Tìm hiểu cuộc tranh luận của Phan Khôi với Phạm Quỳnh trên diễn đàn báo chí năm 1930

Nội dung text: Tìm hiểu cuộc tranh luận của Phan Khôi với Phạm Quỳnh trên diễn đàn báo chí năm 1930

1. Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 1 (2014) 33-42 THÔNG TIN – BÌNH LUẬN Tìm hi u cu c tranh lu n c a Phan Khôi v i Ph m Qu nh trên di n àn báo chí n m 1930 Tr n Vi t Ngh a* Tr ng i h c Khoa h c Xã h i và Nhân v n, i h c Qu c gia Hà N i, 336 Nguy n Trãi, Thanh Xuân, Hà N i, Vi t Nam Nh n ngày 05 tháng12 n m 2013, Ch nh s a ngày 30 tháng 1 n m 2014; Ch p nh n ng ngày 20 tháng 3 n m 2014 Tóm t ắt: Nm 1930, Phan Khôi và Ph m Qu nh ã có nh ng bài tranh lu n v i nhau trên di n àn báo chí v m t s ch nh ư chính tr , v n h c và h c thu t. Do ưc s quan tâm c a ông o d ư lu n trong xã h i, nên cu c tranh lu n gi a hai ông ã v ưt kh i khuôn kh cá nhân tr thành m t di n àn tranh lu n chung c a m t b ph n trí th c Vi t Nam. Qua nh ng cu c tranh lu n này ng ưi c không ch hi u v s i l p gi a Phan Khôi và Ph m Qu nh v tính cách và quan im chính tr , mà còn hi u thêm v thái c a m t b ph n gi i trí th c tr ưc nh ng v n nóng b ng c a t n ưc. T khóa: Phan Khôi, Ph m Qu nh, tranh lu n, báo chí, n m 1930. *Phan Khôi và Ph m Qu nh là hai nhà báo tranh lu n v i b t c nhân v t ươ ng th i nào. có tài và n i ti ng Vi t Nam u th k XX. i t ưng mà ông công kích nhi u nh t là Ph m Qu nh ưc bi t n không ch là m t nh ng trí th c c ng tác thân thi t v i th c dân nhà báo, m t h c gi , mà còn là m t nhà chính Pháp, tiêu bi u là Ph m Qu nh. tr . V n “ khen và chê ”, lu n “công và t i” Nm 1930, trong bài “ Sau khi đọc xong ca Ph m Qu nh có t th i ông còn s ng và bài tr ả l ời c ủa Tr ần Tr ọng Kim tiên sanh: cho n nay v n ch ưa h i k t. Phan Khôi “C ảnh cáo các nhà h ọc phi ệt”, Phan Khôi ch (Thông Reo, Tân Vi t) là ng ưi có tài d y lên ích danh Ph m Qu nh là m t nhà h c phi t: nh ng cu c tranh lu n trên di n àn báo chí. “Tôi ch ng nói g n xa chi h t; tôi nói ngay Nh ng v n mà ông kh i x ưng tranh lu n rng h ng ng ưi h c phi t n ưc ta ch ng bao nh ư n quy n, duy v t và duy tâm, ngh thu t lm ng ưi, mà Ph m Qu nh tiên sinh là m t” v nhân sinh hay v ngh thu t u gây ti ng [1, tr. 202]. Theo ông s im l ng c a Ph m vang trong dư lu n. Phan Khôi không ng i Qu nh tr ưc bài công kích c a Ngô c K là ___ mt bi u hi n c a h c phi t. N m 1924, Ph m * T: 84-986376599 Qu nh long tr ng t ch c k ni m Nguy n Du Email: vietnghia_77@yahoo.com 33
2. 34 T.V. Nghĩa / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 1 (2014) 33-42 ti Hi quán Khai trí ti n c. Trong êm h i, Hà N i và có quan h v i c hai bên nên bi t ông di n thuy t m t bài tôn vinh Truy n Ki u rõ u uôi câu chuy n. Theo ông bài “ Chánh là quc hoa, qu c h n và qu c túy. Ngay l p học v ới tà thuy ết” c a Ngô c K tuy có ch tc Ngô c K vi t bài “ Lu ận v ề chánh h ọc không ưc công b ng nh ưng vi c công kích cùng tà thuy ết” phê phán Ph m Qu nh. là chính áng, c bi t là nó liên quan n h c Ngô c K coi Ph m Qu nh ch là h ng “v n thu t nên không th b qua. V lý Ph m s lóp lép” chuyên tán x ng tán nh m, nói b y Qu nh có quy n im l ng khi Ngô c K nói càn và có h i cho t n ưc “ o c ngày không nh c n tên, nh ưng nh ng vi c mà càng suy i, nhân tâm ngày càng theo v ưng Ngô c K nói n u liên quan tr c ti p hư ng y, cái xã h i Âu ch ng ra Âu, Hán ch ng n nh ng v n ông ã ch tr ươ ng và thi ra Hán này há không ph i b i cái nhân v t gi hành, không th ln ln v i ai khác. Nu Ph m di Âu ch ng ra Âu Hán ch ng ra Hán y múa Qu nh sai thì nên vi t nh n l i và t ý ph c bút khua l ưi mà gây nên ư?” [2, tr 1.157]. thi n c a mình, n u úng thì c ng nên vi t ra Phan V n Hùm cho bi t vi c Ph m Qu nh cho chân lý ưc sáng t . Nu Ph m Qu nh t ch c l k ni m Nguy n Du và suy tôn do bí mà làm thinh thì không chính tr c, can Truy n Ki u ã b các nhà nho Hà N i lúc m và ph c thi n; n u khinh ng ưi thì ng ưi ó ph n i k ch li t. Theo Tr n Tu n Kh i, do khinh l i. Theo Phan Khôi s im l ng này v Ngô c K không th o qu c v n nên khi vi t mt làm báo thì hay vì Ngô c K lúc ó ch gì c ng em bàn b c v i ông. Chính ông ã i Ph m Qu nh tr l i thì kéo luôn c m t i sa bài qu c v n “ Chánh h ọc và tà thuy ết” i ra công kích, nh ưng v h c thu t thì d vì nên hi u rõ v vi c này. C trong Nam và trong s h c v n mà không ngay th c v i mình, ngoài B c lúc ó u tranh lu n v th c ch t vi ng ưi thì th t là nguy hi m [2, tr 203- tr 205]. ca v án Truy n Ki u. Có hai v n tranh Ngay sau bài báo c a Phan Khôi, Ph m lu n ưc ưa ra: mt là quan im o c Qu nh vi t bài “ Tr ả l ời bài “C ảnh cáo h ọc bo th , ch t h p c a các nhà nho v i quan phi ệt” c ủa Phan Khôi tiên sinh ”. Trong bài im ngh thu t c i m , r ng rãi c a phái tân vi t Ph m Qu nh kh ng nh ông v i Ngô c hc; hai là cu c u tranh v chính tr trên a K vn không có hi m khích gì. Khi ông làm ht v n h c. Ông kh ng nh “ tht là l m quá ch bút t Nam phong thì Ngô c K làm nu coi ó là m t cu c tranh lu n v n h c. Lúc ch bút t Hu thanh . Trong làng báo c ng by gi chúng tôi th y không th ch u n i, mc ph i cái thói c a con buôn là “ hàng th t ngày này qua ngày khác Ph m Qu nh em nguýt hàng cá ”. T u t Hu thanh không Truy n Ki u ra mà suy t ng. Th y rõ nh ng có thi n chí v i t Nam phong nên th nào dng ý c a vi c suy t ng, c K ã lên ti ng cng tìm cách ph n i. Nhân d p ông ng ra công kích. Li v n d d i th nào ch ng t n i t ch c l k ni m Nguy n Du, c bi t là bài lòng ph n u t c a chúng tôi lúc ó” [3, tr 48]. di n thuy t c a ông có t i hai ngàn ng ưi t i Tuy Ngô c K không nói ích danh nh ưng d và c v , nên Ngô c K có ý c m t c ai c ng hi u i t ưng mà ông kích là Ph m li n vi t bài ph n i Truy n Ki u và nhân ti n Qu nh. Ph m Qu nh c ng bi t iu ó nh ưng ma sát ông. Lúc u ông nh quy t chi n v i im l ng không tr l i. Ngô c K m t phen vì ông không nhu Có m t ng ưi bu c Ph m Qu nh ph i lên nh ưc n n i b ng ưi khác công kích mà ti ng là Phan Khôi. Ông cho bi t lúc ó ông không bi t i phó l i, nh ưng sau ó ông làm
3. T.V. Nghĩa / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 1 (2014) 33-42 35 thinh vì ai c ng ngh r ng Ngô c K không song t l mi ng và ngòi bút m t ng ưi tân ph i vì Truy n Ki u bình ph m Truy n nhân v t, nghi m nhiên t nh n cái gánh gây Ki u mà ch là ki m c cãi l n v i ông dng m t n n v n hóa m i cho n ưc nhà, l i nh m qu ng cáo cho t Hu thanh và th a cái ch tr ươ ng m t cái c ơ quan ngôn lu n trong lòng ác c m riêng v i ông. Vic gi a ông và nưc m ưi m y n m nay, mà có l i thô b t Ngô c K ch là chuy n cá nhân v i nhau cái tâm s hi m riêng, nói x u cho m t ng ưi mà thôi. N u t trên cái cân d ư lu n c a qu c thiên c , thì không th b qua ưc” [5, tr dân thì cu c tranh lu n gi a ông và Ngô c 913]. K không ưc ngang s c nhau do Ngô c Hu nh Thúc Kháng l n l ưt bác b các K vì n ưc mà b tù 10 n m Côn Lôn. Ông im mà Ph m Qu nh công kích l i Ngô c không d m c m ưu Ngô c K qu ng cáo K. Ông kh ng nh bài bác Ki u c a Ngô cho t Hu thanh . Im l ng là cách ông c K v i n i dung chính y u là chánh h c phá dã tâm c a t báo này. Ông cho bi t d ư và tà thuy t có liên quan n v n n ưc, ngh a lu n tuy áng kính tr ng, nh ưng d ư lu n n ưc lý quang minh chính i, l i liêm ngh a chính. ta v n còn u tr l m. Nhi u ng ưi không bi t Mt bài nh ư v y không ph i là “ cá nhân quy n phân bi t chuy n ngh a lý v i chuy n cá nhân, li” mà là h c v n t ư t ưng. Theo ông, nói không bi t ng ưi th c gi th o lu n v i nhau làng báo cãi nhau là thói con buôn là trái l và là t bày chân lý, ch không c t th ng thi u suy ngh . H c v n t ư t ưng có bi n chi t ln nhau nh ư trong cu c u võ v y. Ông thì chân lý mi ưc sáng t . Chuy n hàng cá không coi th ưng nh ưng c ng làm nô l cho hàng th t cãi nhau ch là b n thù v t. Ph m dư lu n. Có nhi u iu d ư lu n nhao lên thì Qu nh không th em “ thói con buôn ” bao ng ưi th c gi nên làm thinh [4, tr. 906 - tr che cho v n “ chánh h c và tà thuyt” ưc. 910]. Ngô c K không có lòng “ thù riêng ” trong Mt ng ưi b n c a Ngô c K là Hu nh bài vi t c a mình và vic ông ph n i Ki u là Thúc Kháng, ch bút t Ti ng dân Trung K , hoàn toàn chính áng. Hu nh Thúc Kháng cho ã lên ti ng ph n i Ph m Qu nh. Trong bài rng là m t h c gi thì ph i yêu chân lý. N u “Chánh h ọc cùng tà thuy ết có ph ải là v ấn đề ng ưi khác công kích mình mà h p v i chân quan h ệ chung không? Chiêu tuy ết nh ững lý, không cãi ch i ưc thì ph i ph c tùng, n u lời bài báng cho m ột chí s ĩ m ới qua đờ i”, trái thì l y lý l bi n bác l i, ó mi là thái Hu nh Thúc Kháng cho r ng “ Chánh h ọc và chân chính c a m t h c gi . Theo Hu nh Thúc tà thuy ết” c a Ngô c K là m t bài tuy t Kháng, vi c Ph m Qu nh cho r ng tranh lu n xưng có giá tr nh t trong làng báo gi i lúc vi Ngô c K không ngang s c tr ưc qu c ó. Tr ưc khi Ngô c K m t Ph m Qu nh dân vì Ngô c K b tù 10 n m vì n ưc không có câu gì bi n bác, nay nhân vi c Phan Côn Lôn là vô lý, b i vi c tù và vi c bác Khôi ch trích s không tr l i bài y thì Ph m Ki u là hai v n khác nhau. Hu nh Thúc Qu nh nói ó là chuy n “cá nhân quy n l i”, Kháng vn ngh s bác Ki u mà Ph m Qu nh ri buông l i thô b nh ư “hàng th t nguýt hàng không tr l i lâu nay t rõ t m lòng ph c thi n cá”, “th a lòng ác c m” bôi nh cái danh d ca m t ng ưi quân t . Khi Phan Khôi h i n ca m t ng ưi chí s ã qua i. Hu nh Thúc iu ó mà Ph m Qu nh cho là chuy n c và Kháng nh n xét: “Nh ng l i nói trên mà xu t lưc gii m y câu, không ph m n danh d t m t v n s x ng nào thì không trách; ca m t chí s ã qua i thì ai c ng kính ph c
4. 36 T.V. Nghĩa / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 1 (2014) 33-42 s quang minh l i l c c a m t h c gi , nh ưng hc c a th gi i ngày nay có hai cái khuynh nào ng Ph m Qu nh có lòng t ư thù khi toàn hưng trái nhau mà c ng có hai cái th l c bài vi t ch là nh ng l i nh o báng mà không ngang nhau. y là m t phái chuyên tr ng v ng n “ chánh h c và tà thuy t”. Hu nh nhân sanh; m t phái chuyên tr ng v ngh Thúc Kháng coi Truy n Ki u là m t th dâm thu t” [6, tr. 425]. Phái ngh thu t vì nhân sinh th ư có h i cho xã h i, Ngô c K ch ng Ki u cho r ng m c ích c a v n h c là có ích cho là có công v i th o nhân tâm [5, tr. 916-tr. xã h i. Phái ngh thu t vì ngh thu t cho r ng 917]. mc ích c a v n h c là s p. Theo Phan Trong bài “ Đọc bài “chiêu tuy ết cho m ột Khôi, phái nào c ng có lý thuy t riêng c a nhà chí s ĩ” c ủa ông Hu ỳnh Thúc Kháng ”, mình nên không ch u nh ưng nhau. Trong i Phan Khôi nh t trí v i Hu nh Thúc Kháng là ng nhà v n hi n t i ai theo phái nào thì theo. bài “ Chánh h ọc và tà thuy ết” c a Ngô c K Ph m Qu nh c ng Truy n Ki u theo cái không ph i là v n cá nhân mà là v n h c thuy t “ngh thu t vì ngh thu t” thì không thu t có giá tr , vi c bác Ki u và Ngô c K áng công kích, nhưng l y Truy n Ki u làm tù là hoàn toàn khác nhau. Tuy nhiên, Hu nh sách giáo khoa d y h c thì áng công kích. Thúc Kháng nói Ngô c K có t i ngàn bài Quan im vn h c c a Hu nh Thúc Kháng vi t là quá s th t. S thiên v này d làm cho cng nh c nh ư Hàn D và T ng C ng bên Ph m Qu nh không ph c. Cn nói úng s Trung Qu c ngày x ưa, ngh a là bu c c thiên lưng ng ưi khác kh i b t b l i mình. Nói h ph i theo m t khuôn m u nh ư mình, duy trì Ngô c K có làm Côn Lôn du ký mua phong hóa vãn h i th o nhân tâm. Tuy danh âu là nói xoi Ph m Qu nh. Nh ng du ký cái ý thì t t nh ưng không phù h p v i v n h c ca Ph m Qu nh nh ư Mi ngày Hu , Mt hi n t i. Khuynh h ưng ngh thu t vì ngh tháng Nam K , Ba tháng Paris không ph i thu t là chính áng. Nhìn Truy n Ki u là m t mua danh. Kiu nói xoi này ch c ch n làm th m v n thì c nó t do phát tri n. N u cho Ph m Qu nh không ph c và có th bác b th c s có b ng ch ng ch ng t Truy n Ki u li. Phan Khôi ch ra hai im ch ưa th a áng có h i cho phong hóa, th o nhân tâm thì trong bài vi t c a Hu nh Thúc Tháng là “mt mi c m h n. ch th t thi t và m t ch có ý xoi bói ”. Phan Tuy kính tr ng Ngô c K và Hu nh Khôi cho r ng Hu nh Thúc Kháng c vi c Thúc Kháng nhưng Phan Khôi r t khách quan thân minh cái ngh a chánh h c v i tà thuy t, khi bình lu n. Ông th y l i vi t v n ca Hu nh không nên em nhân cách m t i c a Ngô Thúc Kháng nng tính bi n ng u và phóng i c K ra d a thêm, ch nên lu n v “ vi c” s th t, nên thà ch ra nh ng im y u hơn là ch không nên em cái “ng i” ca h ra mà Ph m Qu nh ph n òn l i. Ông th a hi u nói; không c n ph i nêu cao s hi sinh c a Ph m Qu nh s d ng Truy n Ki u vào m c Ngô c K làm gì. Vi c vi t t i ba bài li n ích gì, cái ó Ngô c K và Hu nh Thúc áp l i Ph m Qu nh ưc Phan Khôi cho là Kháng ã nói “s to t” ra r i. Ông mt m t quá li u l ưng c n thi t [6, tr. 420-tr. 425]. cho r ng không nên công kích n u Ph m Phan Khôi cho r ng “mun ánh giá Qu nh ng v phía cái p, tôn vinh giá tr Truy n Ki u và cái công nghi p v n ch ươ ng ngh thu t c a Truy n Ki u, m t khác kh ng ông Nguy n Du cho v a ph i, ng cao quá, nh bài vi t c a Hu nh Thúc Kháng có giá tr ng h quá, thì tr ưc h t ph i hi u cõi v n và chính áng.
5. T.V. Nghĩa / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 1 (2014) 33-42 37 Nm 1930, Ph m Qu nh ưa ra ý ki n l p th t. Thang thu c ch a c n b nh h c v n n ưc Hi ch n h ng qu c h c. Trong bài vi t “ Vài nhà chính là s bi n lu n: “Nay mu n ch ưa cái cái ý ki ến l ập h ội “Ch ấn h ưng qu ốc h ọc” c ủa bnh y, tôi thi t t ưng ch ng có ph ươ ng thu c ông Ph ạm Qu ỳnh ”, Phan Khôi ph n i vi c gì th n di u b ng s bi n lu n. B i s cãi c cnh cáo Ph m Qu nh là “ hc phi t” mà b ny ra ánh sáng c a ch ơn lý. Nói v s h c c a ông này coi là “ làm án ”. Ông nh t trí v i Ph m cá nhân, còn có nhi u ưng; ch nói v s Qu nh r ng d ư lu n n ưc nhà còn non n t, hc c a m t b n ng ưi, c a m t dân t c thì nh ưng không nh t trí khi có nhi u iu d ư lu n ngoài s bi n lu n ra, ch ng có tìm cái s h c nhao lên thì ng ưi th c gi nên làm thinh, b i vào âu ưc c ” [7, tr. 237]. V i l p lu n iu ó không úng v i cái tâm c a ng ưi th c vng chãi, Phan Khôi ã ph nh n quan im gi . Ông nh n nh: “ Bt k cái d lu n nào, không tranh lu n tìm s vui v s m u t nu là vi c chung gi a xã h i, th c gi c ng trong cõi h c thu t c a Ph m Qu nh. ch ng nên làm thinh. Mình ã t m ng là th c Theo Phan Khôi, vic thành l p Hi ch n gi , thì càng ph i i kèm m t bên d lu n luôn hng qu c h c là không c n thi t, vì n ưc ta luôn. Không nên làm nô l cho d lu n, nh ch ưa có n n qu c h c thì sao ch n h ưng ưc; li tiên sanh ó, ph i r i; song tôi còn mu n nưc ta ch ưa có tiêu chu n tinh ch n nh ng ti m t b c n a, ng i th c gi ph i làm ng ưi có tư cách là h i viên. Phan Khôi cho hng o cho d lu n ( ). Ng i th c gi rng c n ph i chia s h c ra ch không nên ph i làm “ng s ” cho d lu n” [8, tr. 235]. hp l i: “ Nh chia ra phái này phái khác mà Theo ông, dù là vi c nh hay l n ng ưi th c i ch cùng nhau, r i s h c m i mau t n gi nên can thi p ính chính l i. Vai trò c a b; ch còn hi p l i, làm cho cái t t ng c ng ưi th c gi là giúp cho d ư lu n non n t tr nc ph i d i m t cái quy n nh t th ng nên già d n và chính áng. Ph m Qu nh không nào, thì th t là b t l i, vì cái t t ng s c m th c ng i m c k cho d ư lu n nó khôn hay ch ng l i m t ch mà không n y n ra c” di, r i t cao m t mình mà ôm b ng c ưi [7, tr. 239]. L p lu n này c a Phan Khôi va nh ng cái non n t c a d ư lu n. có lý v a th hi n s tinh ý c a ông. Ph m Phan Khôi nh n m nh s c n thi t c a bi n Qu nh mu n t p h p gi i trí th c d ưi ng n lu n i v i v n xây d ng n n qu c h c: c Hi ch n h ng qu c h c. M c ích l p h i “S bi n lu n mà phá toan nh ng iu sai là th ng nh t tinh th n và t ư t ưng c a các lm ó là r t c n cho h c gi i c a ta ngày nay. hi viên. Thông qua h i này, thc dân Pháp s Không có s y thì cái n n “Qu c h c” mà tiên d b thâu tóm gi i trí th c và bi n h thành sanh mu n thành l p ưc sau n y, c ng nh ng nô l v tinh th n và t ư t ưng, nh ư ã không th nào thành l p n i” [7, tr. 237]. Phan tng thành công v i Hi Khai trí ti n c. Khôi ng ý v i Ph m Qu nh khi cho r ng Thay vì l p h i Phan Khôi cho r ng nên tinh th n h c v n c a ng ưi mình b c nh ưc, thành l p m t n n h c thu t cho n ưc nhà. Cái gì tr ưc kia ng n vi c gì thì gi ông Kh ng, là t ư t ưng h b i không h p v i th i i thì t o Mnh, Chu và Trình ra, nay thì gi khoa h c tr cho s ch. Cái gì là ph i và hay, b t lu n c a vi luân lý, dân ch v i dân quy n, nh ưng m i xưa hay nay, ông ph ươ ng hay Tây ph ươ ng thì ch nghe theo ng ưi ta ch ch ưa ch c ã hi u em c ng hi n cho m i ng ưi. Vi c l p m t n n n ch tinh vi. ó là cái b nh c a ng ưi h c hc thu t m i hay n n qu c h c riêng cho Vi t là không có t ư t ưng “cu chân” và tìm l y l Nam ph i d a trên n n t ng ý chí, công s c và trí
6. 38 T.V. Nghĩa / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 1 (2014) 33-42 tu c a s ông ch không ph i là c a m t vài mt b t chính v i cô v xinh p c a chú ng ưi. N n qu c h c là t h p ch không ph i là Trùm. Vy nên Cha và Trùm ành ph i câm ơ n c, là ph c t p ch không ph i là thu n lng [8, tr. 89]. nh t và c n nhi u th i gian xây d ng. K t Nm 1930, Ph m Qu nh vi t bài “ Vers thúc bài báo Phan Khôi m t l n n a nh n m nh une Constitution ” ( Th ngh v v n l p vai trò c a bi n lu n: “ Cái óc phê bình không có, hi n) ng trên t France Indochine . Ph m ngh lu n không rành, thì d u cho trong m t Qu nh yêu c u chính quy n b o h th c hành cái h i nào, c t do bàn b c, c ng ch vâng iu ưc n m 1884, tr l i quy n n i tr l i cho vâng, ph i ph i mà thôi. Cho nên, n u mu n thi t nhà vua. Tư t ưng l p hi n c a Ph m Qu nh hành cái ý ki n l p h i c a ông Ph m Qu nh, l i vp ph i s ch ng i quy t li t c a phe i càng ph i luy n t p s bi n lu n” [7, tr. 241]. lp trong Ngh vi n B c K , ng u là Không ch tranh lu n v hc thu t, Phan Nguy n V n V nh. Hu nh Thúc Kháng g i Khôi còn l t t y mưu toan chính tr c a Ph m mt b c th ư ph n i t ư t ưng l p hi n c a Qu nh. N m 1930, tình hình chính tr Vi t Ph m Qu nh lên t n Toàn quy n ông D ươ ng Nam t ng t c ng th ng, tr ưc tiên là cu c Pasquier. Trong bài “ Tr ở l ại v ấn đề l ập hi ến”, kh i ngh a Yên Bái, sau là phong trào cng Phan Khôi g i hi n pháp m i ca Ph m Qu nh sn. Toàn quy n ông D ươ ng Pasquier bu c là “ hi n pháp tam giác ” b i nó d a trên s ph i ti n hành c i cách chính tr nh m xoa d u phân quy n gi a b o h , vua và dân. Ông cho s ph n n c a dân chúng. Ph m Qu nh tr rng quan h gi a n ưc l n v i n ưc nh mà thành quân c chính tr trong tay Pasquier. iu ưc ã không v ng thì cái hi n pháp do Thành l p m t ngh vi n bù nhìn ông nưc l n t ra c ng không th v ng ưc. Dươ ng n m trong gói c i cách chính tr c a Theo Phan Khôi, n u ng ưi Pháp tr l i quy n Pasquier. Phan Khôi vi t bài “ Hội đồ ng ki ểu ni tr cho nhà vua theo hi n pháp m i thì ch ưa mới” kích Ph m Qu nh. Theo Phan ch c nhà vua th c thi l p hi n. Nhà vua có th Khôi, tr ưc ây các thành viên trong h i ng s d ng quy n ó àn áp nh ng ng ưi c ch bi t nói “ vâng ” và “ d”, nh ưng t khi có ch ng i. T vi c ba quan i th n ngh ngh vi n m i thì b câm. S im l ng ca Ph m chính ph b o h trao quy n n i tr cho nhà Qu nh trong ngh vi n m i khi n m i ng ưi vua theo iu ưc n m 1884 tri u ình có tưng ông b câm, sau khi nghe ông di n quy n àn áp nh ng k ch ng i, Phan thuy t bài “ Ng ười nhà quê An Nam ” m i bi t Khôi nh n xét: “ Coi v y thì bi t ch c r ng sau ông không b câm. Phan Khôi dí d m nh n xét khi Nam tri u c quy n y r i, ch dùng mà thì ra di n thuy t là m t vi c, còn làm ngh tr b n ph n i ch không dùng mà l p hi n” viên nín l ng là m t vi c; làm ngh viên nín [9, tr. 405]. Nh n xét này c a Phan Khôi r t có thinh ch ưa ch c là có h i, nói lung tung thì cái lý. V b o ng Yên Bái và cu c u tranh c a hi nhi u h ơn [3, tr. 84]. Trong bài “ Có ph ải giai c p công nông n m 1930 ã làm cho n n câm đâu! ”, Phan Khôi kích m i quan h lén cai tr c a Pháp Vi t Nam b lung lay m nh lút và b t chính gi a th c dân Pháp và Ph m m. Chúng mu n hp l c cùng Nam tri u Qu nh. Ông k m t tích chuy n hài bên tr n áp các cu c n i d y c a dân chúng. Vì v y Trung Qu c. Chuy n k r ng có m t ông Cha chúng m m mi ng cho Ph m Qu nh òi trao th ưng b m t r ưu l và nghi chú Trùm x ơi quy n n i tr cho nhà vua d ưi danh ngh a l p mt, nh ưng chính Cha c ng ang quan h bí hi n. Bài vi t này c a Phan Khôi ra i vào
7. T.V. Nghĩa / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 1 (2014) 33-42 39 tháng 10 n m 1930, ây c ng là th i im Xô cu c h p c a Vi n dân bi u B c K và Trung vi t Ngh T nh ra i. Các l c l ưng c a Pháp K, quan Th hi n ng ưi Pháp nói v l p hi n và Nam tri u ang d n v Ngh T nh gi ng h t nh ư Ph m Qu nh nói. Theo Phan àn áp qu n chúng. Phan Khôi ng m vch m t Khôi m t là c hai ng ưi có chung quan im, Ph m Qu nh ã ti p tay cho Pháp và Nam hai là quan Th hi n nói theo Ph m Qu nh, ba tri u ch ng l i nhân dân trong v b c l p hi n. là Ph m Qu nh là cái loa c a quan Th hi n. Trong bài “ Trung - B ắc k ỳ s ẽ có đả ng Phan Khôi cho r ng không ph i ng u nhiên mà Lập hi ến”, Phan Khôi cho r ng cái hi n pháp Ph m Qu nh vi t ba bài li n v v n l p hi n tam giác ca Ph m Qu nh có tính ch t b ng Trung K và B c K , trong ó bài th ba l i “cái hi n pháp mà ông Qu nh ao ưc ây là b chuyên nói v v n giáo d c qu c dân. Cái ng. Ngh a là vua và dân An Nam không thi t khôn n ng ưi c a Ph m Qu nh ch nói lp chi t i h t, t chánh ph B o h kêu mà r ng: hi n nh ưng bi t xoáy sâu vào v n giáo d c ây n y, chúng tôi t ra ây m t cái hi n tôn lên cái uy th h c gi c a mình. Phan pháp, cho chúng tôi, cho B h , và cho bá tánh Khôi d oán Ph m Qu nh s có bóp ph ơi các ng ươ i ây” [10, tr. 690]. Ph m Qu nh ã (porte feuille, b tr ưng) là B tr ưng B hc: bt không úng c n b nh hi n t i c a xã h i “ng nói xa nói g n n a, nói châm b m ph t Vi t Nam: “Ông Ph m Qu nh, giá cho ng mau nghe, r ng: sau ây n u Trung B c k làm th y thu c thì ng ch a b nh i sai h t. qu l p hi n c, mà ông Ph m Qu nh không Chuy n m i r i ây, dân Trung-Bc n i lên là cm cái bóp ph ơi b giáo d c trong tay, không có ý òi cái n y cái kia cho ph n h ; ch còn kêu c b ng “c th ng H c”, thì tôi, Thông vua An Nam có h òi cái gì âu, v y mà ông Reo, ng i vi t bài này xin oan u, ngh a là mong nhà n ưc Pháp tr quy n n i tr cho by gi s em tôi ra mà chém i! ” [11, tr. 728- vua? Có ph i là b nh au m t àng mà ng tr. 729]. Theo Phan Khôi n u Hu nh Thúc ch a cho m t ng ch ng?” [10, tr. 690]. Phan Kháng không vi t th ư ph n i chính sách lp Khôi ngm phê phán t ư t ưng chia r lãnh th hi n c a Ph m Qu nh, và bi t làm th ơ ca t ng dân t c c a Ph m Qu nh: “Cái n ưc “Vi t chính sách l p hi n thì ch c ch n s có bóp ph ơi. Nam tam giác l p hi n” c a ng sau n y ó, Hu nh Thúc Kháng t ng ưc b u vào Vi n dân ng nói phân minh r ng: hai ch “Vi t Nam” bi u Trung K , nh ưng ã t ch c khi th y ây là y ch là Trung k và B c k mà thôi. N u v y mt t ch c bù nhìn c a th c dân Pháp. Phan thì Nam k ta ch là x Nam k , ch không có Khôi m ưn ông kích Ph m Qu nh l y l p thu c v qu c gia nào h t” [10, tr. 691]. Phan hi n tr c l i cá nhân. Hoàng Tích Chu ng Khôi châm bi m Nam K có ng L p hi n li bài này c a Phan Khôi trên t ông Tây tu n gn m ưi n m r i mà ch ưa có hi n pháp, báo , v i ph “ Ti ếng c ủa Thông Reo ” và Trung-Bc K ch ưa có ng L p hi n d h l i hưng ng b ng bài hài àm “ Còn cái bóp ph ơi có hi n pháp tr ưc. của tôi, bác Thông Reo? ”. Thi t Kh u Nhi (Ngô Tt T ) h ưng ng thêm b ng bài “ Ông Thông Trong bài “ Ông Hu ỳnh Thúc Kháng b ỏ Reo ti ết l ộ vi ệc bí m ật c ủa ông Ph ạm Qu ỳnh ” mất cái Bóp ph ơi”, Phan Khôi ma mai chuy n ng trên t Ph thông . tr ưc kia Nguy n Bá Trác xin vua Kh i nh lp hi n pháp không ưc d ư lu n chú ý, Nm 1930, nh ng bài báo c a Ph m nh ưng Ph m Qu nh kh i x ưng l p hi n thì Qu nh ít bàn v v n hóa mà thiên v chính tr . gây ưc ti ng vang l n trong d ư lu n. T i vch tr n âm m ưu chính tr núp d ưi v
8. 40 T.V. Nghĩa / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 1 (2014) 33-42 bc chuyên tâm v n hóa c a c a Ph m Qu nh, Julien Benda là h p hòi. Ph m Qu nh l y ví d Phan Khôi vi t bài “ Học gi ả v ới chánh tr ị: Bch C ư D Trung Hoa và Nguy n Công Tr Ông Ph ạm Qu ỳnh toan c ầm cái mâu hôm Vi t Nam u là nh ng b c v n nhân hi m có, là nay mà đâm cái thu ẫn c ủa mình hôm tr ước”. i th n có công tr n ưc yên dân; làm h c gi Phan Khôi nh n xét Ph m Qu nh là ng ưi hay vn nhân ph i nh ư hai ông này m i áng g i là thay i ý ki n: “ Ông y h i u khuynh i h t thiên ch c c a mình và ngh a v i v i xã hng v quân ch , khúc gi a ng v dân ch , hi. Theo Phan Khôi, hai ông mà Ph m Qu nh nay l i mu n quay l n l i v quân ch (ch nh dn ra là nh ng nhà chính tr tr danh, trái ng ưc có m t chút l p hi n làm cho ông có v t n t i vi ch tr ươ ng c a Ph m Qu nh tr ưc ó r i. hơn x a) ” [12, tr. 429]. Theo Phan Khôi, s Phan Khôi t m t gi thuy t y hàm ý châm thay i t ư t ưng mau chóng c a Ph m Qu nh bi m: “ Có l , b i bài tr c vi t trong khi sách là do mâu thu n ch không ph i do ti n hóa. Nho giáo ra i, thì ông Ph m ng v m t ch Trong bài “ Đọc sách có c ảm”, Ph m Qu nh trì v n hóa; còn bài vi t này sau khi cái thai l p nói nh ng ng ưi ph ng s qu c gia có hai hi n v a t ng ra, thì ông ng v m t chánh tr khuynh h ưng m t là v ph ươ ng di n chính tr ch ng? ” và khuyên nh Ph m Qu nh: “ Mu n thì làm cho n ưc ưc c l p t do; hai là lo vn hóa thì mu n, mu n chánh tr thì mu n, cái bi b n n v n hóa, chuyên công b o t n qu c ch chúng tôi k v ng cho ông ch là làm cái gì hn, qu c túy cho dân t c kh i b ng hóa cho nên hình cái n y mà thôi. Ch ng nên hình, vi k m nh. Trong hai khuynh h ưng này thì thà không có ” [12, tr. 432]. tr ng v n hóa h ơn, vì v n hóa là cái c n b n c a Nhân d p t Ph thông có bài phê bình mt n ưc và làm chính tr không khéo s m c sai Ph m Qu nh, Phan Khôi vi t bài “ Ph ổ thông lm. Vi s l a ch n khôn ngoan và c sách ó phê bình ông Ph ạm Qu ỳnh ” kích thêm. nên Ph m Qu nh ã chuyên v ưng tr th ơ, Theo Phan Khôi, Ph m Qu nh ưc làm ngh lp ngôn b i b cho v n hóa n ưc nhà trong viên không ph i do dân chúng b u, mà là do mt th i gian dài, nh ưng b ng nhiên ông thay i chính ph y nhi m. Ng ưi ta tung ra tin n quan im. Phan Khôi châm bi m s i thay ó Ph m Qu nh s ưc b u làm Ngh tr ưng, nh ư sau: “ Mùa nóng Hà N i ch a i sang nên t Ph thông ng bài kích bác Phm mùa l nh, mà cái “h ơi” c a ông Ph m Th ng Qu nh. Báo cho r ng làm chính tr mà hay Chi ã khác ” [12, tr. 431]. Trong m t bài báo thay i ý ki n nh ư Ph m Qu nh thì không có trên t France Indochine , Ph m Qu nh phê phán li cho th i cu c, không nên b u làm Ngh quan im c a Julien Benda, m t v n s và nhà tr ưng. Theo báo, lúc m i làm t Nam phê bình Pháp, khi cho r ng v n nhân h c s ch phong , Ph m Qu nh ưc th ưng “ Hàn lâm nên mình vào coi t c, ng chen vào vòng tr tác ” nên ông ư a lên bìa báo hàng ch này chính tr là n ơi có nh ng s c nh tranh nh nhen th t to, sau ó khuynh v h ưng dân ch và và trái v i thiên ch c c a mình. Julien Benda cho bây gi thình lình l i h ưng v quân ch l p rng n ưc dù có m t nh ưng h v n coi là th ưng, hi n. Ph thông k t lu n Ph m Qu nh “ coi gió vì trên m i qu c gia, dân t c v n có m t t qu c b bu m”, Phan Khôi cho ó là ng ưi bi t “tùy chung chân chính. Theo Phan Khôi quan im th i” nh ư Khng T , bi t h c Lươ ng Kh i này hoàn toàn kh p v i t ư t ưng tr ng v n hóa Siêu theo ki u: “ Tôi ch ng s l y th ng tôi hơn chính tr mà Ph m Qu nh theo ui t lâu, ngày hôm nay mà khiêu chi n v i th ng tôi th mà ông ã b bút phê phán cái t ư t ưng c a ngày hôm qua ” [1, tr. 474-tr. 475].
9. T.V. Nghĩa / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 1 (2014) 33-42 41 Phan Khôi ch ng ng i kích m i quan h Bn l nh Phan Khôi ưc th hi n rõ qua chính gi a Ph m Qu nh và Pasquier qua bài “ Nhà li nói c a ông: “ Tôi trong xã h i n y ch ng có tr ứ thu ật Pierre Pasquier ”. Theo Phan Khôi, mt chút danh v gì nh các ng h t. trong cu n sách L’Annnam d’Autrefois ( Nc Nam làng báo, tôi c ng ch là m t anh vi t báo d o, xa) c a Pasquier là m t công trình kh o cu ch ng có c cái a v ch bút ho c tr bút các phong t c c c a n ưc Vi t Nam t tr ưc nh ng i ta. Nh ng tôi có cái óc c l p, t do, khi ng ưi Tây t i. Cu n sách này ưc Ph m tôi l i có chút can m mà m mi ng làm Qu nh gi i thi u trên t Nam phong v i tên là thông ngôn cho ch ơn lý, cho nên, h tôi th y trái Cổ Vi ệt Nam . Phan Khôi nh n xét v cái là tôi nói. Tôi bi t tôi làm vi c n y là nguy hi m duyên c a hai nhà v n hóa ó nh ư sau: “ Hai cho tôi. ó, cha chi ã th y h ó lên mà gieo ng i l i có duyên g p g cùng nhau, ch ng ti ng d , toan làm h i tôi r i. D u v y, tôi tha h nh ng g n m t mà l i g n lòng ”. Ông m a mai cho h làm gì thì làm, tôi ch ng h kêu van h mi quan h chính tr gi a Pasquier và Ph m mà c ng ch ng h c u c u v i ai. Tôi ã nói, tôi Qu nh: “B t u t tháng Janvier n m 1930, ng c thì tôi ng; không thì tôi ngã. Tôi Bc k có vi c r i lo n, k n Nam Trung k . mà áng ngã thì c ng nên h xô ngã cho r i, Trong khi ó quan Toàn quy n, t c là nhà tr tt h ơn là a cái m t dày ra mà ng trong v thu t n m x a, ơ ng lo b n tr ng chi n tr !” [14, tr. 369]. mà c u ch a, ch a k p bày ra chánh ki n chi mi m , thì ông ch bút Nam Phong, ng i gi i thi u C Vi t Nam ngày n , b ng phát ra Tài li ệu tham kh ảo mt cái ngh lu n l n nh tr i, xin n c Pháp tr quy n l i cho vua An Nam, lý hành i u c [1] Li Nguyên Ân, Phan Khôi các tác ph m ng báo nm 1930, Nxb. H i nhà v n, Hà N i, 2006. 1884. Cha ch là b m th t” [13, tr. 765]. [2] Ngô c K , “Lu n v chính h c cùng tà thuy t: Nhìn chung, v i h ơn 10 bài vi t Phan Khôi là Qu c v n, Kim Vân Ki u, Nguy n Du”, báo H u thanh, s 21, 1924. ng ưi công kích Ph m Qu nh nhi u nh t trên [3] Nguy n V n Trung, Tr ưng h p Ph m Qu nh, di n àn báo chí n m 1930. Qua t ng bài vi t, Nxb. Nam S ơn, Sài Gòn, 1975 ông ã v ch tr n t b n ch t con ng ưi cho n [4] Ph m Qu nh: “Tr l i bài “C nh cáo h c phi t” c a nh ng toan tính chính tr c a Ph m Qu nh. Ông Phan Khôi tiên sinh”, báo Ph n tân v n, s 67, ngày 28-3-1930, in trong L i Nguyên Ân, s d. ch ích danh Ph m Qu nh là i di n c a nhóm [5] Hu nh Thúc Kháng, “Chánh h c cùng tà thuy t có hc phi t mu n chuyên ch d ư lu n; l t t y v ph i là v n quan h chung không? Chiêu tuy t bc chuyên tâm v n hóa m ưu l i chính tr c a nh ng l i bài báng cho m t chí s m i qua i”, báo Ph m Qu nh; ch ra cho d ư lu n th y nh ng v n Ti ng dân, ngày 17-9-1930, in trong L i Nguyên Ân, s d. òi l p hi n cho n ưc Nam, òi tr l i quy n [6] Phan Khôi, “ c bài “chiêu tuy t cho m t nhà chí ni tr cho nhà vua, òi xét l i hi p ưc 1884, l p s” c a ông Hu nh Thúc Kháng”, báo Trung l p, s hi ch n h ưng qu c h c không ph i là bi u hi n 6266 (7-10-1930), 6267 (8-10-1930), 6268 (9-10- yêu n ưc mà là m ưu l i cá nhân c a Ph m 1930) , in trong L i Nguyên Ân, s d. [7] Phan Khôi, “V cái ý ki n l p h i “Ch n h ưng qu c Qu nh. Ông nói rõ Ph m Qu nh là cái loa tuyên hc” c a ông Ph m Qu nh”, báo Ph n Tân v n, truy n cho chính sách cai tr c a th c dân Pháp. s 70, ngày 18-9-1930, in trong L i Nguyên Ân, B Phan Khôi qu t cho nh ng òn chí t , t t ơi sd trên báo chí và b m t tr ưc công chúng, nh ưng [8] Tân Vi t, “H i ng ki u m i”, báo Th n chung, s 289, ngày 7-1-1930, in trong L i Nguyên Ân, s d. Ph m Qu nh không có cách nào ch ng ưc.
10. 42 T.V. Nghĩa / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 1 (2014) 33-42 [9] Phan Khôi, “Tr l i v n l p hi n”, Trung l p, s 6288, ngày 1-11-1930, in trong L i Nguyên Ân, 6270, ngày 11-10-1930, in trong L i Nguyên Ân, sd. sd. [13] Thông Reo, “Nhà tr thu t Pierre Pasquier”, báo [10] Phan Khôi, “Trung - B c K s có ng L p hi n”, Trung l p, s 6288, ngày 1-11-1930, in trong L i báo Trung l p, s 6236, ngày 2-9-1930, in trong L i Nguyên Ân, s d. Nguyên Ân, s d. [14] Phan Khôi, “Tôi công kích ông Nguy n Phan Long [11] Thông Reo, “Ông Hu nh Thúc Kháng b m t cái cng nh ư tôi công kích ông Ph m Qu nh, “H i Bóp ph ơi”, Trung l p, s 6261, ngày 1-10-1930, in ng phi t c ng nh ư “H c phi t””, báo Trung l p, trong L i Nguyên Ân, s d. s 6201 (21-7-1930), 6204 (24-7-1930), 6211 (1-8- [12] [Phan Khôi, “H c gi v i chánh tr : Ông Ph m 1930), in trong L i Nguyên Ân, s d Qu nh toan c m cái mâu hôm nay mà âm cái thu n c a mình hôm tr ưc”, báo Trung l p, s An Insight into the Arguments Between Phan Khôi and Ph m Qu nh on Vietnamese Press Forum in 1930 Tr n Vi t Ngh a VNU University of Social Sciences and Humanities, 336 Nguy n Trãi Road, Thanh Xuân Dist., Hanoi, Vietnam Abstract: Phan Khôi and Ph m Qu nh in 1930 had several polemic articles on the press forum on polical, literary and academic subjects. Due to the concern of the majority of public opinion in society, these arguments soon had gone beyond the individual framework and become a common forum for a part of Vietnamese intellectuals. Through these arguments, readers can be able to understand not only the opposition between Ph m Qu nh and Phan Khôi in terms of their characters and political viewpoints, but also the attitude of a part of Vietnamese intellectuals toward the country’s burning issues. Keywords: Phan Khôi, Ph m Qu nh, argument, press, 1930.