Thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 tại trường Trung học Phổ thông Phước Long quận 9, thành phố Hồ Chí Minh

Nội dung text: Thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 tại trường Trung học Phổ thông Phước Long quận 9, thành phố Hồ Chí Minh

1. THIẾT KẾ PHẦN MỀM HỖ TRỢ TỰ HỌC MÔN LỊCH SỬ LỚP 10 TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG PHƯỚC LONG QUẬN 9, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÕ THỊ THÚY THU HVCH Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. HCM TÓM TẮT Bài viết này đi sâu phân tích hoạt động tự học môn Lịch sử lớp 10 để thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 tại trường trung học phổ thông Phước Long quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. Kết quả khảo sát thực trạng hoạt động tự học môn Lịch sử lớp 10 làm cơ sở thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10. Kết quả đánh giá phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 của 90 học sinh và 05 giáo viên tại trường trung học phổ thông Phước Long cho thấy: tính hình thức của phần mềm được thiết kế khoa học, có bố cục hợp lý, logic, giao diện đẹp, hấp dẫn, thân thiện, màu sắc hài hòa, học sinh chủ động kiểm soát được phần mềm; sự phù hợp của phần mềm với nội dung chương trình môn học; sự phù hợp của phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 với đặc điểm tâm lý tuổi học sinh ; khả năng áp dụng phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 cho hoạt động tự học của học sinh ; sự phù hợp của phần mềm với điều kiện học tập của học sinh; tích cực tự học của học sinh khi sử dụng phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 và hứng thú học tập của học sinh sau khi sử dụng phần mềm hỗ trợ tự học. Từ khóa: Tự học, hình thức tự học, phần mềm hỗ trợ, thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học, môn Lịch sử lớp 10 1. Đặt vấn đề Môn Lịch sử là môn học đáp ứng nhu cầu của học sinh trong việc tìm hiểu quá khứ, nhận thức về xã hội hiện tại và hành động hợp quy luật luật. Những hiểu biết về quá khứ sẽ giúp học sinh hiểu hiện tại hơn, hành động đúng đắn và có hiệu quả hơn. Trên thực tế, môn Lịch sử hiện nay chưa được coi trọng trong hệ thống các môn học ở tại trường trung học phổ thông Phước Long, được coi là môn học phụ. Vì vậy cần phải tìm một phương pháp mới ứng dụng các phương tiện dạy học hiện đại nhằm tăng tính tích cực đối với người học, giúp người học có thêm cơ hội tự nghiên cứu, trau dồi thêm kiến thức và cuối cùng tăng hiệu quả dạy và học. Bài viết này khái quát kết quả nghiên cứu trong luận văn thạc sỹ Giáo dục học tại trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh, tên đề tài nghiên cứu: “ Thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 tại trường trung học phổ thông Phước Long, Quận 9, thành phố Hồ Chí Minh”. 2. Một số cơ sở lý luận về thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học 2.1. Tự học Tự học là một vấn đề đã được nhiều nhà giáo dục học trên thế giới và ở Việt Nam quan tâm đến dưới các góc độ khác nhau như Socrates, Khổng Tử, J.A. Comenxki, 1
2. K.D.Usinxki, Henri Holec, Dimitrios Thanasoulas, Hồ Chí Minh, Nguyễn Cảnh Toàn, Đặng Vũ Hoạt, Nguyễn Kỳ Đề cập đến khái niệm tự học, mỗi tác giả có quan niệm khác nhau. Theo Nguyễn Cảnh Toàn, “tự học là tự mình động não, suy nghĩ, sử dụng các năng lực trí tuệ (khái quát, so sánh, phân tích, tổng hợp ) và có khi cả cơ bắp (khi phải sử dụng công cụ), cùng các phẩm chất của mình, rồi cả động cơ, tình cảm, nhân sinh quan, thế giới quan để chiếm lĩnh một lĩnh vực hiểu biết nào đó của nhân loại, biến lĩnh vực đó thành sở hữu của mình” [2, trang 59]. Từ quan niệm này, Nguyễn Cảnh Toàn [2, trang 60] đã khẳng định “cốt lõi của học là tự học” Sau khi phân tích và tổng hợp các quan điểm của nhiều tác giả, người nghiên cứu đưa ra nhận định về tự học là quá trình con người sử dụng toàn bộ năng lực trí tuệ, tâm hồn phẩm chất nhân cách, bản lĩnh văn hóa và mục đích sống để tìm tòi, học hỏi, nghiên cứu những tài liệu, thông tin để biến tri thức của nhân loại thành tri thức của riêng mình, để tự phát triển trình độ, khả năng hiểu biết của bản thân. 2.2. Phần mềm hỗ trợ tự học Phần mềm hỗ trợ tự học là phần mềm ứng dụng được viết riêng cho chuyên ngành giáo dục có tính uyển chuyển và tùy biến cao có nhiệm vụ chính là hỗ trợ quá trình tự học cho người học, đáp ứng được nhu cầu tự học, tự nghiên cứu cho người học. Phần mềm hỗ trợ tự học thực hiện các chức năng của nó bằng cách gửi các chỉ thị trực tiếp đến phần cứng máy tính thông qua các thao tác của giáo viên hay học sinh. Phần mềm hỗ trợ tự học cũng có thể kết nối với các thiết bị ngoại vi thông qua máy tính để điều khiển các thiết bị đó phục vụ cho việc học tập và nghiên cứu [3] 2.3. Các hình thức tự học Khi đề cập đến các hình thức tự học, có rất nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu đền vấn đề này như Nguyễn Cảnh Toàn, Đặng Vũ Hoạt, Hồ Chí Minh nhưng mỗi tác giả có quan niệm khác nhau. Dựa trên cơ sở nghiên cứu của các tác giả theo người nghiên hoạt động tự học diễn ra nhiều hình thức và mức độ khác nhau như sau: Thứ 1: Cá nhân tự mày mò theo sở thích và hứng thú độc lập không có sách và không có sự hướng dẫn của giáo viên. Hình thức này gọi là tự nghiên cứu của các nhà khoa học. Kết quả của quá trình nghiên cứu đi đến sự sáng tạo và phát minh ra các tri thức khoa học mới, đây thể hiện đỉnh cao hoạt động tự học. Hình thức tự học này phải được dựa trên nền tảng một niềm khao khát, say mê khám phá tri thức mới và đồng thời phải có một vốn tri thức vừa rộng, vừa sâu. Tới trình độ tự học này người học không thầy, không sách mà chỉ cọ sát với thực tiễn vẫn có thể tổ chức hiệu quả hoạt động tự học của mình. Ở hình thức này khi học môn Lịch sử lớp 10, học sinh có thể tự mày mò học theo sở thích của mình trên phần mềm thông qua các nút lệnh, bảng hướng dẫn, các kênh thông tin, sách, báo , tập chí mà không cần đến sự hướng dẫn của giáo viên Thứ 2: Tự học có sách nhưng không có giáo viên bên cạnh. Ở hình thức tự học này người học có thể diễn ra ở hai mức: - Tự học theo sách mà không có sự hướng dẫn của giáo viên. Trường hợp này người học tự học dễ hiểu, dễ thấm các kiến thức trong sách qua đó sẽ phát triển về tư duy, tự học hoàn toàn với sách là cái đích mà mọi người phải đạt đến để xây dựng một xã hội học tập suốt đời. 2
3. - Tự học có thầy ở xa hướng dẫn. Mặc dù thầy ở xa nhưng vẫn có các mối quan hệ trao đổi thông tin giữa thầy và trò bằng các phương tiện trao đổi thông tin thô sơ hay hiện đại dưới dạng phản ánh và giải đáp thắc mắc, làm bài, kiểm tra, đánh giá. Thứ 3: Tự học có sách, có thầy giáp mặt một số tiết trong ngày, sau đó về nhà tự học dưới sự hướng dẫn gián tiếp của giáo viên Trong quá trình học tập trên lớp, người thầy có vai trò là nhân tố hỗ trợ, chất xúc tác thúc đẩy và tạo điều kiện để trò tự chiếm lĩnh tri thức, người học với vai trò là chủ thể của quá trình nhận thức: tự giác, tích cực, say mê, sáng tạo tham gia vào quá trình học tập. Mối quan hệ giữa thầy và trò chính là mối quan hệ giữa nội lực và ngoại lực. Ngoại lực dù quan trọng đến mấy cũng chỉ là chất xúc tác thúc đẩy nội lực phát triển. Như vậy, thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 tại trường trung học phổ thông Phước Long quận 9, Tp HCM người nghiên cứu sử dụng hình thức số 3 để thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 phục vụ cho hình thức tự học của học sinh. 2.4. Thực hiện thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học Việc thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học chỉ xảy ra khi giáo viên thiết kế hiểu rõ được người học, nắm chắc những phương pháp mang lại sự hứng thú trong học tập, tạo cho người học những cơ hội đầy ý nghĩa để nói, nghe, viết, đọc, phản ánh nội dung, ý tưởng và những vấn đề có liên quan đến chủ đề của môn học. Qua các hoạt động của mình, người học tự mình kiến tạo nên kiến thức của riêng mình trong môi trường học tập mà người giáo viên đã thiết kế và phát triển. Để làm được điều này ngoài kiến thức chuyên môn, năng lực sư phạm, kinh nghiệm giảng dạy, người giáo viên cần phải tuân thủ theo một quy trình thiết kế cụ thể để việc thiết kế đạt hiệu quả tốt nhất. Tùy theo đối tượng sử dụng và mục tiêu sử dụng trong từng hoản cảnh khác nhau, người thiết kế có thể thêm bớt một số bước cho phù hợp.Việc thiết kế phần mềm sẽ gồm ba giai đoạn theo quy trình như sau:[1] 3
4. 2.5. Các công cụ thực hiện thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học Có rất nhiều phần mềm công cụ thực hiện thiết kế phần mềm như: Unified Modeling Language (UML), Rational rose, Visual Studio C#, .Để thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 có những ưu điểm về màu sắc, phông chữ, cùng với hình ảnh đồ họa và nhiều hiệu ứng khác như âm thanh, video người nghiên cứu đã sử dụng các công cụ chủ yếu sau: Phần mềm Microsoft Word Phần mềm Adobe Illustrtor Phần mềm Adobe Flash 3. Thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 tại trường trung học phổ thông Phước Long quận 9, thành phố Hồ Chí Minh Dựa theo sơ đồ quy trình thiết kế phần mềm hỗ trợ tự học tại mục 1.3.3 chương 1 “cơ sở lý luận thiết kế phần mềm tự học”, người nghiên cứu tiến hành thiết kế phần mềm theo ba giai đoạn bao gồm: 4
5. Giai đoạn 1: Lập kế hoạch thiết kế phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 Giai đoạn 2: Thiết kế phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp10 Giai đoạn 3: Lập trình phần mềm, đánh giá và hiệu chỉnh phần mềm HTTH 3.1. Đánh giá của giáo viên về phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 tại trường trung học phổ thông Phước Long quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. Về hình thức: Qua kết quả nhận định của các giáo viên đánh giá cao phần mềm được thiết kế khoa học, có bố cục hợp lý, logic, giao diện đẹp, hấp dẫn, thân thiện, màu sắc hài hòa, học sinh chủ động kiểm soát được phần mềm. Sự phù hợp của phần mềm với nội dung chương trình môn học: đã cho thấy, tất cả các giáo viên được hỏi ý kiến đều thấy là phù hợp và đánh giá cao về nội dung phần mềm Sự phù hợp của phần mềm với đặc điểm tâm lý tuổi HS: Khi đáng giá sự phù hợp của phần mềm môn Lịch sử lớp 10 với đặc điểm lứa tuổi HS THPT có 04/5 GV nhận định là phù hợp, 01/5 GV cho rằng bài tập tự luận từ câu 5 đến câu 10 thuộc bài số 18:” Công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế trong các thế kỉ X –XV” , cho đối tượng HS lớp 10 là quá sức, các câu hỏi này quá khó đối với các em. 01/10 GV cho rằng phần bài tập trắc nghiệm của phần mềm HTTH là hơi nhẹ cho đối tương HS lớp 10. Tuy nhiên. Trong phỏng vấn sâu, một số GV khác lại cho rằng, bài tập tự luận trong phần mềm từ câu 5 đến câu 10 thuộc bài số 18 là không quá sức với đối tượng HS lớp 10, các em hoàn toàn có thể làm tốt các bài tập này dựa trên nội dung phần bài học và phần đọc thêm của bài số 18 trong phần mềm. Phần bài tập trắc nghiệm của phần mềm HTTH với mục đích là ôn lại kiến thức cơ bản, nên nó hoàn toàn vừa sức và tạo một tinh thần thoải mái cho HS 3.2. Đánh giá của học sinh về phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 tại trường trung học phổ thông Phước Long quận 9, thành phố Hồ Chí Minh Về hình thức phần mềm: Tất cả các HS được hỏi ý kiến điều cho rằng phần mềm được thiết kế khoa học, có bố cục hợp lý, logic, giao diện đẹp, hấp dẫn, thân thiện, màu sắc hài hòa, học sinh chủ động kiểm soát được phần mềm. Sự phù hợp của phần mềm với nội dung chương trình môn học: Kết quả khảo sát sự phù hợp của phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 cho HS tại trường THPT Phước Long quận 9, tp HCM với nội dung chương trình học đã cho thấy, tất cả các HS được hỏi ý kiến đều thấy là phù hợp và đánh giá cao về nội dung phần mềm . Đây là điều kiện thuận lợi để phần mềm có thể đưa vào sử dụng trong hoạt động tự học môn Lịch sử của HS tại trường THPT Phước Long quận 9, tp HCM Sự phù hợp của phần mềm hỗ trợ với điều kiện học tập của HS: Kết quả cho thấy, có 90/90 HS chiếm 100% ý kiến HS cho rằng phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 phù hợp với thời gian tự học ở nhà của HS; có 80/90 HS chiếm 88.8% ý kiến HS cho rằng phần mềm HTTH này phù hợp với khả năng sử dụng máy tính của HS; có 72/90 HS chiếm 80% ý kiến HS cho rằng phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 phù hợp với điều kiện có máy tính của HS. Khi trao đổi với với các HS về vấn đề này HS Lê Thị Kim Tĩnh cho biết:”phần mềm HTTH này rất phù hợp với điều kiện có máy tính, khả năng sử dụng máy tính và thời gian tự học ở nhà của em ”. Đây là điều kiện thuận lợi để phần mềm có thể đưa vào sử dụng trong hoạt động tự học của HS lớp 10 trường THPT Phước Long quận 9, tp HCM. Về tính tích cực tự học của học sinh khi sử dụng phần mềm: Kết quả khảo sát 5
6. cho thấy việc thiết kế phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 cho HS tại trường THPT Phước Long quận 9, tp HCM, kích thích sự hứng thú học tập của HS trong hoạt động tự học môn Lịch sử. Về mức độ hứng thú học tập của học sinh sau khi sử dụng phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10: Phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 có khả năng tạo hứng thú học tập cho HS tại trường THPT Phước Long quận 9, tp HCM. Ngoài ra, qua trao đổi các HS còn cho biết việc sử dụng phần mềm HTTH này trong học tập không những tạo hứng thú học tập mà còn giúp các em yêu thích học môn Lịch sử hơn. Kết luận, Kết quả đánh giá của GV và HS về phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 tại trường THPT Phước Long quận 9, Tp HCM cho thấy, phần mềm này hoàn toàn phù hợp với nội dung chương trình học, đặc điểm tâm lý lứa tuổi của HS THPT, phù hợp với trình độ học tập của HS, phù hợp với điều kiện học tập của học sinh và có thể thực hiện được trong hoạt động tự học của HS nhằm kích thích sự hứng thú học tập và nâng cao tính tích cực tự học của HS tại trường THPT Phước Long quận 9, tp HCM. Sau khi lấy ý kiến đánh giá của GV và HS về phần mềm HTTH môn Lịch sử trên cơ sở đó người nghiên cứu đã hiệu chỉnh phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 phù hợp với hoạt động tự học của HS. Người nghiên cứu hiệu chỉnh lại phần mềm. Sau đây là phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 tại trường THPT Phước Long hoàn chỉnh 4. Giới thiệu phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 Phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 là phương tiện học tập hiện đại hỗ trợ cho hoạt động tự học đầu tiên ở trường THPT Phước Long quận 9, Tp HCM được phần mềm thiết kế rất nhiều bài học, bài tập và đọc thêm theo chương trình sách giáo khoa của Bộ Giáo Dục và Đào Tạo nhằm phục vụ cho hoạt động tự học của học sinh Là phần mềm đầu tiên đã mô phỏng được toàn bộ tất cả các phạm vi kiến thức của sách giáo khoa Lịch sử lớp 10. Với việc mô phỏng nội dung kiến thức thành những đoạn video, phần mềm cho phép học sinh ôn luyện, học tập, làm bài tập trực tiếp trên máy tính. Học sinh có thể học tại lớp hoặc tại nhà, luyện tập theo cá nhân hoặc theo nhóm. Khi làm bài tập trắc nghiệm nếu học sinh làm sai phần mềm hỗ trợ tự học môn Lịch sử lớp 10 sẽ đưa ra phản hồi hướng dẫn và giải thích câu đúng cho học sinh nhằm tạo sự hứng thú khi tự học cho học sinh. Trong phần đọc thêm có rất nhiều đoạn video, phim có nội dung liên quan đến bài học học sinh có thể nghiên cứu thêm 6
7. Trang giới thiệu phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 Trang mục lục của phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 Trang bài học của phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 7
8. Trang bài tập của phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 Trang bài tập trắc nghiệm Trang bài tập tự luận 8
9. Trang đọc thêm của phần mềm HTTH môn Lịch sử lớp 10 Kết luận: Với sự phát triển của CNTT như hiện nay thì việc áp dụng phần mềm hỗ trợ tự học vào trong giảng dạy là hết sức hợp lý và cần thiết, Tổ chức những lớp học, khóa học phần mềm hỗ trợ vào giảng dạy giúp người dạy và người học đều cảm thấy thỏai mái, thú vị, tăng tính năng động và hứng thú cho người học, người học không những chủ động được việc học của mình để nắm bắt nội dung bài học mà còn có nhiều thời gian để tham khảo tài liệu, thỏa mãn nhu cầu hiểu biết của bản thân, từ đó làm tăng hiệu quả dạy và học. Tài liệu tham khảo [1] Ngô Anh Tuấn, Giáo trình công nghệ dạy học, NXB ĐH Quốc gia Tp. HCM, 2012 [2] Nguyễn Cảnh Toàn (chủ biên), Nguyễn Kỳ, Vũ Văn Tảo, Bùi Tưởng, Quá trình dạy - tự học, NXB Giáo dục, 1998 [3] 02/2015 9
10. BÀI BÁO KHOA HỌC THỰC HIỆN CÔNG BỐ THEO QUY CHẾ ĐÀO TẠO THẠC SỸ Bài báo khoa học của học viên có xác nhận và đề xuất cho đăng của Giảng viên hướng dẫn B n ti ng Vi t ©, T NG I H C S PH M K THU T TP. H CHÍ MINH và TÁC GI Bản quếy n táệc ph mRƯ ãỜ cĐ bẠ o hỌ b Ưi Lu tẠ xu t Ỹb n vàẬ Lu t S hỒ u trí tu Vi t Nam. NgẢhiêm c m m i hình th c xu t b n, sao ch p, phát tán n i dung khi c a có s ng ý c a tác gi và ả ng ề i h ẩ pđh đưm ợK thuả tộ TP.ở H ậChí Mấinh.ả ậ ở ữ ệ ệ ấ ọ ứ ấ ả ụ ộ hư ự đồ ủ ả Trườ Đạ ọCcÓ Sư BÀI BạÁO KHỹ OA ậH C T ồT, C N CHUNG TAY B O V TÁC QUY N! ĐỂ Ọ Ố Ầ Ả Ệ Ề Th c hi n theo MTCL & KHTHMTCL h c 2017-2018 c a T vi n ng i h c S ph m K thu t Tp. H Chí Minh. ự ệ Năm ọ ủ hư ệ Trườ Đạ ọ ư ạ ỹ ậ ồ