúc BVTV - Nuäút phaíi thuäúc. - Hêt phaíi thuäúc. - Dênh vaìo da. Trong âoï nuäút phaíi thuäúc laì dãù bë truïng âäüc nháút vaì dênh vaìo da laì phäø biãún nháút. 2. Triãûu chæïng ngäü âäüc thuäúc BVTV - Biãøu hiãûn chung: khoï chëu, yãúu sæïc. - Toaìn thán: mãût moíi, phåì phaûc, säút noïng hoàûc reït laûnh. - Da: táøy âoí, viãm, âäø mäö häi, xaûm hoàûc taïi xanh. - Màõt: ngæïa, viãm âoí, chaíy næåïc màõt, måì vaì nhçn khäng roî, coï træåìng håüp âäöng tæí co hoàûc giaîn. - Hãû hä háúp: hàõt håi, chaíy næåïc muîi, ho, âau ngæûc, khoï thå, khoì kheì. - Hãû Tháön kinh: nhæïc âáöu, choïng màût, choaïng vaïng, cæí âäüng räúi loaûn, cå bàõp co giáût, bäön chäön, âi laío âaío, noïi âåí læåîi, báút tènh. - Hãû tiãu hoïa: Miãûng vaì hoüng bë noïng, ra nhiãöu næåïc daîi, buäön nän, oïi mæía, âau buûng, co thàõt daû daìy, âi tiãu chaíy. Ts. Tráön Vàn Hai 11
  10. Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Chæång 2 Ngoaìi ra phun thuäúc luïc tråìi nàõng nhiãöu giåì liãn tuûc coìn coï nguy cå bë say nàõng. 3. Caïc biãûn phaïp så cæïu khi nhiãùm thuäúc BVTV - Âoüc kyî nhaîn vãö phoìng chäúng âäüc vaì mäüt säú âäö duìng cáön thiãút khi cáúp cæïu. - Bçnh ténh âæa naûn nhán ra xa nåi nhiãùm thuäúc, cåíi âäö nhiãùm thuäúc vaì ræía saûch vuìng da nhiãùm thuäúc. - Gáy nän nãúu naûn nhán coìn tènh taïo vaì nhaîn thuäúc cho pheïp. - Âàût naûn nhán nàòm äøn âënh, giæî áúm nãúu tháúy laûnh. Træåìng håüp naûn nhán noïng quaï cáön lau bàòng khàn laûnh nãúu naûn nhán coìn noïng säút. - Theo doîi nhëp thåí, nãúu ngæìng thåí thç laìm hä háúp nhán taûo, phaíi kiãn trç âãún khi naûn nhán thåí laûi bçnh thæåìng. - Khäng cho uäøng sæîa vç sæîa laìm thuäúc tháúm nhanh vaìo ruäüt, chè cho uäúng næåïc âun säi âãø nguäüi, hoàûc næåïc traì âæåìng loaîng. - Tuyãût âäúi khäng cho huït thuäúc, uäúng ræåüu. - Âæa naûn nhán âãún Y, Baïc sé gáön nháút vaì phaíi mang theo nhaîn thuäúc âãø nhán viãn y tãú cháøn âoaïn këp thåìi. 4. Âäö baío häü lao âäüng Ngæåìi âi phun thuäúc cáön chuáøn bë nhæîng váût duûng täúi thiãøu nhæ sau: - Aïo daìi tay vaì quáön daìi. - Noïn che nàõng. - Kháøu trang âãø che miãûng vaì muîi. - Kênh baío häü màõt. - Bao tay. - Uíng, giáöy cao su. Yãu cáöu âäö baío häü lao âäüng phaíi che phuí cå thãø vaì thêch håüp våïi âiãöu kiãûn khê háûu noïng áùm. 5. Nhaîn thuäúc BVTV - Tãn thæång maûi, haìm læåüng hoaût cháút, daûng thuäúc, thaình pháön cuía thuäúc. - Cäng duûng cuía thuäúc: âäúi tæåüng phoìng træì, cáy träöng aïp duûng. - Hæåïng dáùn sæí duûng: näöng âäü, liãöu læåüng, thåìi âiãøm, âiãöu kiãûn aïp duûng. Ts. Tráön Vàn Hai 12
  11. Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Chæång 2 - Thäng tin vãö âäü âäüc. - Nhæîng biãûn phaïp an toaìn khi sæí duûng, sau khi sæí duûng vaì biãûn phaïp så cæïu khi bë ngäü âäüc thuäúc. - Caïch baío quaín, khaí nàng häùn håüp våïi thuäúc khaïc (nãúu coï). - Säú âàng kyï sæí duûng : dung têch hoàûc khäúi læåüng tënh. - Tãn, âëa chè cuía nhaì saín xuáút, cung æïng. - Ngaìy gia cäng hoàûc âoïng goïi, thåìi haûn sæí duûng. - Hçnh tæåüng hæåïng dáùn caïch baío quaín, pha chãú (nãúu coï). - Thåìi gian caïch ly, hçnh tæåüng, vaûch maìu biãøu thë âäü âäüc, nhoïm âäüc vaì tênh cháút váût lyï cuía thuäúc. - Dáúu kiãøm tra cháút læåüng cuía cå såí gia cäng. 6. Chuyãn chåí thuäúc BVTV - Træåïc khi råìi khoíi cæía haìng phaíi: Kiãøm tra bao bç xem thuäúc coï bë roì rè hay khäng, âaî âæåüc goïi buäüc cáøn tháûn chæa, cáön hoíi ngæåìi baïn thuäúc caïc biãûn phaïp phaíi laìm nãúu thuäúc bë âäø bãø. - Khäng chuyãn chåí thuäúc BVTV láùn läün våïi caïc váût dãù chaïy näø, læång thæûc- thæûc pháøm, váût duûng cuía treí em. - Haûn chãú chuyãn chåí thuäúc bàòng caïc phæång tiãûn cháût heûp vç dãù gáy ngäü âäüc cho ngæåìi âi cuìng, mäi træåìng. 7. Cáút giæî thuäúc BVTV - Nãn mua thuäúc BVTV âuí sæí duûng, traïnh dæ thæìa nhiãöu. - Phaíi cáút giæî thuäúc nåi riãng biãût, khäng âãø gáön gia suïc, læång thæûc thæûc pháøm, ngæåìi khäng traïch nhiãûm. - Nåi cáút giæî thuäúc khäng âæåüc åí nåi âáöu gioï, coï aïnh nàõng træûc tiãúp chiãúu vaìo, khäng gáön giãúng àn hoàûc kãnh gaûch, khäng bë däüt mæa. - Luän kiãøm tra nåi cáút giæî thuäúc, khäng âãø cho thuäúc bë âäø våî, roì rè. Nãúu xaíy ra phaíi doün deûp saûch seî ngay. - Nåi cáút giæî thuäúc phaíi coï khoïa chàõc chàõn, âãø xa treí em, ngæåìi låïn khäng pháûn sæû vaì caí gia suïc khäng ra vaìo âæåüc nåi âoï. 8. Cán âong vaì pha thuäúc - Cáön mang âuí âäö baío häü lao âäüng khi cán âong vaì pha thuäúc. - Âoüc kyî hæåïng dáùn ghi trãn nhaîn hoàûc tåì bæåïm âãø biãút roî liãöu læåüng pha vaì caïc thäng tin khaïc. Ts. Tráön Vàn Hai 13
  12. Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Chæång 2 - Chuáøn bë âuí duûng cuû cán âong, nhæîng loaûi naìy âãöu âæåüc âaïnh dáúu riãng. - Kiãøm tra cáön phun, cáøn tháûn khi måí nàõp chai thuäúc traïnh vung toïe thuäúc, traïnh cán âong nåi treí em nä âuìa. - Cán âong chênh xaïc læåüng thuäúc cáön duìng. - Khäng âæåüc cán âong, pha thuäúc hoàûc ræía bçnh båm gáön ao häö, suäúi giãúng hoàûc kãnh mæång. 9. Phun raíi thuäúc BVTV * Nãn: - Màûc âäö baío häü lao âäüng khi phun thuäúc. - Kiãøm tra ruäüng baío âaím khäng coï ngæåìi vaì gia suïc coï màût nåi âoï. - Âoüc kyî nhaîn âãø biãút mäúi nguy hiãøm våïi mäi træåìng. - Gàõn biãøn baïo nåi sau khi phun thuäúc. - Ræía saûch bçnh båm ngay sau khi phun. - Phun âãöu khàõp ruäüng, khäng phun chäöng läúi. * Khäng nãn: - Phun khi tråìi näøi gioï, chuyãøn mæa, ngæåüc chiãöu gioï, luïc træa nàõng. - Phun khi cå thãø suy yãúu, mãût moíi. - Cho treí em vaì phuû næî mang thai phun thuäúc. - Àn uäúng, huït thuäúc trong khi phun. - Âæa beïc phun vaìo miãûng thäøi. - Phun raíi hay taût vaìo nguäön næåïc uäúng, nhaì åí. 10. Doün saûch thuäúc âäø vaîi - Baío häü lao âäüng khi tiãúp xuïc våïi thuäúc. - Khäng âæåüc duìng næåïc âãø coü ræía vç næåïc seî laìm thuäúc traìn lan khàõp nåi. - Ràõc muìn cæa, tro, âáút bäüt, caït lãn trãn màût nåi phun thuäúc. - Nãúu thuäúc hoàûc cháút tháúm næåïc coï khaí nàng bay muì ra xung quanh phaíi ræåïi næåïc tæì tæì hoàûc phuí lãn âoï mäüt táúm vaíi nhæûa hoàûc vaíi dáöu. - Thu gom thuäúc âäø vaîi vaì váût duûng xæí lyï cho vaìo tuïi nhæûa vaì tiãún haình tiãu huíy. Ts. Tráön Vàn Hai 14
  13. Giaïo Trçnh Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût Chæång 2 11. Tiãu huíy thuäúc vaì bao bç chæïa thuäúc - Nãúu laì bao bç bàòng giáúy thç cho xuäúng häú räöi âäút. Nãúu bàòng nhæûa nhæng trãn nhaîn coï chè dáùn laì khäng âæåüc âäút thç phaíi âáûp våî, âám thuíng räöi chän xuäúng âáút. - Nãúu bao bç laìm bàòng váût liãûu khäng chaïy thç âáûp våî, âám thuíng. 12. Vãû sinh sau khi tiãúp xuïc våïi thuäúc BVTV - Cåíi boí ngay bäü âäö baío häü lao âäüng. - Tàõm gäüi saûch seî bàòng xaì phoìng. - Giàût giuî âäö baío häü lao âäüng. - Thay quáön aïo saûch træåïc khi nghè ngåi, àn uäúng, huït thuäúc. Toïm laûi: viãûc sæí duûng thuäúc mäüt caïch an toaìn laì âiãöu ráút quan troüng cho baín thán vaì mäi træåìng cäüng âäöng xung quanh goïp pháön mang laûi hiãûu quaí sæí duûng cao hån. Vç thãú baì con näng dán nãn chuï yï tuán thuí theo nhæîng váún âãö an toaìn vaì thåìi gian caïch ly âæåüc nãu ra theo khuyãún caïo hoàûc trong nhaîn thuäúc. oOo Ts. Tráön Vàn Hai 15
  14. ÂAÛI HOÜC CÁÖN THÅ - KHOA NÄNG NGHIÃÛP GIAÏO TRÇNH GIAÍNG DAÛY TRÆÛC TUYÃÚN Ðường 3/2, Tp. Cần Thơ. Tel: (84.71)831005 Fax: (84.71)830814 Website: Email: tvhai@ctu.edu.vn GIAÏO TRÇNH HOÏA BAÍO VÃÛ THÆÛC VÁÛT Chæång 3 THUÄÚC TRÆÌ DËCH HAÛI
  15. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 CHÆÅNG 3 THUÄÚC TRÆÌ DËCH HAÛI A. THUÄÚC TRÆÌ SÁU 3.1 THUÄÚC TRÆÌ SÁU CLO HÆÎU CÅ Sau chiãún tranh thãú giåïi láön hai, DDT vaì sau âoï laì mäüt loaût thuäúc træì sáu hæîu cå khaïc ra âåìi. Do coï hiãûu læûc træì sáu låïn chæa tæìng coï so våïi caïc thuäúc træì sáu vä cå vaì thaío mäüc træåïc âoï, caïc thuäúc træì sáu Clo hæîu cå âaî âæåüc saín xuáút vaì sæí duûng våïi mäüt qui mä låïn, âaïnh dáúu mäüt bæåïc phaït triãøn maûnh meî cuía ngaình Hoïa Baío Vãû Thæûc Váût. Cäng thæïc hoïa hoüc coï chæïa: Cl, C, H, O, S . Caïc thuäúc træì sáu thuäüc nhoïm Clo hæîu cå coï nhæîng âàûc âiãøm chênh nhæ sau: 3.1.1 ÆU ÂIÃØM - Qui trçnh saín xuáút tæång âäúi âån giaín, giaï thaình cuía chãú pháøm tháúp, dãù chãú biãún hoaût cháút thaình nhiãöu daûng chãú pháøm khaïc nhau (BTN, ND, BR, H ). Do âoï dãù sæí duûng trãn nhiãöu loaûi cáy träöng vaì nhæîng âiãöu kiãûn âäöng ruäüng khaïc nhau. - Caïc thuäúc naìy thæåìng coï phäø taïc âäüng räüng, hiãûu læûc khaï cao, thåìi gian hiãûu læûc daìi thêch håüp cho viãûc phoìng trë ngoaìi âäöng, nháút laì âäúi våïi caïc loaûi cáy cäng nghiãûp. Âäü bãön hoïa hoüc låïn trong nhæîng âiãöu kiãûn thäng thæåìng nãn dãù baío quaín täön træî. 3.1.2 NHÆÅÜC ÂIÃØM - Do âäü bãön hoïa hoüc låïn nãn thuäúc dãù læu baí trong âáút âai, cáy träöng, näng saín, thæûc pháøm. Chuïng laìm cho mäi træåìng bë ä nhiãùm trong mäüt thåìi gian láu daìi. Thåìi gian phán giaíi 95% hoaût cháút trong âiãöu kiãûn tæû nhiãn cuía DDT laì 10 nàm; Lindane laì 6,5 nàm; Diendrin laì 8 nàm; Clodan laì 3,5 nàm. Baí thuäúc læu täön khäng nhæîng laìm cho pháøm cháút, hçnh thæïc cuía näng saín bë xáúu âi maì coìn gáy âäüc cho ngæåìi hay gia suïc sæí duûng näng saín âoï, nhæ BHC thæåìng âãø laûi muìi khoï chëu trãn näng saín nhæ khoai táy, rau âáûu - Coï khaí nàng gáy truïng âäüc têch luîy maûnh. Qua sæû tiãúp xuïc våïi thuäúc nhiãöu láön hay qua chuäùi thæïc àn haìm læåüng thuäúc trong cå thãø, chuí yãúu trong mä måî tàng lãn ráút nhiãöu; âãún mäüt læåüng naìo âoï noï biãøu hiãûn caïc triãûu chæïng ngäü âäüc ráút hiãøm ngheìo nhæ ung thæ, quaïi thai - Âäü âäüc âäúi våïi caï vaì thiãn âëch låïn. Ts. Tráön Vàn Hai 16
  16. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Khi sæí duûng mäüt loaûi thuäúc Clo hæîu cå åí taûi mäüt âëa phæång trong nhiãöu nàm dãù gáy ra hiãûn tæåüng cän truìng khaïng thuäúc. Do nhæîng nhæåüc âiãøm trãn, ngaìy nay nhiãöu thuäúc træì sáu gäúc Clo hæîu cå âaî bë cáúm hoàûc haûn chãú sæí duûng åí nhiãöu næåïc. 3.1.3 MÄÜT SÄÚ ÂÀÛC ÂIÃØM KHAÏC - Cáúu taûo hoïa hoüc: Trong phán tæí cuía caïc håüp cháút naìy âãöu coï chæïa nguyãn tæí Clo vaì caïc voìng Benzen hay dë voìng. - Tênh cháút váût lyï: Thuäúc kyî nghãû âãöu åí daûng ràõn, khäng tan hoàûc êt tan trong næåïc, tan nhiãöu trong dung mäi hæîu cå, vaì thæåìng coï muìi häi khoï chëu. - Daûng chãú pháøm thæåìng gàûp laì ND, BTN, H, bäüt phun åí caïc haìm læåüng khaïc nhau. - Tênh cháút hoïa hoüc: Caïc thuäúc Clo hæîu cå thæåìng coï âäü bãön hoïa hoüc låïn, täön taûi láu daìi ngay caí âiãöu kiãûn ngoaìi âäöng, pháön låïn âãöu bë phán huíy trong mäi træåìng kiãöm. - Tênh âäüc: Âäü âäüc thuäúc âäúi våïi âäüng váût maïu noïng âãöu tæì trung bçnh âãún cao, trong âoï caïc håüp cháút nhoïm DDT, BHC, nhoïm Cyclodien coï khaí nàng têch luîy trong cå thãø ngæåìi vaì âäüng váût (træì thiodan). Caïc thuäúc Clo hæîu cå thæåìng coï taïc duûng vë âäüc vaì tiãúp xuïc lãn cän truìng, mäüt säú coìn coï âàûc tênh xäng håi. Caïc thuäúc naìy thæåìng taïc âäüng lãn hãû tháön kinh bàòng caïch æïc chãú men cholinesteraza vaì taïc âäüng lãn mäüt säú cå quan khaïc laìm räúi loaûn hoaût âäüng cuía cå thãø cän truìng dáùn âãún chãút. - Cäng duûng vaì caïch duìng: Caïc thuäúc naìy âãöu coï phäø phoìng trë räüng, diãût âæåüc nhiãöu loaûi sáu haûi coï kiãøu miãûng nhai gàûm vaì mäüt säú êt cän truìng chêch huït. - Tuy nhiãn thuäúc khäng coï âàûc tênh choün loüc nãn dãù gáy haûi cho caïc loaìi thiãn âëch vaì caïc sinh váût coï êch. MÄÜT SÄÚ THUÄÚC TRÆÌ SÁU CLO HÆÎU CÅ THÄNG DUÛNG TRÆÅÏC ÂÁY 3.1.4 DDT (Dichlodiphenyl trichloetan) - Tãn goüi: DDT, POLAZOTOX, NEXOID, GESAROL, ZEDAN - Daûng chãú pháøm thæåìng gàûp: 30ND, 75BHN, 10BR, 5H - Tãn hoïa hoüc: 1,1,1- Trichloro- 2,2 bis (p-chlorophenyl) ethane. Ts. Tráön Vàn Hai 17
  17. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh cháút váût lyï: DDT kyî nghãû laì mäüt häùn håüp nhiãöu âäöng phán, trong âoï âäöng phán para coï âäü âäüc cao nháút âäúi våïi cän truìng. Saín pháøm cäng nghiãûp åí thãø ràõn, maìu tràõng ngaì coï muìi häi. - Tênh cháút hoïa hoüc: Thuäúc ráút bãön åí âiãöu kiãûn thæåìng nhæng dãù bë kiãöm phán huíy taûo thaình DDE, nháút laì khi hiãûn diãûn caïc muäúi sàõt. Bë tia cæûc têm phán huíy. - Âäüc tênh: LD50 (chuäüt) = 113mg/kg; thuäúc coï khaí nàng têch luîy trong cå thãø ngæåìi vaì âäüng váût, nháút laì caïc mä måî, mä sæîa, âãún khi âuí læåüng gáy âäüc thç thuäúc seî gáy ra caïc bãûnh hiãøm ngheìo nhæ ung thæ, sinh quaïi thai. DDT âäüc maûnh våïi caï vaì ong máût. DDT an toaìn âäúi våïi cáy träöng, træì nhæîng cáy thuäüc hoü báöu bê. Thuäúc bë cáúm sæí duûng. - Phäø phoìng trë: Räüng våïi taïc duûng vë âäüc vaì tiãúp xuïc, thuäúc trë âæåüc ráút nhiãöu loaìi sáu haûi säúng khäng áøn naïu, nháút laì caïc loaìi nhai gàûm trãn nhiãöu loaìi cáy träöng khaïc nhau. ∗ Vaìi cäng duûng: Trãn LUÏA: Duìng âãø træì caïc loaìi sáu àn laï (sáu keo, sáu âeo, sáu càõn gieï, sáu phao ). Våïi thuäúc DDT 30ND duìng 2,5 - 3 lêt/ha näöng âäü 1:200-300; Våïi DDT 75BHN duìng 1,5 - 2 lêt/ha näöng âäü 1: 400 - 500. Cáön phun tháût âãöu vaìo thán, laï, naïch laï (nhæîng nåi sáu thæåìng truï áøn) luïc sáu non væìa xuáút hiãûn. Thuäúc coìn âæåüc duìng âãø træì nhiãöu loaìi sáu àn laï, sáu âuûc thán, sáu âuûc ngoün, sáu âuûc nuû, sáu âuûc quaí, ráöy trãn bäng vaíi, âay Trãn bäng vaíi coï thãø duìng häùn håüp thuäúc gäöm 1 lêt Wofatox 50ND + 3-5 lêt DDT 30ND (hay 1,5-2 kg DDT 75BHN) + 1500 lêt næåïc/ha. Trãn Âay: liãöu læåüng 2,5 - 3,5 lêt DDT 30ND/ha, näöng âäü 1: 300. Xæí lyï âáút: duìng 2,5 - 3,5 lêt DDT 30ND pha näöng âäü 1:200-300 phun âãöu trãn màût âáút træåïc khi caìy xåïi láön cuäúi træì âæåüc sáu xaïm, suìng tràõng, suìng bæía cuíi, dãú, kiãún. Häùn håüp thuäúc: âãø tàng hiãûu læûc sæí duûng DDT, coï thãø träün thuäúc naìy våïi caïc thuäúc nhæ BHC, Toxapen, caïc thuäúc lán hæîu cå khäng coï tênh kiãöm maûnh (Thiophos, Wofatox, DDVP, Bi 58 ). Ts. Tráön Vàn Hai 18
  18. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 Læu yï: khäng duìng DDT træì rãûp vaì nhãûn âoí do DDT do coï khaí nàng diãût thiãn âëch ráút låïn. Traïnh duìng åí thåìi kyì ra hoa do thuäúc coï thãø gáy haûi cho ong máût vaì cän truìng coï êch khaïc. Trãn mäüt säú loaûi cän truìng, DDT duìng åí nhiãût âäü tháúp coï hiãûu quaí cao hån duìng åí nhiãût âäü cao do khaí nàng phán giaíi DDT cuía cän truìng tàng theo nhiãût âäü. Khäng âæûng thuäúc trong bçnh sàõt. Thåìi gian caïch ly: 30 ngaìy. 3.1.5 BHC - Tãn goüi: LINDAFOR 90, lindane, BHC, HCH - Tãn hoïa hoüc: Benzen hexa chlorit. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C6H6Cl6 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh cháút váût lyï: BHC nguyãn cháút åí daûng kãút tinh maìu tràõng, gäöm nhiãöu âäöng phán khäng gian, trong âoï coï âäöng phán gammar coï khaí nàng thàng hoa åí nhiãût âäü cao. - Tênh cháút hoïa hoüc: BHC ráút bãön væîng trong âiãöu kiãûn bçnh thæåìng, bãön våïi taïc âäüng cuía aïnh saïng, chaït oxy hoïa, mäi træåìng axit nhæng bë phán huíy trong mäi træåìng kiãöm, nháút laì trong caïc dung mäi cuía BHC. - Tênh âäüc: LD50 = 125mg/kg. Thuäúc coï khaí nàng têch luîy trong cå thãø ngæåìi vaì âäüng váût. Thuäúc bë cáúm sæí duûng. Haìm læåüng gammar BHC trong thuäúc caìng cao thç thuäúc caìng êt læu baí trong näng saín, caìng êt têch luîy trong cå thãø ngæåìi vaì âäüng váût, êt gáy haûi cho cáy träöng, træì mäüt säú cáy thuäüc hoü báöu bê vaì cáy thuäúc laï con. Nãúu thuäúc coï nhiãöu taûp cháút, noï coï thãø aính hæåíng âãún hæång vë cuía thuäúc laï, khoai táy vaì mäüt säú loaûi rau, âáûu. - Cäng duûng: Våïi taïc âäüng tiãúp xuïc, vë âäüc, xäng håi, näüi háúp nhoí, thuäúc coï phäø taïc duûng räüng vaì coï thãø sæí duûng trong nhiãöu lénh væûc khaïc nhau: xæí lyï âáút, xæí lyï haût, phun lãn cáy, khæí truìng kho, xæí lyï gäù. BHC coï hiãûu læûc cao âäúi våïi cän truìng thuäüc bäü caïnh âãöu (nhæ mäúi), bäü caïnh khäng âãöu (nhæ ráöy xanh, ráöy bäng vaíi), bäü caïnh cæïng, bäü caïnh maìng vaì mäüt säú bäü khaïc. Træåïc âáy thuäúc coìn âæåüc duìng trong y tãú vaì thuï y âãø phoìng trë háöu hãút caïc loaûi cän truìng phaï hoaûi cáy träöng vaì kyï sinh trãn gia suïc nhæ gheí, ve. Sau âáy laì mäüt säú æïng duûng cuía Lindane 90BTN: Ts. Tráön Vàn Hai 19
  19. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 + Xæí lyï haût: Âãø baío vãû haût giäúng âáûu phäüng, cuí caíi, âaûi maûch, bàõp, tháöu dáöu, luïa khoíi bë sáu xaïm vaì caïc loaûi cän truìng khaïc trong âáút táún cäng. Duìng 50 gram thuäúc/kg haût. + Xæí lyï âáút: Duìng 0,75 - 2 kg thuäúc/ha hoàûc 1g/gäúc caì phã, tiãu âãø phoìng træì mäúi. Träün thuäúc sáu âãún 10 - 12 cm. + Phun lãn cáy träöng: Duìng 300 gram thuäúc/ha âãø phoìng træì nhiãöu loaìi sáu haûi trãn luïa, rau âáûu, hoa maìu, cáy cäng nghiãûp, cáy ræìng. + Xæí lyï kho: Phun thuäúc våïi näöng âäü 50 - 100g/100 lêt næåïc. + Xæí lyï gäù: Âãø ngæìa mäúi, coï thãø tiãún haình bàòng nhiãöu caïch: xäng khoïi, phun thuäúc, nhuïng, queït, tháúm sáu dæåïi chán khäng Læu y:ï Khäng häùn håüp thuäúc våïi thuäúc coï tênh kiãöm. Thåìi gian caïch ly: 30 ngaìy. Traïnh duìng trong nhaì hoàûc trãn gia suïc. Thuäúc coï thãø gáy âäüc maîn tênh. Thuäúc coï haìm læåüng gammar BHC cao êt âäüc cho ngæåìi vaì gáy haûi cho cáy träöng hån. Âãø náng cao hiãûu læûc træì dëch haûi, ngæåìi ta coìn duìng mäüt säú loaûi thuäúc hoïa häùn håüp giæîa BHC vaì DDT. 3.1.6 THUÄÚC TRÆÌ SÁU TECPEN CLO HOÏA Tecpen laì thaình pháön hoïa hoüc chuí yãúu cuía dáöu thäng, khi clo hoïa dáöu thäng seî thu âæåüc nhiãöu loaûi thuäúc træì sáu khaïc nhau: TOXAPHEN, POLYCLOPYNEN. Caïc thuäúc træì sáu Tecpen clo hoïa khäng âæåüc duìng räüng raîi trong phoìng sáu haûi nhæ nhæîng thuäúc khaïc. Mäüt trong nhæîng nguyãn nhán chênh laì do nguyãn liãûu (dáöu thäng) thæåìng âæåüc duìng âiãöu chãú nhæîng saín pháøm quê hån, coï giaï trë kinh tãú cao hån (hæång liãûu, dung mäi cuía nhæûa, sån ). Mäüt säú thuäúc thäng duûng: 3.1.6.1 TOXAPHEN - Cäng thæïc hoïa hoüc: C10H45C18 - Laì thuäúc vë âäüc vaì tiãúp xuïc. Taïc âäüng âãún sáu haûi cháûm nhæng hiãûu læûc keïo daìi hån DDT; thuäúc chè phaït huy taïc duûng khi nhiãût âäü mäi træåìng låïn hån 200C. Thuäúc coï âäü âäüc cáúp tênh cao våïi ngæåìi, gia suïc, caï nhæng âàûc biãût êt âäüc âäúi våïi ong máût. An toaìn âäúi våïi cáy träöng, ngoaûi træì mäüt säú cáy máùn caím nhæîng dæa chuäüt, dæa båí. - Cäng duûng vaì caïch duìng: Caïc daûng thuäúc ND, BTN, BR chæïa 50% hoaût cháút thæåìng âæåüc sæí duûng åí näöng âäü 0,2 - 0,4% âãø træì nhiãöu loaìi sáu nhai gàûm vaì chêch huït trãn cáy àn quaí, cáy cäng nghiãûp. Coï thãø duìng 4 - 5 lêt Toxaphen 50ND pha våïi 400 - 600 lêt næåïc phun cho mäüt hecta âãø phoìng træì chuäüt. Ts. Tráön Vàn Hai 20
  20. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 3.1.6.2. POLYCLOPYNEN Chãú pháøm polyclopynen 65ND, 20ND thæåìng âæåüc duìng træì sáu àn laï, sáu chêch huït haûi cuí caíi âæåìng, cáy àn quaí vaì cáy ræìng åí liãöu læåüng 2 - 4 kg/ha, näöng âäü 0,7 - 1%. 3.1.7 THUÄÚC TRÆÌ SÁU CYCLODIEN Laì nhæîng thuäúc træì sáu tiãúp xuïc, vë âäüc. Mäüt vaìi loaûi nhæ Heptaclo, Andrin coìn coï taïc âäüng xäng håi. Triãûu chæïng truïng âäüc caïc thuäúc naìy åí cän truìng ráút giäúng nhæ åí træåìng håüp DDT. Mäüt säú âàûc âiãøm chung cuía nhoïm naìy laì: + Phäø phoìng trë ráút räüng, tuy nhiãn khäng phoìng trë âæåüc nhãûn âoí. + An toaìn âäúi våïi cáy träöng, coï nhiãöu træåìng håüp coìn kêch thêch cáy sinh træåíng vaì phaït triãøn täút. + Do coï tênh âäüc cao âäúi våïi ngæåìi vaì âäüng váût maïu noïng, laûi coï âäü bãön låïn nãn màûc duì coï hiãûu læûc træì sáu cao, caïc thuäúc naìy ngaìy nay âaî bë haûn chãú sæí duûng åí nhiãöu næåïc. Thuäüc vãö nhoïm naìy coï caïc thuäúc nhæ: CLORINDAN (CLODAN), HEPTACLO, ANDRIN, DIENDRIN, ENDRIN, IZODRIN, THIODAN, ALODAN. 3.1.7.1 ANDRIN - Tãn hoïa hoüc: 1,2,3,4,10,10-Hexaclo-1,4,4a,5,8-hexahydro exo-1,4 endo 5,8 dimetylen naptalin. - Âäü bãön hoïa hoüc låïn, khäng bë aïnh saïng, kiãöm vaì acid phán huíy. Taïc duûng tiãúp xuïc, vë âäüc vaì caí xäng håi, åí trong âáút vaì trong cáy thuäúc chuyãøn hoïa thaình Diendrin. Khi phun thuäúc lãn cáy, thuäúc diãût sáu tæång âäúi nhanh nhæng khäng láu daìi; khi phun lãn âáút taïc duûng træì sáu keïo daìi nhiãöu ngaìy. - Tênh âäüc: LD50 (chuäüt) = 40 - 70mg/kg. Thuäúc coï khaí nàng têch luîy trong cå thãø âäüng váût; ráút âäüc âäúi våïi caï. - Cäng duûng: Xæí lyï haût giäúng våïi læåüng 100 - 200g ai/ha hoàûc phun træì caïc cän truìng säúng trong âáút (sáu xaïm, dãú nhuíi, boü hung haûi rãù mêa, doìi âuûc thán âáûu ) våïi liãöu læåüng 2 - 4kg ai/ha 3.1.7.2 DIENDRIN - Tãn hoïa hoüc: 1,2,3,4,10,10-Hexaclo-6,7-epoxi-1,4,4a,5,6,7,8,8a- octahydro - exo-1,4 endo 5,8 dimetylen naptalin. - Cáúu truïc hoïa hoüc: Ts. Tráön Vàn Hai 21
  21. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Âàûc âiãøm hoïa hoüc ráút giäúng Andrin. - Âäü âäüc cáúp tênh cao hån Andrin, LD50 (chuäüt) = 25 - 30mg/kg. - Thuäúc coï taïc âäüng tiãúp xuïc vaì vë âäüc. Khi phun lãn cáy hiãûu læûc cuía thuäúc coï thãø keïo daìi âãún 2 tuáön. Thuäúc Diendrin 18,5ND âæåüc duìng åí näöng âäü 0,1 - 0,5% âãø phun træì sáu àn laï, sáu âuûc thán, sáu haûi thuäúc laï, bäng, âay. 3.1.7.3 ENDRIN - ENDRIN laì mäüt âäöng phán khäng gian cuía Diendrin, coï âàûc tênh lyï, hoïa hoüc tæång tæû Diendrin. Tênh âäüc cuía Endrin khaï cao, LD50 (chuäüt) = 7- 35mg/kg. Endrin âæåüc duìng âãø træì sáu haûi bäng, mêa, thuäúc laï, ngä våïi daûng chãú pháøm 19,5% duìng åí näöng âäü 0,2 - 0,5%. - Cáúu truïc hoïa hoüc ENDRIN: 3.1.7.4 HEPTACLO - Tãn hoïa hoüc: 1,4,5,6,7,8,8 - Heptaclo - 3a,4,7,7a - tetrahydro - 4,7- metyleninden. - Thuäúc êt bë kiãöm phán huíy hån DDT. Heptaclo coï LD50 (chuäüt) vaìo khoaíng 90mg/kg. Våïi taïc âäüng tiãúp xuïc, vë âäüc, heptaclo âæåüc duìng âãø træì caïc loaûi sáu säúng trong âáút haûi ngä, bäng vaì caïc loaûi hoa maìu khaïc vaì âæåüc coi laì coï hiãûu læûc täút hån BHC. Læåüng thuäúc âæåüc duìng âãø boïn vaìo âáút laì 2 - 3kg ai/ha. 3.1.7.5 THIODAN - Tãn hoïa hoüc: 1,2,3,7,7 - hexaclo - bicyclo - (2,2,1) - 2 - hepten - 5,6 - bis - oximetylen sunfit. - Cáúu truïc hoïa hoüc: Ts. Tráön Vàn Hai 22
  22. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Saín pháøm cäng nghiãûp laì nhæîng tinh thãø nhoí, maìu âoí hung, dãù bë kiãöm phán huíy thaình nhæîng cháút khäng âäüc. Thiodan coï mäüt säú æu âiãøm so våïi nhæîng thuäúc khaïc nhæ: + Êt âäüc âäúi våïi ong máût vaì mäüt säú loaûi cän truìng coï êch khaïc àn thët hoàûc kyï sinh trãn sáu haûi. + Tuy coï âäü âäüc cáúp tênh cao LD50 (chuäüt) laì 40-100mg/kg nhæng Thiodan khäng coï tênh têch luîy, åí trong cå thãø âäüng váût hoaût cháút nhanh choïng bë phán huíy thaình nhæîng cháút khäng âäüc vaì âæåüc thaíi ra ngoaìi. Thiodan laì loaûi thuäúc træì sáu tiãúp xuïc vaì vë âäüc coï phäø phoìng trë ráút räüng. Thuäúc åí daûng nhuî ND, BTN, bäüt phun thæåìng âæåüc duìng âãø phun træì sáu trãn luïa, ngä, âáûu âäù, bäng hay thuäúc laï, caì phã våïi liãöu læåüng 350-700g ai/ha. Thiodan thuäüc nhoïm âäüc I, nàòm trong danh saïch haûn chãú sæí duûng taûi Viãût Nam. 3.2 THUÄÚC TRÆÌ SÁU GÄÚC LÁN HÆÎU CÅ * Mäüt säú tênh cháút chung - Cäng thæïc hoïa hoüc coï chæïa: P, C, H, O, S - Phäø räüng, diãût âæåüc nhiãöu loaìi sáu haûi (thuäüc caïc bäü chênh nhæ: Coleopterra, Lepidoptera, Hemynoptera, Hemiptera ) - Taïc âäüng ráút nhanh: tiãúp xuïc, vë âäüc, xäng håi (ráút maûnh). - Khäng täön taûi láu trong mäi træåìng, hiãûu læûc diãût sáu nhanh. - Gáy âäüc cáúp tênh ráút cao do taïc âäüng hãû tháön kinh ráút maûnh, têch luîy nhanh. - Thaíi ra ngoaìi qua âæåìng næåïc tiãøu, cháút giaíi âäüc laì Atropine. - Ráút âäüc âäúi våïi âäüng váût maïu noïng vaì thiãn âëch. - Dãù phán huíy båíi acid vaì mäi træåìng kiãöm. - Êt tan trong næåïc nhæng dãù tan trong dung mäi hæîu cå. 3.2.1 METHYL PARATHION (MP) (Metaphos, Wofatox, Folidon M, Metacid, Bladan - M) - Daûng chãú pháøm thæåìng gàûp: 50ND, 1,5BR - Tãn hoïa hoüc: O,O-Dimetyl-O-(p-nitrophenol) thiophosphat. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C10H14NO5PS Ts. Tráön Vàn Hai 23
  23. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh cháút váût lyï: Hoaût cháút tinh khiãút khäng maìu, noïng chaíy åí 35 - 360C, dãù bay håi nháút laì khi åí nhiãût âäü mäi træåìng cao, êt tan trong næåïc, tan täút trong nhiãöu dung mäi hæîu cå (DMHC). - Tênh cháút hoïa hoüc: Thuíy phán yãúu trong mäi træåìng acid vaì trung tênh, thuíy phán maûnh trong mäi træåìng kiãöm. Saín pháøm cuäúi cuìng cuía sæû thuíy phán laì H3PO4 vaì H2S. Dãù bë aïnh saïng vaì nhiãût âäü phán huíy. - Tênh âäüc: LD50 (chuäüt) = 25-50mg/kg, âäü âäüc cáúp tênh cao (nhoïm âäüc I) nhæng khäng têch luîy trong cå thãø ngæåìi vaì âäüng váût. An toaìn âäúi våïi cáy träöng åí liãöu læåüng khuyãún caïo. Thuäúc bë cáúm sæí duûng. - Cäng duûng vaì caïch duìng: thuäúc coï taïc âäüng tiãúp xuïc, vë âäüc, xäng håi vaì tháúm sáu, phäø taïc duûng räüng, coï khaí nàng diãût træïng chuí yãúu âãø phoìng træì sáu nhai gàûm vaì mäüt säú cän truìng chêch huït. MP coìn coï hiãûu læûc trãn mäüt säú loaìi nhãûn gáy haûi cáy träöng (cam, quyït). Taïc âäüng diãût dëch haûi nhanh, nháút laì khi nhiãût âäü mäi træåìng cao. Thåìi gian coï hiãûu læûc træì sáu åí âiãöu kiãûn ngoaìi âäöng khoaíng 2-3 ngaìy. Trong cå thãø sáu MP bë oxy hoïa thaình Paraoxon coï âäü âäüc cao hån, taïc âäüng maûnh hån lãn men cholinesteraza. + Trãn LUÏA: Træì sáu àn laï, sáu cuäún laï, sáu âuûc thán måïi nåí åí beû, ráöy non, boü xêt häi, boü xêt âen, boü tré, boü gai våïi liãöu læåüng 1-1,5 lêt MP 50ND/ha, pha åí näöng âäü 1:800 - 1000. + Trãn BÀÕP, MÊA: Træì sáu khoang, sáu càõn laï, rãûp, sáu âuûc thán, âuûc quaí. + Trãn RAU, ÂÁÛU: Træì sáu xanh, sáu âo, sáu khoang, rãûp dênh, doìi âuûc thán, doìi âuûc laï. Liãöu læåüng vaì näöng âäü giäúng nhæ trãn luïa. + Trãn TRAÌ, CAÌ PHÃ, CA CAO, THUÄÚC LAÏ: Træì ráöy xanh, boü xêt muäùi, sáu càõn laï, ráöy mãöm, rãûp dênh, boü caïnh cæïng, moüt âuûc quaí våïi liãöu læåüng 1,5 - 2,5 lêt MP 50ND, näöng âäü 1:600 - 800. + Trãn BÄNG VAÍI: Häùn håüp 1 lêt MP 50ND våïi 3,5 lêt DDT 30ND vaì 1500 lêt næåïc/ha âãø træì ráöy xanh, sáu âuûc ngoün, nuû, quaí. Chuï yï: Phun thuäúc åí giai âoaûn sáu måïi nåí, coìn non, phun kyî vaìo nhæîng nåi sáu thæåìng áøn náúp nhæ beû laï. MP ráút âäüc våïi ngæåìi, gia suïc, caï vaì ong máût, nháút laì khi tråìi noïng, nãn phaíi ráút cáøn tháûn khi sæí duûng, váûn chuyãøn, baío quaín. Khäng häùn håüp thuäúc våïi nhæîng cháút coï tênh kiãöm maûnh. Thuäúc tàng hiãûu læûc khi häùn håüp våïi Bassa, DDT, Toxaphen Khäng duìng thuäúc våïi näöng âäü quaï cao, dãù gáy chaïy laï, nháút laì khi tråìi noïng. Baío quaín nåi kên âaïo, khä, maït. Ts. Tráön Vàn Hai 24
  24. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 3.2.2 SUMITHION (Fenitrothion, Metathion, Methylnitrophos, Folithion) - Daûng chãú pháøm: 10, 50, 80ND; 3, 50B; 25, 40DD - Tãn hoïa hoüc: O,O-dimethyl 0-4-nitro-m-tolyl phosphorothioate. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C9H12NO5PS - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh cháút lyï - hoïa hoüc: Ráút giäúng MP. Tuy nhiãn trong næåïc vaì mäi træåìng kiãöm, sumithion thuíy phán cháûm hån so våïi MP. - Tênh âäüc vaì hoaût tênh træì sáu: Êt âäüc hån âäúi våïi ngæåìi vaì ÂVMN (LD50 (CT, VÂ, C) = 142-1000mg/kg. Mäüt säú giäúng taïo, âaìo máùn caím våïi thuäúc naìy. - Cäng duûng vaì caïch duìng: cuîng giäúng nhæ MP. 3.2.3 LEBAYCID (Fenthion, Mertophos, Baycid, Baytex) - Tãn hoïa hoüc: O,O- Dimetyl-O(4- me to-3-metyl phenyl)-thiophosphat. - Tênh cháút hoïa hoüc: Bãön væîng hån MP, bë thuíy phán vaì nhiãût phán cháûm hån so våïi MP. - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh âäüc: LD50 (CT, ÂV, C) = 215-245mg/kg. - Cäng duûng vaì caïch duìng: giäúng nhæ MP. Chãú pháøm Lebaycid 50ND thæåìng âæåüc duìng åí näöng âäü 0,05-0,2%. 3.2.4 BASUDIN (Diazinon) - Tãn hoïa hoüc: O,O - dietyl - O - (2 - izopropyl - 4 metyl pyrimidin - 6) - thiophosphat. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C12H21N2O3PS - Tênh cháút váût lyï: Diazinon tinh khiãút åí daûng dáöu khäng maìu, coï aïp suáút håi vaì âäü bay håi cao hån MP, êt tan trong næåïc vaì tan nhiãöu trong DMHC. Ts. Tráön Vàn Hai 25
  25. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh cháút hoïa hoüc: Thuíy phán trong caí mäi træåìng axit láùn mäi træåìng kiãöm. - Cäng duûng vaì caïch duìng: Diazinon 10H âæåüc duìng âãø boïn vaìo âáút våïi læåüng 10-20kg/ha âãø træì sáu âuûc thán, sáu nàng haûi luïa, boü pháún truyãön bãûnh xoàõn laï caì chua Diazinon 20-60ND âæåüc duìng åí näöng âäü 0,05-0,1% âãø træì caïc loaûi sáu nhæ MP. 3.2.5 DDVP (Dichlorovos, Nuvan, Vapona, Nogos, Desvap ) - Daûng chãú pháøm: 50ND, haût, thuäúc træì ruäöi, muäùi. - Tãn hoïa hoüc: O,O-Dimethyl-O(2,2-Dichlovinyl) phosphat. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C14H17Cl2O4P - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh cháút váût lyï: DDVP laì mäüt cháút loíng khäng maìu, muìi tæång âäúi dãù chëu, tan täút trong háöu hãút caïc DMHC nhæng êt tan trong næåïc (khoaíng 1% åí nhiãût âäü thæåìng), âäü bay håi cao thêch håüp cho viãûc xäng håi. - Tênh cháút hoïa hoüc: DDVP laì cháút kyñ áøm, kiãöm, bë thuíy phán cháûm trong mäi træåìng axit vaì trung tênh, nhanh hån trong mäi træåìng kiãöm. DDVP kãút håüp våïi caïc Halogien taûo thaình nhæîng håüp cháút khaïc coï tênh âäüc âäúi våïi dëch haûi, nhæ khi kãút håüp DDVP våïi häùn håüp C12Br2 seî thu âæåüc håüp cháút Dibrom. - Tênh âäüc: LD50 (chuäüt cäúng âæûc)= 80mg/kg. Traïnh duìng trãn caïc loaûi dæa, báöu bê coï laï moíng, dáy yãúu. Thuäúc ráút âäüc nãn âæåüc xãúp vaìo danh muûc haûn chãú sæí duûng. - Cäng duûng vaì caïch duìng: DDVP taïc âäüng ráút nhanh choïng trãn nhiãöu loaìi sáu nhai gàûm vaì chêch huït, âæåüc duìng räüng raîi trong BVTV vaì trong vãû sinh phoìng dëch. Thuäúc diãût âæåüc nhiãöu loaûi sáu, ráöy phaï hoaûi rau, caíi, cáy àn traïi, nguî cäúc, cáy cäng nghiãûp nhæ ráöy luïa, boü gai, ruäöi âuûc quaí, sáu keo, sáu càõn gieï, ráöy mãöm, buì laûch thuäúc coìn diãût âæåüc caí nhãûn âoí. Liãöu duìng: 1-2 lêt chãú pháøm Ts. Tráön Vàn Hai 26
  26. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 50ND/ha, näöng âäü 0,1-0,2%, thæåìng pha 600 lêt næåïc cho 1 ha luïa, 800 lêt/ha âáûu; phun ngay khi tháúy sáu ráöy xuáút hiãûn. Thuäúc coìn âæåüc duìng âãø xäng håi âãø træì ráûn, rãûp, ruäöi, muäùi, mäúi, moüt trong nhaì. Læu yï: Thuäúc âaî pha xong nãn phun liãön, khäng âãø láu. Thåìi gian caïch ly 10-15 ngaìy. Thæång pháøm Demon 50 EC chè âæåüc sæí duûng trãn cáy lám nghiãûp, cáy cäng nghiãûp (træì Traì) vaì cáy àn quaí træåïc thåìi kyì ra hoa. Khäng âæåüc sæí duûng åí nåi nuäi täm, caï, näng saín hoàûc haìng hoïa dæû træí. 3.2.6 NALED - Tãn goüi khaïc: Dibrom, Flibol, Bromchlophos. - Tãn hoïa hoüc: 1,2-Dibrom-2,2-di cloetyl-di metylphotphat. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C4H7Br2Cl2O4P. - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Phán tæí læåüng: 380,8. - Âàûc tênh: Thuäúc kyî thuáût (93%) thãø loíng maìu vaìng, khäng tan trong næåïc, tan trong dung mäi hæîu cå laì caïc håüp cháút thåm vaì Clohidrocacbon, thuíy phán nhanh trong mäi træåìng næåïc vaì kiãöm, phán huíy dæåïi taïc âäüng cuía aïnh saïng màût tråìi, bãön nãúu baío quaín trong loü thuíy tinh maìu, âæûng trong duûng cuû kim loaûi bë taïch bräm hçnh thaình DDVP; thuäüc nhoïm âäüc I, LD50 per os: 430mg/kg, LD50 dermal (thoí): 1100mg/kg, MRL: rau quaí 0,2, nguî cäúc, khoai táy, haût coï dáöu 0,1, saín pháøm tæì bäüt mç 0,05, saín pháøm khaïc 0,02mg/kg, PHI: 4 ngaìy. Thuäúc âäüc âäúi våïi ong máût, êt âäüc âäúi våïi caï. Sæí duûng: Naled coï taïc duûng tiãúp xuïc, âæåìng ruäüt, tháúm sáu vaì xäng håi, duìng chuí yãúu âãø træì rãûp, doìi haûi thæûc váût vaì træì muäùi, ruäöi. Naled âæåüc gia cäng thaình daûng sæîa 96%, daûng phun bäüt 4% duìng phun lãn màût næåïc træì boü gáûy, træì muäùi vaì phun lãn cáy träöng træì ruäöi âuûc laï, quaí. Loaûi Naled 96% coìn âæåüc duìng âãø pha vaìo baí nhæí ruäöi âuûc quaí coï cháút dáùn duû Metyl-Eugenol. Naled khäng laìm aính hæåíng âãún cháút læåüng dáùn duû cuía Metyl- Eugenol. Liãöu sæí duûng: Pha 5-7% Naled (loaûi 96%) vaìo Metyl- Eugenol. Pha Naled våïi cháút dáùn duû phaíi tiãún haình trong âiãöu kiãûn khä, khäng duìng duûng cuû pha chãú bàòng kim loaûi, gieí nhuïng häùn håüp dáùn duû phaíi khä. Ts. Tráön Vàn Hai 27
  27. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 3.2.7 DIPTEREX (Clorophos, Trichlorfon, Diloc, Tugon, Nevugon ) - Tãn thæång maîi: Sunchlorfon 90 SP - Tãn hoïa hoüc: O,O-dimethyl-1-(oxy-2,2,2 tricloethyl) phosphonas. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C4H6Cl3O4P - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Daûng chãú pháøm: 50L, 50WP, 2,5-5 Bäüt - haût. - Tênh cháútï váût lyï: Dipterex laì cháút kãút tinh maìu tràõng, muìi dãù chëu, nhiãût âäü noïng chaíy 83-840C, hoìa tan âæåüc trong nhiãöu DMHC , tan khaï trong næåïc (12,3g/100g næåïc åí 200C), âäü bay håi åí 200ïC laì 0,11mg/m3. - Tênh cháút hoïa hoüc: Ráút bãön åí nhiãût âäü phoìng. Bë phán huíy trong mäi træåìng kiãöm, noïi chung åí PH > 5,5 noï chuyãøn hoïa cháûm thaình DDVP; dung dëch chæïa næåïc cuía dipterex nãúu âãø láu seî coï tênh axit. - Tênh âäüc: Êt âäüc âäúi våïi ÂVMN, LD50 (CT, VÂ, chuäüt cäúng âæûc) = 630mg/kg. Khaí nàng æïc chãú men cholinesterza phuû thuäüc nhiãöu vaìo âäü pH cuía mäi træåìng; trong dung dëch axit khäng xaíy ra æïc chãú naìy. - Cäng duûng vaì caïch duìng: taïc âäüng vë âäüc, tiãúp xuïc, tháúm sáu. Thuäúc diãût âæåüc nhiãöu loaûi cän truìng nhai gàûm vaì liãúm huït. Thuäúc ráút âäüc âäúi våïi cän truìng nháút laì sáu miãûng nhai. Taïc âäüng vë âäüc âäúi våïi ruäöi thãø hiãûn ráút nhanh. Coìn taïc âäüng tháúm sáu, dipterex cuîng diãût âæåüc nhæîng sáu kyï sinh trãn laï. Thåìi gian coï hiãûu læûc trãn cáy tæång âäúi ngàõn sau khi phun lãn cáy, khi thuäúc âaî khä thç khäng gáy haûi cho ong máût. Caïc daûng 80BHT, 90 SP, 50ND thæåìng âæåüc duìng åí näöng âäü 0,1% CP âãø phun træì sáu haûi rau, cáy àn quaí, bäng, cheì, ngä Dipterex coìn âæåüc duìng trong y tãú âãø træì ruäöi. Læu yï: Khi täön træí, Dipterex bë chaíy næåïc, mäüt pháöìn bë thuíy phán vaì coï tênh axit âäúi våïi coï chæïa HCl, H3PO4, (CH3)2HPO4. Khi pha loaîng trong næåïc vaì âæa ra aïnh saïng thuäúc bë phán huíy nhanh choïng. 3.2.8 MOCAP (Enthorophos, Ethoprop, Prophos) - Cháút taïc âäüng: O-Ethyl-Sdi-an-propyl- phosphodithioate. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C8H19O2PS2 - Cáúu truïc hoïa hoüc: Ts. Tráön Vàn Hai 28
  28. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Âàûc âiãøm: Tan êt trong næåïc, tan nhiãöu trong caïc DMHC, dãù phán huíy trong mäi træåìng kiãöm. Caïc daûng thæång maûi chênh: MOCAP 10%G, 72%ND, 6EC. - Cäng duûng vaì caïch duìng: MOCAP 10H coï thãø ngàn chàûn hoaìn toaìn sæû táún cäng cuía tuyãún truìng vaì cän truìng trong âáút. Mæïc duìng âãø diãût tuyãún truìng trãn diãûn têch âaûi traì laì 50-100kg ai/ha. Theo Âäù Quäúc Viãût (1982), MOCAP 10H vaì FURADAN 3H coï hiãûu quaí tæång âæång nhau âäúi våïi tuyãún truìng gáy bãûnh tiãm âoüt sáön. 3.2.9 METHIDATHION - Tãn goüi khaïc: Ultracid, Supracide, Suprathion -Tãn hoïa hoüc: S-2, 3-Dihydro-5-methoxi-2-oxo-1, 3, 4-thiadiazol-3-yl-metyl- O, O-dimetylphotphorodithioat. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C6H11N2O4PS3 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Phán tæí læåüng: 302,3 - Âàûc tênh: Thuäúc nguyãn cháút (tinh khiãút) åí daûng tinh thãø khäng maìu, khäng tan trong næåïc, tan trong háöu hãút caïc loaûi dung mäi hæîu cå nhæ ræåüu metylic, axeton, xilen, benzen, khäng àn moìn kim loaûi, tæång âäúi bãön trong mäi træåìng trung tênh vaì axit nheû, thuíy phán nhanh trong mäi træåìng kiãöm; thuäüc nhoïm âäüc I, LD50 per os: 25-54mg/kg, LD50 dermal: 1546-1663mg/kg, ADI: 0,005mg/kg, MRL: cam, cáy gia vë, cheì, caì phã 2,0; nho 0,5; cam khäng voí 0,1; saín pháøm khaïc 0,02mg/kg; PHI: 21-28 ngaìy, caì chua 7 ngaìy. Thuäúc âäüc âäúi våïi caï vaì ong máût. Sæí duûng: laì loaûi thuäúc træì cän truìng vaì nhãûn âoí coï taïc duûng tiãúp xuïc vaì vë âäüc, træì âæåüc nhiãöu loaûi sáu miãûng nhai vaì chêch huït, âàûc biãût coï hiãûu læûc cao âäúi våïi rãûp saïp, læåüng duìng 30-60g a.i/100 lêt næåïc âäúi våïi cáy àn quaí vaì 250-800g a.i/ha âäúi våïi cáy haìng nàm. Methidiathion âæåüc gia cäng thaình daûng sæîa 20 vaì 40% (Supracid 20EC vaì 40EC), bäüt tháúm næåïc 20% vaì 40% (Supracid 20 vaì 40WP), daûng ULV 25% (Supracid, Ultracid UlVair 250UL). Supracid 40EC chæïa 420g a.i/lêt, duìng pha næåïc 0,1-0,15% træì rãûp saïp, doìi, sáu àn laï, nhãûn âoí, boü pháún tràõng haûi cáy àn quaí. Duìng læåüng chãú pháøm 0,8-2,0 l/ha træì ráöy, rãûp, boü pháún tràõng, nhãûn âoí haûi bäng; 1,0-2,5 l/ha træì sáu xanh, sáu häöng haûi bäng, sáu tå, sáu bæåïm tràõng haûi rau caíi; 0,5-1,0 l/ha træì boü nhaíy, rãûp, boü tré haûi rau. Ts. Tráön Vàn Hai 29
  29. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 THUÄÚC TRÆÌ SÁU NÄÜI HÁÚP LÁN HÆÎU CÅ 3.2.10 BIAN, BI58 (Dimethoate, Phosphamid, Rogor, Phostion, Rostion, Thimetion) - Daûng chãú pháøm thæåìng gàûp: 20BTN, 3BR, 40ND, 50ND. - Tãn hoïa hoüc: O,O-Dimethyl-S-(N-methylcarbamidomethyl) dithio- phosphat. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C5H12NO3PS2 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh cháút váût lyï: Daûng tinh khiãút laì nhæîng tinh thãø maìu tràõng, daûng kyî nghãû laì mäüt cháút dãù tan trong DMHC, tan khaï nhiãöu trong næåïc 39g/lêt. Âäü bay håi khäng âaïng kãø (0,107mg/m3 åí 200C). Nhiãût phán seî taûo thaình O,S-Dimethyl-S- (N-methyl carbamidomethyl) dithiophosphat. - Tênh cháút hoïa hoüc: khaï bãön trong mäi træåìng axit, phán huíy nhanh trong mäi træåìng kiãöm, bë nhiãût phán thaình âäöng phán khaïc coï âäü âäüc cao hån Rogor. Trong gan âäüng váût vaì trãn laï xanh, Rogor bë Oxy hoïa thaình O-rogor våïi âäü âäüc âäúi våïi sáu tàng lãn âaïng kãø, nhæng âäü âäüc âäúi våïi ÂVMN tàng lãn ráút nhiãöu. (O- rogor = O,O- Dimethyl-S-(N-methylcarbamidomethyl) thiophosphat) - Tênh âäüc: LD50 (chuäüt cäúng) = 250-285mg/kg. Trong tãú baìo thæûc váût thuäúc bë chuyãøn hoïa cuäúi cuìng taûo thaình H3PO4. - Cäng duûng vaì caïch duìng: Taïc âäüng näüi háúp, tiãúp xuïc vaì xäng håi, diãût âæåüc nhæîng loaìi chêch huït nhæûa cáy, sáu nhai gàûm, caí nhãûn âoí vaì tuyãún truìng Rotylenchus similis Coll haûi chuäúi. Rogor trë hæîu hiãûu rãûp, boü xêt, boü caïnh tå, nhãûn âoí trãn bäng, cheì, cam, âáûu, laûc, ngä Näöng âäü thæåìng duìng: 0,05-0,075% chãú pháøm 50ND. Duìng åí näöng âäü cao hån (0,1-0,15%) thuäúc diãût âæåüc caïc loaìi sáu âuûc laï nhæ doìi âuûc laï âáûu, sáu veî buìa haûi cam ÅÍ nhiãût âäü cao (>180C) thuäúc taïc âäüng lãn cän truìng nhanh hån vaì maûnh hån. Hiãûu læûc træì sáu cuía thuäúc keïo daìi khoaíng 2-3 tuáön. Cáy sinh træåíng caìng maûnh hoaût âäüng säúng caìng cao, thuäúc caìng choïng phán huíy trong cáy thaình nhæîng cháút khäng âäüc. Ngoaìi ra thuäúc coìn âæåüc duìng trong chàn nuäi thuï y. Læu y:ï Khäng nãn chæïa Rogor trong nhæîng bçnh bàòng sàõt, theïp âäúi våïi thuäúc coï thãø bë phán huíy nhanh choïng vaì laìm cho bçnh bë han rè. Nhæîng dáùn xuáút sau âáy cuía acide thiophosphoric coï tênh cháút lyï hoïa hoüc vaì hoaût tênh diãût sáu tæång tæû nhæ Bi 58. Ts. Tráön Vàn Hai 30
  30. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 3.2.11 PHOSPHAMIDON (Dimecron, Cibac-570, Dixion, OR-1191, Apamidon) - Daûng chãú pháøm thæåìng gàûp: 25-100% DD - Tãn hoïa hoüc: O,O-dimethyl-O-(1-chloro-1-N,N-diethyl carbamido-1- propen-2-ll) phosphat. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C10H19ClNO5P - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh cháút váût lyï: Phosphamidon tinh khiãút khäng maìu, coï muìi häi khoï chëu, pha träün våïi næåïc theo moüi tyí lãû, hoìa tan âæåüc trong ræåüu, aceton, hydrocarbon, khäng tan trong eter, dáöu hoía. Chãú pháøm thæåìng coï maìu têm tæåi âäúi våïi träün våïi pháøm nhuäüm. - Tênh cháút hoïa hoüc: Khaï bãön trong mäi træåìng axit yãúu hay trung tênh, phán giaíi nhanh trong mäi træåìng kiãöm. Coï thãø àn moìn caïc duûng cuû bàòng kim loaûi (sàõt, nhäm, sàõt laï traïng thiãúc). - Tênh âäüc: Ráút âäüc âäúi våïi ngæåìi vaì ÂVMN, LD50 (chuäüt) = 7,5-15mg/kg. Tæång âäúi êt âäüc âäúi våïi caï. - Cäng duûng vaì caïch duìng: taïc âäüng näüi háúp, tiãúp xuïc, vë âäüc. Thuäúc coï phäø taïc âäüng khaï räüng trë âæåüc nhiãöu loaûi cän truìng chêch huït vaì nhai gàûm. Thuäúc xám nháûp vaìo cáy khaï nhanh vaì trë hæîu hiãûu sáu naïch luïa, ráöy mãöm, boü xêt, boü nhaíy, ráöy læng tràõng, buì laûch, ruäöi traïi cáy, moìng, sáu âuûc laï, sáu âuûc thán, caïc loaìi cän truìng caïnh cæïng, bæåïm, ngaìi, sáu âuûc traïi, caìo caìo, nhãûn âoí Duìng trãn nhiãöu loaûi cáy àn quaí nhæ: chanh, chuäúi, mêa, bäng vaíi, thuäúc laï, traì, cáy träöng cao, hoa, cuí caíi âæåìng, khoai táy. Noïi chung thuäúc trë âæåüc nhiãöu loaûi sáu thuäüc bäü caïnh tå, bäü caïnh thàóng, bäü caïnh âãöu, bäü caïnh næîa cæïng, bäü caïnh cæïng, bäü caïnh vaíy, bäü 2 caïnh, bäü caïnh maìng, thuäúc cuîng trë âæåüc mäüt säú loaìi nhãûn âoí. Hiãûu læûc cuía thuäúc coï thãø keïo daìi 10 - 14 ngaìy. Våïi chãú pháøm 50BHN, näöng âäü thæåìng duìng âäúi våïi cän truìng chêch huït laì 0,04%, våïi cän truìng miãûng nhai laì 0,06% âãø træì nhiãöu loaìi sáu haûi cáy læång thæûc vaì cáy cäng nghiãûp, cáy àn quaí. Læu yï: Thuäúc coï thãø häùn håüp âæåüc våïi nhiãöu loaûi thuäúc khaïc. Chæïa thuäúc trong nhæîng bçnh bàòng thuíy tinh hoàûc bàòng polyetylen, âãø trong maït. Ts. Tráön Vàn Hai 31
  31. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 * Caïc thuäúc coï âàûc tênh tæång tæû nhæ Phosphamidon laì: 3.2.12 AZODRIN (Monocrotophos, Nuvacron, Monocron, Bilobran) - Tãn hoïa hoüc: O,O - dimethyl - O - (2 - methylcarbamoyl - 1- metylvinyl) - phosphat - Tênh cháút váût lyï: Thuäúc daûng loíng maìu náu âen, muìi häi, tan trong næåïc, aceton, cäön, êt tan trong caïc DMHC, dáöu hoía. - Tênh cháút hoïa hoüc: Thuäúc dãù bë kiãöm, aïnh saïng phán huíy, coï thãø àn moìn caïc kim loaûi nhæ âäöng, thau. - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh âäüc: LD50 (chuäüt) = 20mg/kg, thuäúc thuäüc nhoïm âäüc I, cáúm sæí duûng. - Cäng duûng vaì caïch duìng: Taïc âäüng näüi háúp, tiãúp xuïc, vë âäüc, tháúm sáu. Chãú pháøm 40ND âæåüc duìng våïi læåüng 0,6-1,2 lêt/ha âãø træì caïc sáu miãûng chiïch huït vaì våïi læåüng 1-2 lêt/ha âãø træì caïc sáu miãûng nhai haûi luïa, bäng thuäúc laï Chãú pháøm 60ND duìng åí näöng âäü 0,1-0,15% phun cho bäng âãø træì nhiãöu loaìi sáu haûi khaïc nhau (sáu khoang, sáu xanh, boü xêt, caïc loaûi rãûp ); trãn thuäúc laï, âáûu tæång (træì doìi âuûc laï, rãûp ). Thuäúc cuîng âæåüc duìng âãø træì caïc loaûi rãûp, sáu tå haûi rau åí näöng âäü 0,05-0,1%. Trãn LUÏA: Træì sáu âuûc thán, sáu àn laï (sáu keo, sáu gai, sáu càõn gieï, sáu phao), caïc loaìi ráöy(ráöy náu, ráöy xanh âuäi âen, ráöy læng tràõng), boü xêt häi, boü xêt âen. Trãn CAM, QUÊT, BÆÅÍI: Træì caïc loaûi rãûp, sáu àn laï. Liãöu duìng: 1,5-2 lêt/ha, näöng âäü 1:1000. Læu yï: Khäng phun thuäúc vaìo thåìi kyì ra hoa, khäng häùn håüp våïi caïc thuäúc coï tênh kiãöm, khäng chæïa trong caïc bçnh bàòng kim loaûi. Thåìi gian caïch ly: 25 ngaìy. 3.2.13 ZOLONE (Benzophos, Rubitox) - Daûng chãú pháøm: PHOSALONE 350g/l ND. - Tãn hoïa hoüc: S-6-chloro-2,3-dihydro-2-oxobenzoxazol-3-yl methyl-O,O- phosphadithioate. Ts. Tráön Vàn Hai 32
  32. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh cháút váût lyï: Daûng tinh khiãút laì nhæîng tinh thãø maìu tràõng khäng huït áøm, muìi toíi nheû. Nguyãn liãûu kyî thuáût coï maìu náu vaì kãút tinh tæìng pháön. Háöu nhæ khäng tan trong næåïc: 1,7ppm; tan trong háöu hãút caïc DMHC, aïp suáút håi khäng âaïng kãø. Nhiãût âäü noïng chaíy: 45-480C. - Tênh cháút hoïa hoüc: Âäü bãön hoïa hoüc låïn, kyñ kiãöm maûnh vaì cháút oxy hoïa. Phán huíy nhanh trong âiãöu kiãûn âäöng ruäüng. - Tênh âäüc: LD50 (chuäüt) = 180mg/kg. Coï âäü âäüc tháúp âäúi våïi ong máût vaì cän truìng thuû pháún, êt gáy haûi cho thiãn âëch. Khäng gáy âäüc cho cáy. - Cäng duûng vaì caïch duìng: Taïc âäüng tiãúp xuïc, vë âäüc, tháúm sáu, thuäúc coï hiãûu læûc låïn trãn nhiãöu loaûi cän truìng chênh vaì nhãûn âoí trãn cáy àn traïi vaì nhiãöu loaìi cáy träöng khaïc nhæ: bäng vaíi, nguî cäúc, khoai táy, rau âáûu, cáy caính, nho. Træì nhiãöu loaìi sáu nhai gàûm vaì chêch huït trãn nhiãöu loaûi cáy träöng khaïc nhau nhæ ráöy mãöm vaì caïc loaûi sáu trãn cáy àn traïi (duìng 150 - 200cc thuäúc/100 lêt næåïc). Coï thãø phun trong thåìi kyì ra hoa. Trãn bäng vaíi: trë ráöy mãöm, boü tré, sáu häöng, sáu loang duìng 2,5-3,5 lêt/ha. Trãn nguî cäúc: trë ráöy mãöm, boü caïnh cæïng duìng 1,5-3,5 lêt/ha. Trãn rau caíi: trë ráöy mãöm, sáu xanh, boü nhaíy, sáu tå, bæåïm pháún, nhãûn âoí duìng 150-200cc thuäúc/100 lêt næåïc. Trãn traì: Trë nhãûn âoí, ráöy duìng 100cc/100 lêt næåïc. Trãn nho: Zolone âæåüc duìng âãø phun laï, pha våïi 200-1000 lêt næåïc. Chuï yï phun âãöu khàõp 2 màût laï. Coï thãø sæí duûng daûng ULV. Læu yï: Khäng häùn håüp thuäúc våïi nhæîng thuäúc coï tênh kiãöm nhæ Bordeaux, læu huyình väi, thuäúc têm. 3.3 THUÄÚC TRÆÌ SÁU CARBAMATE HÆÎU CÅ * Mäüt säú tênh cháút chung: - Cäng thæïc hoïa hoüc: Cháút dáùn xuáút tæì acid carbamic (NH2COOH) - Phäø taïc duûng heûp hån so våïi thuäúc træì sáu gäúc lán vaì clor hæîu cå, bàõt âáöu chuyãn tênh (Selective) âäúi våïi nhoïm cän truìng chêch huït. - Taïc âäüng nhanh: tiãúp xuïc, vë âäüc, mäüt säú coï tênh xäng håi. Ts. Tráön Vàn Hai 33
  33. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Khäng täön taûi láu trong mäi træåìng, hiãûu læûc diãût sáu nhanh. - Gáy âäüc cáúp tênh khaï cao, taïc âäüng hãû tháön kinh, têch luîy nhanh. - Thaíi ra ngoaìi cå thãø qua âæåìng næåïc tiãøu, cháút giaíi âäüc Atropine. - Tæång âäúi êt âäüc âäúi våïi âäüng váût maïu noïng (tháúp hån nhoïm lán hæîu cå). Êt âäüc âäúi våïi thiãn âëch vaì caï. - Dãù phán huíy båíi acid vaì mäi træåìng kiãöm. - Êt tan trong næåïc, nhæng dãù tan trong dung mäi hæîu cå. 3.3.1 SEVIN - Tãn goüi khaïc: Naptincarbamat, Cacpolin - Tãn hoïa hoüc: N-methylnaphthyl carbamat. - Tãn thäng thæåìng: Carbaryl - Cäng thæïïc cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh cháút váût lyï: sevin nguyãn cháút tinh thãø maìu tràõng, coï muìi nheû, âäü hoìa tan trong næåïc åí 200C laì dæåïi 0,1%, nhæng âãø hoìa tan trong nhiãöu DMHC. - Tênh cháút hoïa hoüc: Bãön væîng dæåïi taïc âäüng cuía tia tæí ngoaûi, cuía nhiãût âäü vaì oxy khäng khê, phán huíy trong mäi træåìng kiãöm. - Tênh âäüc: LD50 (chuäüt) = 560mg/kg. Khäng coï âàûc tênh têch luîy trong cå thãø âäüng váût. Sevin coï âäü âäüc cao âäúi våïi ong, êt âäüc âäúi våïi caï nhæng noï tiãu diãût nhæîng phiãu sinh váût säúng trong næåïc maì caï coï thãø àn âæåüc, do âoï giaïn tiãúp gáy haûi âãún caï. An toaìn âäúi våïi cáy åí liãöu læåüng khuyãún caïo. - Cäng duûng vaì caïch duìng: Sevin laì loaûi thuäúc coï taïc âäüng tiãúp xuïc vaì vë âäüc, giäúng nhæ DDT, thuäúc Sevin coï phäø phoìng trë räüng, hiãûu læûc láu daìi vaì khäng coï khaí nàng diãût nhãûn âoí. Tênh âäüc cuía thuäúc âäúi våïi sáu haûi tàng lãn khi nhiãût âäü mäi træåìng tàng cao. Khi häùn håüp sevin våïi piperonyl butoxi, tênh âäüc cuía sevin âäúi våïi sáu haûi tàng lãn maûnh meî do coï sæû æïc chãú hoaût tênh men phán giaíi sevin trong cå thãø cän truìng. Sevin thæåìng âæåüc âæåüc duìng âãø træì nhiãöu loaìi sáu haûi luïa (ráöy xanh, ráöy náu), haûi cáy àn quaí (sáu cuäún laï, rãûp vaíi, rãûp ), sáu haûi cáy cäng nghiãûp (bäng, thuäúc laï ), boü ráöy dæa Chãú pháím 15ND thæåìng âæåüc duìng åí näöng âäü 0,125-0,33%; chãú pháøm 50BHN duìng åí näöng âäü 0,05-0,2%; thuäúc bäüt, thuäúc haût haìm læåüng 2% âæåüc phun våïi læåüng 20-25 kg/ha. Ts. Tráön Vàn Hai 34
  34. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 3.3.2 MIPCIN - Tãn goüi khaïc: IPMC, Etrofolan, Bayron, PHC, Bayer 39007 - Tãn hoïa hoüc: 2-isopropyl phenyl-N-metylcarbamate. - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh cháút váût lyï: thuäúc 20ND coï daûng loíng, maìu vaìng, muìi häi, khäng tan trong næåïc, êt tan trong caïc DMHC, ngoaûi træì aceton, methanol, ethyl, acetate. - Tênh cháút hoïa hoüc: Mipcin dãù bë phán huíy båíi kiãöm, êt bãön åí âiãöu kiãûn âäöng ruäüng nãn thuäúc chè coï hiãûu læûc trong vaìi ngaìy. - Tênh âäüc: LD50 (chuäüt) = 483mg/kg. Âäüc âäúi våïi caï. - Cäng duûng vaì caïch duìng: Ngoaìi taïc âäüng tiãúp xuïc vaì vë âäüc, âàûc biãût Mipcin coìn coï taïc âäüng näüi háúp vaì mäüt pháön xäng håi. Khi aïp duûng lãn cáy, thuäúc âæåüc cáy háúp thu nhanh. Thuäúc diãût træì âæåüc caïc loaûi boü, ráöy luïa ráút maûnh, nhæng laûi êt hay khäng gáy haûi âãún thiãn âëch. Trãn LUÏA: chuí yãúu thuäúc âæåüc duìng âãø trë caïc loaûi ráöy luïa (ráöy náu, ráöy xanh âuäi âen, ráöy læng tràõng) ; træì boü xêt, boü tré, boü gai, sáu nàng, caïc loaûi sáu àn laï. Våïi Mipcin 20ND liãöu duìng 2-2,5 lêt/ha näöng âäü 1:300, Mipcin 4H raîi 30- 50kg/ha. Trãn cáy àn quaí, rau, cáy cäng nghiãûp nhæ: xoaìi, thuäúc laï, ca cao, traì, bäng vaíi Thuäúc træì âæåüc mäüt säú loaûi ráöy, boü xêt. Duìng mipcin 20ND liãöu læåüng 2- 2,5 lêt/ha, näöng âäü 1:300. Cáön phun kyî nhæîng nåi cän truìng áøn náúp ngay tæì luïc sáu coìn non. Læu yï: thåìi gian caïch ly 5 ngaìy. Khäng häùn håüp thuäúc våïi nhæîng thuäúc coï tênh kiãöm. Træåïc vaì sau khi duìng mipcin 10 ngaìy, khäng duìng thuäúc træì coí Propanil. 3.3.3 BASSA - Tãn goüi khaïc: Osbac, Bassan, BPMC - Tãn hoïa hoüc: 2-Sec-butylphenyl-N-metylcarbamate. - Tãn thäng thæåìng: Phenobucarb Ts. Tráön Vàn Hai 35
  35. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Tênh cháút váût lyï: Thuäúc åí daûng loíng, muìi häi, maìu vaìng hoàûc âoí låüt, khäng tan trong næåïc, tan trong acetone vaì chloroform. - Tênh cháút hoïa hoüc: Thuäúc dãù bë phán huíy trong mäi træåìng kiãöm. - Tênh âäüc: LD50 (cáúp tênh, âæåìng ruäüt, chuäüt) = 340-410mg/kg; Thuäúc êt âäüc âäúi våïi caï. - Cäng duûng vaì caïch duìng: Thuäúc coï taïc duûng tiãúp xuïc, vë âäüc, näüi háúp. Hiãûu læûc cuía thuäúc keïo daìi trong 3 - 4 ngaìy. Thuäúc khäng gáy haûi cho mäüt säú loaìi thiãn âëch nhæ: boü ruìa, nhãûn næåïc. Trãn LUÏA: giäúng nhæ Mipcin, liãöu duìng 1,5-2 lêt Bassa 50ND hay 50BHN/ha näöng âäü 1:400-600. Nãn phun vaìo luïc ráöy non nåí räü, phun thuäúc vaìo luïc tråìi maït vaì phun kyî vaìo gäúc luïa nåi ráöy thæåìng truï áøn. Trãn caïc cáy träöng khaïc: trë caïc loaìi sáu âuûc läø, âuûc quaí, ráöy xanh haûi bäng, sáu khoang, ráöy xanh thuäúc laï, liãöu duìng 2-2,5 lêt/ha caïc chãú pháøm trãn, näöng âäü 1:500-700, phun vaìo thåìi kyì áúu truìng måïi nåí xuáút hiãûn. Læu yï: Khäng duìng Bassa chung våïi nhæîng thuäúc coï tênh kiãöm. Thåìi gian caïch ly: 5-7 ngaìy. 3.3.4 FURADAN - Tãn goüi khaïc: Carbofuran - Tãn hoïa hoüc: 3,3 - dihydro - 2,2 - dimethyl - 7 - benzofuranyl - N -metyl carbamate. - Cäng thæc cáúu truïc hoïa hoüc: Ts. Tráön Vàn Hai 36
  36. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Tênh cháút váût lyï: thuäúc åí daûng haût co ï maìu têm hay tràõng xaïm, muìi näöng nheû, êt tan trong næåïc, tan nhiãöu trong caïc DMHC. - Tênh cháút hoïa hoüc: thuäúc dãù bë phán huíy åí nhiãût âäü cao vaì trong mäi træåìng kiãöm. - Tênh âäüc: Thuäúc ráút âäüc âäúi våïi ngæåìi vaì ÂVMN, LD50 (chuäüt) = 11mg/kg, thuäúc thuäüc nhoïm âäüc I, cáúm sæí duûng. Thuäúc an toaìn âäúi våïi cáy träöng. - Cäng duûng vaì caïch duìng: thuäúc coï taïc âäüng tiãúp xuïc, vë âäüc, näüi háúp, âæåüc duìng âãø phun, xæí lyï âáút nhàòm diãût træì nhiãöu loaûi sáu haûi khaïc nhau. Thuäúc coìn trë âæåüc mäüt säú loaûi tuyãún truìng. Thåìi gian hiãûu læûc khoaíng 1 tuáön. Trãn LUÏA: phoìng træì caïc loaûi ráöy nhæ: ráöy náu, ráöy læng tràõng, ráöy xanh; boü tré, boü gai; sáu âuûc thán, ruäöi âuûc laï, sáu cuäún laï, sáu àn laï vaì mäüt säú tuyãún truìng haûi rãù. Liãöu læåüng: 15- 20kg Furadan 3H/ha khi raíi phaíi giæî mæûc næåïc ruäüng 5-7cm trong 7 ngaìy âãø thuäúc coï thãø phán taïn trong næåïc vaì âæåüc cáy háúp thu. Coï thãø raíi âënh kyì nhæ sau: Âåüt 1 raíi 15 kg chãú pháøm/ha vaìo ngaìy thæï 25 sau khi cáúy. Âåüt 2 vaì âåüt 3 raíi 20kg/ha vaìo ngaìy thæï 45 vaì 65 sau khi cáúy (våïi giäúng 120 ngaìy). Trãn bàõp, mêa, cao læång: phoìng træì sáu âuûc thán, sáu âuûc ngoün, raíi 5-7 haût thuäúc trãn ngoün, 3 láön trong mäüt vuû vaìo ngaìy thæï 30, 45 vaì 60 sau khi träöng, hoàûc chè xæí lyï khi tháúy sáu xuáút hiãûn. Xæí lyï âáút: Âãø træì sáu xaïm, dãú, kiãún, suìng tràõng, bæía cuíi duìng 30kg Furadan 3H/ha, raíi vaìo âáút træåïc khi caìy xåïi láön cuäúi, caïch mäüt tuáön træåïc khi gieo träöng. Ngoaìi ra thuäúc coìn âæåüc duìng âãø trë nhæîng cän truìng chêch huït nhæûa cáy khaïc, laì nhæîng mäi giåïi lan truyãön bãûnh âäúi våïi virus (boü pháún, rãûp âaìo ) haûi caì chua, dæa chuäüt, khoai táy. Læu yï: Thåìi gian caïch ly: 14 ngaìy. Do Furadan ráút âäüc nãn cáön phaíi hãút sæïc tháûn troüng trong khi sæí duûng vaì baío quaín. 3.3.5 CAÏC LOAÛI THUÄÚC CARBAMATE KHAÏC - Aldicard (Temik): 2 - Metyl - 2 - 2 (metylthiopropionandehit) 0 - metyl cacbamely - doxim, taïc duûng näüi háúp, duìng træì sáu miãûng chêch huït, tuyãún truìng. Læåüng duìng 0,34-11,25kg a.i/ha. Khäng duìng cho cáy læång thæûc vaì thæûc pháøm vç thuäúc ráút âäüc. Thuäüc nhoïm âäüc I, LD50 Per os: 0,93mg/kg; ADI: 0,05mg/kg. - Aldoxycarb (Aldicarb sulfone, sulfocarb): 2-metyl-2-(metyl-sulfonyl) propa-nal-0-[(metylamino)cacbonyl)]oxime, laì loaûi thuäúc træì sáu, vaì tuyãún truìng näüi háúp. Thuäüc nhoïm âäüc I, LD50 per os: 25mg/kg, LD50 dermal: 200mg/kg. - Aminocarb (matacil): 4-dimetylamino-m-tolyl-metylcacbamat, taïc duûng tiãúp xuïc vaì vë âäüc. Duìng træì cän truìng vaì nhãûn âoí haûi bäng, thuäúc laï vaì caïc loaûi cáy khaïc. Näöng âäü sæí duûng: 75g a.i/100 lêt næåïc. LD50 per os: 30-50mg/kg, LD50 dermal: 275mg/kg. Ts. Tráön Vàn Hai 37
  37. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Benfuracarb (Oncol): EtylN-[2,3-dihidro-2,3-dimetyl-benzofuran- Xyloxicacbo-nyl (metyl) aminothio]-N-isopropyl-β-alaniat, coï taïc duûng tiãúp xuïc, näüi háúp. Duìng âãø træì sáu dæåïi âáút vaì phun træì ráöy náu haûi luïa, sáu àn laï khoai táy, cáy àn quaí. LD50 per os: 138-175mg/kg, LD50 dermal: >2000mg/kg. - Bufencarb (Bux): 3-(1-metylbutyl)phenylmetylcacbamat, coï taïc duûng tiãúp xuïc vë âäüc. duìng træì sáu säúng dæåïi âáút, sáu haûi luïa. Hiãûu læûc cao âäúi våïi ráöy xanh âuäi âen, sáu xaïm, sáu càõn laì ngä. Læåüng duìng 2kg a.i/ha; Thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 85-105mg/kg, LD50 dermal: 680mg/kg. - Butacarb: 3,5-di-t-bytylphenyl N-metylcacbamat, laì loaûi thuäúc træì sáu. Thuäüc nhoïm âäüc III, LD50 per os: >4000mg/kg. - Carbosulfan (FMC, Marshal): 2, 3-dihidro-2, 2-dimetyl-7-benzofuranyl [(dibu - tylamino)thio] metylcacbamat, coï taïc duûng tiãúp xuïc, vë âäüc, phaûm vi taïc âäüng räüng, træì âæåüc nhiãöu loaìi cän truìng, nhãûn vaì tuyãún truìng. Thuäüc nhoïm âäüc I, (4EC) vaì II (2,5EC), LD50 per os: 209mg/kg, LD50 dermal: >2000mg/kg. - Cloethocarb (Lance): 2-(2clomethoxyethoxy)-phenylcacbamat, coï taïc duûng tiãúp xuïc vë âäüc vaì näüi háúp, træì nhiãöu loaûi sáu miãûng nhai , chêch huït haûi luïa, rau, maìu vaì cáy cäng nghiãûp. Thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 35.4mg/kg, LD50 dermal: 4000mg/kg. - Dioxacarb (Elocron) 2-(1,3-dioxolan-2-yl-)phenylmetylcacbamat. Coï taïc duûng tiãúp xuïc, vë âäüc, duìng træì sáu àn laï, sáu chêch huït, træì cän truìng haûi kho, cän truìng y tãú. Thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 60-80mg/kg; LD50 dermal: 3000mg/kg. - Ethiofencarb (Croneton): α - etylthio - 0-tolylmetylcacbamat, coï taïc duûng näüi háúp, tiãúp xuïc vaì vë âäüc, hiãûu læûc cao âäúi våïi rãûp haûi thæûc váût. Thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 411-499mg/kg; LD50 dermal: >1000mg/kg; ADI: 0,1mg/kg. - Furathiocarb (Deltanet, Promet): Butyl 2,3 - dihidro - 2,2 - dimetyl benzopuran- 7 - yl NN - dimetyl - N, N - thiodicacbamat, coï taïc duûng näüi háúp, duìng táøm haût giäúng, hiãûu læûc keïo daìi 40 ngaìy. Thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 137mg/kg, LD50 dermal: >200mg/kg. - Landrin: 3, 4, 5 - trimetylphenylmetylcacbamat - 2, 3, 5 - trimetyl phenylmetyl cacbamat. Laì loaûi thuäúc træì sáu xæí lyï âáút. Thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 208mg/kg, LD50 dermal: >2500mg/kg. - Larvin - thiodicarb: Dimetyl N, N - ( thiolis (metylimino ) cacbomyloxi ) bis ( etan - imidothioat ), laì loaûi thuäúc træì sáu, coï hiãûu læûc maûnh âäúi våïi træïng sáu, træì âæåüc nhiãöu loaûi sáu haûi. Thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 166mg/kg, LD50 dermal: >2000mg/kg. Ts. Tráön Vàn Hai 38
  38. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Methomyl (Lanate): S-metyl N-(metylcacbanoyl) oxithioaxetimidat, coï taïc duûng näüi háúp vaì tiãúp xuïc. Duìng træì rãûp, sáu xanh, sáu keo, nhãûn âoí . Thuäüc nhoïm âäüc I, LD50 per os: 17-24mg/kg. Thuäúc haûn chãú sæí duûng. - Metolcarb (MTMC, metacrate, Tsumacide): m-tolylmetylcacbamat, duìng træì sáu haûi luïa. Thuäüc nhoïm âäüc I, LD50 per os: 109-268mg/kg, LD50 dermal: 6000mg/kg. - Mexacarbate (Zectran) 4-dimetylamino-3,5-xylyl N-metylcacbamat, laì loaûi thuäúc træì sáu, træì nhãûn âoí vaì äúc sãn. Thuäüc nhoïm âäüc I, LD50 per os: 22- 24mg/kg. - Oxamyl (Vydate): N,N - dimetyl - 2 metyl cacbamoyl oximino - 2 - (metylthio) - acetamid, coï taïc duûng näüi háúp, tiãúp xuïc, duìng træì cän truìng, nhãûn vaì tuyãún truìng. Læåüng duìng 0,28-1,12kg a.i/ha. Thuäüc nhoïm âäüc I, LD50 per os: 5,4- 8,9mg/kg; ADI 0,03mg/kg. - Promecarb (Carbamult): 5-metyl-m-cumenylmetylcacbamat, coï taïc duûng tiãúp xuïc, vë âäüc, xäng håi, duìng træì sáu haûi cáy lám nghiãûp, træì ruäöi haûi cáy näng nghiãûp. Thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 74-118mg/kg, LD50 dermal: 1000mg/kg. - Thiofanox (Dacamox): 1-(2, 2-dimetyl-1-metyl - thiometylpropyliden amino oxi) - N-metylfomamit, coï taïc duûng näüi háúp, duìng træì cän truìng vaì nhãûn haûi cáy träöng. Thuäüc nhoïm âäüc I, LD50 per os: 8,5mg/kg. - Xylylcarb (Meobal) 3,4-Xylylmetylcacbamat, coï taïc duûng näüi háúp, tiãúp xuïc vaì vë âäüc, hiãûu læûc cao âäúi våïi ráöy haûi luïa vaì cheì. Thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 325-380mg/kg, LD50 dermal: >1000mg/kg. - Xylylmetylcacbamat (Macbat): 3,5-Xylylmetylcacbamat, coï taïc duûng näüi háúp, duìng træì ráöy haûi luïa. Thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 245-542mg/kg. 3.4 THUÄÚC TRÆÌ SÁU GÄÚC PYRETHROIT (GÄÚC CUÏC TÄØNG HÅÜP) *Mäüt säú tênh cháút chung: - Hoaût cháút laì Pyrethrin âæåüc ly trêch tæì cáy hoa cuïc Pyrethrum cinerariaetrifolium vaìo nhæîng nàm 1960. Cäng thæïc hoïa hoüc coï nhiãöu daûng âäöng phán nãn ráút phæïc taûp. - Cáúu truïc hoïa hoüc: Ts. Tráön Vàn Hai 39
  39. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Phäø taïc duûng räüng, chuyãn biãût våïi cän truìng chêch huït vaì cän truìng miãûng nhai, âàûc biãût laì áúu truìng bäü caïnh vaîy. - Taïc âäüng nhanh: tiãúp xuïc, vë âäüc, xäng håi yãúu vaì khäng coï tênh näüi háúp. - Khäng täön taûi láu trong mäi træåìng, dãù phán huíy båíi aïnh saïng vaì nhiãût âäü. - Sæí duûng liãöu ráút tháúp so våïi thuäúc gäúc clo, lán vaì caïc ba maït. - Gáy âäüc cáúp tênh yãúu. Taïc âäüng hãû tháön kinh, gáy thiãúu oxy; ngoaìi ra coìn taïc âäüng lãn hãû tháön kinh ngæûc laìm cän truìng máút thàng bàòng khi bay. - Cháút âäüc thaíi ra ngoaìi qua âæåìng næåïc tiãøu, giaíi âäüc giäúng nhæ nhoïm thuäúc gäúc lán vaì caïc ba maït. - Êt âäüc âäúi våïi mäi træåìng vaì âäüng váût maïu noïng, gáy tênh khaïng nhanh khi sæí duûng nhiãöu. - Êt tan trong næåïc, dãù tan trong måî vaì dung mäi hæîu cå. 3.4.1 CYPERMETHRIN - Tãn goüi khaïc: Sherpa, Ambush C, Cymbush, Peran, Cyperan. - Tãn hoïa hoüc: (RS)-α-cyano-3-phenoxibenzyl(1RS,3RS;1RS,3RS)-3-(2,2- diclo vinyl -2,2-dimetylxiclopropancacboxylat. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C22H19Cl2NO3 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Phán tæí læåüng: 416,3 - Âàûc tênh: Thuäúc kyî thuáût daûng âàûc sãût (åí 60oC chuyãøn thaình daûng dung dëch loíng), háöu nhæ khäng tan trong næåïc, tan trong nhiãöu dung mäi hæîu cå, tæång âäúi bãön trong mäi træåìng trung tênh vaì axit nheû, thuíy phán trong mäi træåìng kiãöm, quang giaíi yãúu; khäng àn moìn kim loaûi; thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 215mg/kg, LD50 dermal: 1600mg/kg, ADI: 0,05mg/kg, MRL: sæîa 0,01 3-4 ngaìy, cheì khä 20mg/kg, PHI: rau àn laï 7-14 ngaìy, rau àn quaí 3-4 ngaìy, bàõp caíi 14 ngaìy, rau àn cuí (nãúu tæåi gäúc), haình 21 ngaìy. Thuäúc âäüc âäúi våïi ong máût. Ts. Tráön Vàn Hai 40
  40. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 Sæí duûng: Cypermethrin taïc duûng tiãúp xuïc vaì vë âäüc, coï phäø taïc âäüng ráút räüng, træì âæåüc nhiãöu loaûi sáu vaì nhãûn haûi, âàûc biãût laì cän truìng thuäüc bäü caïnh váøy. Læåüng duìng tæì 25-200g a.i/ha tuyì thuäüc vaìo loaûi cáy träöng ngoaìi âäöng. Cypermethrin coìn âæåüc duìng træì ve, beït, cháúy, ráûn cho váût nuäi (100-150mg a.i/lêt næåïc tàõm cho váût nuäi), træì ruäöi, muäùi trong nhaì (50-75mg a.i/m2, hiãûu læûc keïo daìi 42- 72 ngaìy). Cypermethrin âæåüc gia cäng thaình daûng sæîa 10-400g a.i/lêt (Cymbus 10EC, Sherpa 10-25EC) daûng ULV (5- 50g a.i/lêt), daûng häùn håüp våïi Lán hæîu cå (nhæ Polytrin-P440). Chãú pháøm Sherpa25EC chæïa 250g Cypermethrin/lêt âæåüc duìng 28- 30g a.i/ha træì sáu xanh, sáu tå, rãûp haûi rau, sáu xanh haûi âáûu âäù; åí liãöu læåüng 40-50g a.i/ha træì sáu khoang, nhãûn âoí haûi rau; åí liãöu læåüng 50-100g a.i/ha træì âæåüc sáu xanh, sáu häöng, rãûp, ráöy, nhãûn âoí haûi bäng. Thuäúc âæåüc pha våïi næåïc åí näöng âäü 0,05% âãø phun træì rãûp saïp haûi cam; åí näöng âäü 0,025- 0,03% phun træì boü xêt muäùi, ráöy xanh, boü caïnh tå haûi cheì, sáu veî buìa haûi cam. Thuäúc Polytrin-P 440EC chæïa 40g Cypermethrin vaì 400g Profenofos/lêt chãú pháøm, âæåüc duìng 0,5 lêt/ha âãø træì sáu xanh vaì rãûp haûi rau, 1 lêt/ha âãø træì sáu tå, sáu khoang, nhãûn âoí haûi rau, rãûp bäng mêa. Thuäúc âæåüc pha våïi næåïc åí näöng âäü 0,1% âãø phun træì rãûp saïp, nhãûn âoí, sáu veî buìa haûi cáy àn quaí, sáu xanh, sáu häöng, nhãûn âoí, ráöy haûi bäng, ráöy xanh, boü caïnh tå, boü xêt muäùi, sáu chuìm haûi cheì, rãûp, sáu xanh haûi thuäúc laï. Thuäúc Cymbus 10EC, chæïa 100g Cypermethrin/lêt chãú pháøm âæåüc duìng 28 - 150g a.i/ha âãø træì caïc loaûi sáu nhæ thuäúc Sherpa. Cypermethrin coï thãø häùn håüp âæåüc våïi nhiãöu loaûi thuäúc Clo, Cacbamat vaì Lán hæîu cå âãø sæí duûng. 3.4.2 ALPHA CYPERMETHRIN - Tãn goüi khaïc: FASTAC 5EC - Hoaût cháút: 50g alpha cypermethrin/1 lêt dung mäi + Hydrocarbon thåm vaì phuû gia. - Âäüc tênh: Thuäúc coï âäü âäüc trung bçnh âäúi våïi ngæåìi vaì gia suïc. ÅÍ liãöu læåüng khuyãún caïo vaì âiãöu kiãûn canh taïc bçnh thæåìng, thuäúc êt gáy âäüc cho caï trãn ruäüng luïa. Khäng âäüc âäúi våïi chim. Êt âäüc âäúi våïi thiãn âëch, våïi cän truìng coï êch, giun âáút - Cäng duûng vaì caïch duìng: Taïc âäüng tiãúp xuïc vë âäüc. Duìng âãø træì nhiãöu loaìi sáu haûi nguî cäúc, hoa muìa, cáy cäng nghiãûp (luïa, bäng vaíi, rau, cáy coï dáöu, nguî cäúc, caïc loaûi âáûu, cáy àn traïi, thuäúc laï ). Chuï yï phun thuäúc âãöu trãn diãûn têch xæí lyï. Liãöu læåüng duìng: 200-500ml chãú pháøm/ha. 3.4.3 DELTAMETHRIN - Tãn goüi khaïc: Decis, Decamethrin, K-Obiol, K-Othrin. - Tãn hoïa hoüc: (S) - α - Cyano - 3 - phenoxibenzyl (1R, 3R) - 3 - (2,2 - dibromovinyl) - 2,2 - dimetylxiclopropancacnoxylat. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C22H19Br2NO3 Ts. Tráön Vàn Hai 41
  41. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Phán tæí læåüng: 505,2 - Âàûc tênh: Thuäúc kyî thuáût (>98% Deltamethrin) åí daûng bäüt, khäng tan trong næåïc, tan nhiãöu trong dung mäi hæîu cå nhæ axeton (500g/l), benzen (450g/l), dioxan (250g/l); bãön væîng trong mäi træåìng axit hån mäi træåìng kiãöm, tæång âäúi bãön dæåïi taïc âäüng cuía khäng khê, nhæng dæåïi taïc âäüng cuía aïnh nàõng màût tråìi hoàûc tia tæí ngoaûi bë phán huyí, khäng àn moìn kim loaûi. LD50 per os: 128,5- 5000mg/kg (tuyì thuäüc vaìo dung mäi), LD50 dermal: >2000mg/kg, ADI: 0,01mg/kg, MRL: chuäúi, nho, cam 0,05mg/kg, rau, nguî cäúc 0,1mg/kg, khoai táy 0,2mg/kg, cheì âen 10mg/kg; PHI: rau àn laï 14 ngaìy, cáy laìm thuäúc 28 ngaìy, rau nãúu tæåïi thuäúc 21-28 ngaìy. Thuäúc âäüc âäúi våïi ong máût. Sæí duûng: Deltamethrin taïc duûng vë âäüc vaì tiãúp xuïc, træì âæåüc nhiãöu loaûi cän truìng vaì nhãûn âoí haûi rau maìu, cáy cäng nghiãûp (Decis); træì âæåüc nhiãöu loaûi sáu moüt haûi näng saín baío quaín (K-Obiol) vaì nhiãöu loaûi cän truìng y tãú (K-Othrine), træì âæåüc ve, beït, cháúy, ráûn haûi váût nuäi. Deltamethrin âæåüc chãú biãún thaình daûng sæîa 2,5% (Decis 2,5EC ); daûng bäüt tháúm næåïc, daûng haût, daûng häùn håüp våïi Heptenophos (25g Deltamethrin + 400g Heptenophos/lêt chãú pháøm), häùn håüp våïi DDVP åí tyí lãû 16% DDVP + 2% Decis coï taïc duûng tàng hiãûu. Thuäúc Decis 2,5EC chæïa 25g Deltamethrin/ lêt chãú pháøm, duìng 8-10g a.i/ha træì sáu tå, sáu xanh, sáu khoang, rãûp, nhãûn âoí haûi rau, pha næåïc åí näöng âäü 0,025-0,03% chãú pháøm phun træì boü xêt haûi cáy àn quaí, sáu veî buìa, nhãûn âoí haûi cam, chanh, træì ba ba haûi rau muäúng, sáu âuûc quaí, âáûu âäù, rãûp bäng haûi mêa. Deltamethrin dãù gáy tênh khaïng âäúi våïi cän truìng chêch huït nhæ ráöy náu haûi luïa. 3.4.4 CYHALOTHRIN - Tãn goüi khaïc: Karate, PP 321. - Tãn hoïa hoüc: ( RS ) - α - Cyano-3-phenoxibenzyl ( Z ) - (1RS,3RS)-(2-clo- 3,3,3-triflopropenyl)-2,2-dimetylxiclopropalcacboxylat. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C23H19ClF3NO3 - Phán tæí læåüng: 449,9. Ts. Tráön Vàn Hai 42
  42. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Âàûc tênh: Thuäúc kyî thuáût (90%) åí thãø dáöu âoí náu, khäng tan trong næåïc, tan trong axeton vaì nhiãöu dung mäi hæîu cå; thuíy phán maûnh åí âäü PH > 9. LD50 per os: 56-79mg/kg, LD50 dermal: 632-696mg/kg, ADI: 0.02mg/kg, MRL: rau 0,03mg/kg, quaí 0,02mg/kg, caïc saín pháøm khaïc 0,01mg/kg, PHI: 4-11 ngaìy. Thuäúc âäüc âäúi våïi ong máût. Sæí duûng: Cyhalothrin coï taïc duûng tiãúp xuïc, vë âäüc, âæåüc duìng træì sáu cho rau, maìu, cáy cäng nghiãûp, træì kyï sinh truìng cho váût nuäi (ve, beït, ruäöi, muäùi, cháúy, ráûn). Thuäúc âæåüc chãú biãún thaình daûng sæía 2,5% (Karate 2,5EC), 20% (Grenada 20EC). Karate 2,5EC chæïa 25g a.i/lêt chãú pháøm âæåüc duìng 5-10g a.i/ha træì sáu tå, sáu xanh, sáu khoang, rãûp, nhãûn âoí haûi rau, sáu veî buìa haûi cam. Thuäúc âæåüc pha næåïc åí näöng âäü 0,05-0,07% âãø phun træì nhãûn âoí, boü xêt muäùi, ráöy xanh haûi cheì. 3.4.5 FENPROPATHRIN - Tãn goüi khaïc: Danitol, Rody. - Tãn hoïa hoüc: (ES)-α- Cyano-3-phenoxibenzyl -2,2, 3-3-tetrametyl xiclo propanm - cacboxylat. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C22H23NO3 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Phán tæí læåüng: 394,4 - Âàûc tênh: Thuäúc kyî thuáût åí thãø ràõn, khäng tan trong næåïc, tan trong nhiãöu dung mäi hæîu cå nhæ xilen, xiclohexan (1 kg/kg); dãù bë phán huyí trong khäng khê vaì aïnh saïng. Thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 66,7-70,6mg/kg, LD50 dermal: 870- 1000mg/kg. Thuäúc âäüc âäúi våïi ong máût. Sæí duûng: Fenpropathrin taïc duûng tiãúp xuïc vaì tháúm sáu, duìng træì cän truìng vaì nhãûn âoí. Læåüng sæí duûng tæì 50-200g a.i/ha. Fenpropathrin âæåüc gia cäng thaình caïc daûng sæîa 5%, 10%, 20%, 30%, (Danitol 5EC, 10EC, 20EC, 30EC), daûng häùn håüp våïi Fenitrothion (Danitol-S). Thuäúc Danitol 10EC (chæïa 10g Fenpropathrin/lêt) duìng 100g a.i/ha âãø træì rãûp, nhãûn âoí haûi rau, cam, cheì, bäng, thuäúc laï; træì sáu tå, sáu xanh, sáu khoang, boü nhaíy haûi rau. Ts. Tráön Vàn Hai 43
  43. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 3.4.6 FENVALERAT - Tãn goüi khaïc: Sumicidin, Pydrin. - Tãn hoïa hoüc: (RS)-α-Cyano-3-phenoxibenzyl (RS)-2-(4-clophenyl)-3- metylbu - tyrat. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C25H22ClNO3. - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Phán tæí læåüng: 419,9. - Âàûc tênh: Thuäúc kyî thuáût åí thãø loíng, khäng tan trong næåïc, tan trong nhiãöu dung mäi hæîu cå nhæ axeton, xilen, tæång âäúi bãön væîng dæåïi taïc âäüng cuía nhiãût âäü vaì aïnh nàõng màût tråìi, bãön væîng trong axit hån trong kiãöm (bãön væîng åí pH = 4); khäng àn moìn kim loaûi, thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 451mg/kg, LD50 dermal: 5000mg/kg, ADI: 0,02mg/kg, MRL: sæîa, laûc nhán 0,1mg/kg, bäüt mç 0,2mg/kg, må máûn 0,5mg/kg, thët, rau, nho 1mg/kg, nguî cäúc, quaí 2mg/kg, saín pháøm khaïc 0,05mg/kg, PHI: rau àn quaí 34 ngaìy, rau àn laï, bàõp caíi 14 ngaìy, nguî cäúc, khoai táy, cáy coï dáöu, cáy àn quaí 21 ngaìy, khäng duìng cho cáy laìm thuäúc. Thuäúc âäüc âäúi våïi ong máût. Sæí duûng: Thuäúc taïc duûng tiãúp xuïc vaì vë âäüc, træì âæåüc nhiãöu loaûi cän truìng vaì nhãûn, læåüng duìng tæì 25-250g a.i/ha, træì ve, beït cho váût nuäi (200-300g a.i/lêt). Fenvalerat âæåüc gia cäng thaình daûng sæîa 25-300g a.i/lêt, daûng ULV, daûng häùn håüp våïi Dimethoat (Mikantop), våïi Fenitrothion (Sumicombi). Thuäúc Sumicidin 10EC vaì 20EC chæïa 100g vaì 200g Fenvalerat/lêt, duìng tæì 80-120g a.i/ha, træì sáu tå, sáu khoang, sáu xanh, rãûp, boü nhaíy, nhãûn âoí haûi rau, ráöy xanh, boü xêt muäùi, boü caïnh tå, nhãûn âoí haûi cheì, nhãûn âoí, sáu veî buìa haûi cam vaì træì rãûp ngä. 3.4.7 PERMETHRIN - Tãn goüi khaïc: Ambush. - Tãn hoïa hoüc: 3-Phenoxibenzyl (1RS, 3RS, 1RS, 3RS)-3-(2,2-diclovinyl)-2,2- dimetylxiclopropancacboxylat. Ts. Tráön Vàn Hai 44
  44. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Cäng thæïc hoïa hoüc: C21H20Cl2O3 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Phán tæí læåüng: 391,3 - Âàûc tênh: Thuäúc kyî thuáût åí thãø loíng vaì coï chiãöu hæåïng kãút tinh åí nhiãût âäü trong phoìng, háöu nhæ khäng tan trong næåïc, tan trong nhiãöu dung mäi hæîu cå nhæ hexan (1kg/kg), xilen (1kg/kg); bãön trong mäi træåìng axit, thuíy phán trong mäi træåìng kiãöm; khäng àn moìn nhäm; thuäüc nhoïm âäüc III, (âäúi våïi chãú pháøm daûng bäüt), nhoïm âäüc II (chãú pháøm Ambush daûng sæîa), LD50 per os: 430- 4000mg/kg, LD50 dermal: 4000mg/kg, ADI: 0,05mg/kg, PHI: bàõp caíi 7 ngaìy, caì chua, dæa chuäüt 4 ngaìy, khoai táy, cáy àn quaí 14 ngaìy, ngä 28 ngaìy, cáy coï dáöu 56 ngaìy. Thuäúc âäüc âäúi våïi ong máût. Sæí duûng: Thuäúc kyî thuáût taïc duûng tiãúp xuïc vaì vë âäüc, træì âæåüc træïng cuía cän truìng, coï phäø taïc âäüng ráút räüng, âæåüc duìng âãø træì sáu haûi bäng (100-150g a.i/ha), sáu haûi cáy àn quaí (25-50g a.i/ha), sáu haûi nho, thuäúc laï (50-200g a.i/ha), sáu haûi rau (40-70g a.i/ha), træì ruäöi, muäùi, kyï sinh truìng gia suïc (200mg a.i/m2 tæåìng), træì giaïn (100mg a.i/m2, hiãûu læûc keïo daìi 120 ngaìy) vaì khæí truìng kho taìng. Permethrin âæåüc gia cäng thaình nhiãöu daûng chãú pháøm khaïc nhau nhæ Ambush 10EC, 25EC, Ambush bäüt tháúm næåïc (400-500g a.i/kg), daûng ULV (50-100g/lêt), daûng phun bäüt (2,5-10g/kg), daûng häùn håüp våïi Dimethoat, våïi thiram Thæång pháøm Copex Tobac-coguard daûng ULV gäöm 5% Permethrin vaì 95% cháút phuì tråü duìng phun træì moüt haûi thuäúc laï khä baío quaín trong kho (200ml/1000 m3 kho). 3.4.8 CAÏC LOAÛI THUÄÚC PYRETHROIT KHAÏC - Allethrin (Pynamin, Pallethrin): 3-Allyl-2 metyl-4-oxoxiclopen-tenyl-2,2- dimetyl-3-(2-metylprop-1-enyl)-xiclopropancacboxylat, coï taïc âäüng tiãúp xuïc, vë âäüc, duìng træì rãûp rau, cáy àn quaí, træì cän truìng y tãú vaì thuï y. Thuäüc nhoïm âäüc III, LD50 per os: 685-11000mg/kg, LD50 dermal: 2500mg/kg. - Cyfluthrin (Baythroit): Thuäúc coï taïc duûng tiãúp xuïc vaì vë âäüc, træì âæåüc nhiãöu loaûi sáu haûi rau, cáy àn quaí, bäng âay, mêa Thuäúc åí daûng 2,5 vaì 5SL. Duìng 40-60g a.i/ha træì sáu xanh, sáu häöng, rãûp haûi bäng, âai, laûc. - Cyphenothrin (RS) - α - Cyano - 3 - phenoxibenzyl (1RS)- cis, trans- chrysanthe-mat, coï taïc âäüng tiãúp xuïc, duìng âãø træì nhiãöu loaûi cän truìng haûi kho taìng, ruäöi, muäùi trong nhaì. ,Thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 318-2640mg/kg, LD50 dermal: 5000mg/kg. Ts. Tráön Vàn Hai 45
  45. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Esfenvalerat (Sumi-alpha): (S)-α-Cyano-3-phenoxibenzyl (S)-2-(4-clophe- nyl) - 3-metylbutyrat, coï taïc âäüng tiãúp xuïc, vë âäüc, duìng træì sáu cho rau, bäng, cáy àn quaí nhæ Sumicidin, nhæng liãöu læåüng sæí duûng tháúp hån Sumicidin gáúp 2-4 láön. Thuäüc nhoïm âäüc II, LD50 per os: 325mg/kg, LD50 dermal: 5000mg/kg. - Resmethrin (Benzofurolin): [5-(phenyl metyl)-3 furanyl]metyl 2,2-dimetyl- 3-(2metyl-1-propenyl)xiclopropancacboxylat, taïc âäüng tiãúp xuïc, vë âäüc, duìng âãø træì nhiãöu loaûi cän truìng haûi kho taìng, træì muäùi trong nhaì. Thuäüc nhoïm âäüc III, LD50 per os: 2500mg/kg, LD50 dermal: (thoí) 3000mg/kg. - Tetramethrin (Phthalthrin): Cyclohex-1-ene-1,2-dicacboximidometyl (1RS) -cis-trans-2,2-dimetyl-3-(2-metyl(prop-1-eny)xiclopropancacboxylat, coï taïc âäüng tiãúp xuïc, gáy hiãûn tæåüng “choaïng âäüc” ráút nhanh âäúi våïi ruäöi, muäùi, giaïn vaì caïc loaûi kho taìng. Thuäüc nhoïm âäüc IV, LD50 per os: 5000mg/kg, LD50 dermal: 5000mg/kg. - Ngoaìi nhæîng håüp cháút nãu trãn caïc håüp cháút Pyrethroit khaïc nhæ Barthrin, Biopermethrin, Bioresmethrin, Cismethrin, Cyclethrin, Dimethrin, Esbiol, Fenpro- panat, Furethrin, Furemethrin, Indothrin, Kadethrin, Triclomethrin âang âæåüc nghiãn cæïu khaío saït âäüc tênh vaì hiãûu quaí sinh hoüc. 3.5 THUÄÚC TRÆÌ SÁU SINH HOÜC Âãø daût hiãûu quaí cao vaì láu daìi trong BVTV, âäöng thåìi âaím baío an toaìn cho con ngæåìi, caïc sinh váût coï êch, traïnh gáy ä nhiãùm mäi træåìng, sæí duûng caïc chãú pháøm sinh hoüc laì mäüt hæåïng âi måïi âáöy triãøn voüng. Åí phæång phaïp naìy, ngæåìi ta duìng caïc håüp cháút coï khaí nàng laìm thay âäøi quaï trçnh phaït triãøn sinh hoüc bçnh thæåìng cuía tæìng caï thãø hoàûc cuía caí quáön thãø cän truìng theo chiãöu hæåïng xáúu âäúi våïi chuïng. Nhæîng håüp cháút naìy âæåüc chiãút xuáút tæì cå thãø sáu haûi, tæì thæïc àn cuía chuïng hoàûc âæåüc täøng håüp hoïa hoüc vaì âæåüc aïp duûng bàòng nhiãöu phæång phaïp khaïc nhau. Màûc duì váùn chæa coï khaí nàng æïng duûng räüng raîi caïc cháút naìy, song trong quaï trçnh nghiãn cæïu vaì thæûc nghiãûm coï mäüt vaìi træåìng håüp mang laûi hiãûu quaí roí rãût. Caïc håüp cháút âaî âæåüc nghiãn cæïu laì: caïc hormon, pheromone, cháút dáùn duû, cháút æïc chãú dinh dæåîng vaì cháút triãût saín. 3.5.1 HORMON (Hoïc män) Tênh cháút cuía caïc hormon cuía cän truìng - Hormon laì nhæîng cháút do cän truìng tiãút ra tæì caïc tuyãún näüi tiãút âãø âiãöu khiãøn quaï trçnh biãún âäøi sinh hoüc bãn trong cå thãø. - Caïc hormon thæåìng chè taïc âäüng lãn cän truìng åí mäüt thåìi âiãøm nháút âënh trong voìng âåìi cuía noï, trong khi âoï quáön thãø dëch haûi ngoaìi tæû nhiãn khäng âäöng âãöu vãö âäü tuäøi, nãn mäüt trong nhæîng yãu cáöu sæí duûng caïc hormon phaíi tæång âäúi bãön væîng åí âiãöu kiãûn ngoaìi âäöng. Ts. Tráön Vàn Hai 46
  46. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Caïc hormon thæåìng coï tênh choün loüc nãn chè coï thãø duìng kãït håüp våïi cháøt dáùn duû. - Caïc hormon háöu nhæ khäng gáy âäüc træûc tiãúp vaì tæïc thåìi cho cän truìng gáy haûi, nãn caïc chåüp cháút naìy khäng thêch håüp cho viãûc dáûp dëch, âãø khàõc phuûc nhæåüc âiãøm naìy, ngæåìi ta thæåìng häùn håüp våïi caïc thuäúc hoïa hoüc. Trong caïc loaûi hormon, chè coï hormon Juvenin (treí hoïa) laì âæåüc nghiãn cæïu vaì âæåüc æïng duûng nhiãöu hån caí. Hiãûn naìy coï khoaíng 500 håüp cháút tæång tæû hormon Juvenin âaî âæåüc täøng håüp, trong säú âoï vaìi cháút âaî âæåüc saín xuáút vaì æïng duûng nhæ Applaud. Applaud laì mäüt Juvenoid coï hiãûu quaí cao khi duìng âãø træì ráöy náu haûi luïa vaì mäüt säú cän truìng khaïc. 3.5.2 PHEROMON (Cháút dáùn duû giåïi tênh) Pheromon laì nhæîng cháút do cän truìng tiãút ra nhàòm duy trç mäúi quan hãû trong loaìi. Caïc Pheromon tiãút vaìo mäi træåìng seî aính hæåíng âãún táûp tênh vaì sinh lyï cuía caïc caï thãø khaïc cuìng loaìi. Caïc Pheromon coï tênh âàûc hiãûu ráút cao, mäùi loaûi chè coï mäüt taïc duûng nháút âënh naìo âoï vaì chè aính hæåíng trãn mäüt säú caï thãø cuìng loaìi. Hiãûn nay chè coï Pheromon giåïi tênh laì âæåüc nghiãn cæïu âáöy âuí nháút vaì coï nhiãöu triãøn voüng trong phoìng træì sáu haûi. ÅÍ næåïc ta, âaî coï nhæîng æïng duûng duìng Methyl eugenol coï trong tinh dáöu cuía saî, âinh hæång, hæång nhu âãø thu huït ruäöi Dacus dorsalis haûi traïi cáy, táûp trung chuïng laûi mäüt chäø vaì tiãu diãût bàòng thuäúc hoïa hoüc âaî thu âæåüc hiãûu quaí cao. Cháút Methyl eugenol cuîng âaîï âæåüc täøng håüp, sau âoï phäúi håüp våïi cháút lán hæîu cå Dibrom coï tênh xäng håi maûnh âãø âàût trong báùy diãût ruäöi haûi traïi cáy. Thæång pháùm phäø biãún laì Ruvacon 90 L vaì Vizubon D. ∗ ÆÏng duûng: - Laìm báøy bàòng cháút dáùn duû sinh duûc vaì cháút dênh âãø dæû baïo dëch haûi hoàûc phoìng træì chuïng. - Raíi âãöu cháút dáùn duû sinh duûc lãn âäöng ruäüng âãø âaïnh laûc hæåïng cän truìng, caín tråí sæû tçm nhau vaì giao phäúi giæîa chuïng. - Kãút håüp våïi thuäúc træì sáu hoïa hoüc âãø tiãu diãût mäüt giåïi tênh cuía quáön thãø cän truìng gáy haûi, taûo ra tçnh traûng ‘’chán khäng âæûc’’. Æu âiãøm cuía biãûn phaïp naìy laì: tênh choün loüc cao, êt gáy ä nhiãùm mäi træåìng vaì haûn chãú sæû hçnh thaình tênh khaïng åí cän truìng. Ts. Tráön Vàn Hai 47
  47. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 3.5.3 MÄÜT SÄÚ CHÃÚ PHÁØM SINH HOÜC TRÆÌ SÁU PHÄØ BIÃÚN 3.5.3.1 Buprofezin - Tãn goüi khaïc: Applaud - Tãn hoïa hoüc: 2-tert-Bytylimino-3-isopropyl-5-phenyl-3,4,5,6-tetrahidro- 2H-1,3,5-thiadiazin-4-one - Cäng thæïc hoïa hoüc: C16H23N3OS - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Phán tæí læåüng: 305,4 - Âàûc tênh: Thuäúc nguyãn cháút åí daûng tinh thãø, háöu nhæ khäng tan trong næåïc, tan nhiãöu trong dung mäi hæîu cå, bãön væîng trong dung dëch axit vaì kiãöm; thuäüc nhoïm âäüc III, LD50 per os: >2198-2355mg/kg, LD50 dermal: >5000mg/kg. PHI: luïa mç, dæa chuäüt, caì chua, caì 1 ngaìy, luïa, cheì (thuäúc sæîa) 7 ngaìy, cam, chanh, bæåíi 14 ngaìy, luïa (thuäúc haût) 21 ngaìy. Thuäúc âäüc âäúi våïi caï, khäng âäüc âäúi våïi ong máût. Sæí duûng: Buprofezin træì âæåüc nhiãöu loaûi sáu haûi nhæ ráöy náu haûi luaï (0,05- 0,25kg a.i/ha), ráöy læng tràõng haûi luïa (0,6-0,8kg a.i/ha), ráöy xanh âuäi âen haûi luïa (0,125-0,5kg a.i/ha), ráöy xanh haûi cheì, âáûu âäù (0,25-0,5kg a.i/ha), ruäöi haûi rau (0,125-025kg a.i/ha), boü xêt haûi cáy àn quaí (1kg a.i/ha), boü xêt haûi luïa (0,05kg a.i/ha), caïc loaûi rãûp haûi cáy àn quaí (0,5-1kg a.i/ha), Buprofezin âæåüc gia cäng thaình daûng bäüt tháúm næåïc 25% (Applaud 25WP), daûng dung dëch huyãön phuì âáûm âàûc 45% (Applaud 40SC), daûng haût 2% (Applaud 2G), daûng häùn håüp våïi thuäúc Mipcin (Applaud + Mipcin 25WP). Loaûi Applaud 2G chæïa 2% Buprofezin âæåüc duìng 30-40kg chãú pháøm/ha âãø træì ráöy náu haûi luïa. Khi raîi thuäúc cáön giæî næåïc trong ruäüng liãn tuûc trong 3 ngaìy våïi mæûc næåïc khoaíng 3cm. Loaûi Applaud 25WP chæïa 25% Buprofezin âæåüc duìng pha våïi næåïc åí näöng âäü 0,1% âãø træì ráöy xanh haûi cheì, sáu vaì rãûp haûi âáûu (thuäúc ráút êt âäüc âäúi våïi tàòm), træì ruäöi vaì nhãûn haûi caì. Thuäúc âæåüc pha våïi næåïc åí näöng âäü 0,05-0,1 % âãø træì rãûp vaì ruäöi haûi dæa chuäüt, caì chua, ráöy xanh âuäi âen haûi luïa. Ts. Tráön Vàn Hai 48
  48. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 Loaûi thuäúc Applaud + Mipcin 25WP chæïa 5% Applaud vaì 20% Mipcin âæåüc duìng våïi læåüng 250-500g a.i/ha, âãø træì ráöy náu vaì boü xêt haûi luïa, ráöy xanh haûi laûc, ráöy xanh vaì boü xêt muäùi haûi cheì, ráöy bäng tràõng haûi caì phã. Thuäúc Applaud taïc âäüng âãún sáu haûi cháûm. Thuäúc khäng diãût âæåüc ráöy træåíng thaình (nãúu khäng häùn håüp âæåüc våïi Mipcin) vaì sau 3-7 ngaìy taïc duûng diãût ráöy non cuía thuäúc måïi thãø hiãûn roî vaì hiãûu læûc cuía thuäúc keïo daìi tæì 21-25 ngaìy. 3.5.3.2 Applaud-Mipc: (häùn håüp applaud + mipcin) - Daûng chãú pháøm: häùn håüp applaud vaì mipcin 25BHN - Âàûc trë: Ráöy - Cäng duûng vaì caïch duìng: Træì ráöy náu, ráöy læng tràõng, ráöy xanh âuäi âen trãn luïa. Ngoaìi ra coìn trë hæîu hiãûu whitefly, teagreen leafthopper, white peach scale. Duìng åí liãöu læåüng 1,1 kg/ha. Caïch duìng nhæ applaud. 3.5.3.3 Telubenzuron - Tãn goüi khaïc: Nomolt - Hoaût cháút: 1-(3,5-dichloro-2,4-diflurophenyl)3-2(2,6-diflurobenzoyl)urea. - Âäüc tênh: Tæång däúi an toaìn cho ngæåìi, gia suïc, êt laìm ä nhiãùm mäi træåìng, LD50 (chuäüt) >500mg/kg. Chuí yãúu taïc âäüng tiãúp xuïc lãn cän truìng. Thuäúc æïc chãú sæû hçnh thaình Kitin trong quaï trçnh läüt xaïc, laìm cän truìng bë càõn chãút. - Cäng duûng vaì caïch duìng: Phäø diãût räüng, hiãûu læûc cao trãn sáu non Bäü caïnh pháún (Lepidoptera), Bäü caïnh cæïng (Coleoptera). Thuäúc coï taïc duûng täút âäúi våïi doìi âuûc phaï trãn rau, quaí. Thæåìng âæåüc sæí duûng trãn caïc loaûi cáy: cam, bäng vaíi, caì chua, rau, âáûu, hoa, kiãøng. Liãöu læåüng duìng: 0,05-0,06% chãú pháøm 5SC (0,4-0,5 lêt/ha). Phun vaìo luïc saïng såïm hoàûc chiãöu täúi. 3.5.3.4 Chlorfluazuron - Tãn goüi khaïc: Atabron. - Tãn hoïa hoüc: 1[3,5-Diclo-4-(3-clo-5-triflometyl-2-pyridyloxi)-phenyl]-3- (2,6-diflobenzoyl)rue. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C20H9Cl3F5N3O3 - Cáúu truïc hoïa hoüc: Ts. Tráön Vàn Hai 49
  49. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Phán tæí læåüng: 540,66 - Âàûc tênh: Thuäúc nguyãn cháút åí daûng tinh thãø, khäng tan trong næåïc, tan êt trong mäüt säú dung mäi hæîu cå nhæ axeton (52g/l), clorofom (30g/l), bãön væîng dæåïi taïc âäüng cuía nhiãût âäü vaì aïnh saïng; thuäüc nhoïm âäüc III, LD50 per os: >8500mg/kg, LD50 dermal: 1000mg/kg. Thuäúc khäng âäüc âäúi våïi caï vaì ong máût. Sæí duûng: Thuäúc gáy âäüc qua âæåìng ruäüt vaì tiãúp xuïc, duìng âãø træì áúu truìng, coìn âäúi våïi sáu træåíng thaình thuäúc coï khaí nàng laìm cho træïng âeí ra bë ung. Thuäúc âæåüc gia cäng thaình daûng sæîa 50g a.i/lêt (Atabron 5EC). Âãø træì sáu xanh, sáu khoang, sáu häöng haûi bäng duìng 50-250g a.i/ha; âãø træì boü âáöu daìi haûi bäng (Anthonomus) duìng 50-150g a.i/ha; âãø træì sáu âuûc thán ngä duìng 25-100g a.i/ha; âãø træì sáu khoang haûi rau pha Atabron 5 EC våïi næåïc åí näöng âäü 0,05-0,1% räöi phun æåït âãöu lãn laï rau. 3.5.3.5 Diflubenzuron - Tãn goüi khaïc: Dimilin. - Tãn hoïa hoüc: 1-(4-Clophenyl)-3(2,6-diflobenzoyl)ure. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C14H9ClF2N2O2 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Phán tæí læåüng: 310,7 - Âàûc tênh: Thuäúc kyî thuáût (>95%) åí thãø ràõn, khäng tan trong næåïc, tan êt trong dung mäi hæîu cå phán cæûc vaì êt tan trong dung mäi hæîu cå khäng phán cæûc; bãön trong mäi træåìng axit vaì trung tênh; thuíy phán trong mäi træåìng kiãöm; åí daûng hoìa tan thuäúc máùn caím våïi aïnh saïng. Thuäúc khäng àn moìn kim loaûi; thuäüc nhoïm âäüc III; LD50 per os: >4640mg/kg, LD50 dermal (thoí): >10000mg/kg; ADI: 0,02mg/kg, MRL: saín pháøm cáy träöng 1,0mg/kg, náúm àn 0,2mg/kg, PHI: rau 14 ngaìy, náúm àn 7 ngaìy, cáy àn quaí 28 ngaìy. Thuäúc âäüc âäúi våïi caï, khäng âäüc âäúi våïi ong máût. Ts. Tráön Vàn Hai 50
  50. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 Sæí duûng: Diflubenzuron âæåüc duìng âãø træì áúu truìng bäü caïnh váùy haûi cáy lám nghiãûp, haûi rau quaí; træì moüt haût âáûu âäù, træì cän truìng haûi náúm àn. Näöng âäü sæí duûng laì 15-30g a.i/100 lêt næåïc. Âãø træì boü gáûy duìng 20-25g a.i/ha phun lãn diãûn têch bãö màût næåïc. Âãø træì ruäöi trong chuäöng traûi chàn nuäi duìng 0,5-1g a.i/m2. Diflubenzuron âæåüc gia cäng thaình daûng bäüt tháúm næåïc 25% (Dimilin 25WP), daûng haût, daûng ULV thuäúc Dimilin 25WP chæïa 250g Diflubenzuron/kg, khi sæí duûng pha våïi næåïc åí näöng âäü 0,2- 0,3%. 3.5.3.6 Flufenoxuron - Tãn goüi khaïc: Cascade. - Tãn hoïa hoüc: 1-[4-(2-Clo-α, α, α-triflo-p-tolyloxi)-2-flophenyl]-3-(2,6-diflo- benzoyl)ure. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C21H11ClF6N2O3 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Phán tæí læåüng: 488,5 - Âàûc tênh: Thuäúc nguyãn cháút åí daûng tinh thãø khäng maìu, muìi, tan ráút êt trong næåïc (3 x 10-6g/l, åí 22oC), tan trong xilen (6g/l), hexan (0,023g/l); Thuäüc nhoïm âäüc III, LD50 per os: >3000mg/kg, LD50 dermal: >2000mg/kg, êt âäüc âäúi våïi caï vaì ong máût. Sæí duûng: Flufenoxuron âæåüc sæí duûng âãø træì áúu truìng sáu tå, sáu xanh, sáu xaïm, nhãûn âoí haûi rau åí liãöu 20-50g a.i/ha (nhãûn âoí åí liãöu 5-15g a.i/100 lêt næåïc), træì sáu haûi ngä, caì phã, cheì, thuäúc laï, cáy àn quaí (20-100g a.i/ha hoàûc 2-25g a.i/100 lêt næåïc). 3.5.3.7 Triflumuron - Tãn goüi khaïc: Alsystin. - Tãn hoïa hoüc: 2-Clo-4(triflomethoxi)-phenylbenzoylure. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C15H10ClF3N2O3. - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Phán tæí læåüng: 358,71. Ts. Tráön Vàn Hai 51
  51. Giaïo Trçnh Hoïa BaíoVãû Thæûc Váût Chæång 3 - Âàûc tênh: Thuäüc nhoïm âäüc IV, LD50 per os: >5000mg/kg, LD50 dermal: 5000mg/kg. Thuäúc êt âäüc âäúi våïi caï vaì ong máût. Sæí duûng: Duìng træì áúu truìng bäü caïnh váùy haûi bäng, rau vaì caì phã; læåüng duìng tæì 10-100g a.i/ha. Ngoaìi Atabron Dimilin, Cascade, Alsystin coìn coï Nomolt (Teflubenzuron) âæåüc sæí duûng nhæ Atabron. 3.5.3.8 Ethofenprox - Tãn goüi khaïc: Trebon, Ethofenprop, MTI 500. - Tãn hoïa hoüc: 2-(4-Ethoxiphenyl)-2 - metylpropyl - 3 - phenoxibenzylette. - Cäng thæïc hoïa hoüc: C25H28O3 - Cáúu truïc hoïa hoüc: - Phán tæí læåüng: 376,49 - Âàûc tênh: Thuäúc nguyãn cháút åí thãø ràõn, khäng tan trong næåïc, tan trong nhiãöu dung mäi hæîu cå, bãön trong dung dëch acid vaì kiãöm, ráút êt âäüc âäúi våïi ngæåìi, âäüng váût maïu noïng vaì kyï sinh coï êch. Ethofenprox thuäüc nhoïm âäüc IV, LD50 per os: 21,44-42,88mg/kg, LD50 dermal: 2140mg/kg, PHI: dæa chuäüt 1 ngaìy, bàõp caíi 3 ngaìy, âäø tæång 7 ngaìy, luïa, cáy àn quaí 14 ngaìy. Thuäúc âäüc âäúi våïi caï vaì ráút êt âäüc âäúi våïi ong máût. Sæí duûng: Ethofenprox gáy âäüc qua âæåìng ruäüt, træì âæåüc nhiãöu loaìi sáu haûi, kãø caí nhæîng chuíng sáu chäúng thuäúc Clo, Lán hæîu cå vaì Cacbamat; nhæng khäng coï hiãûu læûc træì nhãûn âoí. Ethofenprox âæåüc gia cäng thaình daûng sæîa, bäüt tháúm næåïc, daûng häùn håüp våïi Ofunak. Coï caïc chãú pháøm Trebon 10EC, 20EC, 30EC chæïa 10%, 20% vaì 30% Ethofenprox. Thuäúc âæåüc duìng våïi læåüng 50-100g a.i/ha âãø træì ráöy náu, ráöy xanh, sáu cuäún laï haûi luïa. ÅÍ liãöu læåüng 100-200g a.i/ha thuäúc træì âæåüc sáu xanh, sáu häöng, rãûp vaì boü âáöu daìi haûi bäng, rãûp vaì sáu càõn laï ngä, rãûp vaì sáu xanh haûi thuäúc laï. Thuäúc cuîng âæåüc pha våïi næåïc åí näöng âäü 10-20g a.i/100 lêt næåïc âãø træì rãûp, sáu veî buìa, boü xêt, sáu àn laï haûi cáy àn quaí. Chãú pháøm Trebon + Ofunak (20% Ofunak, 10% Trebon) âæåüc duìng 150-300g a.i/ha âãø træì caïc loaûi boü ráöy haûi luïa, cheì; træì boü xêt häi, boü xêt xanh haûi luïa vaì cáy àn quaí. Ts. Tráön Vàn Hai 52