Thử bàn về hàm lượng văn hóa và tính nhân văn của báo chí hiện nay

Nội dung text: Thử bàn về hàm lượng văn hóa và tính nhân văn của báo chí hiện nay

1. TH BÀN V HÀM L ƯNG V N HÓA VÀ TÍNH NHÂN V N C A BÁO CHÍ HI N NAY PGS. TS Nguy ễn V ăn D ững ∗∗∗ Trong cu c s ng c ng nh trong v n h c và báo chí, các khái ni m tính nhân o, tính nhân v n và tính nhân lo i có cùng ph m trù ng ngh a, nh ng bi u hi n các c p khác nhau. Nhân o, có th hi u là nh ng ph m ch t o c th hi n nh n th c, thái và hành vi s th ơ ng yêu, quý tr ng, ch m sóc và b o v con ng i, nh t là nh ng con ng i, nh ng thân ph n ang g p nh ng khó kh n b t tr c. Nhân v n, có th hi u là “thu c v v n hóa c a loài ng i”, t c là nh ng giá tr v n hóa chung c a loài ng i. Theo ó, tính nhân v n nh n m nh n vi c báo chí cao, quý tr ng, ca ng i và b o v nh ng giá tr v n hóa chung c a c ng ng, vì cu c s ng và l i ích chính áng c a con ng i, c a cng ng. Tính nhân lo i, theo ó, th ng c hi u là báo chí tôn tr ng, b o v và truy n bá nh ng giá tr v n hóa chung nh t c a nhân lo i, không phân bi t dân t c, tôn giáo, ; trong th c t hi n nay, ó là m c tiêu vì hòa bình, n nh, s ti n b và phát tri n bn v ng c a c ng ng qu c t , các qu c gia, các dân t c trên kh p hành tinh. Tính nhân v n, nhân lo i là h giá tr v a r t tr u t ng, l i v a bi u hi n r t c th thông qua các s ki n và v n th i s hàng ngày, th hi n nh n th c, thái và hành vi ng x c a con ng i. Trong báo chí truy n thông, ó là thái ti p c n, ánh giá các s ki n và v n trong cu c s ng hàng ngày liên quan n c ng ng c ng nh nh ng s ph n con ng i; ó là quan im, thái và nh ng n l c không m t m i trong cuôc u tranh vì quy n con ng i, dân ch , dân sinh, vì s ti n bô xã h i và nh ng giá tr nhân o chân chính. Nhân v n, nhân lo i là h th ng giá tr chung c a loài ng i, c a nhân lo i. B t k ai, dân t c nào, s ng âu, c ng u có khát v ng s ng, mong mu n có cu c s ng m no, ∗ Hc vi n báo chí và Tuyên truy n
2. hnh phúc trong hóa bình. Nh trong Tuyên ngôn c l p ngày 02/9/1945, Ch t ch H Chí Minh tr nh tr ng tuyên b : “T t c m i ng i u sinh ra có quy n bình ng. T o hoá cho h nh ng quy n không ai có th xâm ph m c; trong nh ng quy n y, có quy n c s ng, quy n t do và quy n m u c u h nh phúc. L i b t h y trong b n Tuyên ngôn c l p n m 1776 c a n c M . Suy r ng ra, câu y có ngh a là: t t c các dân t c trên th gi i u sinh ra bình ng, dân t c nào c ng có quy n s ng, quy n sung s ng và quy n t do.” Nh ng quan ni m, quan im ti p c n v h giá tr chung y c ng nh dang th c bi u hi n nó trong th c t cu c s ng và m c t c l i tùy thu c vào các n n v n hóa, l ch s hình thành và trình phát tri n c a m i n c, m i khu v c. Trong xã h i phân chia thành giai c p, thành các nhóm xã h i có l i ích khác nhau, quan im và cách th c ti p cn v n này c ng không gi ng nhau. Th m nhu n t t ng nhân v n H Chí Minh, hàng ngày báo chí n c ta ã ph n ánh s a d ng phong phú, muôn màu muôn v các hình th c sinh ho t v n hóa c a c ng ng các dân t c Vi t Nam; qua ó góp ph n gi gìn, phát huy truy n th ng, b n s c v n hóa dân t c, b o v l i ích chính áng và kh ơi d y ti m nng sáng t o c a m i con ng i vì s ph n th nh c a dân t c. Nh ng quan tr ng h ơn là, qua ó báo chí th hi n mong mu n, nguy n v ng thi t tha ngàn i c a công ng các dân tc Vi t nam là c s ng trong hòa bình, m no, h nh phúc; tr em c c p sách n tr ng, “ai c ng có c ơm n áo m c, ai c ng c h c hành”, vì m c tiêu “dân giàu, n c mnh, xã h i công b ng, dân ch , v n minh”. ó là m c tiêu nhân v n cao c mà báo chí và nh ng ng i làm báo n c ta ph n u, chi n u không ng ng ngh , không m t m i. H th ng giá tr nhân v n, nhân lo i có ý ngh a c bi t quan tr ng i v i s t n t i và phát tri n c a loài ng i. Nh h giá tr này, m i con ng i, m i c ng ng có th xích li g n nhau, g n k t v i nhau và giúp nhau. Trong chi n tranh ch ng M c u n c c a nhân dân ta, không ít nh ng cá nhân, c ng ng ng i kh p các châu l c ch a m t l n n Vi t Nam – th m chí ch a bi t gì áng k v ng i Vi t, nh ng khi nghe tin y có “máu ch y u r ơi” vì bom n c a qu c M , h ã s n sàng u tranh, ng h c tinh th n và v t ch t cho cu c kháng chi n chính ngh a c a dân t c ta. M i l n nghe tin ng
3. t n ơi nào ó gây ra c nh ch t chóc cho ng lo i, lòng chúng ta se l i. M i khi ti p nh n thông tin v thân ph n m t con ng i b t h nh, g p n i tai ơ ng, nh ng ng i có lơ ng tâm u ng lòng tr c n Nh ng thái chia s y u b t ngu n t nh n th c, th m m giá tr nhân v n, nhân lo i. H th ng giá tr này nh s c m nh vô hình, có kh nng liên k t m i cá nhân, m i c ng ng l i v i nhau, c ng là nh m b o v h giá tr y, u tranh b o v nó, trân tr ng và nhân b n nó. Mơ i n m tr i ây, ng v i nh ng ng p to l n a o o s nghi p i mi t tri n t n c, công ng hi ng n nh n y ng nghiêm c hơn tr c nh ng o ang thông tin cho công chúng, suy ng m i nh ng iu cn c t trong cu c s ng s t tri n a c ng ng; t công ng l a n n ph m o o nên c gi g m c ni m tin, cao h ơn th tin c y c; tc th tin cy nh khi cu c s ng hàng ngày th ng di n ra v i y r y ng n ngang nh ng iu t t xu, hay d, n o nhân v n, chân nh di , la c, n nh s n t, Do ó, nh nhân v n a o ni m tin a công ng i vi o hi n nay là m t trong nh ng v n c n c quan tâm nhi u h ơn. Ngay bây gi ây, vi t a “ c ch t không u” m công m ki m trên google, n m th y 27.200.000 kt trên c n ph m o truy n thông ti ng Vi t. t o ng in t không ng n i treo ng l ng t a m i “ c ch t không u”, hay v án “ch t u ng i yêu” d i m ng- c i ng li n. Không nh ng th , ng tr m i vi t ( ph n l n ng l p nhau) trên c o miêu cn nh t t c chi ti t a n ng y m cho công ng r n h t gai c, ng r n m th y nh tra t n. “ m m’ n ng dã man y v i nh ng chi ti t ng r n nh th , li u o gia t ng c m l ng v n a trong n ph m a nh tôn ng nh nhân v n, gieo o công ng hi ni m tin yêu cu c s ng? ch th c ti p c n ki u ch thông tin s ki n y li u o t sâu thêm n i b t nh a ng i thân a n nhân tra t n công ng nh? Ho c v c ng ch t c a chính quy n huy n Tiên lãng (Thành ph H i Phòng), trong khi hàng lo t c ơ quan báo chí thông tin nhi u chi u, giám sát và ph n bi n xã h i i n cùng b n ch t v vi c, l t t y hàng lo t
4. sai ph m nghiêm tr ng (có th nói là sai toàn di n) c a chính quy n, b o v quy n và l i ích chính áng c a ng i nông dân, thì không ít c ơ quan báo chí, nh t là nh ng c ơ quan báo chí c n k trên a bàn 1 ho c g n bó sát s n v i nông dân, l i ho c là im l ng, ho c là ra s c b o v nh ng sai ph m và ng v phía chính quy n a ph ơ ng. R t áng ti c là nh ng tr ng h p t ơ ng t không còn là ơ n l trong báo chí n c ta hi n nay, nh t là báo chí a ph ơ ng. ó không ch là vô c m, mà là bi u hi n quay l ng l i v i công chúng và nhân dân mình, báo chí tr thành công c trang trí và b o v cho cái sai trái, nh t là sai trái ca nh ng k n m trong tay quy n l c. ó c ng là bi u hi n phi v n hóa truy n thông, càng trái v i tính nhân v n c a báo chí cách m ng. Th na, c mi l n t t a thi u n th t nh do thi u nng x kh ng ng nhân, ho c nhân vi c s ơ su t ca , di n viên “l ng” trên sân kh u, ng c n ph m báo chí - truy n thông i d y lên n ng tin t c, dn d p khai c, li u i “chiêu’ thu t công ng ng c p a o chuyên nghi p? Nu quan tâm mc theo ki u nh nh th , t n c ng châu c y m i y ng c t t, t o a không n iu ki n thông tin v nh ng v n quan ng c. Nh ng th c t , o n c n h u nh không thông tin nh ki u o nc ta, yu im tin phân ch nh ng v n xã h i liên quan d i m tin ho c box d li u; coi chuy n “cá nhân” không ng m phi n công ng m t ch áng. mi ng i m o ng ta th t i li u y i ch hay ho lôi o s quan tâm a công ng o t m nh h ng a nh? Ho c, khi m i tri n khai nh nh v lp i tr t t trong nh v c v n a, i truy n nh a nh nh m t n ng con i 13 tu i a ng i y lên n nh ng v i ch ng i n tham gia t ng n dâm. ng hôm sau i c, c n a u y m i o r ng hôm qua th y truy n nh i u th y th kia Th u do x u h v , c i i. Nh v y, o ch m t ng i – mà ng i này vì s kh n cùng ki m s ng bu c ph i làm v y, nh ng i y m t ng i c ( u ) o con ng b t nh, li u o nhân v n? 1 Xem ch ơ ng trình th i s c a ài PTTH H i Phòng, Báo H i phòng tr c ngày 07/2/2012
5. u ng 5 nm 1011, nh a vi c m t cô o do không m c nh vi, nh m t c sinh; sau ng do b c c, b a c sinh nh t ch i b i cô o y tr c m t ng c c sinh trong l p c. nh ng s ki n th t x y ra. Nh ng ngay sau , rt p th i, gn c t o gi y o in t ly làm s ki n “hot” và a tin th i nguyên xi nh nhau v s ki n y trong s hu h t các o không h s phân ch, nh lu n phê n trên c nh din c nhau trong s hp v i c quan tâm a công ng nh th nh nh nh h ng d lu n nh m b o v chu n m c giá tr . Mt tr ng h p c; n ng trong xe Lexux. n y, ng i i không n c ơ h i i v nh ng xy ra; trong khi o yu thông tin theo l i k a t nhân (c cho nh v y) nh m bi n h cho nh và ch trích ng i ã b sát h i. Th i, nu o thông tin nh v y, khi nh nh n i n nh thông tin v s ki n y, t trong y ng nh, li u ng i vi t day r t? th dn ra r t nhi u s ki n t ơ ng t n thêm nh ng c khu t a thông tin báo chí khi trao i v nh nhân v n a o ni m tin a công ng hôm nay. không ai c m o thông tin v nh ng s ki n t ơ ng t nêu trên nh ng s ki n thu c i “ti n, nh, , ti, âm m, m hi p” theo ki u “yêu thì th t lâm li bi át, ch t thì ph i th t chua chát au th ơ ng”, vn thông tin i ch, phân ch nh th o va n nh c m t i nh ng m en a cu c s ng ang di n ra, i v a o m c ch t l ng vn a a n ph m báo chí - truy n thông; hơn th na – gây d ng ng c c ni m tin a công ng thu c c o t m nh h ng a nh b i nh ng giá tr nhân v n c a i s ng th ng ngày. nh thông ip ch c tiêu chi n l c a m i a n o ch ng chuyên nghi p. Th c t cho th y, c “chiêu” thông tin theo ki u “yêu th t lâm li, ch t th t bi m” ang p ph n m cho công ng m t dn ni m tin o o ; do , vai , th hi a không t t o th m t, công ng d n r i xa. Bt ai b c o ngh o ng u tâm ni m l i th ngh nghi p tôn ng s th t, o m nh ch quan chân th t a thông tin o ; nh ch quan chân th t
6. a o i i o không nh t thi t i không th thông tin t t nh ng th t x y ra, cn n l a nh ng ch cho công ng t n c nh. Nh Balzac tng a ra ba b c khi n s ki n thông tin: s ki n th t không? Th t, nh ng không? nh ng thông tin li ch không? Tc h không thông tin thôi, nh ng m i khi thông tin i ng – i ng mang nh n ch t s ki n vn , ng th i i ng y i c n i i o m l i ch cho ai khi thông tin m l ng v n a a thông tin, c bi t cao nh nhân o nhân v n a thông tin o . Bi t cho ng, nh nhân v n a o nh s i xuyên su t, liên k t c ng ng h ng t i cao nh t – con ng i v i nh ng quy n l i g n g i thi t th c hàng ngày c a h nh ng nhân n, s ti n b bn v ng a c ng ng hi. nh nhân v n nh si dây vô nh k t n i con ng i trên kh p nh tinh i v i nhau. Trong cu c chi n tranh ch ng cu n c a dân t c ta, nhi u ng i trên kh p nh tinh ch a m t l n n Vi t Nam, nh ng khi thông qua o , bi t t n c y ang hng u ng tri u t n bom n a quân xâm l c d i xu ng gi t ch t ng t ng i vô t i ng tri u ng i ng d y hô vang kh u hi u “ o qu c ’ quyên p ti n a ng h nhân dân ta. Ho c khi nghe tin ng t ng th n Nh t n cu n ph ng ng s ng ng c n ng i, ng m i ng ta se i, qu n au. i kh ơi th c nhân i trong m i con ng i o nên s c nh m c y, nu không i nh nhân v n a thông tin o ? Mi bu i ng th c d y, mi khi ng ta nh n c tin vui t n , ng i thân ng i (c bi t qua thông tin o ), ch c h n y m vi c hng kh i, hi u hơn b i ng ng ta ph n ch n; ng c i, khi m i ng n nh n nh ng thông tin bu n, li u ai vui trên n i au a ng i? Thông tin o không nên ti ng n m ma, ng không nên c o ng ti ng n m c i; thông tin o nên ti ng n xung tr n, có th th i o tu m c a ng ng i s c nh a ni m tin. Ni m tin sc nh m m a c ng ng không bao gi n ki t, ng c i, ngu n sc nh vô biên, nu o bi t kh ơi d y, ng c nhân lên trong m i con ng i thông a tin t c ng y cung c p cho công ng.
7. o thông tin v tiêu c c, nh ng c gng luôn nh m t c hi u ng c ng hi ch c c; vi t v i c, nh ng m th o kh ơi d y cao i thi n; vi t v ng t i hay m en nh ng v i c ch p công ng m ra i t i ng ng, bình minh; nh nhân v n a o va vn nh ch t tr u t ng, nh ng i r t th hi n h u trong m i c ph m hay n ph m o . Tu trung i, th nêu c c p c nhau a nh nhân v n nh sau. Th nh t, ng i o quan tâm, ng h ng u tiên cho nh ng s ki n vn th i s - m i quan tâm trong n xu ti s ng ng y a c ng ng, nu i quy t c nh ng v n y p ch cho s t tri n b n v ng, nâng cao ch t l ng cu c s ng; không nên tâm mc o nh ng c n c ng p ph n m m , m en t m g ơ ng n chi u cu c s ng hôm nay. i c i, h ng u tiên i a thông tin o n ra chân tr i, c bi n ni r ng t m m t, ni i tm tay a công ng nh, không nên i n ch m ch m v c n c ng b ng vi c p ng nhu c u hi u a m tò mò thông qua c s ki n gi t gân câu ch – vi c gi t gân y d n d n th p vai th hi a o m suy m ni m tin a công ng. Công ng cn n l t qua giao di n a o ng in t , n qua nh ng tin t c i v a c trang o hay nghe qua c u c ph m trong ch ơ ng nh t thanh, truy n nh ng th bit c h ng i u tiên a a n. Th hai , khi ti p c n s ki n vn thông tin, o n l a c n o m nh lên nh ng nhân n. S ki n ba thanh niên Tây ( ) n oan c m i n m, c m t n y công m ch lôi ra nh ng a công , c o phân ch d i c n v n a nhân v n, nh v y v a soi i o ng en a quy n lc, va ra lu ng ng, kh ơi d y ni m tin cho công ng o chân cu c i, mc v án này n nhi u gian truân un c mà hi n không d gì tháo g . Th ba , nh nhân v n a o th hi n ch th c l a n chi ti t thông tin v s ki n vn trong c ph m. o t p trung l a n chi ti t t sâu n i
8. au b t nh a con ng i tra t n công ng nh b i nh ng thông tin gi t gân câu ch, hay ngay trong thông tin s ki n v nh ng n ng man, vn th m l a nh ng không m au thêm n i au a ng i trong cu c, không m cho công ng cng ng y cu c s ng en t i thêm. o Hoa thông tin v s ki n y 11 ng 9 nm 2001 n c mt . Ngay sau ch ơ ng nh truy n nh CNN t i ng s vi nhi u chi ti t c n nh nh ng n nhân dp t chân tay m t i, u y be t c khiêng ra t a t, tng th ng thông qua tr o a nh g i t i gi i truy n thông a mt thông ip: không nên thông tin nh ng m cho ng i bi y h ơn. Ngay l p t c, ch ơ ng nh hôm sau t i, c chi ti t c n nh trong ng s ct . B i , nh ng chi ti t th , sinh ng ang c a qu y trong c ph m sc c ng ghê g m o m c con ng i. m l ng v n a nhân v n a c ph m o có th n ch a s c nh d i o và n ng lng v n hóa ng sau nh ng chi ti t do o cung c p. Thông qua nh ng chi ti t c th , sinh ng và ang c a qu y y s ánh lên nhân cách ngh nghi p c a nhà báo. Th t, ngôn t ng iu trong c ph m ng công quan ng tr c ti p bi u hi n nh nhân v n a thông tin o ; ng th i ng o thang o ng cp v n a nh chuyên nghi p a o. ng ng iu ch phê n, nh ng ng t ch phê n th o cho “ t tai, t m t” công ng có th ch p nh n i vi t th hi n s thi n i tâm ng a ng i vi t, nh ng t ng chi t, a ho c gây s c. Ông cha ta câu “l i i không m t ti n mua, la l i i cho v a ng nhau’. “V a ng nhau” ây không i chi u ng nhau, b hay nh t nhau, nh ch t cp a t ng s ng c n t ơ ng ch v i n ch t a s ki n giao ti p, nh ch t, c ch bi nh thông tin. Gn ây, trên m t s n ph m o xu t hi n y ng y nh ng t ng, “hot’ nh “kinh ng”, “kinh kh ng”, “ ng khi p”, “ ng nh’, . yu do ng i vi t o ra, o r ng, ch n ch t s ki n không t i m c nh th ; n ch t s ki n ng nh th , ng th nên ng nh ng t “m m” h ơn, th t h ơn, gn i h ơn.
9. Gi a vi c n l a chi ti t ch ng t ng ng iu liên quan m t thi t v i nhau. Ngôn ng o , yu ngôn ng s ki n; ng i vi t nên cho s ki n chi ti t giao ti p tr c ti p v i công ng; cho s ki n chi ti t i lên n ch t s ki n, vn thông tin , nh a o; o không c n không nên ng t ng khoa tr ơ ng, o r ng, bc lên m cho thông tin s ki n trong i vi t tênh, t o, th m s ki n thông tin sai l ch, bóp méo. Ho c m i ây, trong tr n chung k t Champions League gi a câu l c b Barcelona và Manchester United, rng sáng ngày 29/5/2011, spost ng o trên kênh VTV3 c a ài THVN ã gây ph n c m và b c xúc i v i khán gi truy n hình. “Vi c qu ng cáo m t s n ph m vào gi vàng trong tr n chung kt bóng á c kh n gi c n c quan tâm, nh ng không hi u sao VTV l i có cách làm gây b c xúc nh v y. Không nh ng khán gi môn túc c u b c t c mà on qu ng cáo nh nh ng ti ng n chát chúa l p i l p l i liên t c khi n nh ng ng i ang ng c ng phát ho ng.” 2 R t ng m ng không nh nh ng l n tr c ch n ch bi n h , ln y VTV p th i xin l i công ng truy n nh. Nh ng th i, ln o ng ‘l n u tiên ng ti c’, li u ni m tin a công ng i v i i truy n nh qu c gia suy m, trong khi nhi u i truy n nh c ang tr nh i nh tranh n ng ? Th nm, th i im ng i i vi t – hi a s ki n vn thông tin ng c ng li u l ng, ch ng m c th o ra hi u ng hi t t nh t, hp v i tâm tâm ng hi. My n m tr c, spost ng o Kotex trên VTV1 t ng ngay tr c ch ơ ng nh th i s 19 gi , ng o th i im công ng truy n nh ang n c ơm t i gây n m trong tâm ti p nh n. Vn cn trong khi o vi t v s ki n con ng i th vi t ch i t ng n nh, vi i quan im ti p c n a nh – ch, phê n hay ng i ca, nh ng ng th i thông qua c ph m o c ti p nh n, công ng d lu n hi n o o n t anh ta v i ph ơ ng di n. o th phê n ch m t v n , mt con ng i, nh ng công ng d lu n hi c ng hoàn toàn có quy n – m t cách t nhiên, n o o a n o th m 2 Ngu n: may-loc-nuoc-hang-dau-vn-.html
10. nh, n t nhân ch o lp tr ng hi a a n. Thi t , nêu ra v n y ng ta ng suy , h ng t i n ch thông tin theo ki u “d u m leo”, “c n c o ”. Bi , trong nh xây d ng, nâng cao nh chuyên nghi p ch ng a o Vi t Nam, mt trong nh ng v n quan ng xây d ng ng c lp tr ng nh – xã h i, n nh ngh nghi p nh nhân v n a o , th gia t ng ni m tin a công ng hi o o . o a n c ta cơ quan ngôn lu n a t ch c ng, n c di n n a nhân dân s ph n nh t tri n b n v ng a t n c. Công chúng xã hi S ki n, v n , Nhà báo nhân v t trong tác ph m Sơ mô ph ng m i quan h phán xét giá tr c a công chúng và d lu n xã h i i v i nhà báo th nh n th y r ng, nh nng l c ngh nghi p a o s h tr a thu t công ngh truy n thông s , thông tin s ki n, n nh nh h nh th i s a o nc ta hi n nay rt nhanh y. Nh ng trong th c t hi n nay, có nh ng bi u hi n làm báo v i vàng a tin v t t c nh ng gì nhà báo bi t, mt th y tai nghe mà ôi khi ch a cân nh c c n th n n hi u qu c ng a tin, bài báo. Trong ngh thu t làm báo không ph i ch có nghe, nhìn mà còn quan tr ng h ơn ph i suy ngh sâu l ng, cân nh c, xem xét v n m t cách k l ng v a c ng a s ki n thông tin o cung c p cho công ng. Nhà báo c n có óc phân tích t t, cn ph i bi t phân tích n ch t s kiên vn
11. ng nh n ng l c c ng a trong c m i quan h ang t ra. Bi n u thông tin nhanh thi u n c, cân nh c, nh t thi u phân ch nng em i ni m tin cho công ng suy m. mi khi công ng m t ni m tin o thông tin o , sc nh hi a o suy gi m, th m chí không n. o nh m t ni m tin nơi công ng mt t t . Trong cu c nh tranh gi a c i nh o hi n nay, o in mt d n l i th v nh nhanh y a thông tin, “nh ng” u th y cho o ng in t o nh, o i. Nh ng th nh c hu a o in không bao gi mt i gn v i v n a c, gn v i thu c nh “v n bia’ xe duyên v i công ng qua ng m y th , khi bi t n c phân ch thông tin nhi u chi u, theo chi u sâu tu m c nhân v n sâu l ng trong m i con ng i trong s hp v i công ng – nhóm i t ng v s ki n và v n thông tin. Hi n nay o in ang giai n ng ng tr m ng; nhân cu c ng ng y, ng i ta i o in ch t. Nh ng ng i n m nay, o in ang m c ph ơ ng th c t n i con ng t tri n a nh thông qua c o ti n trên ng internet s kt h p linh t gi a vi c c ng th c truy n thông trên ng thông tin n c u. Trong khi , o in châu (nh Nh t n n ) i v n nh ch a chuy n ln x y ra. Nh ng th c t ng cho th y m t s n ph m o in Vi t Nam suy m l ng t nh trông th y. Nguyên nhân suy m, mt ph n do o ng in t cùng v i truy n thông – m ng xã h i t tri n trong môi tr ng công ngh s, nh ng có l ph n l n và ch y u do nh t duy chính tr và ch m o in a ng ta. th do “s c y u” i ra trong cu c y ua thông tin c s ki n “hot’ v i c i nh o in t , trong khi v n n c thông tin, phân ch s ki n vn theo chi u sâu o ra s kh c bi t i t c ; ho c m t s a n “l c b t ng tâm’ b i i ch m i m i phong ch m ngh ; Mt c, do n m ‘ i ngh ’ ng v t qua. nh v n công ng quan tâm nh ch ng tiêu c c – tham ng i “ i”, ôi khi ‘bu c” i s n m nh ng lo i s ki n khác, ho c th m gi t gân câu ch, ho c ‘ o bi” nh ng s ki n ng cn p công ng l t qua, quên ng nhanh ng t t. Ti hôm tr c c o ng in t , ng hôm sau mua t o gi y i th y nguyên xi nh
12. nh ng c c hôm qua, không s c bi t áng k , không th y chi u sâu a s phân ch c n m i c v nh ng di n ra. Nh v y, trong nhi u nguyên nhân nh m t công ng và quan ng nh t m suy m niêm tin o thông tin o – truy n thông, trong ó m t trong nh ng iu quan tr ng là do hàm l ng v n hóa và tính nhân v n c a s n ph m báo chí chi ph i. Do , “ph m ch t quan tr ng nh t c a nhà báo n m kh n ng phân tích v n , kh n ng hoài nghi, bi t hoài nghi bi t ch t ra i i nghi. Chúng tôi luôn giáo d c sinh viên ph i bi t hoài nghi và sau ó bi t cách thoát kh i hoài nghi. Chính s hoài nghi giúp ng i ta nh n ra con ng úng n c a nh n th c. Nhà báo ã t t h u so v i ki n th c chung c a nhân lo i trên nhi u l nh v c và ó là iu r t áng lo ng i” 3. Mt o t v mc tin c y a công ng d lu n hi khu v c Ni ng b ng sông H ng 4 i v i thông tin o ( th i v i m t s t o l n) cho th y k t quan h ơn (gn 70%) so v i m c tin c y b i thông tin do n b cơ s cung c p (6,7%). Tuy nhiên, vi tình hình báo chí hi n nay c ng không nên ch quan, và nh o v suy m ni m tin a công ng i v i thông tin o không i không cơ s th c t . T nh ng v n trên ây, ang t ra cho t ng lãnh o qu n lí, trong ó có o o o (ko o c ơ n ban u o o i) nh ng v n va c ơ n, va b c thi t c n quan tâm. Mu n gia t ng m l ng v n a nh nhân v n a thông tin o , cn ng o l p nh ng y u t nn ng th nh nh nhân ch v n a cho sinh viên o ngay trên gh tr ng. ây vn không d ng, bi ph n ông sinh viên hi n nay nhanh y d nm b t thu t công ngh truy n thông s nh ng i i c ch; i c ch th nhân ch v n a v ng vàng – nh t là khó hình thành h ki n th c n n c ng nh h th ng lu n im t tri n b n lâu trong ngh , nh t i v i ngh o in ng c p ch m. Mt c, mu n p sinh viên bi t i nghi bi t ch t i i nghi nng l c phân ch s ki n, vn th i s trên c nh di n p , nh , vn a, hi o c , ng v i vi c n thân sinh viên bi t ch th c t “xây” ki n th c n n ng a nh, ng i th y c n ng h ơn n a trang ph ơ ng p ti p c n phân ch s ki n vn th i s cho ng i c. Vi t c t tri n ng internet công ngh s nh hi n nay, ng i th y 3 Giáo sư Yaxen N. Zaxurơxki, trong i ni chuyn vi cán v sinh viên áo ch c vin áo ch v Tuyên truyn tháng 1/2009., 4 D n theo o t a a n m 2007
13. th p ng nhu c u thông tin cho sinh viên, thay o ph ơ ng p truy c p, m i, ch th c ti p c n, ph ơ ng p nng iu tra, phân ch v n mt ch thuy t c. n ngh , t cho ng, yu n ch t duy, n nng ch th c ti p c n, khai thác và phân tích thông tin, n ch phân ch l p lu n thuy t c o s c bi t c trong n ph m o ; thông qua , lôi o thuy t c công ng hi o tm nh h ng a nh. Bi ngh o, th c ch t ngh thuy t c công ng d lu n hi; thuy t c, thuy t c b ng s ki n phân ch s ki n m i th thu t s quan tâm gây d ng ni m tin cho công ng hi. o hi n i y ng i i gia t ng m l ng v n a và tính nhân v n trong n i dung ph ơ ng th c thông tin giao ti p; ng th i, i i c bi t ng o m và tuân th nh nhân v n thu c ng ng i. Mt khác, công tác lãnh o, qu n lí báo chí t vi mô (c p tòa so n, c ơ quan báo chí truy n thông) n v mô (qu n lí nhà n c v báo chí truy n thông). Có th nói tr c n m 2011, trong các cu c giao ban báo chí hàng tu n, không m y khi nh c nh , c nh báo các sai ph m v v n hóa, v tính nhân v n; trong khi ó ch y u nh n m nh, ki m soát nh ng sai sót v chính tr , t t ng. C n chú ý r ng l i ích v n hóa, giá tr nhân v n c a báo chí truy n thông có ý ngh a lâu b n v i ti n trình phát tri n c a dân t c, c a c ng ng. Bo m tính nhân v n và gia t ng hàm l ng v n hóa trong s n ph m báo chí – truy n thông, yêu c u nhà báo c n tích l y iu ki n c n và v ki n th c, quan im, thái hành ngh , b n l nh và k n ng ngh nghi p. M t khác, th hi n tính nhân v n không ph i là v n tr u t ng hay cao siêu gì, mà là t cái tâm c a nhà báo và t nh ng thái và k n ng, thao tác hàng ngày trong cu c s ng và trong tác nghi p, nh thái và hành vi i v i nh ng con ng i bình d xung quanh, nh ng con ng i b t h nh có hoàn cnh éo le, hay th m chí, i v i nh ng con ng i ang vào vòng lao lý mà nhà báo v a phê phán v a có th , chia s , không a dua “d u bìm leo”, không “té n c theo m a”, càng không “ c n c béo cò”, hay “ âm b thóc ch c b g o.” Trong quá trình ó, t ng biên t p (hay giám c) c ơ quan báo chí có vai trò c bi t quan tr ng. Có th nói r ng, s n ph m báo chí – truy n thông th hi n rõ nét nh t chân dung di n m o, tính chuyên nghi p và v n hóa - nhân cách ng i ng u c ơ quan báo chí c ng nh ng i ng u c ơ quan ch qu n c ơ quan báo chí /.