Triển khai Phương pháp dạy học dự án vào môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 ở Trường Tiểu học Phan Chu Trinh Tỉnh Bình Dương

Nội dung text: Triển khai Phương pháp dạy học dự án vào môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 ở Trường Tiểu học Phan Chu Trinh Tỉnh Bình Dương

1. TRIỂN KHAI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰ ÁN VÀO MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 3 TẠI TRƯỜNG TIỂU HỌC PHAN CHU TRINH TỈNH BÌNH DƯƠNG DEPLOY THE PROJECT TEACHING METHOD IN SUBJECT NATURE AND SOCIETY GRADE 3 AT PHAN CHU TRINH PRIMARY SCHOOL BINH DUONG PROVINCE Tác giả: Cao Chung Thảo Nguyên Trường Tiểu học Phan Chu Trinh, Thuận An, Bình Dương TÓM TẮT Phương pháp dạy học theo dự án là một trong những phương pháp dạy học hiện đại, phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Tuy nhiên, ở các trường Tiểu học ở Việt Nam phương pháp dạy học theo dự án rất ít được sử dụng¸ phần lớn giáo viên còn bỡ ngỡ với phương pháp dạy học này. Vì vậy khi triển khai Phương pháp dạy học dự án vào môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 ở Trường Tiểu học Phan Chu Trinh Tỉnh Bình Dương, kết quả nhận được rất đáng mừng. Tất cả học sinh đều thích thú với phương pháp học mới, có động lực học tập , tinh thần học tập được nâng cao, đồng thời hình thành những kỹ năng trong học tấp và đời sống. Từ khóa: phương pháp dạy học dự án , Tự nhiên và Xã hội , tiểu học ABSTRACT The project teaching method is one of the modern teaching methods, promote positive, initiative and creativity of learners. However, in the primary schools in Vietnam The project teaching method very little used mostly teachers're new to this teaching method. So when implementing the project teaching method in subject Nature and Society Grade 3 at Phan Chu Trinh Primary School ,in Binh Duong province, results received very encouraging. All students are interested in new ways of learning, learning motivation, learning motivation is enhanced, while the formation of skills in learning and life. Key words: The project teaching method, Nature and Society, Primary School I. GIỚI THIỆU 1
2. Nước ta đang trong giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá và tiến vào hội nhập quốc tế. Yêu cầu của sự phát triển kinh tế, xã hội đòi hỏi nguồn nhân lực phải được phát triển cả về số lượng và chất lượng. Mặt khác, khoa học công nghệ phát triển nhanh, mạnh với tốc độ mang tính bùng nổ, thể hiện qua sự ra đời của nhiều lý thuyết, thành tựu mới cũng như khả năng ứng dụng chúng vào thực tế cao, rộng và nhanh. Bản thân học sinh cũng được tiếp nhận với nhiều nguồn thông tin đa dạng phong phú, học sinh ngày nay linh hoạt, chủ động hơn, cho nên các em cũng có đòi hỏi cao hơn từ phía nhà trường. Giáo dục cần tập trung vào đào tạo học sinh trở thành những con người năng động, sáng tạo, có khả năng thích nghi với sự phát triển không ngừng của xã hội. Chính vì vậy mà nước ta đang thực hiện cải cách toàn diện giáo dục. Một trong những trọng tâm của đổi mới giáo dục là tập trung vào đổi mới phương pháp dạy học. Tiến trình dạy học cần được thực hiện dựa trên hoạt động tích cực, chủ động của học sinh với sự tổ chức và định hướng đúng đắn của giáo viên nhằm phát triển tư duy độc lập, sáng tạo, góp phần hình thành phương pháp và nhu cầu tự học, bồi dưỡng hứng thú học tập, tạo niềm tin và niềm vui trong học tập cho học sinh. Cùng với xu thế chung của đổi mới giáo dục, dạy học Tiểu học cũng cần có những đổi mới nhất định về hình thức và phương pháp. Chương trình, sách giáo khoa mới, những đổi mới trong quản lý và đánh giá đang là những thuận lợi cho giáo viên thực hiện việc đổi mới phương pháp dạy học của mình nhằm hướng vào tổ chức hoạt động học tập tích cực, sáng tạo cho học sinh. Tuy nhiên, thực tế cho thấy chương trình dạy học Tiểu học nói chung và môn Tự nhiên xã hội nói riêng, hoc sinh thường chỉ được học qua tranh ảnh trong Sách giáo khoa hay do giáo viên cung cấp. Môn học này đối với học sinh Tiểu học sẽ có ý nghĩa rất lớn trong giáo dục tri thức và kĩ năng sống nếu được tiếp xúc với vật thật. Để giải quyết thực tế khó khăn đó, một giải pháp đề xuất có thể xem xét tính hiệu quả là tăng cường tổ chức dạy học dự án – một hình thức dạy học mở, hiện nay đang rất phát triển ở các nước tiên tiến .Điều này có thể giải quyết được các áp lực về thời gian. Mặt khác, dạy học dự án thông qua các hoạt động ngoại khoá được tổ chức tốt còn làm tăng niềm yêu thích, hứng thú học tập môn Tự nhiên và Xã hội, phát triển toàn diện nhân cách học sinh. 2
3. Dạy học theo dự án là một trong những phương pháp dạy học hiện đại, phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Tuy nhiên, ở các trường Tiểu học ở Việt Nam dạy học theo dự án rất ít được sử dụng¸ phần lớn giáo viên còn bỡ ngỡ với phương pháp dạy học này. Vì những lý do trên mà tác giả đã thực hiện xây dựng các dự án học tập cho môn Tự nhiên và Xã hội và triển khai Phương pháp dạy học dự án vào môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 ở Trường Tiểu học Phan Chu Trinh Tỉnh Bình Dương. II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU - Tác giả kết hợp các phương pháp nghiên cứu như sau: Phương pháp tham khảo tài liệu: Phân tích các tài liệu liên quan đến đề tài để từ đó chọn lọc và vận dụng vào đề tài, cụ thể như: - Các tài liệu môn Tự nhiên và xã hội lớp 3 và các tài liệu về Phương pháp dạy học theo Dự án - Các bài báo khoa học có liên quan trên các tạp chí về Giáo dục - Các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài. Tham khảo tài liệu trong nước và ngoài nước đã nghiên cứu liên quan đến đề tài, các tài liệu tham khảo như: các bài báo khoa học, sách giáo khoa, các tạp chí, luận án, luận văn đã được công bố .để tham khảo thông tin, thẩm định độ chính xác thông tin bằng cách so sánh thông tin ở các bài báo cáo, luận văn Phương pháp phỏng vấn kết hợp quan sát: phỏng vấn giáo viên (GV) và học sinh (HS) để tìm hiểu các hoạt động dạy và học của GV và HS tại trường Tiểu học Phan Chu Trinh Tỉnh Bình Dương, cụ thể là: tình hình dạy và học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3, những khó khăn mà giáo viên gặp phải trong quá trình giảng dạy, những mong muốn, ý kiến của giáo viên để hoạn thiện hơn về phương pháp giảng dạy môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 Phương pháp điều tra bằng phiếu: Sử dụng các phiếu điều tra, phiếu thăm dò ý kiến để thu thập các thông tin từ phía HS về học theo PPDH cũ và PPDH theo Dự án và thăm dò ý kiến của GV và HS trong việc sử dụng Phương pháp dạy học theo Dự án trong quá trình giảng dạy. Phương pháp chuyên gia: tiếp xúc, gặp gỡ, trao đổi với GV có kinh nghiệm lâu năm trong việc giảng dạy môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 để thu thập những thông tin và kinh nghiệm về việc dạy và học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3. Ngoài ra, còn tham khảo ý kiến những chuyên 3
4. gia có nghiên cứu về phương pháp dạy học theo Dự án để có cái nhìn đúng về phương pháp dạy học dự án và tổ chức giảng dạy môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo phương pháp dạy học dự án. Phương pháp thực nghiệm: Thông qua việc nghiên cứu nội dung môn học và đề xuất thiết kế bài dạy, tiếng hành biên soạn kế hoạch bài dạy và tổ chức giảng dạy các bài giảng đã được thiết kế theo phương pháp dạy học Dự án. Phương pháp thống kê: Xử lý các số liệu thu thập được bằng Phương pháp thống kê toán học để phân tích, so sánh và đánh giá kết quả thu được, kiểm nghiệm giả thuyết nghiên cứu làm cơ sở cho các kết luận cuối cùng của đề tài. III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Phương pháp dạy học dự án là phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm. Thay vì sử dụng một kế hoạch bài học cứng nhắc, hướng dẫn người học đi theo một con đường cụ thể để đạt được kết quả học tập hoặc mục tiêu của bài học. Thông qua phương pháp dạy học này sẽ góp phần hình thành, rèn luyện kỹ năng quan sát, nhận xét, phân tích, tổng hợp, đánh giá kết quả đạt được cho học sinh. Qua đó giúp học sinh hình thành kỹ năng giao tiếp, kỹ năng làm việc nhóm, khả năng tự lập, hình thành kiến thức và tạo ra sản phẩm cụ thể có ý nghĩa. Dựa trên các bước tiến hành dự án của tác giả K. Frey, tài liệu Dự án Việt Bỉ, Nguyễn Văn Cường(2010), tác giả thực hiện dự án theo cấu trúc 5 bước trong giảng dạy môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo phương pháp dạy học dự án như sau: Bảng 3.1 . Cấu trúc dạy học dự án 5 bước. Các bước Nội dung thực hiện PHÁT HIỆN VẤN ĐỀ GV gợi ý bằng cách đặt ra những câu hỏi liên quan để cùng học CHỌN ĐỀ TÀI sinh tìm ra đề tài cho dự án. HS tham khảo , nghiên cứu lựa chọn đề tài thích hợp để thực hiện dự án. LẬP KẾ HOẠCH Giáo viên gợi ý giúp học sinh động não để đưa ra những việc cần THỰC HIỆN DỰ ÁN làm, thời gian dự kiến, phương pháp tiến hành dự án, phương pháp làm việc theo nhóm 4
5. HS thành lập nhóm theo sự hướng dẫn của giáo viên. Hoạt động nhóm để đưa ra cách thức làm việc nhóm, những việc cần làm, thời gian dự kiến, phương pháp tiến hành dự án THỰC HIỆN DỰ ÁN GV tiến hành đôn đốc, hỗ trợ, hướng dẫn học sinh tiến hành thực hiện dự án HS tiến hành thu thập thông tin, thảo luận, thực hiện kế hoạch. BÁO CÁO KẾT QUẢ Giáo viên tổ chức cho nhóm trình bày sản phẩm sưu tầm được và báo cáo kết quả HS trình bày sản phẩm, báo cáo kết quả thực hiện dự án của nhóm ĐÁNH GIÁ DỰ ÁN GV đánh giá sản phẩm, nội dung báo cáo theo tiêu chí đã đề ra. HS đánh giá kết quả của nhóm và của các nhóm khác Sau khi tiến hành dạy hai dự án 4 “Tìm hiểu về các bộ phận và tác dụng của cây xanh” và dự án 6 “ Trồng và chăm sóc cây” theo phương pháp dạy học dự án đối với lớp thực nghiệm ( 40 học sinh lớp 3/2, Trường Tiểu học Phan Chu Trinh, Bình Dương), và dạy theo phương pháp thuyết trình, thảo luận nhóm cho lớp đối chứng ( 42 học sinh lớp 3/3, Trường Tiểu học Phan Chu Trinh, Bình Dương), người nghiên cứu nhận được kết quả như sau:  Về thái độ học tập 35 72.5% 73.81% 30 59.52% 25 20 37.5% 15 26.19% 25% Lớp thực nghiệm 10 11.9% 12.5% 4.76% 2.38% 5 0% 0% Lớp đối chứng 0 Rất hay Tự tin khi Giờ học Giờ học Chưa tự Em không và vui, bài giải quyết bình rất chán, tin, cần có chú ý học rất dễ vần đề thường, em không người trong giờ hiểu em chưa hiểu được hướng dẫn học hiểu rõ bài Hình 3.1. Biểu đồ so sánh thái độ học tập của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng 5
6.  Về kỹ năng làm việc nhóm 87.5% 35 30 65% 16.67% 25 20 37.5% 15 28.57% 16.67% 10 11.9% 14.29%15% 5 5% Lớp thực nghiệm 0 Lớp đối chứng Tự tin phát Tham gia Đặt nhiều Tham gia Chỉ chờ bạn biểu ý kiến tích cực vào câu hỏi và một phần nhóm việc thảo đưa ra trong việc trưởng phân luận xây những ý xây dựng kế công nhiệm dựng mục kiến hay hoạch của vụ tiêu, kế nhóm hoạch của nhóm Hình 3.2. Biểu đồ so sánh về kỹ năng làm việc nhóm của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng  Về kỹ năng tìm kiếm và xử lý thông tin 100% 45 100% 40 35 75% 30 25 45% 20 Lớp thực nghiệm 15 30% Lớp đối chứng 10 14.29% 10% 5 4.76% 0% 0% 0 Tìm trong Tìm thông Quan sát đời Xem trên Hỏi ba mẹ, sách giáo tin trên máy sống xung truyền hình thầy cô khoa tính quanh mình Hình 3.3. Biểu đồ so sánh về kỹ năng tìm kiếm và xử lý thông tin của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. 6
7.  Về kỹ năng tự học, tự nghiên cứu. 75% 30 67.5% 25 47.62% 50% 20 40% 38.1% 33.33% 15 10 Lớp thực nghiệm 9.5% 10% 5 4.76% Lớp đối chứng 0 Tự mình tìm Mạnh dạng Ôn lại kiến Chuẩn bị Chỉ học kiếm được hỏi những thức đã học bài trước những bài thông tin điều chưa rõ khi đến lớp cô giáo yêu từ bạn bè và cầu cô giáo Hình 3.4. Biểu đồ so sánh về kỹ năng tự học, tự nghiên cứu của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng.  Về kỹ năng thuyết trình. 69.05% 30 62.5% 25 47.62% 55% 20 15 32.5% 21.43% Lớp thực nghiệm 10 17.5% Lớp đối chứng 5 7.14% 0 Mạnh dạng trả Nói to, rõ, trôi Các bạn chăm Em không dám lời câu hỏi và chảy chú lắng nghe đứng nói trước nêu ý kiến khi em nói lớp trước lớp Hình 3.5. Biểu đồ so sánh về kỹ năng thuyết trình của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. 7
8.  Kết quả 2 bài kiểm tra dự án 4 và dự án 6 ở lớp thực nghiệm và đối chứng. Bảng 3.2. Bảng thống kê điểm trung bình 2 bài kiểm tra dự án 4 và dự án 6 ở lớp thực nghiệm và đối chứng. Lớp Lớp thực nghiệm Lớp đối chứng Dự án Dự án 4 Dự án 6 Dự án 4 Dự án 6 Trung bình 7.48 8.13 6.76 7.33 III. THẢO LUẬN Sau khi học xong môn Tự nhiên và Xã hội bằng phương pháp dạy học theo dự án, học sinh lớp thực nghiệm có thái độ rất yêu thích môn học , tự tin khi giải quyết các vấn đề trong thực tiễn. Trong khi đó, trước đây, điều này là không thể, vì hầu hết các em học sinh vẫn còn phụ thuộc rất nhiều vào sự hướng dẫn, dẫn dắt của giáo viên. Trong khi, lớp đối chứng được giảng dạy bằng phương pháp thuyết trình và thào luận nhóm có thái độ không tích cực đối với môn học, và không tự tin khi tự giải quyết các vấn đề, cần có sự hướng dẫn, làm mẫu của giáo viên. Học sinh lớp thực nghiệm có khả năng tổ chức khi làm việc nhóm rất cao như tự tin phát biểu ý kiến, tham gia tích cực vào việc thảo luận nhóm, đặt nhiều câu hỏi và đưa ra ý kiến trong bài thảo luận. Trong khi đó, học sinh ở lớp đối chứng không tích cực trong quá trình tham gia thảo luận nhóm, chỉ một số các bạn học sinh giỏi tham gia đóng góp ý kiến vào nội dung bài học. Học sinh lớp thực nghiệm có khả năng tìm kiếm và xử lý thông tin tốt hơn , biết sử dụng máy tính để tìm kiếm thông tin trên Internet, hỏi thông tin từ ba mẹ, thầy cô quan sát đời sống xung quanh, tìm thông tin qua các kênh trên truyền hình. Trong khi đó, ở lớp đối chứng không có em nào chủ động tìm kiếm thông tin bài học , chỉ phụ thuộc vào sự hướng dẫn của giáo viên. Lớp thực nghiệm có các kỹ năng tự học và nghiên cứu cao hơn đối chứng. Chẳng hạn như, khả năng tự tìm kiếm thông tin bài học , chuẩn bị bài trước lớp và ôn lại kiến thức đã học ở lớp ,mạnh dạng nêu lên ý kiến của mình, hay thắc mắc những điều chưa hiểu. Cả 2 lớp đều có kỹ năng thuyết trình như nói to rõ, trôi chảy đều khá tốt. Tuy nhiên, kỹ năng mạnh dạng trả lời câu hỏi và nêu ý kiến trước lớp ở lớp thực nghiệm cao hơn hẳn lớp đối 8
9. chứng Ngoài ra, khi thuyết trình các em học sinh ở lớp thực nghiệm gây được sự cuốn hút ở các bạn,các học sinh rất chú ý lắng nghe. Điểm số sau 2 dự án ,lớp thực nghiệm đa số các học sinh đạt từ 7 điểm trở lên, lớp đối đa số các học sinh có điểm số dưới 7. Tỉ lê học sinh đạt mức xuất sắc và giỏi của lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng khá nhiều, lớp đối chứng kết quả học tập của học sinh rơi nhiều vào mức khá và trung bình, và các em ở mức trung bình cao hơn so với các mức còn lại. Ngoài ra còn có 1 số em rơi vào mức yếu. Lớp thực nghiệm có điểm trung bình cao hơn lớp đối chứng, chứng tỏ học sinh lớp thực nghiệm có tiến bộ hơn trong học tập, trong khi lớp đối chứng chưa có sự tiến bộ trong học tập. Trình độ học tập của học sinh ở lớp thực nghiệm phân tán ít, học sinh học đồng đều hơn so với lớp đối chứng. Bên cạnh đó, học sinh ở lớp thực nghiệm còn hình thành được kỹ năng tự tìm kiếm thông tin tài liệu, kỹ năng phân tích tổng hợp thông tin, kỹ năng làm việc nhóm, thuyết trình ., trong khi học sinh lớp đối chứng vẫn còn thụ động, chỉ tiếp thu kiến thức do giáo viên cung cấp. Sau khi hoàn thành dự án, học sinh lớp thực nghiệm tự tin, năng động, hăng hái hơn trong học tập và yêu thích môn Tự nhiên và Xã hội hơn. IV. KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ  KẾT LUẬN Xuất phát từ các định hướng khoa học như tính khoa học, tính thực tiễn, phát triển toàn diện học sinh, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, tác giả đã cấu trúc nội dung học tập môn Tự nhiên và Xã hội và triển khai phương pháp dạy học dự án vào môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 tại trường Tiểu học Phan Chu Trinh. Kết quả thực nghiệm sư phạm khi tổ chức dạy học theo dự án môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 cho thấy, học sinh đã bước đều hình thành được các kỹ năng như kỹ năng tư duy sáng tạo, kỹ năng tổ chức ki làm việc nhóm, kỹ năng tìm kiếm và xử lý thông tin, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng tự học- tự nghiên cứu, kỹ năng làm việc nhóm Đây là những kỹ năng có ý nghĩa quan trọng, không chỉ đối với việc nâng cao kết quả học tập môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 mà còn giúp học sinh học tốt hơn cho các môn học khác. Giúp học sinh năng động, tự tin hơn cho việc học sau này.  KIẾN NGHỊ Để tăng hiệu quả của việc sử dụng phương pháp dạy học theo dự án tại trường Tiểu học Phan Chu Trinh, tỉnh Bình Dương, tác giả có một số kiến nghị: 9
10. Đối với trường Tiểu học Phan Chu Trinh, tỉnh Bình Dương: Bồi dưỡng , rèn luyện cho học sinh kiến thực, kỹ năng giao tiếp xã hội, kỹ năng hợp tác làm việc trong nhóm, kỹ năng tự học, tự nghiên cứu. Phải coi việc ứng dụng phương pháp dạy học hiện đại là một vấn đề cấp bách, mang tính chiến lược, quyết định đến sự phát triển, đến thương hiệu của nhà trường. Từ đó, có kế hoạch chỉ đạo vận dụng và triển khai phương pháp dạy học dự án một cách tích cực và có hiệu quả. Giáo viên mạnh dạng thử nghiệm phương pháp dạy học mới, hiện đại vào giảng dạy. Phổ biến đề tài này trong sinh hoạt chuyên môn để giáo viên học tập kinh nghiệm. Tổ chức hội thảo, tạo điều kiện cho giáo viên có thể giao lưu trao đổi kinh nghiệm về việc áp dụng các phương pháp dạy học mới giữa các trường, tạo ra một hiệu ứng tốt đối với giáo viên. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Dương: Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Dương cần triển khai phương pháp dạy học theo dự án thông qua việc mở các lớp bồi dưỡng sư phạm cho giáo viên dạy môn Tự nhiên và Xã hội nói riêng và các môn học khác nói chung. 10
11. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Văn Cường, Lí luận dạy học hiện đại, trang 86, NXB Đại học Sư Phạm, 2014 2. Phương pháp dạy học dự án vi%E1%BB%87c-theo-nhom-d%E1%BA%A1y-h%E1%BB%8Dc-h%E1%BB%A3p- tac/ 3. Dạy học theo dự án – Một phương pháp dạy học mới tại Việt Nam Thông tin liên hệ tác giả chính Họ và tên: Cao Chung Thảo Nguyên Đơn vị: Trường Tiểu học Phan Chu Trinh, Thuận An, Bình Dương Email: Caonguyen1202@gmail.com XÁC NHẬN CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN 11
12. BÀI BÁO KHOA HỌC THỰC HIỆN CÔNG BỐ THEO QUY CHẾ ĐÀO TẠO THẠC SỸ Bài báo khoa học của học viên có xác nhận và đề xuất cho đăng của Giảng viên hướng dẫn Bản tiếng Việt ©, TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH và TÁC GIẢ Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ bởi Luật xuất bản và Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Nghiêm cấm mọi hình thức xuất bản, sao chụp, phát tán nội dung khi chưa có sự đồng ý của tác giả và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. ĐỂ CÓ BÀI BÁO KHOA HỌC TỐT, CẦN CHUNG TAY BẢO VỆ TÁC QUYỀN! Thực hiện theo MTCL & KHTHMTCL Năm học 2016-2017 của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh.