Tài liệu ôn tập Môi trường và con người

Nội dung text: Tài liệu ôn tập Môi trường và con người

1. MOÂI TRÖÔØNG VAØ CON NGÖÔØI. Caâu 1 : Caùc Khaùi Nieäm Veà Quaàn Theå , Quaàn Xaõ , Heä Sinh Thaùi Vaø Moâi Tröôøng. + Quaàn theå : Laø taäp hôïp nhöõng caù theå cuøng loaøi soáng trong moät khoâng gian xaùc ñònh, thoáng nhaát vôùi nhau veà caùc thuoäc tính : soá löôïng, caáu truùc vaø di truyeàn. + Quaàn xaõ : Laø taäp hôïp caùc quaàn theå thoáng nhaát, coù quan heä trao ñoåi chaát vaø naêng löôïng, ñoàng thôøi coù tính toå chöùc nhaèm duy trì khaû naêng sinh toàn cuûa loaøi trong 1 khoâng gian xaùc ñònh. _ Quaàn xaõ coù theå laø ñaïi quaàn xaõ coù kích thöôùc lôùn hoaøn thieän veà toå chöùc, chæ caàn nguoàn naêng löôïng töø maët trôøi laø coù theå hoaït ñoäng ñöôïc khoâng phuï thuoäc vaøo caùc quaàn xaõ laân caän, ñoàng thôøi cuõng coù theå laø nhöõng tieåu quaàn xaõ kích thöôùc nhoû beù vaø phuï thuoäc vaøo quaàn xaõ laân caän. _ Quaàn xaõ thöôøng ñöôïc phaân loaïi vaø ñaët teân theo caáu truùc loaøi ( loaøi chieám ña soá, öu theá ) ñieàu kieän nôi ôû ( phoå bieán, taïo ra khaù nhieàu loaøi quaàn xaõ khaùc nhau ) luoân luoân trao ñoåi chaát ( kieåu sinh soáng ). _ Heä sinh thaùi : Laø moät heä thoáng nhaát bao goàm caùc quaàn xaõ sinh vaät vaø moâi tröôøng vaät lyù töông taùc vôùi nhau thoâng qua doøng naêng löôïng vaø caùc chu trình tuaàn hoaøn vaät chaát taïo neân 1 caáu truùc dinh döôõng vaø söï ña daïng nhaát ñònh veà loaøi öùng vôùi moät khoâng gian cuï theå. . Heä sinh thaùi saûn xuaát laø heä sinh thaùi cuøng taùc ñoäng khaù maïnh nhaèm thu veà nhöõng nguoàn dinh döôõng caàn thieát. . Heä sinh thaùi baûo veä laø heä sinh thaùi cuøng baûo toàn nhaèm phuïc vuï cho nhu caàu baûo veä cô baûn sinh thaùi. . Heä sinh thaùi ñoâ thò : söï can thieäp cuûa con ngöôøi maïnh meõ, yeáu toá thieân nhieân bò laán aùp. . Heä sinh thaùi vôùi caùc muïc ñích khaùc : heä sinh thaùi du lòch, giaûi trí . _ Moâi tröôøng : Theo ñònh nghóa chung nhaát veà moâi tröôøng trong töø ñieån moâi tröôøng cuûa Myõ, thì moâi tröôøng laø taäp hôïp caùc vaät theå coù ñieàu kieän vaø nhöõng aûnh höôûng bao quanh moät ñoái töôïng naøo ñoù. _ ÔÛ goùc ñoä toång hôïp xem ñoái töôïng troïng taâm laø con ngöôøi ( UNEP ) 1980 : moâi tröôøng laø moät taäp hôïp caùc yeáu toá : vaät lyù, hoùa hoïc, sinh hoïc, kinh teá
2. vaø xaõ hoäi bao quanh vaø taùc ñoäng ñeán ñôøi soáng vaø söï phaùt trieån cuûa moät caù theå hoaëc moät coäng ñoàng ngöôøi. _ 1994 luaät moâi tröôøng cuûa VN ñöa ra moät ñònh nghóa nhö sau : moâi tröôøng bao goàm caùc yeáu toá töï nhieân vaø yeáu toá vaät chaát nhaân taïo, quan heä maät thieát vôùi nhau bao quanh con ngöôøi coù aûnh höôûng tröïc tieáp tôùi ñôøi soáng saûn xuaát, söï toàn taïi, phaùt trieån cuûa con ngöôøi vaø thieân nhieân. Caâu 2 : Caùc Ñònh Luaät Veà Quan Heä Giöõa Sinh Vaät Vaø Moâi Tröôøng. Vd. Quan heä giöõa sinh vaät vaø moâi tröôøng coù hai ñònh luaät : _ Ñònh luaät toái haïn : choáng chòu (Sheuford) _ Söï soáng cuûa caùc sinh vaät giôùi haïn bôûi caùc möùc toái thieåu vaø toái ña cuûa caùc nhaân toá vaät lyù cuûa moâi tröôøng, nghóa laø neáu moät yeáu toá naøo ñoù cuûa moâi tröôøng coù giaù trò thaáp hôn möùc toái thieåu hoaëc cao hôn möùc toái ña ñeàu gaây haïi thaäm chí daãn ñeán töû vong cho sinh vaät. _ Moãi loaøi sinh vaät khaùc nhau seõ coù ngöôõng toái ña vaø toái thieåu khaùc nhau ñoái vôùi töøng yeáu toá vaät lyù. _ Bieân ñoä giöõa hai ngöôõng toái ña vaø toái thieåu goïi laø giôùi haïn chòu ñöïng cuûa moät loaøi sinh vaät ñoái vôùi töøng yeáu toá vaät lyù naøy nhöng heïp ñoái vôùi yeáu toá vaät lyù kia. Loaøi sinh vaät naøo coù giôùi haïn chòu ñöïng roäng vôùi haàu heát caùc nhaân toá sinh thaùi seõ phaân boá roäng raõi trong khoâng gian. _ Möùc thích hôïp nhaát trong töøng yeáu toá vaät lyù ñoái vôùi töøng loaïi sinh vaät goïi laø möùc toái öu khaùc nhau ñoái vôùi töøng yeáu toá. Nhöng ngay caû ñoái vôùi moät loaøi ôû nhöõng giai ñoaïn phaùt trieån khaùc nhau cuõng caàn nhöõng möùc toái öu khaùc nhau. _ Ñònh luaät toái thieåu : (liebig) _ Ngoaøi caùc chaát dinh döôõng maø sinh vaät caàn coù vôùi haøm löôïng lôùn nhö : nitô, photpho, kali . Caùc nguyeân toá vi löôïng trong sinh vaät caàn vôùi haøm löôïng raát thaáp, nhöng chuùng phaûi coù maët trong cô theå sinh vaät vôùi haøm löôïng toái thieåu naøo ñoù, thì caùc sinh vaät môùi coù theå toàn taïi ñöôïc vaø giöõ ñöôïc tính oån ñònh cuûa quaàn theå.
3. Caâu 3 : Töông Quan Sinh Hoïc Trong Heä Sinh Thaùi. Quan heä trong chuoãi dinh döôõng, quan heä töông quan sinh hoïc ñöôïc bieåu hieän qua 3 daïng khaùc nhau + Quan heä aâm : Caû hai loaøi ñeàu bò haïi. Coù nhieàu loaøi nhö haõm sinh ( loaøi A taïo aùp löïc gaây haïi cho loaøi B ) ; tranh sinh ( 2 loaøi tranh nhau choã ôû, thöùc aên hoaëc caùc ñieàu kieän vaät lyù khaùc ) ; kyù sinh : vaät döõ – con moài ( töông töï nhö kieåu quan heä kyù sinh hoaëc chuoãi thöùc aên cuûa loaøi kia ). + Quan heä döông : Caû 2 hoaëc 1 trong 2 ñöôïc lôïi vaø khoâng bò ai haïi caû. Coù nhöõng daïng : töông sinh ( hôïp taùc ñôn giaûn, caû 2 ñeàu coù lôïi nhöng thöôøng loûng leûo vaø tuøy tieän ) ; hôïp sinh ( 1 trong 2, hoaëc caû 2 cuøng coù lôïi, coù tính chaët cheõ hôn töông sinh nhöng cuõng khoâng baét buoäc ) ; coäng sinh ( boå sinh ). + Quan heä trung tính : Khi quaàn xaõ coøn non, quan heä aâm phaùt trieån maïnh hôn, khi quaàn theå ñi ñeán xa theå huûy dieät, quan heä aâm cuõng coøn baønh tröôùng. Quaù trình phaùt trieån cuûa quaàn xaõ xu theá thoâng thöôøng laø quan heä döông taêng leân vaø quan heä aâm giaûm. Quaàn xaõ caøng laâu thì kích thöôùc caøng lôùn, noù coù quan heä töông quan sinh hoïc cuøng phöùc taïp vaø caøng phong phuù hôn caùc quaàn xaõ nhoû beù hoaëc ngaén haïn. Caâu 4 : Vai Troø Cuûa Thöïc Vaät Trong Heä Sinh Thaùi. + Doøng naêng löôïng : Moãi daïng soá naêng löôïng coù ích seõ khoâng nhö nhau. Thoâng thöôøng toàn taïi döôùi daïng ñieän naêng ñeàu coù söï ích cao, ngöôïc laïi laø ôû daïng nhieät naêng. Baûn chaát hoaït ñoäng cuûa naêng löôïng phuï thuoäc vaøo moät soá quy luaät : Coù hai ñònh luaät cô baûn : _ Ñònh luaät 1 : Naêng löôïng khoâng töï sinh ra cuõng khoâng töï maát ñi, vaø chæ chuyeån hoùa töø daïng naøy sang daïng khaùc. _ Ñònh luaät 2 : coøn goïi laø ñònh luaät Entropi ( Entropi laø heä soá ño söï hao huït naêng löôïng coù ích trong quaù trình chuyeån hoùa naêng löôïng khi chuyeån töø daïng naøy sang daïng khaùc ). VD : Chuyeån töø quang naêng sang hoùa naêng thì hieäu suaát chuyeån hoùa döôùi 100%. _ Doøng naêng löôïng laø söï chu chuyeån naêng löôïng trong heä sinh thaùi bieåu thò bôûi quaù trình vaän chuyeån vaø hao huït cuûa naêng löôïng maët trôøi khi vaøo caùc moâ thöïc vaät chuyeån qua moâ ñoäng vaät caùc caáp naèm trong caùc pheá lieäu
4. höõu cô vaø thaønh nhieät toûa vaøo moâi tröôøng sau giai ñoaïn khoaùng hoùa caùc thöïc vaät ôû vuøng nhieät ñôùi coù khaû naêng chuyeån hoùa cao hôn. + Chuoãi thöùc aên : Laø quaù trình caùc chaát ñöôïc chuyeån töø caùc moâ thöïc vaät sang caùc moâ ñoäng vaät caùc caáp baèng caùch moät soá sinh vaät naøy duøng nhöõng sinh vaät khaùc laøm thöùc aên. VD : Trong röøng Taiga coù moät chuoãi thöùc aên goàm 5 baäc : haït deû -> soùc -> choàn -> soùc -> hoå. Coù 2 loaïi chuoãi thöùc aên : _ Chuoãi chaên nuoâi : chuoãi thöùc aên maø caùc sinh vaät duøng nhöõng phaàn nguyeân chaát toàn taïi trong caùc moâ cuûa thöïc vaät, ñoäng vaät. _ Chuoãi vaät pheá lieäu : chuoãi thöùc aên maø caùc sinh vaät thöôøng duøng caùc chaát pheá thaûi. _ Trong heä sinh thaùi caùc sinh vaät tieâu thuï thöôøng tham gia vaøo nhieàu chuoãi thöùc aên khaùc nhau. Lieân keát caùc chuoãi thöùc aên ñoù lai taïo neân maïng löôùi thöùc aên.
5. Caâu 5 : Aûnh Höôûng Cuûa Tieán Boä KHKT Ñeán Ñieåm CNH, Nhöõng Thaønh Töïu Veà KT – XH Vaø Taùc Ñoäng Cuûa Moâi Tröôøng ( Tích Cöïc Vaø Tieâu Cöïc ) Cuûa Caùc Cuoäc Caùch Maïng KHKT Ñoù. _ Ñaëc tröng cuûa quaù trình gaén boù raát chaët cheõ vôùi caùc cuoäc CM KHKT treân TG ñaõ laøm cho xaõ hoäi loaøi ngöôøi tieán boä nhanh vaø vöôït baäc, ñoàng thôøi laøm cho taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng trôû neân roäng lôùn vaø saâu saéc. Treân TG ñaõ xaûy ra 3 laàn CNH. + Cuoäc CM KHKT laàn 1 : Xuaát hieän vaøo cuoái TK 18. CNH xuaát hieän ôû caùc nöôùc Chaâu AÂu ñaëc bieät laø ôû Anh : cuoäc CM than, theùp ( than ñaù ñöôïc phaùt hieän vaø ñöôïc söû duïng nhö 1 nguoàn nguyeân lieäu chính taïo ra naêng löôïng , laøm cho quy moâ saûn xuaát ñöôïc gia taêng, haøng hoùa ñöôïc saûn xuaát ra nhieàu hôn, saûn xuaát ra caùc taøu hoûa chaïy baèng than ñaù ). _ Coâng ngheä saûn xuaát laïc haäu laøm cho than ñaù laø loaïi nhieân lieäu coù chaát ñoäc haïi : CO², chi phí nguyeân lieäu raát lôùn trong saûn xuaát vaø trong khai thaùc laøm toác ñoä khan hieám taøi nguyeân vaø oâ nhieãm cuõng gia taêng. + Cuoäc CM KHKT laàn 2 : Ñaây laø thaønh töïu lôùn cuûa nhaân loaïi xaûy ra ôû cuoái TK 19. Cuoäc CM ñieän vaø maùy noå, ngöôøi ta tieàm ñöôïc daàu moû, khí thieân nhieân. Ngöôøi ta coù theå chieát xuaát xaêng daàu töø moû daàu vaø söû duïng noù nhö nguoàn nhieân lieäu môùi. _ OÂng Gramn ñaõ phaùt hieän ra ñoäng cô phaùt ñieän. Edison cuõng taïo ra ñöôïc ñieän ( vaøo nhöõng naêm 80 cuûa TK 19 ) . Diesel ñaõ saûn xuaát ra ñoäng cô ñoát trong chaïy baèng xaêng daàu, maùy bay ra ñôøi, caùc ngaønh hoùa chaát khaùc phaùt trieån maïnh ñaëc bieät laø than vaø hoùa daàu, kyõ thuaät ñieän laïnh cuõng phaùt trieån, CN vaø vuõ truï cuõng xuaát hieän. _ Töø 1913 – 1960 saûn löôïng CN cuûa TG taêng 4 laàn, soá löôïng taêng gaáp 20 laàn, vieäc saûn xuaát nhoâm taêng 70 laàn, ñaõ ñem laïi cho nhaân loaïi nhieàu tieän nghi, nhieàu cuûa caûi hôn, coù theå laøm chuû moâi tröôøng vaø khí haäu. Ngöôøi ta coù theå taïo ra nhöõng moâi tröôøng nhaân taïo ñeå coù theå cö truù vaø hoaït ñoäng trong chaân khoâng. _ Giuùp taàm hieåu bieát cuûa nhaân loaïi veà TG xung quanh ñöôïc roäng môû vaø saâu saéc hôn. Tuy nhieân cuõng coù nhöõng aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng : _ Tieâu hao veà nguyeân nhieân lieäu coù xu theá giaûm laøm cho vaán ñeà khan hieám taøi nguyeân vaøo giöõa TK 20 khoâng coøn ñaùng lo ngaïi.
6. _ Taùc haïi vaø oâ nhieãm moâi tröôøng cuõng taêng maïnh, nhöõng hieän töôïng nhieãu loaïn trong thôøi tieát, khí haäu gia taêng. _ Caân baèng sinh thaùi nhieàu nôi bò ñaûo loän do toác ñoä phaù röøng baèng caùc phöông tieän maùy moùc taêng nhanh. Söï tieán boä cuûa coâng ngheä coù laøm giaûm tieâu hao nguyeân nhieân lieäu, taêng thaønh phaåm vaø möùc saûn xuaát caùc haàm moû. Nhöng trong lónh vöïc saûn xuaát caùc phöông tieän vaän taûi haõy coøn nhieàu laõng phí vaø khoù khaên khaéc phuïc tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng do nhöõng phöông tieän naøy gaây ra. + Cuoäc CM KHKT laàn 3 : Ngoaøi vieäc taêng naêng suaát lao ñoäng giaûi phoùng con ngöôøi ra khoûi nhöõng lao ñoäng naëng, coøn coù söï ñoùng goùp cuûa nhu caàu baûo veä moâi tröôøng töø nhöõng naêm 70 ñeán nay. Ñaëc tröng : phaùt trieån haøng loaït caùc ngaønh hoùa toång hôïp, ñieän töû , vieãn thoâng, maùy moùc töï ñoäng vaø kyõ thuaät sinh hoïc. _ Caùc ngaønh hoùa toång hôïp : tô sôïi nhaân taïo thay theá cho tô töï nhieân, cao su nhaân taïo thay cho cao su töï nhieân. _ Ñieän töû phaùt trieån thay theá cho nhöõng coã maùy ñoát trong naëng neà, maùy moùc, töï ñoäng hoùa cung phaùt trieån ( saûn xuaát ra Robot ). _ Kyõ thuaät vieãn thoâng : kyõ thuaät truyeàn tin nhö toác ñoä aùnh saùng, thay caùp ñoàng baèng caùp quang. _ Trong lónh vöïc sinh hoïc : sinh con ngöôøi trong oáng nghieäm, sinh saûn voâ tính. Nhöõng cuoäc CM KHKT laàn 3 hieän nay chæ phoå bieán ôû caùc nöôùc ñaõ phaùt trieån, rieâng caùc nöôùc ñang phaùt trieån hoï vaãn coøn söû duïng nhieàu nhöõng coâng ngheä vaø saûn phaåm cuûa thôøi kyø CM KHKT laàn 2 thaäm chí laàn 1. * Toùm laïi : Chính KHKT ñaõ tieáp tay cho nhaân loaïi phaù huûy moâi tröôøng soáng cuûa mình vôùi toác ñoä nhanh. Nhöng cuõng chính söï phaùt trieån cuûa KHKT ñaõ töøng böôùc giaûi quyeát nhöõng thaûm hoïa cuûa moâi tröôøng. Nhö vaäy maâu thuaãn giöõa moâi tröôøng vaø con ngöôøi noùi chung, giöõa nhöõng hoaït ñoäng saûn xuaát vôùi moâi tröôøng noùi rieâng chæ coù theå giaûi quyeát baèng caùch thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa KHKT taêng yeáu toá trí tueä thay cho caùc yeáu toá vaät chaát khaùc trong caùc hoaït ñoäng saûn xuaát. Tuy nhieân KHKT laø coâng cuï ñaéc löïc hay khoâng trong vieäc baûo veä moâi tröôøng hay baûo veä chính con ngöôøi chæ khi naøo con ngöôøi coù yù thöùc vaø nhu caàu veà vaán ñeà ñoù.
7. Caâu 6 : Caùc Phöông Thöùc Saûn Xuaát Noâng Nghieäp Ñang Toàn Taïi Veà Maët Baûo Veä Moâi Tröôøng Vaø Baûo Veä Nhu Caàu Löông Thöïc, Thöïc Phaåm Cho Con Ngöôøi. Neân Khuyeán Khích Saûn Xuaát Noâng Nghieäp Naëng. 1. Nhu caàu veà löôïng, chaát vaø taùc duïng cuûa nhu caàu haøng ngaøy : + Söû duïng löông thöïc thöïc phaåm (LTTP) : nhaèm ñaùp öùng 2 nhu caàu : _ Cho cô theå buø ñaép laïi soá naêng löôïng hao huït ñi trong quaù trình hoaït ñoäng. _ Xaây döïng laïi cô theå. + Ñeå ñaûm baûo cho 2 nhu caàu treân thì LTTP phaûi coù ñuû chaát vaø löôïng : _ Löôïng : Trung bình moãi con ngöôøi coù nhu caàu moãi ngaøy laø 2400 kcal, tuyø theo ñieàu kieän lao ñoäng, ñieàu kieän khí haäu, nhu caàu töøng ngöôøi trung bình cuï theå seõ khaùc nhau. VD : Nhu caàu cuûa beù trai töø 1 – 19 tuoåi laø 1300 – 3600 kcal vaø bao giôø cuõng lôùn hôn nhu caàu cuûa 1 beù gaùi. Moät thanh nieân khoûe maïnh ôû vuøng oân ñôùi lao ñoäng vöøa phaûi caàn 3200 kcal ngaøy. Phuï nöõ khoûe maïnh coù gia ñình laøm coâng vieäc noäi trôï, lao ñoäng nheï caàn 2300 kcal ngaøy. Phuï nöõ nuoâi con : 3300 kcal/ngaøy. Cuï giaø : 1900 kcal/ngaøy. Nhöõng ngöôøi soáng ôû vuøng khí haäu noùng thì duøng ít kcal hôn ngöôøi ôû xöù laïnh. _ Chaát : khi duøng phaûi coù ñuû chaát : ñaïm, môõ, ñöôøng, muoái khoaùng, sinh toá trong ñoù quan troïng nhaát laø ñaïm. VD : ôû Baéc Myõ : Toång naêng löôïng cung caáp haøng ngaøy : 3318 kcal. Löôïng kcal töø nguoàn goác ñoäng vaät trong khaåu phaàn laø : 1324 kcal hay chieám 40%. + Taùc duïng : vieäc ñaùp öùng nhu caàu LTTP khoâng toát thöôøng gaây ra caùc haäu quaû nguy hieåm sau : _ Suy dinh döôõng : (thieáu veà löôïng hay chaát hoaëc caû hai) laø hieän töôïng laøm chaäm quaù trình phaùt trieån vaø söùc ñeà khaùng cuûa con ngöôøi laøm maát daàn khaû naêng thöïc hieän caùc hoaït ñoäng caàn thieát ñeå phaùt trieån neàn KT – XH vaø chính baûn thaân con ngöôøi . Ngöôøi suy dinh döôõng coù söùc khoûe
8. keùm, beänh taät taêng, trí tueä keùm phaùt trieån , naõo boä cuõng keùm phaùt trieån . Ña soá caùc nöôùc ñang phaùt trieån bò tình traïng suy dinh döôõng, ñaëc bieät laø tröôøng hôïp suy dinh döôõng do thieáu ñaïm. _ Boäi dinh döôõng : do thöøa dinh döôõng. Bieåu hieän laø beänh beùo phì, trí oùc chaäm phaùt trieån , nhoài maùu cô tim, tieåu ñöôøng _ Ngoaøi ra coøn coù tröôøng hôïp ngoä ñoäc thöùc aên do thuoác tröø saâu, thuoác dieät coû trong noâng saûn ( ngoä ñoäc caáp tính coù theå daãn ñeán töû vong ) . Ngoä ñoäc maõn tính do caùc chaát taïo maøu cuûa thöùc aên, boät ngoït, haøn the 2. Caùc phöông thöùc saûn xuaát noâng nghieäp hieän nay : + Du canh, quaõnh canh : ñaây laø phöông thöùc saûn xuaát noâng nghieäp laïc haäu nhaát vôùi hình thöùc : phaù röøng laáy ñaát laøm nöông raãy ( du canh ), duøng ñaát troàng heát chaát dinh döôõng roài ñeå ñaát töï phuïc hoài sau 1 thôøi gian roài söû duïng laïi ( quaõnh canh ). _ Taùc duïng : naêng suaát thaáp, quy moâ nhoû, laõng phí ñaát ñai vaø söùc lao ñoäng, phaù huûy thaûm thöïc vaät laøm xoùi moøn, thoaùi hoùa ñaát ñai. _ Hieän nay treân TG coøn khoaûng 30% dieän tích ñaát troàng vaø 280 trieäu ngöôøi (5% daân soá) soáng theo phöông thöùc naøy. ÔÛ ÑNAÙ du canh chieám 1/3 dtích ñaát. VN coøn 2 trieäu ngöôøi vaø 280000 ha ñaát duøng cho muïc ñích treân, trung bình 1 hoä phaù 2 ha/naêm. + Ñònh canh vôùi noâng cuï thoâ sô : laø phöông thöùc saûn xuaát noâng nghieäp coå xöa, canh taùc taïi choã coù caøy xôùi ñaát ñai, coù töôùi vaø tieâu nöôùc. Tuy nhieân vaãn döïa chuû yeáu vaøo söùc maïnh cô baép vaø caùc noâng cuï caàm tay, saûn xuaát theo kinh nghieäm. _ Taùc duïng : quy moâ saûn xuaát coù môû roäng nhöng coøn thaáp, naêng suaát coù naâng cao nhöng khoâng ñaùng keå. _ Taùc ñoäng moâi tröôøng khoâng lôùn laém, coù giaûm ñöôïc vaán ñeà phaù röøng. + Noâng nghieäp ñöôïc CNH : phöông thöùc naøy laø phöông thöùc saûn xuaát thaâm canh taêng vuï. Ñaây laø phöông thöùc saûn xuaát noâng nghieäp hieän ñaïi. _ Ñaëc ñieåm : noâng nghieäp ñöôïc cô giôùi hoùa, ñieän khí hoùa, hoùa hoïc hoùa, saûn xuaát vôùi quy moâ lôùn, naêng suaát cao, coù chuyeân moân hoùa vaø theo 1 phöông thöùc coâng ngheä chaët cheõ nhö trong coâng nghieäp. Noù xuaát hieän ñaàu tieân vaøo TK 18 ôû Chaâu AÂu, Baéc Myõ roài lan roäng sang caùc quoác gia khaùc. _ Öu ñieåm : tieát kieäm ñaát ñai nhôø naêng suaát gia taêng vaø ruùt ngaén ñöôïc thôøi gian saûn xuaát. Khoâng caàn gia taêng dieän tích ñaát noâng nghieäp chæ taêng voøng quay söû duïng ñaát.
9. _ Nhöôïc ñieåm : coi thöôøng baûn tính sinh hoùa cuûa sinh vaät ( ñieàu khieån vaø thuùc eùp quaù trình phaùt trieån sinh vaät quaù nhanh ). Caùc nguoàn noâng saûn nhieàu nhöng phaåm chaát giaûm, khoù baûo quaûn, chöùa nhieàu chaát ñoäc haïi. • Laøm giaûm tính ña daïng sinh hoùa do chuyeân canh quaù maïnh laøm cho ñaát ñai bò chai, bò chua, maát söùc soáng vaø maát caáu truùc. • Gaây oâ nhieãm ñaát nöôùc, khí quyeån do löôïng phaân boùn, thuoác tröø saâu söû duïng ngaøy caøng nhieàu. + Phöông thöùc saûn xuaát noâng nghieäp sinh hoùa vaø sinh thaùi hoïc. _ Neàn saûn xuaát noâng nghieäp SH : chuû tröông coi troïng ñaát ñai, caây troàng vaø vaät nuoâi veà tính chaát soáng cuûa chuùng baèng caùch taêng cöôøng caùc hoaït ñoäng soáng cuûa töøng yeáu toá. VD : Chæ duøng phaân höõu cô, haïn cheá duøng phaân hoùa hoïc, khoâng duøng thuoác tröø saâu. Thay vaøo ñoù laø caùc bieän phaùp luaân canh, chuyeân canh hoaëc veä sinh ñoàng ruoäng : coù theå duøng bieän phaùp ñaáu tranh sinh hoùa ñeå haïn cheá saâu raày coù haïi ( töông quan aâm ). Trong chaên nuoâi thì chuû tröông khoâng nhoát trong chuoàng maø chaên thaû töï do treân caùc baõi coû nhaân taïo. _ Noâng nghieäp STH : moâ phoûng theo caùc heä sinh thaùi töï nhieân, ñaûm baûo tính ña daïng sinh hoïc trong caùc heä sinh thaùi ñoàng ruoäng. Coù theå keát hôïp luaân canh, xen canh, noâng laâm keát hôïp. Chuû tröông boùn phaân vaø duøng thuoác tröø saâu ôû möùc ñoä thích hôïp. Ñoàng thôøi ñaûm baûo ñoä aåm, ñoä thoaùng, phaân boùn höõu cô cho ñaát ñai, choáng xoùi moøn, röûa troâi.
10. Caâu 7 : Phaân Tích Söï Khan Hieám Vaø Tính Taùi Taïo Cuûa TNTN. VD. + Tính Khan Hieám Cuûa TN Khoaùng Saûn : _ Quaù trình taïo neân quaëng keùo daøi haøng trieäu hoaëc chuïc trieäu naêm trong khi ñieàu kieän söû duïng khoaùng saûn taêng leân haøng ngaøy haøng giôø. _ Trong voøng 20 naêm : söû duïng boxit taêng 9 laàn, khí ñoát 5 laàn, daàu löûa 4 laàn, caùc loaïi khaùc 2-3 laàn. _ Coù nhieàu thöôùc ño khan hieám theo thöôùc ño vaät lyù, cuõng coù nhieàu chæ coá khaùc nhau tuyø theo chæ soá cao hay thaáp. a) Trong caùc theå ño vaät lyù: _ Tröõ löôïng : laø soá löôïng khoaùng ñeå phaùt hieän vaø chaéc chaén tôùi tren 80% laø coù khaû naêng khai thaùc coù lôøi trong ñieàu kieän giaù caû vaø kinh teá. Chæ soá khan hieám (H) = tröõ löôïng /soá löôïng keát thuùc moãi naêm ( hoaëc soá tieâu thuï moãi naêm ) _ Soá ño tröõ löôïng laø chính xaùc nhaát coù ñieàu laø tröõ löôïng cuûa nhaân loaïi khoaùng ñöôïc ñònh giaù lieân tuïc theo naêm vaø theo thôøi gian tuøy theo söï phaùt trieån KHKT vaø caû kinh teá. _ Tröõ löôïng khaû naêng : soá löôïng khoaùng toái ña maø con ngöôøi coù söû duïng ñöôïc theo ñieàu kieän cho pheùp cuûa kinh teá khoâng tính caùc ÑKKT. _ Ñeå xaây döïng tröõ löôïng khaû naêng phaûi ñöa ra moät ngöôõng khoaùng ôû ñoä möu keát töï khoaùng cho pheùp khai thaùc veà maët nguyeân lyù kinh teá. _ Thoâng thöôøng tröõ löôïng khaû naêng lôùn hôn tröõ löôïng ôû treân Tröõ löôïng khaû naêng : tröõ löôïng / tröõ löôïng khai thaùc haøng naêm _ Trong 1 TH nhaát ñònh khaû thi cuûa noù cuõng khoâng lôùn. _ Döï tröõ : toaøn boä soá khoaùng coù theå coù trong loøng ñaát vôùi möùc taäp trung thöôøng raát thaáp trong caùc lôùp ñaù thöôøng ñeán möùc taäp trung cao nhaát ôû caùc haàm moû. _ Treân cô sôû lyù thuyeát : döï ñoaùn, coù tính chaát chuû quan khoâng tính ñeán ngöôõng KT vaø ngöôõng moâi tröôøng.
11. Caâu 8 : Quan Ñieåm Ñaùnh Giaù Taøi Nguyeân Thieân Nhieân Vaø Toång Giaù Trò KT, TNTN. a) Quan ñieåm ñaùnh giaù : _ Con ngöôøi thöôøng caên cöù vaøo nhu caàu cuûa mình ñeå ñònh giaù trò caùc loaïi taøi nguyeân thieân nhieân vaø ñaùnh giaù taøi nguyeân nhö theá naøo seõ coù caùch söû duïng töông öùng. Neáu nhu caàu con ngöôøi chæ boù heïp trong phaïm vi aên ôû hoï seõ thaáy giaù trò cho löông thöïc cuûa ñaát, cuûa röøng laø cao nhaát so vôùi caùc giaù trò khaùc cuûa nhöõng loaïi taøi nguyeân naøy. Theá laø ñaát chuû yeáu duøng ñeå troàng caây löông thöïc vaø röøng chuû yeáu duøng ñeå khai thaùc goã. Nhöng khi nhu caàu veà 1 cuoäc soáng coù chaát löôïng toát hôn phaùt sinh ( giaûm thaáp nhaát caùc ruûi ro veà thieân nhieân ñoái vôùi saûn xuaát vaø ñôøi soáng, thuï höôûng caùc taïo taùc thieân nhieân vaø nhöõng saùng taïo tinh thaàn ) thì caùc giaù trò sinh thaùi cuûa nhöõng TNTN ñöôïc ñaùnh giaù cao hôn, con ngöôøi quan taâm hôn ñeán vieäc baûo veä TNTN hoaëc söû duïng chuùng 1 caùch coù caân nhaéc, ñaùnh giaù TNTN toång hôïp hôn, cho chuùng nhieàu giaù trò môùi hôn. _ Vaäy neân coù quan ñieåm toång hôïp khi ñaùnh giaù TNTN. Ñoù laø ñöùng ôû nhieàu goùc ñoä khaùc nhau, vì nhu caàu phaùt trieån tröôùc maét vaø laãn laâu daøi trong neàn KT – XH loaøi ngöôøi maø xem xeùt caùc giaù trò cuûa TNTN. b) Toång giaù trò TNTN : Caùc giaù trò söû duïng : hình thaønh töø vieäc thöïc söï söû duïng TNTN, bao goàm : _ Giaù trò söû duïng tröïc tieáp : laø giaù trò ñöôïc caáu thaønh töø yeáu toá vaät chaát cuûa 1 loaïi TNTN vaø ñöôïc theå hieän treân thò tröôøng baèng giaù caû. Vd : Giaù goã ñoái vôùi taøi nguyeân röøng. _ Giaù trò söû duïng giaùn tieáp : giaù trò naøy ñöôïc tính töø söï ñoùng goùp cuûa TNTN vaøo quaù trình phaùt trieån KT hieän taïi vaø töø söï baûo toàn thieân nhieân. Vd : Nhö duøng röøng, soâng, nuùi .laøm khu thaéng caûnh, nghieân cöùu. _ Giaù trò nhieäm yù : laø giaù trò ñöôïc theå hieän qua vieäc choïn löïa caùc caùch söû duïng TNTN trong töông lai. Giaù trò naøy ñöôïc ño baèng giaù saün loøng traû cho vieäc baûo veä heä thoáng TNTN, hoaëc caùc thaønh phaàn heä thoáng döïa treân kyø voïng laø vaøo 1 ngaøy naøo ñoù sau naøy seõ ñöôïc söû duïng chuùng ( vì lôïi ích cuûa baûn thaân sau naøy ). Giaù trò khoâng söû duïng : _ Caùc giaù trò naøy naèm trong baûn chaát cuûa söï vaät, nhöng khoâng lieân quan ñeán vieäc söû duïng thöïc teá, cuõng nhö choïn caùch thöùc söû duïng trong töông
12. lai. Ñaây laø giaù trò theå hieän giaù trò toàn taïi, quyeàn ñöôïc soáng coøn cuûa caùc gioáng ngoaøi con ngöôøi, caû HST. _ Trong toång giaù trò cuûa TNTN coù nhöõng giaù trò phi thò tröôøng (chöa ñöôïc thò tröôøng ñaùnh giaù) caùc giaù trò naøy ñöôïc bieåu hieän qua soá “saün loøng traû” cuûa ngöôøi tieâu duøng neáu nhö coù thò tröôøng. Soá “saün loøng traû” naøy cao hay thaáp phuï thuoäc raát nhieàu vaøo yù thöùc moâi tröôøng cuûa moãi ngöôøi vaø töø ñoù aûnh höôûng ñeán caùch löïa choïn söû duïng. Taát nhieân yù thöùc moâi tröôøng seõ ñöôïc naâng leân daàn töø nhöõng söï kieän moâi tröôøng thöïc teá, nhöõng giaùo duïc moâi tröôøng cuõng goùp phaàn taïo ñöôïc vaø naâng cao yù thöùc.
13. Caâu 9 : OÂ Nhieãm Nöôùc, Oâ Nhieãm Khoâng Khí Vaø Caùc Bieän Phaùp Kyõ Thuaät Ñeå Giaûi Quyeát. + OÂ nhieãm nöôùc : _ Nguoàn nöôùc ( nöôùc maën vaø nöôùc ngaàm ) bò oâ nhieãm khi nhöõng tính hoùa, lyù, sinh hoùa cuûa nguoàn nöôùc bò thay ñoåi vôùi nhöõng chæ tieâu vöôït quaù tieâu chuaån veä sinh cho pheùp. _ Nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm coù theå nhaän bieát ñöôïc qua nhöõng daáu hieäu sau : xuaát hieän nhöõng taïp chaát noåi hoaëc lô löûng : thay ñoåi ñoä maøu, ñoä trong ñoâi khi coù muøi; thay ñoåi caùc thaønh phaàn hoùa hoïc, caùc chi tieâu ñaëc tröng cho caùc möùc ñoä oâ nhieãm khaùc nhau bieåu hieän qua baûng sau : Caùc chæ tieâu theo caùc möùc ñoä oâ nhieãm nöôùc : Möùc ñoä oâ nhieãm D.D S.S B.O.D N – NO3 Saïch 7 – 9 3 – 10 1 – 2 0,05 – 0,1 Töông ñoái saïch 5 – 6 11 – 12 3 – 4 0,2 – 0,3 OÂ nhieãm ít 3 – 4 22 – 60 5 – 6 0,4 – 1,0 OÂ nhieãm nhieàu 0 – 2 62 – 100 7 – 12 1,1 – 3,0 Caùc nguoàn gaây oâ nhieãm vaø caùc taùc nhaân oâ nhieãm chuû yeáu. Coù nhieàu nguoàn gaây oâ nhieãm nöôùc maën vaø nöôùc ngaàm, chuû yeáu laø do nöôùc thaûi töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø sinh hoaït cuûa con ngöôøi. _ Nöôùc thaûi laø loaïi nöôùc sau khi söû duïng cho muïc ñích saûn xuaát vaø sinh hoaït ñaõ bò oâ nhieãm phaûi ñöôïc daãn ra khoûi khu daân cö vaø khu saûn xuaát, ñoå ra nguoàn sau khi ñaõ ñöôïc xöû lyù. Phaân bieät 3 nhoùm nöôùc thaûi sau ñaây : _ Nöôùc thaûi sinh hoaït : laø loaïi nöôùc thaûi töø caùc hoä gia ñình, beänh vieän, khaùch saïn, tröôøng hoïc, cô quan .thöôøng chieám khoaûng 70% löôïng nöôùc caáp treân ñaàu ngöôøi moãi ngaøy ñeâm. _ Nöôùc thaûi CN : laø loaïi nöôùc thaûi töø caùc cô sôû saûn xuaát CN vaø tieåu thuû CN, giao thoâng vaän taûi. Phuï thuoäc vaøo ñaëc ñieåm cuûa töøng ngaønh saûn xuaát maø nöôùc thaûi CN coù nhöõng tính chaát khaùc nhau. Coù theå chia thaønh 2 loaïi nöôùc thaûi CN :
14. • Nöôùc thaûi CN oâ nhieãm : thöôøng chieám 20 – 30% trong soá nöôùc thaûi CN. Veà nguyeân taéc nöôùc thaûi CN oâ nhieãm ñöôïc xöû lyù. Chuùng chöùa nhieàu chaát baån voâ cô ( ngaønh luyeän kim, cheá taïo oâtoâ ); caùc chaát höõu cô ( ngaønh thöïc phaåm, cao su, giaáy, deät, nhuoäm, da, daàu moû .). Moät soá chaát ñoäc haïi : ñoàng, chì, cyanva ( ngaønh xi, maï .), caùc vi truøng gaây beänh ( da, gieát moå ) • Nöôùc thaûi CN quy öôùc saïch : thöôøng chieám 70 – 80% löu löôïng nöôùc thaûi CN, loaïi naøy ñöôïc thaûi ra trong quaù trình laøm maùt thieát bò, laøm nguoäi saûn phaåm, röûa saøn nhaø. Do ñoù oâ nhieãm khoâng ñaùng keå, coù theå xaû thaúng ra nguoàn maø khoâng phaûi xöû lyù. _ Nöôùc chaûy traøn maët ñaát : do nöôùc möa hoaëc nöôùc thoaùt ra töø ñoàng ruoäng, löôïng nöôùc thaûi naøy thöôøng chöùa caùc taïp chaát raén, thuoác tröø saâu, phaân boùn, daàu moû, vi truøng .Ngoaøi ra trong nöôùc coøn phaùt sinh ra caùc chaát oâ nhieãm töï nhieân, do söï phaân huyû cuûa xaùc ñoäng vaät, xaâm nhaäp maën töø nöôùc bieån vaø nhieãm pheøn töø ñaát. Veà nguoàn oâ nhieãm nhaân taïo, cuõng neân löu yù ñeán chaát thaûi raén sinh hoaït do daân cö ñoå tröïc tieáp vaøo nguoàn nöôùc, ñaây cuõng laø 1 taùc nhaân gaây oâ nhieãm ñaùng keå. + OÂ nhieãm khoâng khí : _ OÂ nhieãm khoâng khí laø söï coù maët trong khoâng khí trôøi moät hay nhieàu chaát so vôùi soá löôïng coù tính chaát vaø thôøi haïn nguy haïi cho con ngöôøi , taøi saûn nhaân taïo vaø caùc nhaân toá töï nhieân khaùc, hoaëc laøm caûn trôû moät caùch voâ lyù söï höôûng thuï cuoäc soáng vaø taøi saûn cuûa con ngöôøi. Caùc taùc nhaân gaây nhieãm khoâng khí : _ Caùc chaát khí : ñaây laø nhoùm gaây oâ nhieãm khoâng khí nhieàu nhaát, ñaëc bieät laø chuùng coù theå taïo ra caùc oâ nhieãm thöù caáp coù haïi hôn caû chaát ban ñaàu, sau ñaây laø 1 soá chaát quan troïng : • SO2 : nguoàn nhaân taïo do chuû yeáu ñoát nhieân lieäu ( than, xaêng, daàu ) • H2S vaø caùc loaïi Sulfur höõu cô : nguoàn chuû yeáu do cheá bieán khí thieân nhieân. • CO2 vaø hieäu kính “nhaø kính” : söï gia taêng CO2 trong khoâng khí chuû yeáu do ñoát nhieân lieäu thieân nhieân vaø naïn phaù röøng. Lôùp CO2 vaø hôi nöôùc trong khoâng khí seõ haáp thuï caùc böùc xaï soùng daøi töø maët ñaát phaùt ra vuõ truï, phaù vôõ söï caân baèng nhieät trong thieân nhieân, laøm
15. nhieät ñoä cuûa khí quyeån bao quanh traùi ñaát taêng leân. Hieän töôïng naøy ñöôïc goïi laø hieäu öùng “nhaø kính”. • Freon, Halon vaø loã thuûng taàng Ozon : Freon vaø Halon laø nhöõng chaát khí höõu cô chöùa Clo, Brom, Flo nhö : CFCl3, CF3ClBr chuùng khoâng coù trong thieân nhieân, ñöôïc taïo ra do kyõ thuaät laøm laïnh vaø CN hoùa chaát _ Caùc chaát theå haït ( raén, loûng ) : ñaây laø caùc chaát lô löûng trong khoâng khí, hoaëc rôi xuoáng ñaát theo quy luaät troïng löïc ôû xung quanh caùc nguoàn oâ nhieãm. • Buïi : do söï nghieàn naùt hay xay nhoû caùc chaát höõu cô hoaëc voâ sinh cô gaây ra ( buïi floria, buïi chì, do khoùi oâtoâ thaûi ra, buïi ximaêng, buïi vi sinh vaät ) • Khoùi : laø caùc haït cacbon lô löûng trong khoâng khí coù 1 kích thöôùc nhoû hôn 1 Mm nhö : khoùi daàu, khoùi than, khoùi thuoác laù. Loaïi naøy gaây oâ nhieãm trong khoâng gian kín nhö ôû nhaø, lôùp hoïc, nôi laøm vieäc, toa xe _ Caùc chaát oâ nhieãm khoâng khí khaùc : • Nhieät thöøa : laø löôïng nhieät toaû ra khí haáp thuï vaø nhieät toûa ra lôùn hôn nhieät toån thaát. Löôïng nhieät naøy laøm cho nhieät ñoä moâi tröôøng taêng leân vöôït quaù tieâu chuaån cho pheùp. Noùi chung khi nhieät ñoä moâi tröôøng taêng leân 1oC thì möùc ñoä oâ nhieãm moâi tröôøng taêng leân 10%. • Tieáng oàn : laø taäp hôïp nhöõng aâm thanh choùi tai, phaùt sinh töø nhieàu nguoàn chaán ñoäng khoâng tuaàn hoaøn, coù taàn soá vaø chu kyø khaùc nhau. Ñôn vò thöôøng duøng bieåu thò tieáng oàn laø Decibel (dB). Tieáng oàn laøm giaûm trí nhôù vaø coù theå gaây ñieác ngheà nghieäp. _ Ngoaøi taùc nhaân vaø nguoàn oâ nhieãm treân, trong thieân nhieân cuõng taïo ra caùc chaát thaûi oâ nhieãm do caùc khí thoaùt ra töø quaù trình hoaït ñoäng cuûa nuùi löûa ñoäng ñaát, phaân huûy töï nhieân, phaùt taùn cuûa phaán hoa.