Tổ chức dạy học dự án môn hướng nghiệp 11 tại trường THPT Lê Lợi – Bình Dương

Nội dung text: Tổ chức dạy học dự án môn hướng nghiệp 11 tại trường THPT Lê Lợi – Bình Dương

1. TỔ CHỨC DẠY HỌC DỰ ÁN MÔN HƢỚNG NGHIỆP 11 TẠI TRƢỜNG THPT LÊ LỢI – BÌNH DƢƠNG Nguyễn Thị Thùy Dƣơng Trường Đại học Sư Phạm Kỹ Thuật Thành phố Hồ Chí Minh TÓM TẮT Bài báo này tác giả đã trình bày cách tổ chức dạy học theo dự án môn Hướng nghiệp 11 tại trường THPT Lê Lợi – Bình Dương. Quy trình thể hiện các bước cụ thể nên giáo viên có thể vận dụng và tổ chức vào môn học của mình ở bậc phổ thông dựa trên một dự án một cách dễ dàng. Trong bài báo này, tác giả đã vận dụng quy trình tổ chức dạy học theo dự án vào môn Hướng nghiệp 11 nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học, giúp học sinh định hướng đúng và tự tin hơn khi chọn nghề. Từ khóa: Dạy học theo dự án 1. Mở đầu Để hòa nhập với thế giới và thực hiện sự nghiệp Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa, nước ta phải lựa chọn và phát triển các lĩnh vực sản xuất ứng dụng công nghệ cao, đây là con đường đi thẳng vào nền kinh tế tri thức. Lúc này, vấn đề phát triển con người và nguồn lao động trở nên nóng bỏng hơn bất cứ thời kỳ nào khác. Tại Đại hội IX của Đảng toàn quốc, Trung ương đã từng khẳng định: Khi kinh tế tri thức bắt đầu phát triển thì trên thị trường sẽ có những thay đổi lớn, đòi hỏi công tác hướng nghiệp phải tính đến. Thực tế tại các trường Trung học phổ thôngcả nước nói chung thì vai trò của môn Hướng nghiệp đang dần bị xem nhẹ, phương pháp dạy môn Hướng Nghiệp vẫn chưa phù hợp, chưa có sự gắnkết giữa lý thuyết và thực tiễn. Do đó, học sinh cảm thấy nhàm chán, không làm chủ được kiến thức, không hứng thú, không có đủ cơ sở khoa học trong việc lựa chọn nghề nghiệp của bản thân. Vậy, cần phải đổi mới phương pháp dạy học để khơi gợi, tạo hứng thú và gây động cơ học tập cho các em học sinh. Riêng đối với phương pháp DHTDA thì việc vận dụng nó dạy môn Hướng nghiệp có nhiều điểm thích hợp giúp học sinh phát huy cao độ tính độc lập, tự chủ trong việc định hướng nghề nghiệp. 2. Dạy học theo dự án DHTDA có tên gốc tiếng Anh là: Project based learning (PBL), đôi khi được gọi tắt là: “DHDA”, hoặc “ học tập dựa trên dự án”. Hiện nay, có rất nhiều quan điểm khác nhau về dạy học theo dự án. Nhưng nhìn chung, khi đề cập đến dạy học dự án là có những điểm cơ bản sau: - DHTDA là một trong những cách thức dạy học với mong muốn học sinh là trung tâm của quá trình học tập. - DHTDA là hoạt động học tập nhằm tạo cơ hội cho học sinh tổng hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực học tập và áp dụng một cách sáng tạo vào thực tế cuộc sống. 1
2. - DHTDA giúp học sinh hình thành được cả năng lực giải quyết vấn đề và năng lực xã hội. Từ những phân tích trên, theo tôi, dạy học theo dự án là hình thức dạy học trong đó người học lĩnh hội kiến thức và kỹ năng thông qua quá trình giải quyết một bài tập tình huống gắn với thực tiễn (một dự án) dưới sự hướng dẫn của giáo viên để tạo ra sản phẩm cụ thể. Đặc điểm của “dạy học theo dự án” Định hướng hoạt động thực tiễn: Trong quá trình thực hiện dự án, có sự kết hợp giữa nghiên cứu lí thuyết và vận dụng lí thuyết vào hoạt động thực tiễn, thực hành. Chủ đề dự án gắn liền với hoàn cảnh cụ thể, với những tình huống của thực tiễn xã hội, nghề nghiệp, đời sống Định hướng vào người học: Trong dạy học dự án, người học tham gia tích cực và tự lực vào các giai đoạn của quá trình dạy học, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Giáo viên chủ yếu đóng vai trò tư vấn, hướng dẫn, giúp đỡ và được thể hiện như sau: DHTDA phải chú ý đến hứng thú người học, người học được tham gia chọn đề tài, nội dung học tập phù hợp với hứng thú cá nhân. Người học phải quyết định làm sao tiếp cận vấn đề và giải quyết vấn đề. Mặt khác, người học làm việc theo nhóm để giải quyết những vấn đề có thực mang tính thách đố, dựa trên bài học và thường có tính liên môn. Vì vậy, đặc điểm này còn được gọi là học tập mang tính xã hội. Thêm nữa, người học phải thu thập thông tin từ rất nhiều nguồn khác nhau rồi phân tích, tổng hợp, đánh giá và rút ra tri thức cho mình. Định hướng hành động: Khi thực hiện dự án thì phải kết hợp giữa lý thuyết và thực hành để vận dụng chúng vào hoạt động thực tiễn; qua đó người học có thể tự kiểm tra, đánh giá, củng cố và rèn luyện kỹ năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn. Định hướng sản phẩm: Các sản phẩm của dự án không giới hạn trong những thu hoạch lí thuyết mà trong đa số trường hợp, các dự án học tập tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành. Những sản phẩm này có thể sử dụng, công bố, giới thiệu rộng rãi. 3. Quy trình tổ chức dạy học theo dự án Quá trình tổ chức DHTDA được thực hiện 4 bước như sau:  Giai đoạn 1: Lựa chọn dự án(Chủ yếu là hoạt động của giáo viên) - Điều chỉnh chủ đề để tổ chức DHTDA: Giáo viên điều chỉnh và tích hợp các chủ đề sao cho phù hợp với mục tiêu môn học, đối tượng người học, đặc trưng môn học để có thể tổ chức theo DA. - Phác thảo ý tưởng: Sau khi đã tích hợp các chủ đề cho phù hợp với người học và cơ sở thực tiễn thì giáo viên cần phải đưa ý tưởng của DA thành một một sơ đồ cụ thể hóa gồm: mục tiêu chủ đề, nội dung nào cần học sinh tìm hiểu để có sự 2
3. thiết thực, gắn liền với thực tiễn, người học; các loại sản phẩm của chủ đề; tài liệu hỗ trợ cho việc lập hồ sơ dạy học. - Chuẩn bị một số dự án, sản phẩm. mẫu và các tài liệu hỗ trợ học sinh. GV cần chuẩn bị một số dự án và sản phẩm để HS khái quát và hình được các công việc cần làm cho một DA. Đồng thời, GV phải tìm tài liệu hỗ trợ cho các em để thực hiện dự án.  Giai đoạn 2. Lập hồ sơ dạy học(Chủ yếu là hoạt động của giáo viên) Đây là giai đoạn quan trọng, ảnh hưởng nhiều đến các giai đoạn sau và kết quả thực hiện dự án. Hồ sơ dạy học mà giáo viên cần phải xây dựng gồm: - Kế hoạch dạy học: Giáo viên phải đưa ra kế hoạch dạy học trong suốt thời gian thực hiện dự án, kế hoạch đó trình bày những nội dung sau: Thời gian thực hiện DA, mục tiêu dự án; kỹ năng cần thiết để thực hiện DA; các bước tiến hành bài dạy; thiết bị, tài liệu tham khảo, lực lượng hỗ trợ giúp cho học sinh thực hiện được DA; sản phẩm của dự án đang hướng tới. - Bộ câu hỏi định hướng gồm câu hỏi khái quát, câu hỏi bài học và câu hỏi nội dung giúp học sinh hiểu rõ bản chất vấn đề, hình dung ra dự án và tạo lập mối quan hệ giữa học sinh và nội dung kiến thức. - Tiêu chí đánh giá: Giáo viên cần phải xây dựng được tiêu chí đánh giá môn học phù hợp để đánh giá HS một cách toàn diện - Sổ theo dõi dự án (dành cho HS): Giáo viên cần xây dựng các biểu mẫu phục vụ cho việc quản lý DA gồm: Kế hoạch của nhóm, sơ đồ tư duy, phiếu thu thập dữ liệu, biên bản thảo luận, nhận xét quá trình thực hiện dự án, phiếu phản hồi của giáo viên. - Phiếu liệt kê công việc dành cho giáo viên : Là danh mục các công việc của giáo viên cần phải thực hiện nhằm hỗ trợ cho HS hoàn thành dự án.  Giai đoạn 3. Thực hiện dạy học theo dự án(Gồm hoạt động của GV và HS) Đây là giai đoạn chính nhằm thực hiện các bước trong kế hoạch dạy học mà giáo viên đã lập trước đó. Xác định chủ đề và mục tiêu dự án - Giáo viên bắt đầu bài học bằng cách khơi gợi cho học sinh ý tưởng chung của chủ đề phải xuất phát từ những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn. Giáo viên chia nhóm và giao nhiệm vụ cho từng nhóm. Học sinh thảo luận, hình thành ý tưởng, cụ thể hóa chủ đề và xác định mục tiêu của dự án. - Giáo viên giới thiệu một số dự án và sản phẩm mẫu nhằm giúp học sinh có thể hình dung một cách cụ thể những công việc trong quá trình thực hiện dự án. - Giáo viên hướng dẫn những kỹ năng cần thiết cho học sinh trong khi thực hiện dự án như: Kỹ năng làm việc nhóm; kỹ năng lựa chọn chủ đề; kỹ năng thiết kế sản phẩm, viết bài báo cáo; kỹ năng tự đánh giá. Xây dựng kế hoạch thực hiện DA 3
4. Học sinh tự xác định các công việc; tự xây dựng kế hoạch thực hiện; tự phân công nhiệm vụ trong nhóm có sự góp ý của giáo viên. Thực hiện dạy học theo dự án Học sinh sẽ phải tự thu thập và chọn lọc thông tin phù hợp với chủ đề; tự quyết định phương án thực hiện; tự xử lý thông tin, tổng hợp và thực hiện sản phẩm của dự án. Trong bước này giáo viên hỗ trợ giúp học sinh khi có vấn đề phát sinh.  Giai đoạn 4. Tổ chức trình bày sản phẩm và đánh giá dự án (Gồm hoạt động của giáo viên và học sinh) - Chuẩn bị cơ sở vật chất cho buổi báo cáo dự án: Giáo viên chuẩn bị phòng máy; mời đồng nghiệp dự giờ (nếu có); in các phiếu đánh giá phát cho học sinh. - Theo dõi, đánh giá sản phẩm dự án của các nhóm: Trong khi, học sinh trình bày kết quả của mình thì giáo viên phải theo dõi và đánh giá sản phẩm của các nhóm. Đồng thời, giáo viên cho học sinh tự đánh giá nhóm mình và đánh giá nhóm khác. - Rút ra bài học kinh nghiệm: Cuối cùng cả giáo viên và HS nên rút ra bài học kinh nghiệm để thực hiện dự án sau hoàn thiện hơn. Hình 1: Quy trình tổ chức dạy học theo dự án 4. Một số điểm lƣu ý khi thực hiện DHTDA Khi thực hiện DHTDA cần phải lưu ý một số chi tiết sau: • Hình thức thực hiện DHTDA rất phong phú điển hình như: + Tiến hành được cả trong giờ dạy chính khóa và ngoại khóa. + Xây dựng theo chủ đề chuyên môn hoặc liên môn. + Tổ chức được cả trong lớp học hoặc vượt ra ngoài phạm vi lớp học. 4
5. + Độ dài dự án có thể kéo dài trong vài tiết, vài ngày, vài tuần, cả năm học hoặc cả khóa học. + Tiến hành được ở mọi lứa tuổi, mọi cấp học. • Dự án được xây dựng phải cần gắn với thực tiễn và sự quan tâm của người học. • Yếu tố quyết định trong khi thực hiện dự án là người học. Người học là người tự đưa ra quyết định trong việc xác định chủ đề, cách thức thực hiện và giải quyết công việc. Bản thân người học phải tự đối mặt với thách thức trong các tình huống của dự án. Một dự án được triển khai cần phải hình thành và phát triển tất cả các năng lực cho người học. Chủ yếu là năng lực phương pháp thực hiện các dự án và năng lực xã hội. Kết luận DHTDA trong lớp học hoặc trường học có thể tạo ra một môi trường học tập lý tưởng, nội dung chương trình giảng dạy gắn liền với thế giới thực và làm dấy lên những mong muốncủa người học để khám phá, điều tra, và tìm hiểu về thế giới. 5
6. ORGANIZATION OF PROJECT-BASED TEACHING AND LEARNING OF THE VOCATION TO THE 11TH FORM AT LE LOI HIGH SCHOOL - BINH DUONG PROVINCE Nguyễn Thị Thùy Dƣơng (1) (1) University of Technical Education of Ho Chi Minh City ABSTRACT Through the article the author presents the organization of a project-based learning on vocation education of grade 11 at Le Loi high school in Binh Duong province. The process shows the specific steps so the teacher can apply and organize for subjects at a general high school is based on a project easily. In this paper, the author has applied the organizational method of project-based learning for vocation education of grade 11 to contribute to improving the quality of teaching, helping students have the right direction and more confident when choosing a career. Keyword: Project-based teaching and learning TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (Dự án Việt – Bỉ), Dạy và học tích cực - Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học, NXB Đại học sư phạm. 2. Chương trình dạy học của Intel Khóa học cơ bản, phiên bản 10.1 dành cho Giáo viên cốt cán. 3. Nguyễn Văn Cường (2010), Bernd Meier, Một số vấn đề chung về đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông – Dự án phát triển giáo dục trung học phổ thông (LOAN No 1979- VIE – Bộ giáo dục và đào tạo). 4. Sử dụng công nghệ thông tin trong dạy và học, Tài liệu tập huấn của chương trình Panrtner in Learning (2003), NXB Giáo dục. 5. Nguyễn Thị Diệu Thảo (2008), “Dạy học theo dự án và vận dụng trong Đào tạo Giáo viên Trung học cơ sở”, Luận án tiến sĩ trướng ĐH Sư Phạm Hà Nội. 6. Michael Knoll, “The Project Method: Its Vocational Education Origin and International Development”, Univercity of Bayreuth. XÁC NHẬN VÀ ĐỀ XUẤT CHO ĐĂNG BÀI HỌC VIÊN THỰC HIỆN CỦA GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN Nguyễn Thị Thùy Dƣơng 6
7. BÀI BÁO KHOA HỌC THỰC HIỆN CÔNG BỐ THEO QUY CHẾ ĐÀO TẠO THẠC SỸ Bài báo khoa học của học viên có xác nhận và đề xuất cho đăng của Giảng viên hướng dẫn Bản tiếng Việt ©, TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH và TÁC GIẢ Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ bởi Luật xuất bản và Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Nghiêm cấm mọi hình thức xuất bản, sao chụp, phát tán nội dung khi chưa có sự đồng ý của tác giả và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. ĐỂ CÓ BÀI BÁO KHOA HỌC TỐT, CẦN CHUNG TAY BẢO VỆ TÁC QUYỀN! Thực hiện theo MTCL & KHTHMTCL Năm học 2016-2017 của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh.