Xây dựng qui trình thiết kế bài dạy theo phương pháp dạy học chương trình hóa đối với môn Công nghệ 11 trung học phổ thông

Nội dung text: Xây dựng qui trình thiết kế bài dạy theo phương pháp dạy học chương trình hóa đối với môn Công nghệ 11 trung học phổ thông

1. XÂY DỰNG QUI TRÌNH THIẾT KẾ BÀI DẠY THEO PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC CHƢƠNG TRÌNH HÓA ĐỐI VỚI MÔN CÔNG NGHỆ 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Tác giả: Nguyễn Minh Vương TÓM TẮT Ngày nay, nền giáo dục nước ta đang thực hiện quá trình đổi mới toàn diện mà đặc biệt là đổi mới phương pháp, nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy. Tuy nhiên, không phải phương pháp nào cũng có thể phù hợp bởi yêu cầu về chất lượng nguồn nhân lực ngày càng cao, đòi hỏi cần phải tạo ra những con người phát triển toàn diện có tinh thần tự giác, tích cực cao trong công việc cũng như khả năng tự học, tự rèn suốt đời. Vì vậy, để tập cho học sinh thói quen tự học và tích cực chủ động hơn trong việc học của mình, tác giả đã áp dụng phương pháp dạy học theo chương trình hóa vào giảng dạy môn Công nghệ 11 nhằm nâng cao chất lượng môn học. Bài báo này tập trung trình bày lý luận về xây dựng qui trình thiết kế bài dạy theo phương pháp dạy học chương trình hóa. Từ khóa: dạy học theo chương trình hóa, thiết kế bài dạy theo phương pháp dạy học chương trình hóa. ABSTRACT Nowadays, the education of our country is completely innovating. Especially, the focus is method to improve the quality of teaching. Due to increasing demands for quality of human resources, education must contribute to training well-developed students with self-discipline, highly active in job, as well as the ability of lifelong self- education. So the researcher has applied teaching technology of the eleventh grade according to the programmed instruction, to improve the quality of technology, and set self-education habit for student. This paper presents theoretical formulation of the lesson design according to the programmed instruction. Keywords: programmed instruction, the lesson design according to the programmed instruction. 1
2. 1/ Giới thiệu: Dạy học theo chương trình hóa được coi là một trong những phương pháp dạy học (PPDH) phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh trong hoạt động nhận thức thông qua việc học sinh (HS) tự lực làm học tập với các tài liệu được giáo viên thiết kế theo chương trình. PPDH này giúp học sinh hình thành khả năng tự học, tự nghiên cứu nhằm đạt mục tiêu học tập. Với PPDH chương trình hóa, nội dung học tập sẽ được chia thành những đơn vị kiến thức nhỏ tương đối trọn vẹn gọi là liều kiến thức. Mỗi liều có cấu trúc gồm ba phần: ô thông báo, ô thao tác và ô liên hệ ngược. Các liều được sắp xếp theo một trình tự logic chặt chẽ, kiến thức liều trước sẽ làm cơ sở để xác định liều học tiếp theo và tập hợp tất cả các liều sẽ tạo thành chương trình dạy học. Khi đã có một chương trình, vấn đề tiếp theo là phải trình bày làm sao để học sinh có thể tự học. Để vận dụng phương pháp thành công đòi hỏi giáo viên phải tuân thủ qui trình thiết kế bài dạy theo PPDH chương trình hóa, nhằm tạo ra những chương trình dạy học có chất lượng đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng dạy học. 2/ Vật liệu và phƣơng pháp Môn Công nghê ̣ 11 giúp các em làm quen với một số ứng dụng của Toán học, Vật lí, Hóa học bằng ngôn ngữ kỹ thuật, bản vẽ kỹ thuật; các phương tiện, phương pháp, kỹ năng cơ bản được sử dụng trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp để tác động vào đối tượng lao động đem lại thành quả cho con người. Môn Công nghệ được coi là môn học giúp học sinh định hướng nghề nghiệp trong tương lai. Kiến thức môn Công nghệ 11 liên quan đến các hoạt động sản xuất trong nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội như vực cơ khí, xây dựng, các dây chuyền sản xuất, phương thức gia công sản phẩm, công nghệ chế tạo động cơ Đây có thể nói là những kiến thức rất cơ bản, nền tảng để học sinh có thể tiếp tục học chuyên sâu ở các bậc học cao hơn. Dạy học chương trình hóa đối với môn Công nghệ 11 được thực hiện trên cơ sở nghiên cứu về lý luận về chương trình hóa, thực tiễn của hoạt động dạy học môn Công nghệ 11 tại trường Trung học phổ thông. Do điều kiện về thời gian, tác giả chỉ tập 2
3. trung nghiên cứu áp dụng cho việc dạy học môn Công nghệ 11 tại trường THPT chuyên Hùng Vương, Thủ Dầu Một, Tỉnh Bình Dương. 3/ Kết quả thực hiện 3.1 Đối tượng thiết kế bài giảng Dựa vào những nội dung chương trình môn Công nghệ 11, tác giả lựa chọn các bài ở chương V, phần Động cơ đốt trong để thiết kế tài liệu dạy học theo chương trình hóa. Chương V “Đại cương về động cơ đốt trong” Mục tiêu chƣơng: a/ Về kiến thức: - Trình bày và giải thích được các khái niệm cơ bản về động cơ đốt trong, phân loại được các loại động cơ phổ biến hiện nay. - Trình bày ngắn gọn, xúc tích nguyên lý làm việc động cơ xăng và động cơ điêzen theo cách diễn đạt của mình. - Liệt kê được tên các cơ cấu và hệ thống trong động cơ đốt trong. b/ Về kỹ năng: - Đọc và phân tích được sơ đồ nguyên lý làm việc của động cơ đốt trong gồm: động cơ 4 kì, động cơ 2 kì, động cơ xăng, động cơ điêzen. - Phân biệt được sự khác nhau giữa động cơ xăng và điêzen, giữa động cơ 2 kì và 4 kì. c/ Về thái độ: - Qua việc tìm ra mối liên hệ giữa các bộ phận lắp ghép theo nhóm, theo trật tự giúp học sinh phát triển tư duy logic. - Qua việc tìm hiểu nguyên lý vận hành động cơ đốt trong giúp hình thành ở học sinh ý thức bảo vệ môi trường, có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội. 3.2 Qui trình thiết kế bài dạy theo phương pháp dạy học chương trình hóa. Khi tiến hành biên soạn tài liệu dạy học theo chương trình hóa, giáo viên cần phải xác lập được trình tự công việc phải thực hiện. Việc xây dựng qui trình mang tính chất quyết định để tạo ra tài liệu dạy học có giá trị. Qua quá trình nghiên cứu, tác giả đề xuất qui trình xây dựng tài liệu dạy học theo chương trình hóa thành 5 bước như sau: 3
4. Bước 1: Xác định mục tiêu dạy học - Giáo viên dựa vào chương trình khung và chuẩn kiến thức, kỹ năng của môn học để xác định mục tiêu cần đạt được của bài dạy. Trên cơ sở đó, xác định cái đích cần hướng tới của cả bài về ba mặt: kiến thức, kỹ năng và thái độ. Bước 2: Lựa chọn và chia nhỏ nội dung bài dạy - Căn cứ vào mục tiêu kiến thức và kỹ năng, lựa chọn và xác định các nội dung trọng tâm của bài dạy để xây dựng chương trình. - Chia bài dạy ra thành nhiều bước nhỏ, sao cho mỗi bước là những đơn vị kiến thức tương đối trọn vẹn. - Sắp xếp các bước theo một trình tự logic chặt chẽ, kiến thức ở bước trước sẽ là nền tảng để học các bước sau. Bước 3: Lựa chọn kiểu chương trình - Căn cứ vào nội dung dạy học nhiều hay ít, đơn giản hay phức tạp để chọn kiểu chương trình là đường thẳng hay phân nhánh cho phù hợp. - Lượng thông tin trình bày trong kiểu chương trình đường thẳng tương đối nhỏ nên thường chọn cách trình bày trên giấy, giảng dạy bằng các phiếu học tập. - Lượng thông tin trình bày trong kiểu chương trình phân nhánh thường rất lớn nên ngoài cách dạy học bằng các phiếu học tập, giáo viên cũng thường giảng dạy trên máy vi tính với sự hỗ trợ của phần mềm. Bước 4: Xây dựng nội dung thành phần của bước - Phân tích nội dung bài học để phán đoán những phương án mà học sinh thường hay trả lời hoặc dễ bị nhầm lẫn. - Căn cứ vào mức độ nhận thức của học sinh, giáo viên biên soạn các ô thành phần của liều chính trong bước gồm: ô thông báo, ô thao tác và ô liên hệ ngược. - Đối với kiểu chương trình phân nhánh, giáo viên phải dựa vào những phán đoán về phương án trả lời của học sinh để biên soạn các liều kiến thức bổ sung. Mỗi liều kiến thức này cũng gồm ba thành phần: ô thông báo, ô thao tác và ô liên hệ ngược. - Sắp xếp các liều kiến thức vừa thiết kế theo thứ tự logic tạo thành chương trình dạy. Bước 5: Đánh giá và điều chỉnh - Sau khi tiến hành giảng dạy lớp đầu tiên, qua kết quả thu được từ các phiếu học tập, giáo viên sẽ đánh giá được mức độ lĩnh hội kiến thức của học sinh so với mục tiêu đặt ra ban đầu. 4
5. - Qua kết quả đánh giá trên, giáo viên sẽ tự điều chỉnh nội dung tài liệu chương trình hóa trong những lần biên soạn tài liệu tiếp theo sao cho phù hợp với mức độ nhận thức của học sinh. Điều này đảm bảo mối liên hệ ngược bên ngoài của dạy học theo chương trình hóa. Sơ đồ: Qui trình thiết kế bài dạy theo chương trình hóa 4/ Kết luận Hầu hết các PPDH đều có những mặt mạnh và mặt yếu. Không có một PPDH nào là vạn năng, phù hợp với tất cả các đối tượng và bộ môn. Do đó, khi lựa chọn PPDH theo chương trình hóa, giáo viên cần lưu ý rằng PPDH này chỉ nên áp dụng cho việc dạy học lý thuyết và những bộ môn học có nội dung kiến thức liên quan nhiều đến khoa học tự nhiên. Đồng thời, giáo viên cần phải tuân thủ các bước trong qui trình thiết kế tài liệu dạy học theo dạy học chương trình hóa để đảm bảo tạo ra được chương trình dạy học có giá trị và mang lại hiệu quả tốt nhất trong quá trình giảng dạy. Khi có điều kiện về cơ sở vật chất (máy vi tính), giáo viên cần số hóa các tài liệu dạy học theo chương trình hóa thay cho tài liệu bằng giấy, giúp cho học sinh có thể chủ động, tự lực học tập, kiểm tra kết quả và điều chỉnh nhận thức sai lệch một cách thuận tiện thông qua máy tính. Giáo viên có thể thiết kế chương trình máy tính để quản lý hoạt động 5
6. dạy học môn Công nghệ 11, tận dụng tiện ích mạng internet để thiết kế các website dạy học online, giúp học sinh có thể học tập mọi lúc mọi nơi một cách hiệu quả. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Dương Thị Trúc Bạch (2004), “Đổi mới PPDH nhằm giúp HS phát huy khả năng tự học”, Tạp chí dạy và học ngày nay, số 12. [2] Nguyễn Ngọc Bảo (1995), Phát triển tính tích cực, tự lực của học sinh trong quá trình dạy học, Vụ giáo viên – Bộ giáo dục đào tạo. [3] Nguyễn Văn Bính (1990), Phương pháp dạy học kỹ thuật công nghiệp – Tập 1 Phần đại cương, NXB Giáo dục. [4] Nguyễn Văn Cường (2007), Một số vấn đề chung về đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học, NXB Giáo dục, Hà Nội. [5] Tô Huy Giáp (2000), Phương tiện dạy học, NXB Giáo dục. [6] Đặng Thành Hưng (2004), Dạy học hiện đại, NXB Đại học quốc gia Hà Nội. [7] Đặng Thành Hưng (2002), Dạy học hiện đại – Lý luận – Biện pháp – Kỹ thuật, NXB ĐHQG Hà Nội. [8] Nguyễn Văn Tuấn (2007), Giáo trình phương pháp giảng dạy, Đại học SPKT.TPHCM. [9] Dương Phúc Tý (2007), Phương pháp dạy học kỹ thuật công nghiệp, NXB Khoa học và kỹ thuật - Hà Nội. Xác nhận của GVHD Tác giả TS. Nguyễn Toàn Nguyễn Minh Vƣơng Họ và tên: Nguyễn Minh Vương Lớp: Lý luận và phương pháp dạy học_Khóa: 2012-2014(B)_ĐHSPKT. TP HCM Địa chỉ: 1262, Nguyễn Chí Thanh, phường Hiệp An, TP. TDM, Bình Dương. Điện thoại: 0993381635 Email: nguyenminhvuong86@gmail.com 6
7. BÀI BÁO KHOA HỌC THỰC HIỆN CÔNG BỐ THEO QUY CHẾ ĐÀO TẠO THẠC SỸ Bài báo khoa học của học viên có xác nhận và đề xuất cho đăng của Giảng viên hướng dẫn Bản tiếng Việt ©, TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH và TÁC GIẢ Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ bởi Luật xuất bản và Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Nghiêm cấm mọi hình thức xuất bản, sao chụp, phát tán nội dung khi chưa có sự đồng ý của tác giả và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. ĐỂ CÓ BÀI BÁO KHOA HỌC TỐT, CẦN CHUNG TAY BẢO VỆ TÁC QUYỀN! Thực hiện theo MTCL & KHTHMTCL Năm học 2016-2017 của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh.