Trang tin điện tử của thư viện đại học Việt Nam phục vụ nghiên cứu khoa học và đào tạo khoa học và công nghệ trong các trường đại học

Nội dung text: Trang tin điện tử của thư viện đại học Việt Nam phục vụ nghiên cứu khoa học và đào tạo khoa học và công nghệ trong các trường đại học

1. TRANG TIN IN T C A TH Ư VI N I H C VI T NAM PH C V NGHIÊN CU KHOA H C VÀ ÀO T O KHOA H C VÀ CÔNG NGH TRONG CÁC TR ƯNG I H C PGS. TSKH. Bùi Loan Thùy * Trong nh ng n m g n ây, thông tin in t ngày càng kh ng nh v trí c a nó trong ph c v thông tin v khoa h c và công ngh , tr thành ph ươ ng ti n thi t y u c a i ng gi ng viên, các nhà nghiên c u, sinh viên các tr ưng i h c. Thông tin in t là công c h u hi u giúp h nm b t nhanh chóng tri th c, thông tin, tình hình th i s liên quan n các l nh v c kinh t , v n hóa, khoa h c, công ngh và m i m t c a cu c s ng. Thông tin in t giúp h theo dõi, ti p c n kp th i s phát tri n c a KH&CN thu c l nh v c mình quan tâm. Lu t Công ngh thông tin ưc Qu c h i khóa XI, k h p th 9 thông qua ngày 29/06/2007, Ngh nh h ưng d n Lu t Công ngh thông tin, Ngh nh s 64/2007/N -CP ngày 10/04/2007 v ng d ng công ngh thông tin trong ho t ng c a c ơ quan nhà n ưc ã thi t l p n n t ng pháp lý c ơ b n cho vi c y m nh vi c phát tri n h th ng thông tin in t nói chung, t o môi tr ưng thu n l i cho ho t ng thông tin in t th ư vi n i h c phát tri n. Tính n cu i n m 2009, c n ưc có 150 tr ưng i h c, 226 tr ưng cao ng, trong ó B Giáo d c & ào t o qu n lý 54 tr ưng (chi m 14,4%) 1. H u h t th ư vi n các tr ưng do B Giáo dc & ào t o qu n lý là các tr ưng có quá trình tin h c hóa th ư vi n di n ra ã lâu, l i ch u áp lc m nh c a vi c ki m nh ch t l ưng g t gao c a B Giáo d c & ào t o trong vài n m g n ây, nên ã u t ư nhi u vào thông tin in t và có l i th khi qu ng bá hình nh c a mình qua mng. V i khá nhi u th ư vi n i h c và cao ng do các b , ngành, các a ph ươ ng qu n lý, tình tr ng chung c a các th ư vi n này là ít nhi u ã có thông tin in t , có trang tin in t nh ưng còn nhi u b t c p, ho c hi n ang th i k xây d ng ngu n l c thông tin in t và kh i ng thi t k website cho th ư vi n. Hi n nay, ho t ng thông tin in t ca m t s th ư vi n i h c ã có b ưc phát tri n vưt b c, c v tính ch t, n i dung, hình th c ( c bi t là th ư vi n các i h c tr ng im). Các lo i hình thông tin phát tri n phong phú, a d ng, có hi u qu thi t th c, ngày càng áp ng t t hơn nhu c u thông tin in t t ng m nh c a gi ng viên, các nhà nghiên c u, sinh viên. nh ng tr ưng i h c ưc u t ư c ơ s h t ng công ngh thông tin t ươ ng i hi n i, th ư vi n b ưc u ã có iu ki n thu n l i nâng cao kh n ng áp ng vi c khai thác, s d ng thông tin in t v KH&CN ph c v nghiên c u, gi ng d y và h c t p. Trong b i c nh Intemet ã tr nên ph c p, các th ư vi n i h c u l a ch n các trang tin in t (website) nh ư là hình th c ph bi n ưc s d ng cung c p thông tin m t cách rng rãi nh t và giao d ch tr c tuy n v i ng ưi dùng tin. Khi thi t k s n ph m thông tin là website, các th ư vi n i h c u òi h i website th c hi n ưc các ch c n ng sau: * Tr ưng HKHXH&NV TP. HCM.
2. 1. Cung c p y thông tin v th ư vi n, v v n tài li u và ngu n l c thông tin liên quan n các chuyên ngành ào t o, trong ó quan tr ng nh t là các thông tin ph c v ho t ng nghiên c u khoa h c và ào t o c a tr ưng theo các ch liên h v i nhau m t cách logic. 2. Là ph ươ ng ti n th c hi n m t s ho t ng tác nghi p và nghi p v , ph ươ ng ti n trao i, ti p nh n thông tin ph n h i t các gi ng viên, sinh viên, viên ch c hoàn thi n quá trình ph c v , c i ti n ho t ng nghi p v c a th ư vi n (di n àn, i tho i tr c tuy n, h i và áp, ), nâng cao ch t l ưng các s n ph m và d ch v thông tin. 3. Cung c p tr c tuy n các s n ph m và d ch v c a th ư vi n. ch c n ng th nh t, thông tin ưc cung c p m t chi u t th ư vi n n ng ưi s d ng. ch c n ng th hai và th ba, di n ra s trao i hai chi u gi a th ư vi n và ng ưi s d ng thông tin. Thông tin do th ư vi n cung c p u ã ưc x lý k thu t áp ng úng nhu c u c a ng ưi dùng t i các th i im c th . Vi c s d ng các trang thông tin in t là m t b ưc t phá quan tr ng hoàn thi n công tác th ư vi n, c i ti n ho t ng nghi p v và ph c v th ư vi n, to thu n l i cho gi ng viên, sinh viên nghiên c u khoa h c, gi ng d y và h c t p, ti p c n nhanh chóng và hi u qu n kho t ư li u c a th ư vi n và các ngu n tin phong phú trên m ng ã ưc th ư vi n x lý. Hu h t các trang thông tin in t ang v n hành ca th ư vi n i h c hi n nay u th c hi n ưc c 3 ch c n ng các m c khác nhau v kh i l ưng và ch t l ưng thông tin. Khi ánh giá các trang thông tin in t ng ưi ta th ưng c n c vào các tiêu chí sau 2,3,4,5 : - Tính h p d n, tính c áo, tính t ươ ng tác, tính i m i c a thông tin, tính phong phú và giá tr c a n i dung thông tin, tính liên t c c a s ti p c n t i thông tin/tính c p nh t, tính th m m; - Các kh n ng ti p c n và v i t i thông tin, kh n ng tìm ki m nhanh và a ph ươ ng di n các thông tin c n thi t, kh n ng truy c p b ng các im truy c p khác nhau, kh n ng d ch chuy n trong các bi u ghi nh liên k t siêu v n b n, kh n ng liên k t t i thông tin toàn v n; - Các công c h tr ti n ích cho quá trình tìm ki m thông tin c a ng ưi s d ng, các tr giúp tra c u, các b n h ưng d n c th , d hi u cho ng ưi s d ng tìm ki m thông tin, hi n th kt qu tìm ki m d hi u, rõ ràng, có h p th ư ph n h i ý ki n. Ngoài ra, khi ánh giá trang thông tin in t ca th ư vi n, c n ph i xem xét thêm các tiêu chí sau: - Di n bao quát c a trang web: s l ưng bi u ghi trong CSDL, ch /l nh v c khoa h c, th i gian bao quát tài li u; - c im tìm tin: các giao di n tìm ki m thông tin, công c tr giúp tìm tin (tìm c ơ b n, tìm chi ti t, tìm nâng cao, tìm theo toán t logic, tìm theo toán t x p h ng, ); các im truy cp khác nhau, ngôn ng tr giúp, kh n ng truy c p theo chu n Z39.50; - c im xem và khai thác k t qu : kh n ng hi n th k t qu tìm ki m d ng ng n g n, y , MARC, hi n th /minh h a l ch s quá trình tìm, k t qu tìm; Kh n ng l c k t qu tìm ki m v i các tiêu chí l c nh ư: th i gian, lo i hình tài li u, ngôn ng tài li u, kho l ưu tr , ); S l ưng bi u ghi tìm ki m trên m t trang màn hình; Kh n ng l ưu, in ho c g i i k t qu tìm ki m; Kh n ng s p x p các bi u ghi k t qu theo các tiêu chí nhan , tác gi , n m xu t b n, ch , .
3. - c im ph c v : tình tr ng hi n t i c a tài li u, kh n ng t m ưn hay gia h n m ưn tài li u. - Tr giúp ng ưi dùng: có thông tin h ưng d n, tr giúp thân thi n (d c, d hi u, d làm); Ng ưi s d ng có th t h c các th t c tìm ki m, có h p th ư góp ý, xu t ý ki n c a ng ưi s d ng, có t in t khóa h tr tra c u. Cn c vào các tiêu chí k trên, kh o sát trang thông tin in t c a các th ư vi n i h c Vi t Nam trên m ng Internet, chúng ta có th rút ra các ưu im c ơ b n sau: - H u h t các trang tin in t u có thông tin y v ch c n ng, nhi m v c a th ư vi n, c ơ c u t ch c, n i quy th ư vi n, th t c hành chính, là các thông tin có c tr ưng n nh, ít thay i. Vi c qun lý các thông tin có d ng bài vi t nh ư ph n gi i thi u th ư vi n, gi i thi u ngu n tài nguyên thông tin, h ưng d n s d ng khá thu n l i. - B ưc u qu ng bá ưc hình nh v th ư vi n v i b n c, giúp h hình dung ra l ch s hình thành và phát tri n, hi n tr ng, ti m l c v các ngu n l c, các d ch v mi n phí và thu phí, nh ng ho t ng chính c a th ư vi n. - Xét v m t hình th c, các trang tin in t ã xây d ng ưc m t c u trúc thông tin h p lý, phân lo i thông tin thành các nhóm và m c khá rõ ràng. - Cho phép th ư vi n qun lý ưc danh m c nhóm a ch website liên k t, các liên k t v i các trang tin có liên quan khá y , t o iu ki n thu n l i cho ng ưi s d ng có nhu cu tìm hi u tài li u, thông tin c a th ư vi n và các th ư vi n khác. - Cho phép th ư vi n qun lý t t các d li u liên quan n ph n n i dung tài li u nh ư danh mc nhóm tài li u (v n h c, chính tr , v n hóa, kinh t ), danh m c tùy ch n (tài li u hay, tài liu m i, tài li u nghiên c u, giáo trình ). - Cho phép ng ưi s d ng truy xu t, tra c u các nhóm thông tin theo các ch , l nh v c; Ch ra cách th c ng ưi s d ng khai thác thông tin có th tìm ki m ho c ti p c n khai thác thông tin m c t ơn gi n n tìm nâng cao, sâu h ơn. - M t s trang ch có hình nh tiêu bi u c tr ưng cho th ư vi n mình, có ph n tin t c t ươ ng i phong phú, ưc c p nh t. - M c di n àn và chuyên m c h i áp, th m dò ý ki n ưc trình bày a d ng, t o kh nng t ươ ng tác, trao i thông tin tr c tuy n, to c ơ h i cho ng ưi s d ng th ư vi n nói lên ti ng nói c a mình không ph thu c vào không gian, th i gian và th ư vi n ph i ti p thu các ý ki n y c i ti n ho t ng c a mình. - Xét v tính n ng khai thác thì h u h t các trang tin in t u có tính n ng cung c p và qu n lý thông tin, c p nh t tin t c v các s ki n, ho t ng c ơ b n c a th ư vi n; Cho phép th ư vi n qun lý các thông báo i v i b n c và thông báo n i b , qu n lý các d ch v , các yêu cu cung c p d ch v , hình th c thanh toán, hình th c giao nh n k t qu ; Cho phép th ư vi n qun lý t t vi c trao i công vi c trong n i b th ư vi n mang tính tác nghi p, trao i tin nh n gi a cán b qu n lý, chuyên viên, nhân viên th ư vi n. - Trên trang tin c a m t s th ư vi n có thêm nhi u ti n ích khác nh ư thông báo l ch làm vi c c a th ư vi n, nh ng ch d n nh h ưng nh ư s ơ c u trúc c a trang thông tin, xem tin theo ngày tháng, tích h p các ng d ng a ph ươ ng ti n nh m làm phong phú thêm thông tin nh ư xem truy n hình tr c tuyn, video, nh, âm thanh.
4. - Cho phép th ư vi n qu n lý ch t ch ng ưi dùng, th ng kê l ưng ng ưi truy c p, qun lý vi c th m dò ý ki n b n c, ng ưi dùng tin c a th ư vi n, qu n lý thông tin ph n h i. - Cho phép th ư vi n qu n lý các c ơ s d li u ph c v cho vi c tìm ki m liên thông trên website theo giao th c Z39.50. Qu n lý các tài nguyên c a website d ưi d ng t p tin và th ư mc. - Cho phép th ư vi n qu n lý các m c liên quan ví d danh sách các d ch v m i, danh sách các website liên k t m i, qu ng cáo, danh sách tin m i, danh sách thông báo, danh sách tin n i bt, danh sách tin c nhi u . Qu n lý vi c qu ng cáo. Bên c nh các ưu im, các nh ưc im chính th hi n trên website c a th ư vi n i h c Vi t Nam hi n nay là: - Các thông tin liên quan t i vi c qun lý, iu hành ít ưc c p nh t (ví d các v n b n pháp lu t m i, s bi n ng nhân s ), các thông tin khác c ng ch ưa ưc c p nh t th ưng xuyên hàng ngày. - M t s th ư vi n thi u các thông tin v chính sách b sung, mô t công vi c, các quy trình làm vi c trong th ư vi n. - Vi c qu n lý các d li u liên quan n b n tin in t nh ư danh m c nhóm tin, danh m c ch , danh m c tùy ch n, d li u tin t c còn y u. - Ch ưa biên t p k n i dung thông tin liên quan n v n tài li u và ngu n l c thông tin c a th ư vi n nên làm nh h ưng n ch t l ưng n i dung thông tin. - Ch ưa chú tr ng ti s cân i gi a thông tin t nh và thông tin ng, thông tin c p nh t, gi a v n b n v i hình nh nên d n n n i dung ch ưa th t s phong phú và ch ưa h p d n ng ưi c. - Chưa làm n i b t lên ưc các ho t ng m i, các s n ph m và d ch v tiêu bi u c a th ư vi n. - M t s website, c ng thông tin cho phép ng ký và ng nh p thành viên, tuy nhiên, tính nng này ch y u dành cho các thành viên n i b s d ng th ư vi n và tra c u thông tin n i b ch ch ưa m r ng cho t t c ng ưi s d ng trang tin. Vì v y vô hình chung, v n cung c p thông tin, d ch v thông tin (có phí ho c mi n phí) c a các trang tin này khó th c hi n thu n l i. - M c H i - áp v i t ư cách là m t trong nh ng c u n i h u ích gi a th ư vi n v i ng ưi s dng có ít câu h i, ho c các câu h i t ra ch ưa chi ti t và ch ưa y , thông tin ph n h i ch ưa ưc t ng k t thành h s ơ tr l i câu h i. - V ngôn ng s d ng, h u h t trang thông tin in t c a các th ư vi n i h c Vi t Nam ch ưa có phiên b n ti ng Anh. i v i nh ng th ư vi n ã có phiên b n ti ng Anh vi c c p nh t thông tin b ng ti ng Anh còn m c trình di n, còn nhi u thi u sót. Nguyên nhân d n n các thi u sót trên có c nguyên nhân khách quan và ch quan: - a s các th ư vi n i h c ch ưa t ch c ưc m t b máy biên t p trang tin chuyên nghi p, ng ưi biên t p ch là chuyên viên th ư vi n kiêm nhi m nên d n n vi c cung c p thông tin ch ưa th ưng xuyên, thi u tính chuyên nghi p. - Khi thi t k website, do nhi u th ư vi n ch ưa có kinh nghi m nên vi c t hàng ban u cho các k s ư tin h c b thi u m t s tính n ng. Khi ưa vào khai thác s d ng m i phát hi n ra nh ưng không còn kinh phí ch nh s a, b sung.
5. - Trình c a cán b th ư vi n v ki n trúc thông tin còn b h n ch . Ví d , b n thân h cng ch ưa bi t rõ ràng trình t thi t k m t b n tin in t ph i qua các b ưc nào, không bi t các im nh n, kh n ng l c tin còn y u. Vì v y ph n l n d ng vi c t p h p tin t c mang tính thông báo t các ngu n tin khác, thông tin ch ưa b o m tính nghi p v chuyên sâu, kh n ng t biên so n các bài vi t, bài tin t c c a chính th ư vi n mình còn r t h n ch , c bi t là các thông tin v khoa h c và công ngh . ây chính là im y u v n i dung thông tin trên website c a các th ư vi n i h c so v i n i dung thông tin trên website c a các th ư vi n thu c các vi n nghiên cu. - H n ch v công ngh : vi c thi t k trang tin ch ưa b o m tính m nên khi mu n b sung tính n ng m i b ph thu c hoàn toàn vào ng ưi thi t k . Hi n nay các th ư vi n th ưng thuê các công ty tin h c, công ty c ph n ho c công ty t ư nhân thi t k website cho mình. Sau th i gian b o hành, trong tr ưng h p các công ty này gi i th , vi c b sung tính n ng m i b b tc. - Hn ch v kinh phí: website càng nhi u tính n ng, qu n lý càng d dàng, thu n ti n thì chi phí xây d ng càng cao. Mu n duy trì m t website ho t ng t t, ưc c p nh t th ưng xuyên c n ph i có kinh phí th ưng xuyên, trong khi kinh phí c a các c p qu n lý c p cho các th ư vi n r t h n h p. Vi c nh n th c rõ t m quan tr ng c a website th ư vi n i v i ng ưi dùng tin và u t ư nâng c p các website th ư vi n i h c ang v n hành, rút kinh nghi m thi t k các website th ư vi n m i là vi c làm c p thi t c a các th ư vi n i h c. Vi c ào t o nhân l c chuyên nghi p có n ng l c cao trong ph c v thông tin in t v KH&CN trong các th ư vi n nói chung và th ư vi n i h c nói riêng Vi t Nam ph c v n n kinh t công nghi p, h ưng t i n n kinh t tri th c, xã h i thông tin là bài toán t ra i v i các c ơ s ào t o ngành th ư vi n – thông tin hi n nay. TÀI LI U THAM KH O 1. Làm gì i m i và phát tri n giáo d c i h c//Báo Nhân dân ngày 07/11/2009.-Tr.5. 2. Evaluation of Library Collection, Access and Electronic Resources: a literature guide and annotated bibliography/Thomas E. Nisonger.- London.: Libraries Unlimited, 2003. 3. The Collection program in Schools: Concepts, practices and Information sources/Phyllis J. Van Orden, Kay Bishop.- Englewood.: Libraries Unlimited, 2001. 4. Developing Library and Information Center Collection/ G. Edward Evans, Margaret Zarnosky Saponaro.- London.: Libraries Unlimited, 2005. 5. L a ch n và t ch c s d ng các ngu n tin in t /Kirill Fesenko//Thông tin&t ư li u. S 4/2003.-Tr.22-26. 6. Các website c a th ư vi n i h c Vi t Nam.