Triển vọng kinh tế Việt Nam năm 2009

pdf

7 trang phuongnguyen 2080

Download

Bạn đang xem tài liệu "Triển vọng kinh tế Việt Nam năm 2009", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

trien_vong_kinh_te_viet_nam_nam_2009.pdf

Nội dung text: Triển vọng kinh tế Việt Nam năm 2009

* Trin vng kinh t Vit Nam nm 2009 TS. Nguyn c Thành†, TS. Ph m Th Anh‡ Bài hc 2008 Nm 2008 chng kin nhng bin ng phc tp, bt ng c a nn kinh t th gii nói chung và c a Vi t Nam nói riêng. Sau nhiu nm duy trì c tc tng trng cao, trung bình khong 7,6% k t nm 2000, i lin vi lm phát n nh mc mt con s, nn kinh t nc ta ang thc s gp phi nhng thách thc ln, mt phn do tác ng c a kh ng hong tài chính th gii, phn khác do nhng yu kém trong iu hành chính sách v mô tích t mt th i gian dài, dn n nhng mt cân i làm suy yu kh nng kháng c a nn kinh t. Tng trng cung tin và tín dng cao liên tc cho ti nm 2007 cng vi s gia tng chi tiêu t vào nhng công trình u t ln nhm theo ui mc tiêu tng trng nhanh ã tích t nguyên nhân gây lm phát. B kích hot bi nhng xáo ng v th tr ng trong nc và giá th gii, lm phát bùng lên t cui nm 2007, t nh im vào gia nm 2008. Vào quý 4/2008, chính sách th t cht tin t t nhng tháng u nm phát huy nh hng !m nét lên toàn b i sng kinh t. "ng th i, tác ng lan truyn t suy thoái kinh t toàn cu mà h!u qu c a nó là xut kh#u gim mnh, FDI chng li và dòng vn gián tip i chiu, ã khin tng cu thoái lui nhanh chóng. Kt qu là, t quý 4, lm phát o chiu thành gim phát do s kt hp c a hai nguyên nhân ln: giá th gii c a các mt hàng c$ bn (l$ng thc, du và nguyên li u thô) gim mnh và tng cu c a nn kinh t b thu h%p áng k. Chính sách tin t cng nh c và th t cht quá mc t gia nm 2008 ã khin cho các th tr ng tài chính, c bi t là th tr ng chng khoán, suy thoái nghiêm tr&ng. ' mc rng h$n, doanh nghi p va và nh( khi dân doanh lâm vào tình trng thiu thanh khon và phi chu giá vn cao, ã và ang gp khó khn trong hot ng sn xut kinh doanh. S li u thng kê gn ây cho thy mc tiêu duy trì tc tng trng kinh t mc 6,0 – 6,2 % trong nm 2008 là kh thi. Hình 1 và 2 cho thy óng góp vào tc tng trng kinh t nói chung, và tc tng trng sn lng công nghi p nói riêng, ch yu là nh khi dân doanh (doanh nghi p t nhân và doanh nghi p có vn u t nc ngoài). Tuy nhiên, trong nhng tháng cui nm và có kh nng sang ht nm 2009, do môi tr ng bt li nh ã nêu trên, khu vc dân doanh ang i mt vi nhiu thách thc bt li. * Bài vit riêng cho SHS. † Giám c Trung tâm Nghiên cu Kinh t và Chính sách (CEPR), Tr ng "i h&c Kinh t, "i h&c Quc gia Hà Ni. Email: nguyen.ducthanh@cepr.org.vn ‡ Ging viên B môn Kinh t v mô, Khoa Kinh t h&c, Tr ng "i h&c Kinh t Quc dân. 1
Hình 1: Giá tr sn l ng công nghip 2008 (giá 1994, t ng) 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Tng s Khu vc NN Khu vc ngoài NN Khu vc có vn TNN Ngun: Tng cc Thng kê Hình 2: Tc tng giá tr sn l ng công nghip so vi cùng kì nm trc, 2008 25 20 15 % 10 5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Tng s Khu vc NN Khu vc ngoài NN Khu vc có vn TNN Ngun: Tng cc Thng kê Trin vng 2009 Nhìn chung, kinh t Vi t Nam ang trên à tng trng ch!m li và s) vào tính th bt li h$n trong nm 2009. Trin v&ng kinh t Vi t Nam hi n nay b tác ng bi hai yu t ln: tình hình kinh t th gii và chính sách c a chính ph . Bc tranh kinh t nm 2009 s) ph thuc nhiu vào di*n bin trên các th tr ng tài chính, bt ng sn và xut kh#u. Kinh t th gii, c bi t là M+, s) tip tc i xung và trm l ng trong nm 2009. "iu này khin cu xut kh#u gim mnh i vi các nc ang phát trin, trong ó có Vi t Nam. Các nc trong khu vc và Trung Quc, nhng i th cnh trnh xut kh#u vi Vi t Nam, s) s, dng các bi n pháp kích thích xut kh#u thông qua gim giá và nh!n c nhiu hình thc h- 2
tr t chính ph . Kt qu là, doanh nghi p xut kh#u Vi t Nam s) phi tham gia mt cuc ua không có li v c giá ln lng. Th tr ng chng khoán và bt ng sn ng trc kh nng thiu vn h- tr, s) không còn kh nng t c tng trng c a nhng nm trc. Tuy nhiên, vn tng trng không phi là cn bn i vi nm 2009. "iu áng lu ý h$n là kh nng chu ng c a mt s doanh nghi p trên th tr ng này, vì vi c mt kh nng thanh toán có th to ra nhng khon n xu dn d t nhau trong h thng, to làn sóng gây bt n th tr ng. "iu này òi h(i s can thi p nhanh và mnh c a Chính ph . Chính ph có th s) la ch&n nhng nhóm chính sách ch yu sau: công c tài khoá (giãn và gim thu, tng chi tiêu), công c tin t (h lãi sut, iu chnh t. giá) cùng mt s bi n pháp hành chính theo tình hung. Tình hình kinh t ph thuc nhiu vào các chính sách này. Sau ây chúng tôi phân tích mt s kch bn cho nn kinh t Vi t Nam, da trên yu t thay i kinh t toàn cu và la ch&n chính sách v mô. 2.1. Tng trng và l m phát Trc ht, cn tách bch tình hình kinh t có và không có các n- lc kích thích t chính ph . Trong tr ng hp không có s kích thích áng k c a chính ph , nn kinh t tng trng mc có th tm g&i là trong tình trnh “t nhiên,” và chu s chi phi c a tình hình kinh t trong nc và th gii. Xét trên bình di n toàn cu, kinh t th gii nm nay có th tng trng rt thp, hoc không tng trng. Theo d báo gn ây c a Ngân hàng Th gii (WB), tng trng toàn cu nm 2009 có th ch t 0.9 % hoc thp h$n. Cc D tr Liên bang M+ thì d báo nn kinh t M+ nm 2009 tng trng t 0.0 n 0.3%, trong khi nhiu chuyên gia cho rng kinh t M+ có th có tng trng âm. ' châu Âu, tình hình c/ng t$ng t. Mc tng trng khá lc quan là 0.2%. Trong khi ó, kinh t Trung Quc c WB d báo là ch tng trng khong 7.5%, mt con s hi hu trong lch s, c a nc này trong hai th!p niên qua. Quan tr&ng h$n, WB c/ng d báo khi lng hàng hoá th$ng mi toàn cu s) gim 2.1%, ln u tiên trong nhiu chc nm k li ây. Cn lu ý rng, do vai trò c a chuyên môn hóa toàn cu, tng trng th$ng mi luôn cao h$n nhiu ln tng trng sn lng. Hi n tng th$ng mi gim cnh báo mt nguy c$ nghiêm tr&ng c a kinh t toàn cu. Trc bi cnh chung ó, các chuyên gia kinh t trên th gii u chia s0 n-i lo ngi rng các nc ang phát trin trong ó có Vi t Nam s) chu nh hng kép do lng ln giá hàng xut kh#u gim. Kt qu là, nhiu t chc phát trin và c$ quan nghiên cu quc t d báo rng tng trng kinh t c a Vi t Nam nm 2009 có th ch mc 6%. Tuy nhiên, chúng tôi cho rng ây là nhng con s rt lc quan trong bi cnh không có các n- lc kích thích t chính ph . Chúng tôi c lng rng mc tng trng “t nhiên” nm 2009 c a nc ta ch vào khong 4.0-4.5%. Cùng vi mc tng trng khiêm tn nh v!y, lm phát trong iu ki n “t nhiên” có th s) ch vào khong 6%, vi mc tng nh% tr li ch yu r$i vào n,a sau c a nm. 3
Trong tr ng hp có s ch ng kích thích c a chính ph , tng trng s) c ci thi n. Nhng mc ci thi n ph thuc ch yu vào hai yu t: ph$ng pháp kích thích và quy mô kích thích. Cho ti nay, chính sách tin t ã c ni l(ng mt cách th!n tr&ng. Lãi sut ang cho vay h dn v 12%/nm. "iu này cho thy, nu không s, dng chính sách ni l(ng tài khoá t (kích cu quy mô ln), thì nh trên ã d báo vi mc lm phát “t nhiên” 6%, thì Ngân hàng Nhà nc vn còn d a gim lãi sut vài phn trm. Nu tip tc s, dng chính sách ni l(ng tin t , c bi t là nu trin khai các ch$ng trình m rng tín dng cho khu vc t nhân và tiêu dùng, hi u qu n tng trng có th xut hi n vào cui quý 2, và tng trng c nm có th c ci thi n khong 1% trong tng trng GDP. Tuy nhiên, hành ng này có th tích lu+ sc ép lm phát tr li vào dp cui nm 2009. Trong tr ng hp chính ph theo ui chính sách kích cu kích thích nn kinh t, thì tác ng có th s) nhanh h$n, nhng ch yu qua yu t tâm lý. Tuy nhiên, cn nhìn vào thc t là kh nng ngân sách c a nm 2009 yu h$n nm 2008. Nguyên nhân ch yu do thu t du thô (th ng chim gn 25% tng thu) s) gim mnh. Theo d báo c a chúng tôi, ngun thu t du thô có th gim mt n,a, khin ngân sách tht thu khong 2 t. USD. "iu này khin kh nng tài tr cho các gói kích cu ln, nu có, phi chuyn sang gánh nng i vay. Tuy nhiên, trong bi cnh này, vay quc t va òi h(i chi phí cao h$n, va tích t nhiu r i ro h$n vì ng tin Vi t có nhiu kh nng mt giá trong nm 2009 (phân tích phn sau). Nu m rng vay trong nc, s) gi lãi sut mc cao, gây khó khn cho chính sách li l(ng tin t . Bên cnh ó, ngun tin mua trái phiu chính ph s) ch yu n t h thng ngân hàng th$ng mi, iu này c/ng khin thu h%p lng cung tin, th!m chí có th gây thiu thanh khon tm th i. Chính vì th, vi c ánh giá nh hng thc s c a gói kích cu là không $n gin. Theo c tính s$ b, nu quy mô gói kích thích nm trong mc nh ã tuyên b c a chính ph , tng trng GDP có th t mc 6% trong nm 2009. Tuy nhiên, i lin vi nó là ba sc ép xut hi n v cui nm, là nguy c$ thiu thanh khon trong h thng ngân hàng, gây sc ép lên h thng doanh nghi p va và nh(, hai là nguy c$ tng giá tr li vào cui nm, và ba là nguy c$ tng nh!p siêu vì khi kích cu, cu nh!p kh#u s) tng theo. Tóm li, có th tm tóm t t các kch bn tng trng và lm phát c a nn kinh t trong bng sau: Bng 1: Các k ch bn tng trng 2009 T nhiên Kích thích, ch yu qua Kích thích, ch yu qua chính sách tin t chính sách tài khoá Tc tng trng 4% 5.5% 6% Mc l m phát 6% 8% 10% hoc h$n 4
Các vn trong nc ph thuc qua li cht ch) vi bên ngoài, do ó, phn tip theo phân tích v lnh vc i ngoi c a nn kinh t. 2.2. Cán cân thanh toán và t giá Mt s khuynh hng d* thy trong nm 2009 là: - V th$ng mi, kim ngch xut và nh!p kh#u u gim. Tuy nhiên, khác vi cui nm 2008, nm 2009 s) chng kin vi c suy gim nhanh h$n c a xut kh#u so vi nh!p kh#u, do nn kinh t th gii lún sâu h$n vào suy thoái. Khi lng nh!p kh#u s) không gim nhiu, nu nhà nc theo ui các chinhs sách kích thích, c bi t là chính sách kích cu. Lý do là vì nc ta ph thuc nhiu vào hàng nh!p kh#u trung gian cho sn xut. - V lung tin và vn: Trong nm 2009, lung kiu hi v nc có khuynh hng gim. "ng th i, dòng gii ngân vn u t trc tip s) chng li. Dòng vn gián tip vào th tr ng chng khoán (gm c trát phiu) s) có th ch bng 70% so vi nm trc, nu không có s o chiu. Nu lãi sut tin g,i USD vn còn cao, thì dòng tin g,i có th c duy trì. Tuy nhiên, sc ép gim lãi sut USD s) i cùng vi sc ép gim lãi sut tin Vi t do ni l(ng tin t . Ngay c khi không gim lãi sut USD, thì vì ô la hoá s) di*n ra mnh h$n, và s khan him ng USD c/ng di*n ra không khác nhiu so vi vi c gim ngun cung USD t bên ngoài do gim lãi sut tin g,i USD. Trong Bng 2, chúng tôi xây dng hai kch bn v cán cân thanh toán cho nm 2009. Kch bn 1 gi nh các hot ng kinh t hot ng mc “cm c,” ngha là có s suy gim trong c lnh vc th$ng mi ln lu chuyn dòng vn, nhng mc va phi. Kch bn 2 gi nh mt s thu h%p áng k, mà trao i th$ng mi tr v gn ging nm 2007, trong khi ó dòng chu chuyn vn không lc quan nh trc. ' ây chúng tôi gi nh Chính ph không tng vay n nc ngoài tài tr cho các khon chi tiêu trong nc. Trong c hai kch bn, cán cân tng th u có khuynh hng thâm ht ln. "iu này gây sc ép tng giá ng USD trong nc. T. giá s) ph thuc nhiu vào mc can thi p c a Chính ph . Nu mun n nh t. giá, theo c tính, d tr s) phi gim khong 5 t. USD bình n th tr ng. "iu này có th khin d tr quc gia gim xung v còn trên mc u nm 2007 mt chút. Bng 2: Cán cân thanh toán quc t "$n v: tri u USD 2007 2008 D báo 2009 D báo 2009 (thc hin) (c) (k ch bn 1) (K ch bn 2) CÁN CÂN VÃNG LAI -6,992 -12,435 -14,406 -10,350 Cán cân thng m i -10,360 -14,960 -15,916 -10,969 Xut kh#u 48,561 64,000 51,200 46,080 Nh!p kh#u 58,921 78,960 67,116 57,049 D ch v -894 -1,300 -1,588 -1,826 5
Thu 6,030 7,055 6,350 5,715 Chi 6,924 8,355 7,937 7,540 Thu nhp u t -2,168 -2,432 -2,559 -2,673 Thu 1,093 1,268 1,141 1,027 Chi 3,261 3,700 3,700 3,700 Chuyn tin 6,430 6,257 5,657 5,117 Nhà nc 250 257 257 257 T nhân 6,180 6,000 5,400 4,860 CÁN CÂN VN 17,390 14,232 11,132 8,722 u t trc tip nc ngoài 6,400 7,000 4,200 2,520 Vay tr n trung dài h n 2,045 964 964 964 Vay 3,397 2,562 2,562 2,562 Tr n hn 1,352 1,598 1,598 1,598 Vay ngn h n 79 168 168 168 Vay 1,404 3,360 3,360 3,360 Tr n hn 1,325 3,192 3,192 3,192 u t vào giy t có giá 6,243 1,300 1,000 750 Tin và tin g!i 2,623 4,800 4,800 4,320 L"i - sai s -380 -300 -400 -300 CÁN CÂN T#NG TH$ 10,018 1,497 -3,674 -1,928 Ghi chú: S li u nm 2007 và 2008 da theo Ph lc 2, Báo cáo Tình hình kinh t xã hi nm 2008 và k hoch phát trin kinh t xã hi nm 2009, B K hoch và "u t, 12/2008. Kt lun Nói tóm li, vi*n cnh kinh t nm 2009 nhìn chung là mt nm trm l ng. Nn kinh t òi h(i nhiu iu chnh, và chi phí cho s iu chnh này là vi c hy sinh mt phn tng trng. Kt qu cui cùng ph thuc nhiu vào di*n bin c a kinh t th gii và chính sách can thi p c a chính ph . Mt cách s$ b, có th cho rng mc tng trng s) dao ng t 4% n 6%, tu1 theo cách thc và quy mô c a các gói chính sách v mô. T$ng t nh v!y, lm phát có th dao ng t 6% n h$n 10% tu1 theo mc ch ng c a chính sách kích thích. Nhng trong bt c tình hung nào, sc ép gim giá ng tin Vi t u hi n hu vì các ngun cung u có khuynh hng thu h%p (xut kh#u, kiu hi, vn trc tip và gián tip) 6
nhanh h$n mc ci thi n lng cu (nh!p kh#u và u c$ di sc ép ô la hoá). N công có th tng mnh nu chính ph theo ui chính sách kích cu quy mô ln, và nu không mâu thun vi chính sách tin t m rng, thì phn tng s) ch yu r$i vào n nc ngoài. 7