Thực trạng công tác biên mục và giải pháp kiểm soát thư mục

Nội dung text: Thực trạng công tác biên mục và giải pháp kiểm soát thư mục

1. Nghiïn cûáu - Trao àöíi THÛÅC TRAÅNG CÖNG TAÁC BIÏN MUÅC VAÂ GIAÃI PHAÁP KIÏÍM SOAÁT THÛ MUÅC ThS Phaåm Kim Thanh Àaåi hoåc Nöåi vuå Haâ Nöåi Toám tùæt: Baâi viïët àïì cêåp àïën sûå cêìn thiïët cuãa viïåc kiïím soaát thû muåc trong cöng taác biïn muåc taåi caác cú quan thöng tin-thû viïån (TT-TV) úã Viïåt Nam nhùçm chia seã dûä liïåu giûäa caác cú quan TT-TV vaâ taåo thuêån lúåi trong viïåc truy cêåp thöng tin àöëi vúái ngûúâi duâng tin. Trònh baây thûåc traång viïåc aáp duång caác tiïu chuêín thû muåc khaác nhau trong cöng taác biïn muåc taåi caác thû viïån úã Viïåt Nam, cuå thïí nhû: caác böå quy tùæc mö taã thû muåc, caác baãng phên loaåi, khöí mêîu dûä liïåu, àõnh chó muåc theo chuã àïì hoùåc tûâ khoáa. Àïí thûåc hiïån kiïím soaát tñnh nhêët quaán dûä liïåu, baâi viïët àïì xuêët viïåc aáp duång chung caác böå cöng cuå chuêín vïì biïn muåc vaâ caác khöí mêîu dûä liïåu theo nguyïn tùæc biïn muåc hiïån àaåi taåi caác cú quan TT-TV, àoá laâ: Nguyïn tùæc biïn muåc IFLA vïì “Yïu cêìu chûác nùng vïì biïíu ghi thû muåc” (FRBR); “Yïu cêìu chûác nùng vïì dûä liïåu kiïím soaát tñnh nhêët quaán” (FRAD); Yïu cêìu chûác nùng vïì dûä liïåu nhêët quaán theo chuã àïì (FRSAD). Tûâ khoáa: Biïn muåc; thûåc traång biïn muåc; kiïím soaát thû muåc; khöí mêîu dûä liïåu. Current cataloging issues in Vietnam and bibliographic control solution Summary: Analyzing the important role of bibliographic control step in the cataloging procedure in supporting Information - Library agencies in Vietnam to share data and create favourable conditions for users. Analyzing the problem of applying different bibliographic standards in the cataloguing procedure at libraries in Vietnam, in particular: bibliographic description rule sets, classification charts, formats, subject or keyword indexes. In order to implement the data authority control, the article recommends applying the cataloging standard toolkit and format of the modern cataloguing rules at information - library agencies, including: IFLA cataloguing regulations on “Functional Requirements for Bibliographic Records - FRBR”; Functional Requirements for Authority Data - FRAD; Functional Requirements for Subject Authority Data - FRSAD. Keywords: Cataloguing; cataloguing current status; bibliographic control; format. Àùåt vêën àïì xuêët baãn úã àêët nûúác cuãa mònh vaâ thiïët lêåp tïn Àûáng trûúác tònh traång buâng nöí thöng tin nhû cuãa taác giaã, vaâ dûä liïåu seä àûúåc chia seã vaâ taái sûã hiïån nay, lûúång taâi liïåu taåi caác cú quan TT-TV duång trïn khùæp thïë giúái. tùng lïn àaáng kïí, cöng taác biïn muåc cuäng vò thïë Nùm 2009, IFLA àûa ra caác Tuyïn böë trúã thaânh gaánh nùång vaâ khoá kiïím soaát. Nhêån Nguyïn tùæc Biïn muåc Quöëc tïë (ICP), laâ nïìn thûác àûúåc vêën àïì naây, tûâ nùm 1970, IFLA àaä taãng cho viïåc chia seã dûä liïåu thû muåc. IFLA thaânh lêåp vùn phoâng Kiïím soaát thû muåc toaân thöng qua cöng viïåc cuãa caác àún võ chuyïn cêìu sau nhiïìu nùm thaão luêån vïì têìm quan troång mön coá liïn quan vaâ UÃy ban cöë vêën nhùçm taåo cuãa viïåc chia seã dûä liïåu thû muåc quöëc tïë àïí giuáp ra, duy trò vaâ thuác àêíy caác tiïu chuêín vaâ hûúáng giaãm chi phñ vaâ múã röång húåp taác trïn toaân thïë dêîn taåo àiïìu kiïån chia seã dûä liïåu thû muåc vaâ giúái. Vùn phoâng naây àûúåc biïët àïën nhû laâ quyïìn truy cêåp dûä liïåu [2]. Chûúng trònh Kiïím soaát thû muåc toaân cêìu vaâ MARC cöët loäi quöëc tïë cuãa IFLA (Universal Xu thïë höåi nhêåp hiïån nay àoâi hoãi caác cú Bibliographic Control and International quan TT-TV úã Viïåt Nam cuäng cêìn phaãi coá MARC Core Programme- UBCIM). Taåi thúâi nhûäng chuêín nghiïåp vuå quöëc gia vaâ theo kõp àiïím àoá, trïn lyá thuyïët laâ möîi cú quan biïn muåc vúái chuêín quöëc tïë trong viïåc kiïím soaát thöng quöëc gia seä taåo danh muåc cho caác taác phêím tin thû muåc. 20 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 4/2015
2. Nghiïn cûáu - Trao àöíi 1. Thûåc traång cöng taác biïn muåc trong caác taã theo nguyïn tùæc “truyïìn khêíu”, tûác laâ ngûúâi cú quan thöng tin-thû viïån úã Viïåt Nam ài trûúác hûúáng dêîn ngûúâi àïën sau. Trong nhûäng nùm gêìn àêy, vêën àïì chuêín hoáa Trong cöng taác phên loaåi, hiïån caác thû viïån trong cöng taác biïn muåc úã Viïåt Nam bùæt àêìu àang sûã duång nhiïìu böå cöng cuå phên loaåi nhû: àûúåc quan têm. Viïåc xêy dûång chuêín nghiïåp vuå baãng phên loaåi BBK cuãa Liïn Xö, Baãng phên laâ möåt yïu cêìu bûác thiïët trong cöng taác biïn loaåi duâng cho caác thû viïån töíng húåp (baãng 19 muåc taåi caác cú quan TT-TV úã Viïåt Nam. lúáp) do Thû viïån Quöëc gia biïn soaån, Baãng Thûåc tïë viïåc mö taã taâi nguyïn thöng tin taåi UDC cuãa Myä, Baãng phên loaåi duâng cho caác Viïåt Nam dûåa trïn nhûäng quy tùæc mö taã taâi trûúâng phöí thöng, Baãng phên loaåi DDC14 liïåu sau: (DDC ruát goån) vaâ baãng DDC23 (baãng àêìy àuã) - Taâi liïåu hûúáng dêîn mö taã êën phêím: duâng àaä dõch sang tiïëng Viïåt. cho muåc luåc thû viïån (do Thû viïån Quöëc gia Viïåc nghiïn cûáu, khaão saát thûåc traång biïn biïn soaån nùm 1994). Quy tùæc naây àûúåc biïn muåc taåi möåt söë cú quan TT-TV lúán úã Viïåt Nam, soaån dûåa trïn Mö taã thû muåc tiïu chuêín quöëc tïë trong àoá coá caác cú quan TT-TV lúán trong hïå (ISBD), vaâ quy tùæc mö taã thû muåc cuãa Liïn Xö. thöëng thû viïån cöng cöång, trung têm TT-TV - Quy tùæc mö taã thû muåc do Thû viïån Khoa trûúâng àaåi hoåc, thû viïån quên àöåi, trung têm hoåc Kyä thuêåt Trung ûúng Biïn soaån nùm 1980 TT-TV thuöåc caác cú quan chuyïn ngaânh nhû: dûåa trïn ISBD. Àaâi Truyïìn hònh Viïåt Nam, Böå Nöng nghiïåp vaâ - Quy tùæc Biïn muåc Anh - Myä, xuêët baãn lêìn Phaát triïín Nöng thön, Thû viïån Quöëc höåi Viïåt thûá 2 (AACR2) do Trung têm Thöng tin Khoa Nam àaä cho kïët quaã nhû sau: hoåc vaâ Cöng nghïå Quöëc gia (nay laâ Cuåc Thöng 1.1. AÁp duång quy tùæc mö taã tin KH&CN quöëc gia) dõch, xuêët baãn nùm 2009. Theo möåt khaão saát àöëi vúái 31 thû viïån taåi - Böå quy tùæc biïn muåc Anh - Myä ruát goån, Viïåt Nam cho thêëy, hiïån nay caác thû viïån Viïåt 1988. dõch giaã Lêm Vônh Thïë, Phaåm Lïå Hûúng, Nam àang sûã duång nhiïìu quy tùæc mö taã. Coá xuêët baãn nùm 2002. 15/31 (46,5%) thû viïån sûã duång Quy tùæc biïn - TCVN 4743:1989 - Xûã lyá thöng tin, mö taã muåc Anh-Myä (AACR2), 13/31 (40,3%) thû thû muåc taâi liïåu, ban haânh nùm 1989: Quy àõnh viïån sûã duång Quy tùæc Mö taã thû muåc dûåa trïn vïì cöng taác mö taã thû muåc taâi liïåu. (ISBD), 3/31 (9,3%) thû viïån sûã duång “Taâi liïåu Hiïån nay, nhiïìu thû viïån àaä sûã duång Quy tùæc hûúáng dêîn mö taã êën phêím” (1994) do Thû viïån Biïn muåc Anh - Myä (AACR2) do Böå Vùn hoáa, Quöëc gia biïn soaån, 1/31 (3,1%) thû viïån mö taã Thöng tin, Thïí thao vaâ Du lõch khuyïën caáo aáp theo Tiïu chuêín Viïåt Nam (TCVN) vaâ 2/31 duång nùm 2007, nhûng cuäng coân nhiïìu thû viïån (6,2%) thû viïån vêîn sûã duång quy tùæc do cú quan vêîn sûã duång “Taâi liïåu hûúáng dêîn mö taã êën tûå biïn soaån. Trong àoá, coá thû viïån aáp duång möåt phêím” do Thû viïån Quöëc gia, hoùåc Quy tùæc mö luác àöìng thúâi 3 quy tùæc: AACR2 (caã baãn àêìy àuã taã thû muåc do Thû viïån Khoa hoåc Kyä thuêåt vaâ ruát goån), Taâi liïåu hûúáng dêîn mö taã êën phêím Trung ûúng (nay laâ Thû viïån KH&CN quöëc gia cuãa Thû viïån Quöëc gia vaâ quy tùæc do cú quan tûå thuöåc Cuåc Thöng tin KH&CN quöëc gia) biïn biïn soaån. soaån. Möåt söë cú quan TT-TV vêîn sûã duång Trong 15 thû viïån lúán sûã duång Quy tùæc biïn TCVN4743-89, hoùåc quy tùæc do tûå cú quan biïn muåc Anh-Myä AACR2 coá 12 thû viïån sûã duång soaån ra, thêåm chñ vêîn töìn taåi thû viïån chûa sûã hoùåc baãn dõch tiïëng Viïåt nùm 2009 cuãa Trung duång böå quy tùæc àaä ban haânh maâ hûúáng dêîn mö têm Thöng tin KH&CN Quöëc gia, hoùåc sûã duång THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 4/2015 21
3. Nghiïn cûáu - Trao àöíi song song ca ã Banã dõch àêyì àu ã 2009 va â Banã rutá vúái khöí mêîu MARC21 naây thò hêìu hïët caác thû gonå 2002 va/hoùâ cå sû ã dungå àöngì thúiâ ca ã banã dõch viïån trong hïå thöëng cöng cöång, trong caác trûúâng àêyì àu ã va â rutá gonå tiïngë Viïtå va â banã göcë tiïngë Anh àaåi hoåc, cao àùèng, trong hïå thöëng thû viïån quên (Anglo-American cataloguing rules, 2nd ed.), àöåi àïìu àaä aáp duång. coá 3 thû viïån chó sûã duång Quy tùæc biïn muåc Theo söë liïåu khaão saát thò 30/31 thû viïån àaä sûã Anh-Myä ruát goån 2002 (ÊËn baãn Viïåt-Ngûä). duång khöí mêîu MARC21 (chiïëm 96%), chó coá 1.2. Sûã duång baãng phên loaåi Thû viïån Àaâi Truyïìn hònh Viïåt Nam laâ àang sûã Theo söë liïåu khaão saát thò coá 22/31 thû viïån sûã duång phêìn mïìm tûå xêy dûång, do vêåy khöng aáp duång DDC (chiïëm 71%), trong àoá chuã yïëu laâ duång àûúåc MARC21. caác thû viïån trong hïå thöëng cöng cöång, thû viïån Song song vúái MARC21, coá 8/31 thû viïån sûã caác trûúâng àaåi hoåc, thû viïån chuyïn ngaânh. Coá dungå thïm khöí mêîu Dublin Core trong caác cú 3/31 thû viïån chuyïn ngaânh sûã duång BBK súã dûä liïåu toaân vùn. (chiïëm 9,6%), 1/31 thû viïån sûã duång LCC (Thû Nhû vêåy, coá thïí thêëy caác thû viïån Viïåt Nam viïån Taå Quang Bûãu), 5/31 thû viïån cöng cöång àaä choån khöí mêîu MARC21 daânh cho dûä liïåu thû sûã duång Khung phên loaåi 19 lúáp vaâ vêîn coá 1/31 muåc laâm khöí mêîu thû muåc vaâ caác phêìn mïìm thû viïån sûã duång UDC. Àùåc biïåt, coá thû viïån thûúng maåi phöí biïën hiïån nay àïìu aáp duång àûúåc Trûúâng Àaåi hoåc Luêåt sûã duång àöìng thúâi 3 khung khöí mêîu MARC21 daânh cho dûä liïåu thû muåc, phên loaåi: DDC, baãng 19 lúáp vaâ baãng phên loaåi àiïìu naây rêët thuêån tiïån cho viïåc xêy dûång, lûu do Thû viïnå Trûúâng tûå biïn soaån. Coá 1 thû viïån trûä cú súã dûä liïåu trong caác thû viïån, cú quan (Viïån Dên töåc hoåc) khöng phên loaåi taâi nguyïn thöng tin trong nûúác. Tuy nhiïn, khöí mêîu vò hoå cho rùçng kyá hiïåu phên loaåi khöng coá hiïåu MARC21 aáp duång cho taâi liïåu êën phêím àõnh kyâ quaã sûã duång, thû viïån aáp duång viïåc tòm kiïëm vêîn chûa coá sûå thöëng nhêët trong caác biïíu ghi, theo chuã àïì vaâ töí chûác kho múã theo caác chuã àïì chuã yïëu múái aáp duång cho möåt söë taâi liïåu dangå chuyïn ngaânh. saách, baãn àöì, tranh aãnh phöí biïën, coân rêët nhiïìu Nhòn chung, tyã lïå caác thû viïån sûã duång DDC daång taâi liïåu àùåc thuâ khaác chûa àûúåc aáp duång. laâ khaá cao. Khi baãn dõch DDC23 hoaân thaânh, Qua khaão saát trïn coá thïí thêëy, so vúái phên rêët nhiïìu cú quan TT-TV cuãa caác trûúâng àaåi loaåi taâi nguyïn vaâ khöí mêîu thû muåc thò quy tùæc hoåc, caác thû viïån chuyïn ngaânh àaä tiïën haânh aáp mö taã taâi nguyïn thöng tin hiïån nay chûa coá sûå duång. Baãn DDC23 àaä giaãi quyïët àûúåc nhûäng thöëng nhêët. Theo söë liïåu khaão saát, coá 23/31 caán khoá khùn, vûúáng mùæc trong viïåc chi tiïët nhûäng böå àûúåc hoãi àïìu mong muöën coá böå quy tùæc chó söë phên loaåi chuyïn ngaânh, àêy laâ böå phên thöëng nhêët àïí sûã duång chung cho viïåc biïn loaåi àöì söå, phuâ húåp vúái caác thû viïån töíng húåp muåc mö taã trong caác thû viïån úã Viïåt Nam hiïån cúä lúán vaâ caác thû viïån chuyïn ngaânh. Bûúác nay [1]. àêìu, hïå thöëng cú quan TT-TV Viïåt Nam àaä sûã Coá ba phûúng phaáp biïn muåc àang töìn taåi úã duång böå phên loaåi chung vaâ tûâng bûúác höåi nhêåp Viïåt Nam hiïån nay, àoá laâ: vúái thïë giúái. + Biïn muåc göëc: tûác laâ biïn muåc trïn xuêët 1.3. Sûã duång khöí mêîu dûä liïåu baãn phêím hiïån coá trong tay. Àêy laâ hònh thûác Tûâ nùm 2004, Trung têm Thöng tin KH&CN biïn muåc phöí biïën nhêët trong caác cú quan Quöëc gia (Nay laâ Cuåc Thöng tin KH&CN quöëc TT-TV úã Viïåt Nam. Tñnh tñch cûåc cuãa phûúng gia) dõch vaâ phöí biïën Khöí mêîu biïn muåc àoåc phaáp biïn muåc naây laâ dïî laâm, tùng tñnh chuã àöång maáy MARC21 daânh cho biïíu ghi thû muåc. Àöëi cuãa caác caán böå biïn muåc. Haån chïë cuãa phûúng 22 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 4/2015
4. Nghiïn cûáu - Trao àöíi phaáp naây laâ laâm töën nhiïìu thúâi gian, cöng sûác, Coân Thû viïån KHTH Tp. Höì Chñ Minh sûã dungå tiïìn cuãa cho cöng taác biïn muåc, thiïëu sûå thöëng Quy tùæc biïn muåc Anh - Myä (AACR2). nhêët trong caác biïíu ghi biïn muåc, gêy khoá khùn Vïì phên loaåi, biïíu ghi CIP cuãa Thû viïån cho ngûúâi duâng tin. Quöëc gia Viïåt Nam sûã duång phên loaåi DDC + Biïn muåc taåi nguöìn: laâ phûúng phaáp biïn nhûng trong thûåc tïë nhiïìu thû viïån vûâa vaâ nhoã muåc ngay trûúác khi xuêët baãn phêím ra àúâi. vêîn àang sûã duång nhiïìu baãng phên loaåi BBK, Phûúng phaáp naây thûåc hiïån àûúåc vúái sûå liïn kïët phên loaåi 19 lúáp Biïíu ghi CIP cuãa Thû viïån giûäa caán böå thû viïån vaâ caác nhaâ xuêët baãn, nhaâ Quöëc gia xêy dûång àiïím truy cêåp àún giaãn bùçng saách. Muåc àñch cuãa caách biïn muåc naây laâ taåo ra caác tûâ khoáa, trong khi àoá nhiïìu thû viïån lúán àaä sûå nhêët quaán vïì biïn muåc giûäa caác cú quan chuyïín sang xêy dûång àiïím truy cêåp bùçng caác TT-TV vúái caác xuêët baãn phêím, taåo thuêån lúåi cho thuêåt ngûä chuã àïì vaâ tïn caác taác giaã tham gia xêy ngûúâi duâng tin. Àöëi vúái nhaâ xuêët baãn, cöng viïåc dûång nïn taác phêím. Àiïìu naây dêîn àïën sûå khöng naây coá yá nghôa trong viïåc quaãng baá saãn phêím thöëng nhêët trong sûã duång baãng phên loaåi dûä liïåu trûúác khi àïën àûúåc vúái cöng chuáng. biïn muåc taâi nguyïn, gêy khoá khùn trong viïåc + Biïn muåc sao cheáp: laâ caách thûác sao cheáp chia seã thöng tin giûäa caác cú quan TT-TV, vaâ laåi caác biïíu ghi tûâ biïíu ghi biïn muåc nguöìn, khoá khùn trong viïåc tòm tin cuãa àöåc giaã. hoùåc biïíu ghi biïn muåc cuãa cú quan khaác. Thûåc Qua kïët quaã khaão saát, chó coá 7/31 (22,6%) tïë biïn muåc sao cheáp àang laâ xu hûúáng phöí biïën thû viïån sûã duång biïíu ghi CIP trong àoá kïí caã sûã úã caác nûúác trïn thïë giúái. Viïåc xêy dûång biïíu ghi duång CIP cuãa Thû viïån Quöëc höåi Myä àöëi vúái CIP nhùçm taåo thuêån lúåi cho biïn muåc sao cheáp saách ngoaåi vùn. Àiïìu àoá cho thêëy vêîn coân rêët ñt dûä liïåu trong caác cú quan TT-TV. thû viïån sûã duång biïíu ghi CIP. 1.4. Sûã duång biïíu ghi biïn muåc taåi Qua nghiïn cûáu khaão saát thûåc traång trïn, coá nguöìn (CIP) thïí thêëy chûa coá khaã nùng chia seã dûä liïåu thû Muåc àñch cuãa viïåc taåo biïíu ghi biïn muåc taåi muåc giûäa caác cú quan TT-TV vaâ khoá khùn trong nguöìn (CIP) laâ höî trúå caác caán böå thû viïån trong viïåc tham khaão dûä liïåu CIP tûâ caác cú quan biïn hïå thöëng, giaãm búát thúâi gian, cöng sûác, chi phñ muåc nguöìn. Cöng taác biïn muåc naây àaä gêy ra cho cöng taác biïn muåc taâi nguyïn thöng tin cuãa laäng phñ àaáng kïí vïì nhên lûåc cuäng nhû vïì taâi mònh, thay vaâo àoá chó cêìn sao cheáp biïíu ghi vaâ chñnh trong cöng taác biïn muåc [1]. àiïìn thïm caác dûä liïåu àùåc trûng riïng biïåt cuãa 2. Giaãi phaáp kiïím soaát thû muåc möîi cú quan TT-TV, hiïåu chónh thöng tin dûä Sûå khöng àöìng böå trong viïåc apá duång caác liïåu phuâ húåp vúái thû viïån mònh. Biïíu ghi biïn chuêín biïn muåc àaä gêy nhiïìu khoá khùn cho caác muåc CIP nhùçm àaãm baão tñnh chñnh xaác vaâ tñnh cú quan TT-TV trong cöng taác xûã lyá taâi nguyïn, nhêët quaán trong CSDL cuãa caác cú quan TT-TV. laâm laäng phñ rêët lúán vïì taâi chñnh cuäng nhû vïì ÚÃ Viïåt Nam, hiïån nay coá Thû viïån KHTH nhên lûåc àïí thûåc hiïån cöng viïåc naây. Àöëi vúái Tp. Höì Chñ Minh vaâ Thû viïån Quöëc gia Viïåt baån àoåc, àêy laâ möåt trúã ngaåi, khoá khùn trong Nam thûåc hiïån biïn muåc taåi nguöìn (CIP). Tuy viïåc tra cûáu tòm tin. Ngaây nay, baån àoåc tra cûáu nhiïn, caã hai cú quan thû viïån naây sûã duång hai cú súã dûä liïåu trûåc tuyïën taåi caác cú quan TT-TV, quy tùæc biïn muåc mö taã khaác nhau, taåi Thû viïån viïåc aáp duång quy tùæc biïn muåc thöëng nhêët nhùçm Quöëc gia Viïåt Nam vêîn sûã duång “Taâi liïåu hûúáng taåo thuêån lúåi, tùng hiïåu quaã tra cûáu tòm tin. dêîn mö taã êën phêím” (1994) vúái nhiïìu quy àõnh Àïí giaãi quyïët àûúåc baâi toaán thöëng nhêët vaâ riïng do Thû viïån Quöëc gia Viïåt Nam quy àõnh; chia seã dûä liïåu giûäa caác cú quan TT-TV trong THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 4/2015 23
5. Nghiïn cûáu - Trao àöíi vaâ ngoaâi nûúác, caác cú quan cêìn tùng cûúâng quan TT-TV. Nhû vêåy, àïí coá böå quy tùæc mö taã kiïím soaát thû muåc theo chuêín quöëc gia vaâ tiïën phuâ húåp vúái tònh hònh thûåc tïë biïn muåc cuãa Viïåt túái chuêín quöëc tïë, àoá laâ: Chuêín vïì mö taã hònh Nam vaâ àaãm baão quy tùæc biïn muåc quöëc tïë thò thûác taâi nguyïn, chuêín vïì nöåi dung cuãa taâi caác thû viïån lúán nïn dõch RDA sang tiïëng Viïåt nguyïn thöng tin (phên loaåi, àõnh chuã àïì), àïí thuêån tiïån cho viïåc nghiïn cûáu. Cêìn biïn chuêín vïì kyä thuêåt lûu trûä vaâ tra cûáu, trao àöíi taâi soaån laåi böå quy tùæc theo hûúáng RDA nhûng phuâ nguyïn thöng tin (khöí mêîu MARC21). Àïí àaåt húåp vúái tònh hònh xuêët baãn, thûåc tïë taâi liïåu trong àûúåc àiïìu naây caác cú quan TT-TV cêìn coá caác cú quan TT-TV taåi Viïåt Nam. nhûäng giaãi phaáp tñch cûåc àïí nhanh choáng àûa - Caác thû viïån nïn sûã duång chung caác baãng thû viïån àïën gêìn nhau hún vaâ gêìn vúái ngûúâi phên loaåi àïí thuêån tiïån trong trao àöíi dûä liïåu. duâng tin hún, àoá laâ: Kinh nghiïåm cuãa Thû viïån Quöëc höåi Myä laâ hiïån - Caác cú quan TT-TV hiïån nay, cêìn nhanh taåi duâng song song hai baãng phên loaåi: Baãng choáng coá böå quy tùæc mö taã tiïu chuêín àïí thöëng phên loaåi do Thû viïån Quöëc höåi Myä biïn soaån nhêët trong cöng taác biïn muåc, phuâ húåp vúái tònh (LCC) àïí duâng trong nöåi böå thû viïån, traánh xaáo hònh thûåc tiïîn xuêët baãn cuãa Viïåt Nam vaâ àaáp tröån khi sùæp xïëp taâi nguyïn thöng tin, coân baãng ûáng yïu cêìu höåi nhêåp quöëc tïë. Baãn quy tùæc biïn phên loaåi DDC nhùçm trao àöíi dûä liïåu giûäa caác muåc Anh - Myä ra àúâi àaä goáp phêìn tñch cûåc laâm thû viïån. chuyïín biïën cöng taác mö taã taâi liïåu, giaãi quyïët - Caác thû viïån nïn aáp duång baãng Tiïu àïì chuã àûúåc bêët cêåp àöëi vúái caác baãn quy tùæc hiïån coá úã àïì phuâ húåp vúái kho taâi liïåu cuãa mònh. Trïn thûåc trong nûúác, dêìn theo quy tùæc biïn muåc cuãa caác tïë, vúái caác cú quan TT-TV lúán hiïån nay, vúái nûúác tiïn tiïën, bûúác àêìu chia seã àûúåc dûä liïåu vöën taâi nguyïn túái haâng triïåu tïn thò viïåc sûã qua cöíng Z39.50 àöëi vúái saách tiïëng Anh xuêët duång böå tûâ khoáa seä khöng coân thñch húåp búãi leä baãn úã Myä. Tuy nhiïn, caác nhaâ thû viïån hoåc úã tûâ khoáa göìm caác thuêåt ngûä àún leã, khi tòm tin Myä, Öxtrêylia, Canaàa àaä súám nhêån thêëy theo tiïu chñ kïët húåp seä khoá khùn vúái nhiïìu söë nhûäng haån chïë cuãa AACR2 vaâ àïën nay baãn quy lûúång tûâ khoáa àûúåc kïët húåp, kïët quaã tòm tin laâ tùæc “Mö taã vaâ truy cêåp taâi nguyïn” (RDA) àaä ra thiïëu chñnh xaác. Coân viïåc tòm tin theo tiïu àïì àúâi. Quy tùæc RDA triïåt àïí tuên theo nguyïn tùæc chuã àïì laâ tòm tin tiïìn kïët húåp, àiïìu naây àaä laâm biïn muåc quöëc tïë múái do IFLA àûa ra, àoá laâ: àa daång caách tòm kiïëm thöng tin. Khaão saát thûåc Nguyïn tùæc biïn muåc IFLA vïì “Yïu cêìu chûác tïë viïåc tòm tin cuãa ngûúâi duâng, thò àa söë ngûúâi nùng vïì biïíu ghi thû muåc” (FRBR) vaâ “Yïu cêìu duâng tin sûã duång tiïu àïì chuã àïì àïí tòm kiïëm chûác nùng vïì dûä liïåu kiïím soaát tñnh nhêët quaán” thöng tin. Viïåc xêy dûång caác baãng chuã àïì cuäng (FRAD); Yïu cêìu chûác nùng vïì dûä liïåu nhêët nïn theo caác khung chuã àïì lúán: Tiïu àïì chuã àïì quaná theo chu ã àï ì (FRSAD). Bö å quy tùcæ RDA rêtë daânh cho caác thû viïån töíng húåp; Tiïu àïì chuã àïì àö ì sö,å phu â húpå vúiá nhûngä cú quan TT-TV cú ä lúná vïì Khoa hoåc tûå nhiïn vaâ Cöng nghïå; Tiïu àïì cuaã My ä va â cacá nûúcá phatá triïní vúiá nhûngä bö å sûu chuã àïì vïì Khoa hoåc Xaä höåi-Nghïå thuêåt. Chia têpå khöngí lö ì va â àa dangå vï ì hònh thûcá taiâ liïuå [4]. theo caách chia nhoám nhû vêåy seä phuâ húåp vúái Àïí aáp duång àûúåc böå quy tùæc naây laâ àiïìu khoá tònh hònh sûã duång vaâ dïî daâng biïn soaån. Viïåc khùn vúái caác thû viïån Viïåt Nam vúái quy mö xêy dûång Tiïu àïì chuã àïì àöì söå nhû Tiïu àïì chuã nhoã. Mùåt khaác, cuäng nhû AACR2 vaâ caác cöng àïì cuãa Quöëc höåi Myä laâ khoá khùn, vaâ khöng cêìn cuå biïn muåc àûúåc dõch tûâ tiïëng Anh thò vêën àïì thiïët vúái caác cú quan thöng tin chuyïn ngaânh. baãn quyïìn laâ yïëu töë caãn trúã trong viïåc phöí biïën Coân nïëu dõch böå tiïu àïì chuã àïì naây cho caác thû röång raäi caác böå cöng cuå biïn muåc vúái caác cú viïån Viïåt Nam sûã duång seä khöng thûåc tiïîn vò 24 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 4/2015
6. Nghiïn cûáu - Trao àöíi Myä laâ nûúác phaát triïín nhêët thïë giúái, quan àiïím viïån vaâ caác trûúâng àaåi hoåc àûúåc àaâo taåo vïì vïì chñnh trõ, phaát triïín vïì khoa hoåc kyä thuêåt TT-TV. Àïí böå cöng cuå ài vaâo thûåc tïë cêìn phaãi khaác nhiïìu so vúái Viïåt Nam. coá àöåi nguä nhên lûåc trònh àöå cao cuãa nhiïìu cú - Àöëi vúái khöí mêîu MARC21 coá nùm àõnh quan töí chûác cuâng tham gia soaån thaão múái àaãm daång sau: Khöí mêîu MARC21 cho dûä liïåu thû baão tñnh khaách quan, chêët lûúång vaâ dïî daâng phöí muåc (Bibliographic Data), MARC21 cho dûä biïën röång raäi ngay sau khi ra àúâi. Caán böå tham liïåu nhêët quaán (Authority Data), MARC21 cho gia trûåc tiïëp soaån thaão phaãi bao göìm: àöåi nguä dûä liïåu nùæm giûä (Holdings Data), MARC21 cho caác giaãng viïn trûåc tiïëp daåy böå mön, coá àêìy àuã dûä liïåu vïì phên loaåi (Classification Data), vaâ kiïën thûác vïì lyá luêån vaâ thûåc tiïîn; caác chuyïn gia MARC21 cho thöng tin cöngå àöngì (Community trong caác cú quan TT-TV, coá kinh nghiïåm nghïì Information). Trong àoá, caác cú quan TT-TV úã nghiïåp àuáng vúái lônh vûåc nghiïn cûáu. Têët caã caác Viïåt Nam hiïån nay múái sûã duång khöí mêîu caán böå naây phaãi coá trònh àöå ngoaåi ngûä tiïëng Anh MARC21 cho dûä liïåu thû muåc. Viïåc aáp duång àaãm baão dõch thuêåt töët àaáp ûáng viïåc tham khaão khöí mêîu MARC21 cho dûä liïåu thû muåc cuäng taâi liïåu tûâ nûúác ngoaâi. nïn àûúåc thöëng nhêët trong caác trûúâng dûä liïåu vaâ Coá àûúåc nhûäng böå cöng cuå àaåt tiïu chuêín seä aáp duång vúái têët caã caác daång taâi nguyïn thöng tin taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho caác cú quan TT-TV hiïån coá trong thû viïån [3]. cuãa Viïåt Nam thûåc hiïån töët caác nguyïn tùæc biïn Cêìn nhanh choáng aáp duång caác Khöí mêîu trao muåc do IFLA àûa ra, àoá laâ tuên thuã: Nguyïn tùæc àöíi MARC21, Khöí mêîu MARC21 cho dûä liïåu biïn muåc IFLA vïì “Yïu cêìu chûác nùng vïì biïíu nhêët quaán, khöí mêîu MARC21 cho thöng tin ghi thû muåc” (FRBR) vaâ “Yïu cêìu chûác nùng nùæm giûä, Khöí mêîu cho dûä liïåu phên loaåi vaâ Khöí vïì dûä liïåu kiïím soaát tñnh nhêët quaán” (FRAD); mêîu MARC21 cho thöng tin cöång àöìng cho dûä Yïu cêìu chûác nùng vïì dûä liïåu nhêët quaán theo liïåu biïn muåc nhùçm chuêín hoáa, kiïím soaát vaâ chuã àïì (FRSAD); Böå cöng cuå chuêín seä àaåt thöëng nhêët dûä liïåu. àûúåc kïët quaã trong kiïím soaát dûä liïåu, àaãm baão - Viïåc xêy dûång caác tiïu chuêín biïn muåc àoâi àûúåc muåc tiïu chia seã dûä liïåu, liïn kïët cú quan hoãi phaãi coá têåp húåp àöåi nguä caán böå tûâ nhiïìu cú TT-TV, àaåt hiïåu quaã cao trong viïåc biïn muåc quan TT-TV lúán àaåi diïån cho tûâng hïå thöëng thû taåi nguöìn [7]. Taâi liïåu tham khaão 1. Thû viïån Quöëc gia Viïåt Nam. Thûåc traång 5. Vuä Dûúng Thuyá Ngaâ. Quan niïåm vïì chuêín cöng taác biïn muåc: Baáo caáo Nghiïn cûáu khoa hoáa trong xûã lyá taâi liïåu vaâ nhûäng biïån phaáp àaãm hoåc, 2013. baão chuêín hoáa trong xûã lyá taâi liïåu úã Viïåt Nam hiïån nay. - Taåp chñ Thû viïån Viïåt Nam söë, 2010, 4(24), 2. tr.15-18. 3. 6. Nguyïîn Vùn Haânh. Vïì chuêín hoáa cöng taác 4. Phaåm Kim Thanh (2012). Nghiïn cûáu khaác thû viïån àaåi hoåc úã Viïåt Nam. - Taåp chñ Thû viïån biïåt giûäa “Resource description and access” vaâ Viïåt Nam, söë 4(24), 2010, tr.10-14. quy tùæc mö taã Anh - Myä (AACR2)- Àõnh hûúáng aáp 7. Cao Minh Kiïím. Giúái thiïåu nguyïn tùæc biïn duång vaâo Thû viïån Quöëc gia Viïåt Nam: Luêån vùn muåc quöëc tïë múái. - Taåp chñ Thû viïån Viïåt Nam, söë thaåc syä. 3(23), 2010, tr.28-38. (Ngaây Toâa soaån nhêån àûúåc baâi: 08-02-2015; Ngaây phaãn biïån àaánh giaá: 18-4-2015; Ngaây chêëp nhêån àùng: 20-6-2015). THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 4/2015 25