Thực trạng công tác tư vấn hướng nghiệp ở một số trường THPT tại huyện Cần Đước, tỉnh Long An

Nội dung text: Thực trạng công tác tư vấn hướng nghiệp ở một số trường THPT tại huyện Cần Đước, tỉnh Long An

1. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC TƯ VẤN HƯỚNG NGHIỆP Ở MỘT SỐ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI HUYỆN CẦN ĐƯỚC, TỈNH LONG AN STATUS OF VOCATIONAL CONSULTANCY FOR STUDENTS IN SOME SECONDARY HIGH SCHOOLS IN CAN DUOC DISTRICT, LONG AN PROVINCE TÁC GIẢ: HỒ PHÚ TRIỆU ĐƠN VỊ CÔNG TÁC: TRƯỜNG THPT CHU VĂN AN TÓM TẮT Tư vấn hướng nghiệp là lãnh vực quan trọng không thể thiếu trong công tác hướng nghiệp ở các trường THPT nhằm giúp học sinh xác định năng lực nghề nghiệp của bản thân và điều chỉnh xu hướng chọn nghề phù hợp. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau, một số trường THPT tại huyện Cần Đước, tỉnh Long An chưa thực hiện công tác này một cách hiệu quả. Do đó, cần có những biện pháp để nâng cao hiệu quả của tư vấn hướng nghiệp. Từ khóa: Tư vấn hướng nghiệp; công tác hướng nghiệp; biện pháp để nâng cao hiệu quả; trường THPT. ABSTRACT Vocational consultancy is an important area of work is indispensable in business of vocational in secondary high schools to help students improve their understanding of careers and adjust their choices of careers. However, due to different reasons, some secondary high schools in Can Duoc district, Long An Province haven't carried out this activity effectively. Therefore, there should be measures to improve the effectiveness of vocational consultancy. Key words: Vocational consultancy; business of vocational; measures to improve the effectiveness; secondary high schools. 1. Khái quát về công tác tư vấn hướng nghiệp ở trường THPT Tư vấn hướng nghiệp là một hệ thống những biện pháp tâm lý – giáo dục nhằm đánh giá toàn bộ năng lực thể chất và trí tuệ của thanh thiếu niên, chiếu các năng lực đó với những yêu cầu do nghề đặt ra đối với người lao động, có cân nhắc đến nhu cầu nhân lực của địa phương và xã hội, trên cơ sở đó cho họ những lời khuyên về chọn nghề có căn cứ khoa học, loại bỏ những trường hợp may rủi, thiếu chín chắn trong khi chọn nghề. Ở trường THPT, tư vấn hướng nghiệp thường tập trung vào những nội dung sau: - Giúp học sinh định hướng đúng đắn về nghề nghiệp tương lai bằng cách cung cấp những thông tin về hệ thống ngành nghề và hệ thống các trường đào tạo nghề trong xã hội; giới thiệu những ngành, nghề mà xã hội, địa phương đang có nhu cầu - Tư vấn cho học sinh chọn nghề phù hợp, có căn cứ khoa học bằng cách: + Sử dụng các trắc nghiệm hướng nghiệp làm cơ sở khoa học khách quan để đánh giá năng lực trí tuệ, xu hướng nghề nghiệp, tính cách của học sinh, qua đó giúp các em hiểu bản thân mình hơn. + Chỉ ra những đặc điểm, yêu cầu về phẩm chất, năng lực, điều kiện sức khoẻ của nghề, trên cơ sở đó học sinh đối chiếu với những đặc điểm của bản thân để có thể tự mình đưa ra sự lựa chọn phù hợp.
2. + Giúp học sinh nói lên những khó khăn của mình trong việc chọn nghề, giải đáp những vướng mắc của các em và cho lời khuyên chọn nghề phù hợp. Tư vấn hướng nghiệp là một bộ phận quan trọng của hoạt động hướng nghiệp. Để đạt hiệu quả cao, công tác này cần sự phối hợp của nhiều lực lượng: gia đình, nhà trường và xã hội, trong đó, nhà trường “đóng vai trò chủ đạo nhằm hướng dẫn và chuẩn bị cho thế hệ trẻ cả về tâm thế và kỹ năng để các em có thể sẵn sàng đi vào lao động hoặc tự tạo việc làm ở các ngành nghề mà xã hội đang cần phát triển, đồng thời phù hợp với hứng thú, năng lực của cá nhân cũng như hoàn cảnh gia đình”. 2. Thực trạng công tác tư vấn hướng nghiệp ở một số trường THPT tại huyện Cần Đước, tỉnh Long An Trong công trình nghiên cứu “Thực trạng công tác hướng nghiệp học sinh bậc THPT tại địa bàn huyện Cần Đước, tỉnh Long An”, chúng tôi đã khảo sát 304 học sinh của 6 trường THPT (THPT Cần Đước, THPT Rạch Kiến, THPT Chu Văn An, THPT Long Hòa, THCS&THPT Long Cang và THCS&THPT Long Hựu Đông) về công tác tư vấn hướng nghiệp của các trường. Kết quả nghiên cứu cho thấy: Nguồn thông tin giúp học sinh có được sự hiểu biết về nghề nhiều nhất không đến từ phía nhà trường mà từ Internet. Bảng 1. Những nguồn thông tin giúp HS hiểu biết về nghề nghiệp Tần số Rất Rất Không STT Lý do chọn ngành, nghề Hiệu Phân không hiệu hiệu quả vân hiệu quả quả quả 1 Do cha, mẹ định hướng 8.2 27.3 23.4 34.5 6.6 2 Theo ý kiến của anh, chị em trong gia đình 3.3 28.6 29.6 30.6 7.9 Thầy cô giáo chủ nhiệm, giáo viên hướng 3 4.9 24.7 34.5 28.3 7.6 nghiệp ở trường khuyên bảo Theo ý kiến của bạn bè (cùng lớp, cùng 4 3.3 14.1 35.9 35.5 11.2 trường) 5 Theo lời khuyên của chuyên gia tư vấn 7.9 24.0 26.6 28.9 12.5 Do người thân, bạn bè đang hoặc đã học 6 6.9 35.9 30.9 20.4 5.9 ngành đó giới thiệu 7 Do đã được trải qua việc học nghề phổ thông 5.6 28.9 25.7 31.3 8.6 Do đã được giới thiệu về nghề thông qua các 8 2.6 25.3 29.6 35.5 6.9 hoạt động tư vấn hướng nghiệp. Do đó có thông tin về nghề qua tìm hiểu trên các phương tiện truyền thông truyền hình, 9 12.8 42.1 23.4 19.7 2.0 internet, báo, tạp chí, các tài liệu in ấn khác Do đã được giới thiệu về nghề qua hoạt động 10 4.6 26.0 31.3 35.9 2.3 giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT Có nhiều nguyên nhân khiến học sinh đánh giá không cao vai trò của nhà trường trong việc giúp các em hiểu biết nghề, trong đó có một số nguyên nhân chủ yếu sau: - Việc tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp (35.9% học sinh đánh giá không hiệu quả, 31.3% phân vân và 2.3% cho rằng không hiệu quả) và tư vấn hướng
3. nghiệp nói chung chưa hiệu quả (35.5% học sinh đánh giá chưa hiệu quả, 29.6% phân vân và 6.9% cho rằng không hiệu quả). Trong những hoạt động hướng nghiệp được các trường thực hiện, “Dạy nghề phổ thông” là hoạt động được tiến hành thường xuyên nhất. Nhưng có lẽ việc dạy nghề ở trường phổ thông chỉ mới giúp học sinh hình thành những tri thức, kỹ năng cơ bản, sơ đẳng về nghề chứ chưa ảnh hưởng nhiều đến quyết định chọn nghề của học sinh (vì có đến 31.3% học sinh chọn không hiệu quả, 25.7% phân vân và chỉ có 8.6% chọn hoàn toàn không đồng ý). Bên cạnh đó, nhiều học sinh học nghề phổ thông chỉ nhằm mục đích được cộng điểm khuyến khích vào việc xét tốt nghiệp THPT. Ngoài ra, một số biện pháp hướng nghiệp khác cũng rất quan trọng nhưng chưa được các trường quan tâm đúng mức, như: mời chuyên gia tư vấn hướng nghiệp, kết hợp với doanh nghiệp để trải nghiệm và tham quan hướng nghiệp, tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ về nghề nghiệp tương lai - Các trường THPT chưa có đội ngũ cán bộ phụ trách công tác hướng nghiệp được đào tạo bài bản, đặc biệt là ở khâu tư vấn hướng nghiệp. Giáo viên phụ trách công tác hướng nghiệp của các trường chủ yếu là giáo viên kiêm nhiệm chứ chưa có giáo viên hướng nghiệp chuyên trách. Các thầy cô không có nhiều thời gian để tìm hiểu sâu về thế giới nghề nghiệp vốn dĩ vô cùng đa dạng và phức tạp. - Điều kiện cơ sở vật chất lẫn kinh phí đầu tư cho hoạt động hướng nghiệp (trong đó có tư vấn hướng nghiệp) ở phần lớn các trường THPT còn hạn chế. Nhiều trường chưa có phòng tư vấn hướng nghiệp, chưa có nguồn tài liệu phong phú về thế giới nghề nghiệp để giới thiệu đến học sinh Chính vì công tác hướng nghiệp ở các trường thực hiện chưa hiệu quả nên học sinh còn gặp nhiều khó khăn trong quá trình lựa chọn nghề nghiệp tương lai. Bảng 2. Những khó khăn mà HS gặp khi chọn nghề STT Những khó khăn Tần số Tỉ lệ (%) 1 Không được tư vấn nghề. 72 23.7% Không biết bản thân phù hợp với nghề 2 40 13.2% nào. 3 Không biết thông tin đầy đủ về nghề. 9 3.0% 4 Không biết ý nghĩa xã hội của nghề. 7 2.3% 5 Thích một lúc nhiều nghề. 2 0.7% Chọn được nghề nhưng năng lực hạn 6 chế. 8 2.6% Không xác định được năng lực, hứng 7 thú, sở trường với nghề nào. 34 11.2% Chọn được nghề nhưng gia đình 8 không ủng hộ ví lý do kinh tế. 6 2.0% 9 Lo lắng về việc làm sau khi ra trường. 69 22.7% Không biết ngành nghề mà địa phương 10 57 18.8% đang cần Tổng cộng 304 100% Trong đó, khó khăn lớn nhất là “Không biết nghề em chọn có những yêu cầu gì về phẩm chất và năng lực” (11.2%) và "Không biết bản thân phù hợp với nghề nào” (13.2%). Thực chất, hai nội dung này liên quan mật thiết với nhau: vì học sinh không biết rõ yêu cầu
4. của nghề nên không biết bản thân phù hợp với nghề nào hoặc phù hợp với nghề nào hơn. Ngoài ra, còn một số khó khăn khác khiến học sinh khó có thể chọn được nghề phù hợp:“Không được tư vấn nghề” (23.7%), “Không biết những ngành nghề xã hội, địa phương đang cần” (18.8%), “Không biết ý nghĩa xã hội của nghề” (2.3%) và“Thiếu thông tin về ngành nghề” (3%). Thực tế trên cho thấy, cần có những biện pháp cụ thể, có cơ sở khoa học để nâng cao hiệu quả của công tác tư vấn hướng nghiệp ở các trường THPT tại huyện Cần Đước, tỉnh Long An. 3. Một số biện pháp nâng cao hiệu quả của công tác tư vấn hướng nghiệp ở một số trường THPT tại huyện Cần Đước, tỉnh Long An Giáo dục hướng nghiệp, trong đó có tư vấn hướng nghiệp, phải được đặt trong quan điểm phát triển toàn diện, theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Dựa trên các văn bản chỉ đạo công tác hướng nghiệp của Bộ giáo dục và Đào tạo, cơ sở thực tiễn của địa phương và kết quả nghiên cứu thực trạng ở một số trường THPT của đề tài này, chúng tôi xin đưa ra một số biện pháp sau: - Xây dựng đội ngũ giáo viên làm công tác hướng nghiệp để phụ trách hoạt động giáo dục hướng nghiệp, đồng thời hỗ trợ, hướng dẫn, tư vấn cho học sinh trong quá trình lựa chọn nghề nghiệp tương lai. Họ là những người có phẩm chất đạo đức tốt, có năng lực sư phạm, có kiến thức sâu rộng về lĩnh vực nghề nghiệp và có tâm huyết trong việc truyền tải những tri thức về nghề đến học sinh. Để có được đội ngũ như thế, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần xây dựng kế hoạch đào tạo đội ngũ chuyên viên tư vấn hướng nghiệp ở các trường Đại học có chuyên ngành tâm lý giáo dục, đặc biệt là các trường Sư phạm. Ngoài ra, cần phải có chức danh giáo viên chuyên trách làm công tác hướng nghiệp ở các trường THPT. Giáo viên này cũng được hưởng biên chế như tất cả các giáo viên khác ở trường, phụ trách hoạt động giáo dục hướng nghiệp, tư vấn nghề cho học sinh và đóng vai trò cố vấn chuyên môn cho Hiệu trưởng, các nhà quản lý trong việc xây dựng các kế hoạch giáo dục liên quan đến hướng nghiệp. - Tổ chức tốt công tác thông tin nghề nghiệp để giúp học sinh định hướng và lựa chọn nghề. Học sinh cần được trang bị những kiến thức về thị trường lao động, về thế giới nghề nghiệp, về các yêu cầu của nghề đối với người lao động. Để thực hiện được điều này, các trường cần cải tiến chương trình hoạt động giáo dục hướng nghiệp phù hợp với thực tế của từng trường, với tình hình phát triển kinh tế – xã hội và nhu cầu nguồn nhân lực của địa phương trên cơ sở nội dung hướng nghiệp đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Ngoài ra, cần lồng ghép hướng nghiệp vào các môn học và các hoạt động ngoại khoá. - Tăng cường kinh phí, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động hướng nghiệp. Các trường cần thành lập phòng tư vấn học đường (trong đó có tư vấn hướng nghiệp) được điều hành bởi ban tư vấn (chủ chốt là giáo viên chuyên trách hướng nghiệp). - Đẩy mạnh hoạt động tư vấn hướng nghiệp cho học sinh. Để tư vấn đạt hiệu quả và có cơ sở khoa học thì cần sử dụng các trắc nghiệm hướng nghiệp (như trắc nghiệm về hứng thú nghề nghiệp, tính cách, năng lực trí tuệ ). Qua các trắc nghiệm này, học sinh hiểu bản thân mình hơn, trên cơ sở đó đối chiếu với những yêu cầu của nghề để có thể tự đưa ra sự lựa chọn phù hợp. Ngoài ra, nhà trường cần mời các chuyên gia tư vấn hướng nghiệp có uy tín, kết hợp với các trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp và kết hợp với doanh nghiệp để tư vấn nghề cho học sinh. Áp dụng quy trình tư vấn hướng nghiệp, Quy
5. trình này có thể lặp đi lặp lại trong những giai đoạn khác nhau của đời người. Sau đây là những bước thực hiện: - Bước 1: Giúp HS khám phá bản thân qua tư vấn cá nhân, làm các bài trắc nghiệm sở thích, tư vấn tường thuật (liệu pháp kể chuyện) ; - Bước 2: Giúp HS tìm hiểu thông tin về nghề nghiệp qua tư vấn cá nhân, các bài tập tìm hiểu về cổng thông tin nghề nghiệp và các bài tập về phỏng vấn thông tin nghề nghiệp; - Bước 3: Giúp HS lập kế hoạch nghề nghiệp, trong đó nêu rõ mục đích nghề nghiệp, những bước thực hiện, thời gian thực hiện, nội dung và phương pháp đánh giá xem kế hoạch có tố hay không. 4. Kết luận Tư vấn hướng nghiệp là một hoạt động quan trọng không thể thiếu ở các trường THPT nhằm giúp học sinh nâng cao sự hiểu biết về nghề, về chính bản thân mình để có thể định hướng đúng đắn và đưa ra quyết định chọn nghề phù hợp. Trong công tác này, nhà trường đóng vai trò chủ đạo. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau, hoạt động giáo dục hướng nghiệp nói chung và tư vấn hướng nghiệp nói riêng chưa được thực hiện một cách hiệu quả ở một số trường THPT tại huyện Cần Đước, tỉnh Long An. Vì vậy, cần có những biện pháp cụ thể, có cơ sở khoa học để nâng cao hiệu quả của công tác tư vấn hướng nghiệp, từ đó giúp học sinh chọn nghề phù hợp hơn với nhu cầu xã hội, hứng thú, năng lực, tính cách của bản thân. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ GD&ĐT (2008). Hướng dẫn thực hiện chương trình SGK lớp 12. Hoạt động giáo dục hướng nghiệp (tài liệu dùng trong các lớp bồi dưỡng giáo viên cốt cán thực hiện chương trình và SGK lớp 12). NXB ĐHQG Hà Nội, tr. 35-41. 2. Phạm Tất Dong (2004), “Định hướng giáo dục hướng nghiệp trong trường trung học phổ thông”, Tạp chí Thông tin Khoa học Giáo dục, (108), tr.11-14. 3. Bộ GD&ĐT – VVOB (Tổ chức hợp tác phát triển và hỗ trợ kỹ thuật, Vương quốc Bỉ) năm 2013. Tài liệu tập huấn về Đổi mới giáo dục hướng nghiệp trong trường trung học. NXB ĐHQG Hà Nội, tr. 14-22. 4. Đào Văn Lê (2009), Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông thành phố Cần Thơ, Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học, TP HCM. 5. John Holland, (1970). Lí thuyết Mật mã Holland. Sở thích dựa vào 6 loại tính cách và bộ công cụ trắc nghiệm định hướng nghề nghiệp. Thông tin liên hệ tác giả chính (người chịu trách nhiệm bài viết): Họ tên: Hồ Phú Triệu Đơn vị: trường THPT Chu Văn An, huyện Cần Đước, tỉnh Long An Điện thoại: 0902523253 Email: phutrieuho@gmail.com XÁC NHẬN CỦA GVHD
6. BÀI BÁO KHOA HỌC THỰC HIỆN CÔNG BỐ THEO QUY CHẾ ĐÀO TẠO THẠC SỸ Bài báo khoa học của học viên có xác nhận và đề xuất cho đăng của Giảng viên hướng dẫn Bản tiếng Việt ©, TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH và TÁC GIẢ Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ bởi Luật xuất bản và Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Nghiêm cấm mọi hình thức xuất bản, sao chụp, phát tán nội dung khi chưa có sự đồng ý của tác giả và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. ĐỂ CÓ BÀI BÁO KHOA HỌC TỐT, CẦN CHUNG TAY BẢO VỆ TÁC QUYỀN! Thực hiện theo MTCL & KHTHMTCL Năm học 2016-2017 của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh.