›
›

Tài liệu hướng dẫn giảng dạy Chương trình kỹ thuật viên - Học phần 1: Tin học cơ bản

pdf 119 trang phuongnguyen 3810
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Tài liệu hướng dẫn giảng dạy Chương trình kỹ thuật viên - Học phần 1: Tin học cơ bản", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdftai_lieu_huong_dan_giang_day_chuong_trinh_ky_thuat_vien_hoc.pdf

Nội dung text: Tài liệu hướng dẫn giảng dạy Chương trình kỹ thuật viên - Học phần 1: Tin học cơ bản

  1. TRUNG TAÂM TIN HOÏC - ÑAÏI HOÏC KHOA HOÏC TÖÏ NHIEÂN TP. HCM 227 Nguyeãn Vaên Cöø – Quaän 5 – Tp. Hoà Chí Minh Tel: 8351056 – Fax 8324466 – Email: ttth@hcmuns.edu.vn TAØI LIEÄU HÖÔÙNG DAÃN GIAÛNG DAÏY CHÖÔNG TRÌNH KYÕ THUAÄT VIEÂN Hoïc phaàn 1 TIN HOÏC CÔ BAÛN Maõ taøi lieäu: DT_NCM_LT_HDGD_THCB Phieân baûn 1.1 – Thaùng 06/2004
  2. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Muïc luïc Muïc luïc 1 GIÔÙI THIEÄU 5 GIAÙO TRÌNH LYÙ THUYEÁT 6 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 6 HÖÔÙNG DAÃN PHAÀN LYÙ THUYEÁT 7 Baøi 1: GIÔÙI THIEÄU TOÅNG QUAÙT VEÀ MAÙY TÍNH 7 I. Toång quan 8 I.1. Maùy tính vaø söï ra ñôøi cuûa maùy tính 8 I.2. Phaân loaïi maùy tính 8 I.3. Ñaëc ñieåm cuûa maùy tính 10 I.4. Söï hoaït ñoäng cuûa maùy tính 11 II. Toå chöùc caùc boä phaän beân trong maùy tính 13 II.1. Moâ hình caùc boä phaän 13 II.2. Caùc thieát bò nhaäp xuaát 14 II.3. Boä nhôù 18 II.4. Ñôn vò xöû lyù trung öông 22 III. Caùc phaàn meàm treân maùy vi tính 23 III.1. Heä ñieàu haønh (operating system) 23 III.2. Phaàn meàm soaïn thaûo vaên baûn 23 III.3. Phaàn meàm quaûn lyù 23 III.4. Caùc phaàn meàm ngoân ngöõ 24 III.5. Caùc phaàn meàm ñoà hoïa 24 III.6. Caùc phaàn meàm truyeàn tin 24 III.7. Caùc phaàn meàm thö tín ñieän töû 24 Baøi 2: TOÅNG QUAN VEÀ HEÄ ÑIEÀU HAØNH WINDOWS 25 I. Caùc khaùi nieäm cô baûn veà heä ñieàu haønh 26 I.1. Caùc chöùc naêng cô baûn cuûa heä ñieàu haønh (HÑH) 26 I.2. Phaân loaïi caùc heä ñieàu haønh 27 I.3. Sô löôïc veà heä ñieàu haønh MS-DOS 28 I.4. Heä thoáng taäp tin 29 II. Giôùi thieäu heä ñieàu haønh Windows 31 II.1. Lòch söû phaùt trieån 31 II.2. Ñaëc ñieåm cuûa heä ñieàu haønh Windows 33 Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 1/118
  3. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy II.3. Caøi ñaët heä ñieàu haønh Windows 98 33 Baøi 3: WINDOWS EXPLORER & MY COMPUTER 36 I. Söû duïng Windows 37 I.1. Caùc khaùi nieäm cô baûn 37 I.2. Maøn hình Desktop 40 I.3. Quaûn lyù caùc cöûa soå 41 I.4. Laøm vieäc vôùi caùc öùng duïng 42 I.5. Log on/Log off 43 I.6. Söû duïng chöùc naêng Run cuûa Start menu 43 II. Laøm vieäc vôùi Taäp tin vaø thö muïc 44 II.1. Söû duïng Windows Explorer 44 II.2. Tìm kieám taäp tin vaø maùy tính 46 II.3. Phuïc hoài caùc taäp tin bò xoaù 46 Baøi 4: CAÁU HÌNH HEÄ THOÁNG 48 I. Giôùi thieäu 49 II. Thay ñoåi ngaøy giôø heä thoáng 50 III. Quaûn lyù maøn hình Desktop vaø cheá ñoä hieån thò 50 IV. Quaûn lyù font chöõ vaø boä goõ tieáng Vieät 52 IV.1. Font tieáng Vieät 52 IV.2. Quaûn lyù caùc font trong heä thoáng 53 IV.3. Boä goõ tieáng vieät 53 V. Xaùc ñònh caùch thöùc söû duïng chuoät 54 VI. Xaùc ñònh khu vöïïc vaø neàn vaên hoaù 56 VII. Hieån thò taäp tin vaø thö muïc trong caùc cöûa soå 57 VIII. Caáu hình Taskbar vaø Start menu 58 VIII.1.Taskbar 58 VIII.2.Start menu 58 Baøi 5: WINDOWS COMMANDER VAØ WINZIP 59 I. Giôùi thieäu veà Windows Commander 60 I.1. Windows Commander laø gì? 60 I.2. Thaønh phaàn giao dieän 60 I.3. Caùc chöùc naêng cuûa Windows Commander 60 II. Söû duïng Windows Commander 61 II.1. Thay ñoåi caùc tuøy choïn veà giao dieän vaø caùc thao taùc cuûa chöông trình 61 II.2. Ñoåi cöûa soå, oå ñóa laøm vieäc 63 II.3. Choïn taäp tin, thö muïc caàn xöû lyù 64 Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 2/118
  4. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy III. Caùc thao taùc treân taäp tin vaø thö muïc 64 III.1. Caùc thao taùc treân thö muïc 65 III.2. Xem vaø thöïc thi moät taäp tin 66 III.3. Thao taùc sao cheùp vaø di chuyeån taäp tin thö muïc 66 III.4. Thao taùc xoùa taäp tin thö muïc 67 IV. Tìm kieám taäp tin 68 IV.1. Caùc thaønh phaàn treân maøn hình tìm cuûa Windows Commander 68 IV.2. Caùc thao taùc sau khi thöïc hieän tìm 69 V. Neùn vaø giaûi neùn 70 V.1. Thao taùc neùn taäp tin 70 V.2. Giaûi neùn taäp tin 71 VI. Caét vaø noái taäp tin 72 VI.1. Thao taùc caét taäp tin 72 VI.2. Noái taäp tin 73 VII. WinZip 73 VII.1.Giôùi thieäu phaàn meàm WinZip 73 VII.2.Neùn taäp tin thö muïc 73 VII.3.Giaûi neùn taäp tin 77 Baøi 6: VEÕ HÌNH - PAINT 79 I. Giôùi thieäu veà Paint 80 I.1. Khôûi ñoäng Paint 80 I.2. Caùc thaønh phaàn cuûa maøn hình 80 I.3. Con troû chuoät 81 I.4. Caùc thao taùc thoâng thöôøng 81 II. Söû duïng tieän ích 82 II.1. Maøu saéc – Hoäp maøu (Color Box) 82 II.2. Coâng cuï choïn 83 II.3. Coâng cuï xoùa 84 II.4. Coâng cuï toâ maøu 85 II.5. Coâng cuï Pick Color 85 II.6. Thay ñoåi cheá ñoä hieån thò 85 II.7. Coâng cuï Pencil 85 II.8. Coâng cuï Brush 85 II.9. Nhaäp vaên baûn vaøo Paint: 85 II.10. Coâng cuï Line 86 II.11. Ñöôøng cong 86 II.12. Veõ hình chöõ nhaät 86 II.13. Veõ ña giaùc baèng coâng cuï Polygon 87 II.14. Veõ hình OÂval, hình troøn 87 Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 3/118
  5. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy III. Caùc thao taùc ñoái vôùi hình aûnh 87 III.1. Quay hình 87 III.2. Keùo nghieâng hình 87 III.3. Löu moät phaàn hình aûnh thaønh taäp tin 88 III.4. Cheøn hình aûnh vaø caùc kyù töï ñaëc bieät 88 III.5. Chuïp hình cöûa soå ñang hieän haønh 88 Baøi 7: SOAÏN THAÛO VAÊN BAÛN 89 I. Soaïn thaûo vaên baûn 90 I.1. Caùc thao taùc cô baûn treân taäp tin 90 I.2. Thao taùc treân khoái vaên baûn 90 Baøi 8: TOÅNG QUAN VEÀ MAÏNG MAÙY TÍNH 94 I. Caùc khaùi nieäm cô baûn veà maïng 95 I.1. Giôùi thieäu veà maïng maùy tính 95 I.2. Caùc thieát bò maïng phoå bieán 97 II. Söû duïng taøi nguyeân maïng trong Windows 97 II.1. Caáu hình heä thoáng ñeå chia seû taøi nguyeân 98 II.2. Quaûn lyù vaø chia seû caùc thö muïc 99 II.3. Quaûn lyù vaø chia seû maùy in 101 III. Söû duïng caùc dòch vuï maïng 103 III.1. Truy caäp Web 103 III.2. Söû duïng dòch vuï E-Mail 104 ÑEÀ THI MAÃU CUOÁI MOÂN 107 ÑEÀ THI MAÃU CUOÁI NHOÙM HOÏC PHAÀN 109 ÑEÀ THI MAÃU KIEÅM TRA GIAÙO VIEÂN 116 Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 4/118
  6. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy GIÔÙI THIEÄU Sau khi hoaøn thaønh khoùa hoïc, hoïc vieân seõ coù khaû naêng: ƒ Xöû lyù trong soaïn thaûo, trình baøy vaên baûn vôùi Winword. ƒ Soaïn thaûo caùc baøi trình dieãn, baùo caùo vôùi PowerPoint. ƒ Laäp vaø trình baøy baûng bieåu treân Excel. ƒ Laäp coâng thöùc giaûi quyeát moät soá coâng vieäc trong öùng duïng quaûn lyù vôùi Excel. ƒ Laäp caùc bieåu ñoà thoáng keâ soá lieäu treân Excel Vôùi thôøi löôïng laø 36 tieát LT vaø 60 tieát TH ñöôïc phaân boå nhö sau: STT Baøi hoïc Soá tieát LT Soá tieát TH 1 Giôùi thieäu toång quaùt veà maùy tính 3 2 Toång quan veà heä ñieàu haønh Windows 3 3 3 Söû duïng Windows Explorer 5 15 4 Caáu hình heä thoáng 4 6 5 Windows Commander, Winzip 6 9 6 Veõ hình 5 9 7 Soaïn thaûo vaên baûn 7 12 8 Toång quan maïng maùy tính 3 6 Toång soá tieát : 36 60 Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 5/118
  7. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy GIAÙO TRÌNH LYÙ THUYEÁT Söû duïng giaùo trình “Tin hoïc cô baûn” cuûa taùc giaû Nguyeãn Tieán Huy, taùi baûn laàn thöù 2, nhaø xuaát baûn Ñaïi Hoïc Quoác Gia Tp. HCM. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 6/118
  8. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy HÖÔÙNG DAÃN PHAÀN LYÙ THUYEÁT Baøi 1 GIÔÙI THIEÄU TOÅNG QUAÙT VEÀ MAÙY TÍNH Toùm taét Lyù thuyeát 3 tieát Muïc tieâu Caùc muïc chính Baøi taäp baét Baøi taäp laøm buoäc theâm Keát thuùc baøi hoïc naøy, I. Toång quan hoïc vieân seõ ñöôïc cung II. Toå chöùc caùc boä phaän beân trong caáp caùc kieán thöùc cô baûn maùy tính nhaát veà maùy tính. Caùc III. Caùc phaàn meàm treân maùy tính khaùi nieäm, vaán ñeà ñöôïc trình baøy trong baøi hoaøn toaøn coù tính chaát nhaäp moân, giuùp baïn coù ñöôïc hình dung ban ñaàu veà maùy tính, veà coâng cuï, toå chöùc beân trong cuõng nhö hoaït ñoäng cuûa maùy tính. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 7/118
  9. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy I. Toång quan Laàn ñaàu tieân tieáp xuùc vôùi maùy tính, ngöôøi ñoïc chaéc chaén seõ coù raát nhieàu thaéc maéc. Phaàn naøy nhaèm giaûi ñaùp caùc caâu hoûi thöôøng ñöôïc gaëp nhaát khi baét ñaàu laøm quen vôùi maùy tính nhö : ƒ Maùy tính ñaõ ra ñôøi nhö theá naøo ? ƒ Maùy tính laøm ñöôïc nhöõng gì ? ƒ Maùy tính hoaït ñoäng nhö theá naøo ? I.1. Maùy tính vaø söï ra ñôøi cuûa maùy tính ƒ Maùy tính ñöôïc ra ñôøi nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu cuûa xaõ hoäi mong muoán coù moät loaïi coâng cuï thay theá cho con ngöôøi löu tröõ caùc soá lieäu (ngaøy caøng ñöôïc phaùt sinh nhieàu trong moïi lónh vöïc khoa hoïc, xaõ hoäi), vaø thöïc hieän caùc pheùp tính nhanh chính xaùc treân khoái löôïng to lôùn cuûa caùc soá lieäu ñöôïc löu tröõ. ƒ Traûi qua moät thôøi gian daøi nghieân cöùu, caùc nhaø khoa hoïc cuoái cuøng ñaõ thieát keá cheá taïo ñöôïc chieác maùy ñaàu tieân ñaùp öùng caùc yeâu caàu treân vaøo naêm 1939, vaø hoï ñaët teân cho noù laø maùy tính (computer) vì öùng duïng chuû yeáu luùc ñoù thuoäc veà lónh vöïc tính toaùn. ƒ Töø naêm 1950, maùy tính baét ñaàu ñöôïc ñöa ra söû duïng trong xaõ hoäi. Vaø cho ñeán nay, traûi qua bao caûi tieán, ñaõ coù nhieàu loaïi maùy tính khaùc nhau ra ñôøi vaø ñöôïc söû duïng roäng raõi trong moïi lónh vöïc. Xöû lyù cuûa maùy tính hieän nay raát ña daïng, treân nhieàu loaïi döõ lieäu khaùc nhau nhö : caùc soá lieäu, caùc hình aûnh, aâm thanh v.v Chuù yù: 0 Maùy tính laø gì ? Maùy tính laø moät coâng cuï cho pheùp löu tröõõ vaø xöû lyùù caùc döõ lieäu moät caùch töï ñoäng theo moät chöông trình ñöôïc xaùc ñònh tröôùc maø khoâng caàn baøn tay can thieäp cuûa con ngöôøi trong suoát quaù trình xöû lyù. I.2. Phaân loaïi maùy tính Caùc maùy tính coù theå ñöôïc phaân chia theo toác ñoå xöû lyù. I.2.1 Mainframe Mainframe laø teân thöôøng goïi cho caùc maùy tính lôùn, coù toác ñoä xöû lyù ôû möùc cao nhaát vaø thöôøng chæ ñöôïc saûn xuaát bôûi caùc coâng tin lôùn nhö IBM. Maùy mainframe chæ duøng cho caùc daïng öùng duïng phöùc taïp ñoøi hoûi toác ñoå xöû lyù cuõng nhö khoái löôïng xöû lyù lôùn. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 8/118
  10. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy I.2.2 Minicomputer Minicomputer laø loaïi maùy tính vôùi khaû naêng xöû lyù ôû möùc ñoä giöõa maùy mainframe vaø maùy tính caù nhaân. Minicomputer thöôøng ñöôïc söû duïng trong caùc öùng duïng phuïc vuï cho caùc taäp ñoaøn hay caùc coâng ty lôùn. Moät trong nhöõng doøng maùy minicomputer noåi tieáng gaàn ñaây laø AS/400e cuûa IBM. I.2.3 Maùy tính caù nhaân (PC – Personal Computer) Maùy tính caù nhaân laø loaïi maùy tính phoå bieán nhaát, coøn ñöôïc goïi laø maùy PC hay ñôn giaûn laø "maùy tính". Ñaây laø loaïi maùy tính ñöôïc thieát keá daønh cho moät ngöôøi duøng. Tröôùc ñaây, moät toå chöùc hay coâng ty thöôøng söû duïng caùc maùy mainframe hay maùy minicomputer ñeå cung caáp caùc khaû naêng tính toaùn, xöû lyù döõ lieäu. Caùc thaønh vieân trong toå chöùc hay coâng ty seõ laøm vieäc vôùi maùy mainframe hay minicomputer thoâng qua caùc terminal. Terminal laø thieát bò cho pheùp ngöôøi duøng göûi döõ lieäu tôùi maùy mainframe ñeå yeâu caàu xöû lyù sau ñoù nhaän laïi, hieån thò keát quaû xöû lyù cho ngöôøi duøng. Do ñoù, moät caùch ñôn giaûn coù theå coi PC laø moät terminal ñöôïc trang bò theâm caùc thieát bò phaàn cöùng ñeå coù theå töï thöïc hieän caùc coâng vieäc xöû lyù, tính toaùn moät caùch ñoäc laäp. Maùy tính caù nhaân baét ñaàu ñöôïc ñöa vaøo söû duïng töø nhöõng naêm 1980. Maùy tính caù nhaân ñaàu tieân cuõng do IBM vaø laø loaïi maùy tính ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát. PC laø thuaät ngöõ chæ caùc maùy tính caù nhaân coù caáu truùc thieát keá töông töï nhö maùy tính caù nhaân cuûa IBM. Ngoaøi ra, Apple cuõng ñöa ra loaïi maùy tính caù nhaân khaùc ít ñöôïc phoå bieán hôn goïi laø Apple Macintosh hay Mac. PC luoân caàn phaûi coù moät phaàn meàm hay chöông trình ñeå giuùp ngöôøi duøng quaûn lyù caùc hoaït ñoäng cuûa maùy tính goïi laø heä ñieàu haønh. Heä ñieàu haønh giuùp ngöôøi duøng quaûn lyù caùc thoâng tin ñöôïc löu tröï trong maùy tính maø ta coøn hay goïi laø caùc file, khôûi ñoäng vaø thöïc hieän caùc chöông trình khaùc vaø quaûn lyù caùc thieát bò phaàn cöùng ñöôïc gaén vaøo maùy tính nhö maùy in, modem, Caùc heä ñieàu haønh noåi tieáng Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 9/118
  11. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy daønh cho PC laø DOS, Windows, Unix vaø Linux. Ngoaøi 3 loaïi maùy tính treân coøn coù moät loaïi maùy tính khaùc raát ít ñöôïc bieát tôùi goïi laø Embedded computer. Maùy tính naøy khoâng laøm vieäc tröïc tieáp vôùi con ngöôøi maø ñöôïc gaén (embedded) trong caùc thieát bò khaùc. Cuõng phaûi noùi theâm raèng ngoaøi caùch phaân loaïi maùy tính theo toác ñoä vaø khaû naêng xöû lyù döõ lieäu, ngöôøi ta coøn coù theå phaân loaïi maùy tính döïa vaøo nhieäm vuï cuûa chuùng. Ngaøy nay thoâng tin ñoâi khi khoâng theå ñöôïc xöû lyù troïn veïn bôûi moät caù nhaân maø caàn phaûi coù söï phoái hôïp cuûa nhieàu ngöôøi. Töông töï, con ngöôøi cuõng coù nhu caàu chia seû caùc thoâng tin vôùi nhau, ví duï nhö email. Do ñoù, ngaøy nay trong caùc toå chöùc hay coâng ty, maùy tính tham gia vaøo moät heä thoáng thoâng tin bao goàm moät maïng maùy tính vôùi nhieàu maùy tính vaø caùc thieát bò hoã trôï khaùc. Trong moät maïng maùy tính, moät maùy tính coù theå giöõ moät trong hai nhieäm vuï: ƒ Server (maùy chuû): Cung caáp caùc chöùc naêng quaûn lyù vaø chia seû taøi nguyeân. Caùc taøi nguyeân ñöôïc server quaûn lyù vaø chia seû coù theå laø döõ lieäu, chöông trình hay caùc thieát bò phaàn cöùng nhö maùy in, oå ñóa cöùng, ƒ Workstation (maùy traïm): laø nhöõng maùy daønh cho ngöôøi duøng ngoài laøm vieäc. I.3. Ñaëc ñieåm cuûa maùy tính I.3.1 Löu tröõ ƒ Maùy tính coù khaû naêng löu tröõ moät khoái löôïng lôùn caùc döõ lieäu nhö hoà sô, soå saùch, thoâng tin, veà söï hoaït ñoäng caùc xí nghieäp, hình aûnh, aâm thanh v.v ƒ Maùy tính duøng thieát bò löu tröõ coù kích thöôùc nhoû, goïn, nhöng coù dung löôïng chöùa raát lôùn. Ví duï: Moät ñóa cöùng coù kích thöôùc baèng hoäp baùnh coù theå löu tröõ toaøn boä caùc hoà sô, soå  saùch cuûa moät xí nghieäp, coâng ty ƒ Thao taùc truy xuaát (ñoïc, ghi, hoûi ñaùp v.v ) treân caùc döõ lieäu löu tröõ raát deã daøng, nhanh choùng. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 10/118
  12. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Ví duï: Vôùi caùc soá lieäu löu tröõ, chæ trong vaøi giaây, maùy tính coù theå traû lôøi cho baïn bieát  thoâng tin veà taát caû caùc ngöôøi (coù teân hay ñaëc ñieåm ñöôïc yeâu caàu) trong moät thaønh phoá hay caû nöôùc cuûa moät quoác gia naøo ñoù. I.3.2 Xöû lyù Maùy tính coù toác ñoä xöû lyù raát nhanh. Caùc maùy hieän nay coù theå ñaït ñeán toác ñoä thöïc hieän vaøi tyû pheùp tính trong 1 giaây. Maùy tính xöû lyù raát chính xaùc, khoâng phuï thuoäc vaøo tình traïng, caûm tính cuûa ngöôøi söû duïng. Maùy tính xöû lyù ña daïng, coù theå aùp duïng vaøo moïi lónh vöïc khoa hoïc, xaõ hoäi. Ñieàu naøy ñöôïc giaûi thích thoâng qua vieäc xem xeùt moâ hình toå chöùc hoaït ñoäng cuûa maùy tính vaø caùc loaïi maùy khaùc. I.4. Söï hoaït ñoäng cuûa maùy tính Söï hoaït ñoäng cuûa maùy tính laø söï keát hôïp cuûa hai thaønh phaàn: phaàn cöùng vaø phaàn meàm. I.4.1 Phaàn cöùng (hardware) : laø caùc linh kieän thieát bò caáu taïo thaønh maùy tính nhö ƒ Ñóa cöùng, CPU, Ram ƒ Maøn hình, Baøn phím, Chuoät Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 11/118
  13. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy ƒ Mainboard, I.4.2 Phaàn meàm (software): laø caùc chöông trình ñöôïc xaây döïng phuïc vuï cho moät yeâu caàu naøo ñoù trong thöïc teá. Ví duï:  Microsoft Office, Adobe PhotoShop, Corel Draw, Quaù trình thöïc hieän cuûa moät chöông trình nhö sau : ƒ Chôø nhaän caùc yeâu caàu, soá lieäu töø ngöôøi söû duïng. ƒ Xöû lyù caùc soá lieäu theo caùc yeâu caàu ñeå cho ra keát xuaát. ƒ Xuaát caùc keát quaû cho ngöôøi duøng. Quaù trình hoaït ñoäng cuûa maùy tính gaén lieàn vôùi quaù trình thöïc hieän caùc chöông trình. Quaù trình söû duïng moät maùy tính (töø khi baät maùy) laø quaù trình söû duïng laàn löôït caùc chöông trình cho ñeán khi keát thuùc (taét maùy). Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 12/118
  14. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy II. Toå chöùc caùc boä phaän beân trong maùy tính II.1. Moâ hình caùc boä phaän Döïa vaøo chöùc naêng, ngöôøi ta chia caùc boä phaän cuûa maùy tính thaønh 3 khoái : ƒ Khoái nhaäp xuaát ƒ Khoái nhôù ƒ Khoái xöû lyù II.1.1 Khoái nhaäp xuaát Bao goàm caùc thieát bò nhaäp (input device), thieát bò xuaát (output device), thieát bò truyeàn tin (communication device) coù taùc duïng chuyeån döõ lieäu töø beân ngoaøi vaøo beân trong maùy tính vaø ngöôïc laïi. Thieát bò truyeàn tin Ñôn vò xöû lyù Thieát Trung öông Thieát bò bò Nhaäp Boä nhôù chính Xuaát Thieát bò nhaäp xuaát Boä nhôù phuï ƒ Beân ngoaøi: + Ngöôøi söû duïng (thoâng qua thieát bò nhaäp hay xuaát) + Boä nhôù phuï (thoâng qua thieát bò nhaäp/xuaát 2 chieàu) + Caùc maùy tính khaùc (thoâng qua thieát bò truyeàn tin) ƒ Beân trong: + Boä nhôù chính cuûa maùy tính II.1.2 Khoái nhôù Giöõ nhieäm vuï löu tröõ caùc chöông trình vaø döõ lieäu. Khoái nhôù bao goàm hai boä phaän : ƒ Boä nhôù chính (primary memory) : löu caùc chöông trình ñang ñöôïc thöïc hieän vaø caùc döõ lieäu töông öùng vôùi caùc chöông trình ñoù. ƒ Boä nhôù phuï (secondary memory) : kho löu tröõ caùc chöông trình vaø döõ lieäu cuûa ngöôøi söû duïng. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 13/118
  15. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy II.1.3 Khoái xöû lyù Chæ bao goàm moät boä phaän duy nhaát goïi laø ñôn vò xöû lyù trung öông (central processing unit). Ñaây laø ñôn vò ñaàu naõo beân trong maùy tính. Ñôn vò thöïc hieän caùc leänh beân trong caùc chöông trình trong boä nhôù chính. Ñôn vò ñieàu khieån vaø phoái hôïp taát caû caùc boä phaän cuûa maùy tính. II.2. Caùc thieát bò nhaäp xuaát II.2.1 Baøn phím (keyboard) Moâ taû: ƒ Töông töï nhö baøn phím maùy ñaùnh chöõ ƒ Caùc phím ñöôïc chia thaønh 3 nhoùm : + Caùc phím döõ lieäu (data keys) : bao goàm caùc phím : a → z ; A → Z ; ∅ → 9 ; * , / ? ( ] > v.v cho pheùp ngöôøi söû duïng vaøo döõ lieäu hay caùc leänh. + Caùc phím chöùc naêng (function keys) : bao goàm caùc phím F1, F2, del → ↑ Pgup v.v cho pheùp ngöôøi söû duïng vaøo caùc leänh döôùi daïng ngaén goïn vaø daïng coâ ñoïng hôn so vôùi leänh vaøo baèng caùc phím döõ lieäu. Löu yù raèng yù nghóa caùc phím naøy khoâng ñöôïc xaùc ñònh tröôùc maø phuï thuoäc vaøo töøng chöông trình. Moãi chöông trình seõ gaùn cho caùc phím chöùc naêng moät yù nghóa (leänh) rieâng. + Caùc phím traïng thaùi (status keys) : bao goàm caùc phím Alt, Ctrl, Shift v.v Ñaëc ñieåm cuûa phím naøy laø khoâng söû duïng rieâng leû maø phaûi ñuôïc phoái hôïp vôùi caùc phím döõ lieäu hay phím chöùc naêng. Toå hôïp ñöôïc taïo ra seõ coù yù nghóa nhö moät phím môùi. Caùc phím traïng thaùi ñöôïc ñöa vaøo vôùi muïc ñích taêng cöôøng soá löôïng caùc phím ñöôïc söû duïng maø khoâng caàn ñöa theâm quaù nhieàu phím treân baøn phím. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 14/118
  16. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy II.2.2 Maøn hình Maøn hình coù hai cheá ñoä (mode) laøm vieäc : ƒ Cheá ñoä vaên baûn (text mode) : ñôn vò xuaát cô sôû laø kyù töï. ƒ Cheá ñoä ñoà hoïa (graphic mode) : ñôn vò xuaát cô sôû laø moät chaám (pixel) Ñoä phaân giaûi (Resolution) cuûa maøn hình laø soá caùc phaàn töû treân moät doøng vaø treân moät coät. ƒ Trong cheá ñoä vaên baûn, coù hai ñoä phaân giaûi thoâng duïng laø 80x25 vaø 40x25. ƒ Trong cheá ñoä ñoà hoïa, coù raát nhieàu ñoä phaân giaûi khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo caùc loaïi maøn hình vaø card maøn hình. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 15/118
  17. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy II.2.3 Caùc thieát bò khaùc Maùy queùt quang hoïc (Scanner) : ƒ Coù hình daïng vaø caùch hoaït ñoäng töông töï nhö maùy photocopy, hình aûnh ñöôïc queùt thay vì ñöôïc sao chuïp sang tôø giaáy khaùc seõ ñöôïc chuyeån vaøo beân trong maùy tính. ƒ Coâng duïng chính cuûa maùy queùt : + Cho pheùp nhaäp caùc döõ lieäu veà hình aûnh nhö baûn ñoà, vaân tay, hình ngöôøi v.v + Cho pheùp taêng nhanh toác ñoä nhaäp xuaát baèng caùch queùt vaø ñöa vaøo maùy tính toaøn boä moät vaên baûn, maø khoâng caàn thieát phaûi goõ töøng kyù töï qua baøn phím (phöông phaùp naøy ñoøi hoûi phaûi coù moät chöông trình nhaän daïng vaên baûn). Maùy in (Printer): ƒ Cho pheùp xuaát vaên baûn, hoà sô, baùo bieåu ra giaáy. ƒ Toác ñoä in cuûa caùc maùy in hieän nay treân maùy vi tính coøn raát chaäm, vaø cuõøng laø moät giôùi haïn cuûa maùy vi tính so vôùi caùc maùy lôùn. ƒ Coù nhieàu loaïi maùy in : + Maùy in kim + Maùy in laser + Maùy in phun Maùy in coù theå in ñöôïc trong caû hai cheá ñoä vaên baûn vaø ñoà hoïa. Maùy in cho pheùp in nhieàu kieåu chöõ Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 16/118
  18. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy khaùc nhau vôùi caùc ñoä ñaäm nhaït tuøy choïn. Maùy veõ (Plotter) : ƒ Cho pheùp veõ caùc hình aûnh treân giaáy ƒ Caùc chöông trình seõ ñieàu khieån caùc buùt veõ di chuyeån ñeán vò trí thích hôïp vaø veõ caùc ñöôøng hình hoïc cô sôû nhö ñöôøng thaúng, ñöôøng troøn v.v Thieát bò truyeàn tin : Cho pheùp chuyeån hay nhaän döõ lieäu töøû moät maùy tính naøy ñeán moät maùy tính khaùc. ƒ Tröôøng hôïp khoaûng caùch giöõa hai maùy khoâng xa laém coù theå noái tröïc tieáp qua daây caùp truyeàn tin qua caùp vaø card maïng hoaëc thieát bò maïng khoâng daây . ƒ Tröôøng hôïp caàn chuyeån döõ lieäu qua hai maùy coù khoaûng caùch xa, thoâng thöôøng ñöôøng daây ñieän thoaïi ñöôïc söû duïng ñeå giaûm bôùt chi phí veà thieát bò. Tuy nhieân, caùc tín hieäu ñöôïc xöû lyù beân trong maùy tính khoâng thích öùng vôùi caùc tín hieäu cho pheùp truyeàn treân ñöôøng daây ñieän thoaïi, khi ñoù duøng moät thieát bò ñaëc bieät ñeå chuyeån ñoåi giöõa hai loaïi tín hieäu. Thieát bò naøy coù teân goïi laø MODEM. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 17/118
  19. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy II.3. Boä nhôù II.3.1 Caùc ñaëc ñieåm cuûa boä nhôù Dung löôïng Khaû naêng löu tröõ cuûa boä nhôù ñöôïc tính theo ñôn vò laø byte (moãi byte töông öùng moät kyù töï). ƒ 1 KB = 1024 bytes ƒ 1 MB = 1024 KBs ƒ 1 GB = 1024 MBs Phöông phaùp truy xuaát (ñoïc/ghi) caùc phaàân töû cuûa boä nhôù ƒ Truy xuaát tuaàn töï (sequential) : Muoán truy xuaát phaàn töû thöù n phaûi duyeät qua (n-1) phaàn töû tröôùc ñoù. ƒ Truy xuaát ngaãu nhieân (Random) : coù theå truy xuaát moät phaàn töû coù vò trí baát kyø thöù n maø khoâng caàn duyeät qua (n-1) phaàn töû tröôùc ñoù. Ñôn vò truy xuaát cô sôû: Dung löôïng toái thieåu cuûa moät thao taùc ñoïc hay ghi. II.3.2 Boä nhôù chính Ñaëc ñieåm : ƒ Dung löôïng ñöôïc xaùc ñònh qua soá löôïng caùc maïch boä nhôù (memory card), dung löôïng coù theå thay ñoåi ñöôïc baèng caùch gaén theâm hay boû bôùt caùc maïch boä nhôù ñoù. ƒ Tuy nhieân, ñoái vôùi moät loaïi maùy cuï theå seõ coù moät giôùi haïn toái ña cho dung löôïng boä nhôù chính. Ví duï : Caùc dung löôïng coù theå coù cuûa boä nhôù chính : 1 MB 2 MB 4 MB Ít söû duïng 8 MB 1 6 MB 3 2 MB 6 4 MB 1 2 8 MB Thoâng duïng 2 5 6 MB 5 1 2 MB 1 GB Caùc loaïi maùy hieän ñaïi 2 GB + Phöông phaùp truy xuaát boä nhôù chính laø phöông phaùp ngaãu nhieân. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 18/118
  20. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy + Ñôn vò truy xuaát cô sôû thoâng thöôøng laø byte. Coù theå cho gheùp ñoïc ghi töøng byte moät trong boä nhôù chính. Toå chöùc beân trong : Random Access Memory RAM (boä nhôù truy xuaát ngaãu nhieân) Read Only Memory ROM (boä nhôù chæ cho pheùp ñoïc) Beân trong boä nhôù chính ñöôïc chia laøm hai phaàn : RAM ƒ Laø vuøng nhôù löu caùc chöông trình vaø döõ lieäu cuûa ngöôøi söû duïng. ƒ Cho pheùp caû hai thao taùc ñoïc vaø ghi. ƒ Khi maát ñieän, caùc döõ lieäu löu tröõ trong RAM seõ maát theo. ROM ƒ Laø vuøng nhôù löu caùc chöông trình vaø döõ lieäu cuûa haõng saûn xuaát maùy. Ñaây laø caùc chöông trình ñieàu khieån thieát bò cô sôû trôï giuùp cho vieäc thöïc hieän cuûa caùc chöông trình ñöôïc thöïc hieän trong RAM. ƒ Chæ cho pheùp thao taùc ñoïc. ƒ Khi taét ñieän, caùc döõ lieäu trong ROM vaãn coøn ñöôïc löu laïi. Chuù yù: 0 Khi noùi ñeán dung löôïng boä nhôù chính, thoâng thöôøng laø noùi ñeán dung löôïng RAM. II.3.3 Boä nhôù phuï Ñóa meàm (floppy disk) ƒ Khe ñoïc/ghi: cho pheùp ñaàu töø ñoïc ghi caùc döõ lieäu treân ñóa. (Caån thaän ñöøng chaïm tay hay ñeå buïi baùm vaøo khe naøy seõ laøm hö caùc döõ lieäu). ƒ Loã quay: cho pheùp quay ñóa quanh moät truïc ñeå ñöa döõ lieäu muoán ñoïc/ghi ñeán khe ñoïc/ghi. ƒ Loã chæ muïc : cho pheùp xaùc ñònh vò trí baét ñaàu cuûa sector. ƒ Khe baûo veä : khi duøng nuùt che kín khe naøy, ñóa ñöôïc söû duïng cho vieäc ñoïc ghi, ngöôïc laïi chæ cho ñoïc (duøng ñeå traùnh vieäc ghi nhaàm leân ñóa caùc döõ lieäu quan troïng). Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 19/118
  21. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Khe baûo veä Khe ñoïc/ghi Döõ lieäu ghi treân maët ñóa theo caùc ñöôøng troøn ñoàng taâm goïi laø track. Caùc track ñöôïc ñaùnh soá töø 0 (track ngoaøi cuøng) vaø laïi ñöôïc chia thaønh caùc cung nhoû bôûi caùc ñöôøng qua taâm. Caùc cung naøy ñöôïc goïi laø caùc sector. Caùc sector ñöôïc ñaùnh soá töø 1. Ñóa meàm coù theå ñöôïc söû duïng 1 hay caû 2 maët ñóa goïi laø head. Caùc maët ñöôïc ñaùnh soá laø 0 vaø 1. Dung löôïng ñóa phuï thuoäc vaøo caùc thoâng soá sau : ƒ Soá byte treân moãi sector. ƒ Soá sector treân moãi track. ƒ Soá track treân moãi maët ñóa. ƒ Soá caùc maët ñóa (head) ñöôïc söû duïng. Track Loã quay Sector Loã chæ muïc Ví duï: Moät ñóa coù caùc thoâng soá nhö sau :  - 512 bytes/sector - 9 sectors/track - 40 tracks/head - 2 heads Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 20/118
  22. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy seõ coù dung löôïng 512 x 9 x 40 x 2 = 360 KBs Ñöôøng kính Bytes/sector Sectors/track Track Head Dung löôïng (inch) (KB) 3 1/2 512 9 80 2 720 KB 3 1/2 512 18 80 2 1,44 MB Baûng thoâng soá vaø dung löôïng caùc loaïi ñóa meàm thöôøng ñöôïc söû duïng : ƒ Ñóa meàm ñöôïc truy xuaát theo phöông phaùp ngaãu nhieân. ƒ Ñôn vò truy xuaát cô sôû cuûa ñóa meàm laø sector. Ñóa cöùng (hard disk) ƒ Coù caáu truùc vaø toå chöùc töông töï nhö ñóa meàm. Nhöng ñóa cöùng coù dung löôïng cao hôn ñóa meàm raát nhieàu laàn. Ví duï: Caùc dung löôïng ñóa cöùng coù theå laø : 10 GB, 20GB, 40GB, 80GB, 120 GB, 250  GB, ƒ Thoâng thöôøng ñóa cöùng ñöôïc gaén chaët vaøo oå ñóa cöùng vaø ñöôïc ñaët beân trong maùy tính. Do ñoù, vieäc truy xuaát ñóa cöùng khoâng ñöôïc meàm deûo linh hoaït nhö ñóa meàm (cuøng moät oå ñóa coù theå söû duïng caùc ñóa khaùc nhau). Tuy nhieân cuõng coù nhöõng loaïi ñóa cöùng ngoaøi (external hard disk) coù theå laép ñaët beân ngoaøi maùy tính. Caùc thieát bò löu tröõ khaùc Ngoaøi ñóa cöùng vaø ñóa meàm, ngöôøi ta cuõng coù theå söû duïng caùc thieát bò löu tröõ khaùc nhö Pen Drive, Memory Stick, SD Card Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 21/118
  23. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy II.4. Ñôn vò xöû lyù trung öông ƒ Ñaây laø ñôn vò thöïc hieän caùc leänh cuûa caùc chöông trình beân trong boä nhôù chính. ƒ Quaù trình hoaït ñoäng CPU nhö sau : + Ñoïc moät maõ leänh töø boä nhôù chính. + Giaûi maõ leänh caàn thieát cho leänh. + Laáy caùc döõ lieäu caàn thieát cho leänh. + Thöïc hieän leänh. + Ñoïc maõ leänh keá tieáp. + . ƒ Moãi loaïi CPU coù moät taäp leänh rieâng. Caùc chöông trình thöïc hieän treân loaïi CPU naøy coù theå seõ khoâng thöïc hieän ñöôïc treân loaïi CPU khaùc. ƒ CPU laø ñaëc tröng cho loaïi maùy. Moãi loaïi CPU cuï theå seõ quyeát ñònh caùc tham soá quan troïng cuûa maùy nhö toác ñoä xöû lyù, dung löôïng toái ña cuûa boä nhôù chính v.v Ví duï: ƒ CPU 8086-8088 coù toác ñoä xöû lyù khoaûng 8 MH vaø dung löôïng toái ña RAM  laø 640 KB. ƒ CPU 80286 coù toác ñoä xöû lyù khoaûng 12 MH vaø dung löôïng RAM coù theå leân ñeán 16 MB. ƒ Caùc CPU ñaõ xuaát hieän trong thôøi gian qua laø 80386, 80486, Pentium, Pentium MMX, Pentium II. ƒ Caùc CPU thoâng duïng hieän nay laø Pentium III, Celeron, Pentium IV, ÔÛ Vieät Nam, heä maùy IBMPC laø heä maùy thoâng duïng nhaát. Caùc heä maùy khaùc cuõng ñöôïc söû duïng nhöng vôùi soá löôïng raát ít nhö ATARI, MACINTOSH Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 22/118
  24. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy III. Caùc phaàn meàm treân maùy vi tính III.1. Heä ñieàu haønh (operating system) Treân cuøng moät maùy tính coù theå cho pheùp nhieàu ngöôøi cuøng söû duïng, vaø thöïc hieän nhieàu chöông trình öùng duïng khaùc nhau. Ñeå coù theå phoái hôïp, quaûn lyù, vaø giuùp ñôõ söï thöïc hieän cuûa caùc chöông trình ñoù, moät loaïi chöông trình ñaëc bieät ñöôïc ñöa ra goïi laø Heä ñieàu haønh. Heä ñieàu haønh laø moät heä thoáng caùc chöông trình quaûn lyù vaø giuùp ñôõ söï thöïc hieän cuûa caùc chöông trình öùng duïng treân maùy tính. Moâ hình maùy tính khi ñöa heä ñieàu haønh vaøo : Ngöôøi söû duïng Caùc chöông trình öùng duïng Heä ñieàu haønh Caùc linh kieän thieát bò Treân maùy vi tính coù nhieàu heä ñieàu haønh khaùc nhau nhö MS-DOS, UNIX, WINDOWS, NOVEL NETWARE, OS2. Nhöng trong ñoù thoâng duïng vaø phoå bieán nhaát ôû nöôùc ta laø caùc heä ñieàu haønh MS- DOS, WINDOWS (seõ ñöôïc ñeà caäp chi tieát trong chöông 2, WINDOWS). III.2. Phaàn meàm soaïn thaûo vaên baûn ƒ Cho pheùp ngöôøi duøng taïo laäp, söûa ñoåi, in aán, löu tröõ caùc vaên baûn vôùi nhieàu tieän ích khaùc nhau. ƒ Caùc phaàn meàm naøy coù theå öùng duïng vaøo vieäc soaïn thaûo caùc baùo caùo, baùo bieåu, saép chöõ, daøn trang trong vieäc in aán saùch vôû, baùo chí. ƒ Caùc phaàn meàm soaïn thaûo vaên baûn ñaõ vaø ñang ñöôïc söû duïng: Vni, SK, BKED , Word Perfect, Corel Ventura, Page Maker, Microsoft Word, v.v III.3. Phaàn meàm quaûn lyù ƒ Cho pheùp ngöôøi söû duïng taïo laäp löu tröõ caùc hoà sô, soå saùch, vaø caùc thoâng tin quaûn lyù v.v Vaø sau ñoù, cho pheùp ngöôøi söû duïng ñaët ra caùc caâu hoûi döïa treân caùc döõ lieäu ñaõ ñöôïc ñöa vaøo hay laäp caùc chöông trình öùng duïng veà quaûn lyù. ƒ Caùc phaàn meàm quaûn lyù cô sôû döõ lieäu ñaõ vaø ñang ñöôïc söû duïng: dBase, Foxbase, Foxpro, Access, Oracle, SQL server, v.v Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 23/118
  25. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy III.4. Caùc phaàn meàm ngoân ngöõ ƒ Cho pheùp ngöôøi söû duïng vieát caùc chöông trình öùng duïng baèng moät ngoân ngöõ ñôn giaûn hôn raát nhieàu so vôùi ngoân ngöõ maùy (caùc leänh cuûa CPU). Phaàn meàm naøy seõ bieân dòch (compile) caùc leänh trong ngoân ngöõ ñöôïc duøng thaønh caùc leänh trong ngoân ngöõ maùy (CPU chæ coù theå thöïc hieän caùc chöông trình vieát baèng ngoân ngöõ maùy). ƒ Caùc phaàn meàm ñang ñöôïc söû duïng: C. Pascal, Hôïp ngöõ, C++, Visual Basic, Delphi, v.v III.5. Caùc phaàn meàm ñoà hoïa ƒ Cho pheùp ngöôøi söû duïng thieát keá vaø veõ caùc hình treân maùy tính vaø thöôøng ñöôïc öùng duïng vaøo caùc lónh vöïc thieát keá taïo maãu, quaûng caùo, xöû lyù aûnh. Ví duï:  Thieát keá caùc maïch ñieän, thieát keá trong xaây döïng, taïo maãu quaàn aùo. ƒ Caùc phaàn meàm ñaõ vaø ñang ñöôïc söû duïng: Grasp, Fanta, ACAD, 3DMAX,AUTOCAD, PHOTOSHOP, COREL DRAW, v.v III.6. Caùc phaàn meàm truyeàn tin ƒ Cho pheùp ngöôøi söû duïng chuyeån nhaän caùc döõ lieäu töø maùy tính naøy ñeán maùy tính khaùc. ƒ Caùc phaàn meàm naøy thích hôïp vôùi caùc ñôn vò coù nhieàu chi nhaùnh vaø caàn thieát söï thoâng tin lieân laïc giöõa caùc chi nhaùnh. Ví duï:  Ngaân haøng, caùc coâng ty coù nhieàu cöûa haøng v.v ƒ Caùc phaàn meàm thoâng duïng hieän nay : Laplink, PC-talk, Cross-talk, v.v III.7. Caùc phaàn meàm thö tín ñieän töû ƒ Cho pheùp ngöôøi söû duïng gôûi (nhaän) caùc böùc thö ñieän töû (E_mail) treân heä thoáng maïng caùc maùy tính. ƒ Moãi thö ñieän töû laø moät vaên baûn ñaõ ñöôïc soaïn thaûo vaø löu tröõ treân maùy tính. ƒ Phaàn meàm thoâng duïng hieän nay laø Eudora, OutLook Express, Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 24/118
  26. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Baøi 2 TOÅNG QUAN VEÀ HEÄ ÑIEÀU HAØNH WINDOWS Toùm taét Lyù thuyeát 3 tieát - Thöïc haønh 3 tieát Muïc tieâu Caùc muïc chính Baøi taäp baét Baøi taäp laøm buoäc theâm Keát thuùc baøi hoïc naøy, hoïc I. Caùc khaùi nieäm cô baûn cuûa heä 2.1, 2.2, 2.3 vieân seõ coù ñöôïc moät caùi ñieàu haønh nhìn chung veà heä ñieàu II. Giôùi thieäu heä ñieàu haønh haønh vaø nhöõng kyõ naêng Windows caàn thieát ñeå laøm vieäc treân heä ñieàu haønh Windows. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 25/118
  27. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy I. Caùc khaùi nieäm cô baûn veà heä ñieàu haønh I.1. Caùc chöùc naêng cô baûn cuûa heä ñieàu haønh (HÑH) Heä ñieàu haønh, nhö teân cuûa noù, laø heä thoáng phaàn meàm duøng ñeå ñieàu haønh söï hoaït ñoäng cuûa maùy tính. Trong quaù trình laøm vieäc vôùi maùy tính (tröø moät khoaûng thôøi gian ngaén luùc khôûi ñoäng maùy) taát caû caùc thao taùc cuûa ngöôøi söû duïng vôùi maùy tính nhö goõ baøn phím, di chuyeån chuoät, ñoïc oå ñóa meàm, sao cheùp taäp tin, taát caû ñeàu ñöôïc ghi nhaän vaø xöû lyù bôûi HÑH. Ña soá caùc heä ñieàu haønh ñeàu coù moät soá thaønh phaàn chöùc naêng cô baûn gioáng nhau, ñoù laø: I.1.1 Giao tieáp vôùi ngöôøi duøng Thaønh phaàn giao dieän laø moät trong nhöõng thaønh phaàn quan troïng nhaát cuûa moät HÑH. Moät heä thoáng giao dieän thaân thieän, deã söû duïng giuùp ngöôøi duøng truy caäp vaø taän duïng ñöôïc söùc maïnh cuûa caùc taøi nguyeân coù trong maùy tính cuûa mình. Ngaøy nay, heä thoáng giao dieän ñoà hoaï cho pheùp ngöôøi duøng söû duïng baøn phím, con chuoät thao taùc vôùi caùc cöûa soå, thöïc ñôn choïn, (coøn goïi laø heä thoáng giao dieän windows-based) laø heä thoáng giao dieän phoå bieán nhaát hieän nay. I.1.2 Quaûn lyù heä thoáng taäp tin (Taäp tin System) Trong quaù trình laøm vieäc vôùi maùy tính, ngöôøi duøng löu keát quaû coâng vieäc cuûa mình thaønh caùc taäp tin (taäp tin) treân caùc thieát bò löu tröõ. Ví duï hai vaên baûn hôïp ñoàng khaùc nhau seõ ñöôïc löu treân ñóa cöùng döôùi daïng hai taäp tin khaùc nhau. HÑH seõ cung caáp caùc leänh cho pheùp ngöôøi duøng quaûn lyù caùc taäp tin nhö löu tröõ, sao cheùp vaø xoaù chuùng khi caàn. I.1.3 Quaûn lyù thieát bò HÑH cung caáp caùc chöùc naêng giuùp ngöôøi duøng laøm vieäc vôùi caùc thieát bò cuûa maùy tính nhö quaûn lyù oå ñóa cöùng, in aán, keát noái vaøo Internet thoâng qua modem, Thoâng thöôøng, moät HÑH khoâng töï ñoäng nhaän bieát vaø ñieàu khieån ñöôïc caùc thieát bò ngoaïi vi. Ñeå coù theå laøm vieäc ñöôïc vôùi caùc thieát bò, HÑH caàn ñöôïc cung caáp caùc trình ñieàu khieån maø nhöõng nhaø saûn xuaát thieát bò ngoaïi vi ñaõ vieát ñeå chaïy töông öùng vôùi HÑH ñoù. Quaù trình gaén thieát bò ngoaïi vi vaøo maùy tính vaø chæ ra trình ñieàu khieån thieát bò cho HÑH goïi laø quaù trình caøi ñaët thieát bò. Caùc heä ñieàu haønh phoå bieán ñeàu ñöôïc tích hôïp saün vôùi raát nhieàu caùc trình ñieàu khieån ñeå cung caáp cho ngöôøi duøng tính naêng Plug ‘n’ Play. I.1.4 Khôûi ñoäng Haàu heát caùc heä ñieàu haønh ñöôïc khôûi ñoäng vaø thi haønh nhö laø moät phaàn meàm vôùi ñoä öu tieân cao nhaát trong heä thoáng. Vì laø heä thoáng quaûn lyù quaù trình laøm vieäc cuûa maùy tính, HÑH ñöôïc töï ñoäng khôûi ñoäng ñaàu tieân khi maùy tính baét ñaàu laøm vieäc. Quaù trình HÑH khôûi ñoäng coøn goïi laø quaù trình khôûi ñoäng maùy. Trong quaù trình naøy, heä ñieàu haønh seõ thöïc hieän haøng loaït caùc chöùc naêng kieåm tra heä thoáng phaàn cöùng, nhaän daïng caùc thieát bò vaø khôûi ñoäng caùc thaønh phaàn quaûn lyù heä thoáng, ñöa Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 26/118
  28. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy chuùng vaøo boä nhôù (RAM) ñeå saün saøng ñaùp öùng caùc thao taùc cuûa ngöôøi duøng. I.1.5 Thi haønh vaø quaûn lyù caùc phaàn meàm HÑH giöõ vai troø thi haønh vaø quaûn lyù caùc phaàn meàm khaùc ñöôïc caøi ñaët trong heä thoáng, giuùp cho caùc öùng duïng coù theå taän duïng ñöôïc caùc taøi nguyeân voán coù moät caùch hieäu quaû. Taïi moät thôøi ñieåm HÑH coù theå cho pheùp ngöôøi duøng thi haønh moät hoaëc nhieàu öùng duïng. Haàu heát caùc heä ñieàu haønh phoå bieán hieän nay ñeàu cung caáp chöùc naêng Multi-Tasking cho pheùp ngöôøi duøng cuøng luùc thöïc hieän nhieàu öùng duïng taïi moät thôøi ñieåm. I.1.6 Xöû lyù loãi Trong quaù trình laøm vieäc vôùi maùy tính, ngöôøi duøng coù theå gaëp phaûi caùc loãi vôùi caùc möùc ñoä nghieâm troïng khaùc nhau. HÑH coù cung caáp caùc chöùc naêng xöû lyù loãi, giuùp haïn cheá toái ña vieäc maát maùt döõ lieäu (hay keát quaû laøm vieäc) cuûa ngöôøi söû duïng. Ví duï, khi ngöôøi duøng muoán sao cheùp moät taäp tin vaøo ñóa meàm nhöng laïi queân chöa ñöa ñóa vaøo oå ñóa. HÑH seõ thoâng baùo cho ngöôøi duøng bieát caàn phaûi ñöa ñóa vaøo oå ñóa roài tieáp tuïc copy thay vì khoâng cho ngöôøi duøng sao cheùp hoaëc vaãn coá gaéng thöïc hieän vaø laøm treo maùy. I.1.7 Laøm vieäc qua maïng Caùc maùy tính khoâng chæ hoaït ñoäng ñôn leû (Stand-alone) maø coøn coù theå ñöôïc keát noái vôùi nhau thaønh moät maïng maùy tính. Haàu heát caùc HÑH ñeàu cung caáp caùc chöùc naêng laøm vieäc qua maïng cho ngöôøi duøng, giuùp ngöôøi duøng truy caäp vaø söû duïng caùc taøi nguyeân coù treân maïng. I.1.8 Caùc tieän ích heä thoáng Beân caïnh caùc chöùc naêng quaûn lyù heä thoáng maùy tính, HÑH coøn cung caáp cho ngöôøi duøng caùc chöông trình tieän ích heä thoáng. Caùc chöông trình naøy giuùp ngöôøi duøng töï mình thöïc hieän caùc coâng vieäc quaûn lyù heä thoáng nhö quaûn lyù phaân maûnh oå cöùng, quaûn lyù/phaân quyeàn cho ngöôøi duøng, I.2. Phaân loaïi caùc heä ñieàu haønh Coù raát nhieàu heä ñieàu haønh maùy tính vaø nhieàu caùch phaân loaïi khaùc nhau. I.2.1 Phaân loaïi theo kieán truùc cuûa heä thoáng maùy tính Coù hai loaïi maùy tính coù kieán truùc khaùc nhau ñöôïc söû duïng raát roäng raõi treân theá giôùi laø maùy IBM PC vaø maùy Macintosh vieát taét laø PC vaø Mac. Caùc heä ñieàu haønh coù theå chia laøm hai loaïi laø heä ñieàu haønh chaïy treân maùy PC vaø heä ñieàu haønh chaïy treân maùy Mac Ví duï: Heä ñieàu haønh cho maùy Mac: MacOS  Heä ñieàu haønh cho maùy PC: MS-DOS, Windows Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 27/118
  29. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy I.2.2 Phaân loaïi theo hình thöùc giao dieän Coù hai hình thöùc giao dieän laø giao dieän doøng leänh (Command-line User Interface - CUI) vaø giao dieän ñoá hoaï (Graphical User Interface - GUI). Caùc heä ñieàu haønh cuõng coù theå chia laøm hai loaïi döïa treân caùch thöùc giao tieáp vôùi ngöôøi duøng Ví duï: Heä ñieàu haønh CUI: MS-DOS, Solaris, UNIX  Heä ñieàu haønh GUI: Windows, Red`Hat Linux I.2.3 Phaân loaïi döïa treân khaû naêng thöïc hieän taùc vuï Coù hai hình thöùc thöïc hieän caùc taùc vuï cuûa heä ñieàu haønh laø taïi moät thôøi ñieåm chæ thöïc hieän moät taùc vuï (ñôn nhieäm) vaø taïi moät thôøi ñieåm thöïc hieän nhieàu taùc vuï (Ña nhieäm – Multi-Tasking). Ví duï: Heä ñieàu haønh ñôn nhieäm: MS-DOS  Heä ñieàu haønh ña nhieäm: Windows I.2.4 Phaân loaïi döïa treân caùc chöùc naêng quaûn lyù maïng Caùc heä ñieàu haønh coù theå phaân chia thaønh hai loaïi laø heä ñieàu haønh quaûn lyù maïng (Server) duøng ñeå quaûn lyù moät heä thoáng maïng nhieàu maùy tính vaø heä ñieàu haønh söû duïng maïng (Client hay Work Station). Ví duï: Heä ñieàu haønh Client: Windows 9x, Windows 2000 Professional  Heä ñieàu haønh Server: WinNT, Windows 2000 Server Family Microsoft laø coâng ty haøng ñaàu trong vieäc cung caáp caùc heä ñieàu haønh maùy tính. HÑH cuûa Microsoft gaén lieàn vôùi söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa maùy PC. Ngaøy nay, HÑH Windows cuûa Microsoft coù maët ôû khaép nôi treân theá giôùi, khoâng chæ hoã trôï maùy tính caù nhaân maø coøn caû caùc maùy chuû vaø caùc thieát bò caàm tay. I.3. Sô löôïc veà heä ñieàu haønh MS-DOS Nhöõng heä ñieàu haønh môùi nhaát hieän nay cuûa Microsoft ñöôïc xaây döïng döïa treân kinh nghieäm hôn 20 naêm xaây döïng HÑH cuûa coâng ty naøy cho caùc maùy PC. Nhöõng chieác PC ñaàu tieân cuûa IBM ñöôïc tung ra vaøo naêm 1981 ñi keøm vôùi HÑH MS-DOS cuûa Microsoft. DOS (Disk Operating System) laø HÑH ñaàu tieân maø Microsoft phaùt trieån. Töø phieân baûn ñaàu tieân ñöôïc phaùt haønh naêm 1981, DOS ñöôïc lieân tuïc caûi tieán cho tôùi phieân baûn 7.0 hoaït ñoäng song song cuøng vôùi Windows 95 ñöôïc phaùt haønh naêm 1995. Caùc khaùi nieäm cô baûn treân MS-DOS nhö heä thoáng taäp tin vaø thö muïc, quaù trình khôûi ñoäng maùy tính, boä nhôù, laø raát caàn thieát ñoái vôùi caùc chuyeân vieân maùy tính laøm vieäc treân caùc heä thoáng söû Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 28/118
  30. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy duïng HÑH do Microsoft phaùt trieån. I.3.1 Caùc ñaëc ñieåm cuûa MS-DOS: MS-DOS laø heä ñieàu haønh 16 bit ñöôïc thieát keá cho caùc CPU söû duïng kieán truùc CPU cuûa Intel® thuoäc hoï CPU 8086, 8088, MS-DOS laø heä ñieàu haønh ñôn nhieäm, taïi moät thôøi ñieåm heä thoáng chæ coù khaû naêng xöû lyù moät taùc vuï. Heä thoáng chæ coù khaû naêng quaûn lyù cao nhaát 32MB boä nhôù vaø caùc chöông trình chæ söû duïng 640KB boä nhôù cô sôû maø thoâi. I.3.2 Caùc taäp tin caên baûn cuûa MS-DOS vaø quaù trình khôûi ñoäng MS-DOS coù theå hoaït ñoäng vôùi moät boä taäp tin toái thieåu goùi goïn trong 100KB cuûa moät ñóa meàm. Ba taäp tin cô baûn nhaát cuûa MS-DOS laø: ƒ IO.SYS: Giao tieáp giöõa phaàn cöùng vaø HÑH ƒ MSDOS.SYS: Boä leänh chính cuûa HÑH ƒ COMMAND.COM: Giao tieáp giöõa ngöôøi duøng vaø HÑH Vôùi ba taäp tin naøy, MS-DOS coù theå khôûi ñoäng heä thoáng maùy tính vaø baét ñaàu nhaän leänh töø ngöôøi duøng ñeå thöïc hieän caùc thao taùc xöû lyù taäp tin vaø thö muïc (ghi nhôù raèng DOS – Disk Operating System laø HÑH quaûn lyù ñóa). Do moãi heä thoáng maùy tính coù theå coù caùc thieát bò khaùc nhau, DOS söû duïng hai taäp tin khôûi ñoäng ñeå caøi ñaët caùc tham soá heä thoáng vaø quaûn lyù caùc thieát bò ngoaïi vi cuõng nhö caùc chöông trình hieäu quaû hôn. ƒ CONFIG.SYS: Thi haønh caùc trình ñieàu khieån thieát bò khoâng coù saün trong IO.SYS ƒ AUTOEXEC.BAT: khôûi ñoäng caùc trình thöôøng truù vaø ñaët giaù trò cho caùc bieán heä thoáng nhö TEMP, PATH MS-DOS laø heä ñieàu haønh söû duïng giao dieän doøng leänh (Command-line User Interface). Ngöôøi duøng seõ goõ caùc leänh muoán thöïc hieän vaøo töø baøn phím vaø COMMAND.COM seõ thöïc hieän caùc leänh ñoù. Coù hai loaïi boä leänh chính cuûa DOS laø: ƒ Boä leänh noäi truù coù saün trong COMMAND.COM ƒ Boä leänh ngoaïi truù laø nhöõng taäp tin kieåu .exe hoaëc .com coù trong heä thoáng. Khi gaëp nhöõng leänh naøy, COMMAND.COM seõ ñoïc nhöõng taäp tin .exe hay .com töông öùng vaøo boä nhôù vaø taïm thôøi nhöôøng quyeàn xöû lyù heä thoáng cho taäp tin naøy cho ñeán khi leänh hoaøn taát. MS-DOS khoâng chòu traùch nhieäm quaûn lyù loãi cho caùc leänh ngoaïi truù. Neáu vì lyù do naøo ñoù, leänh ngoaïi truù thöïc hieän khoâng thaønh coâng vaø khoâng traû quyeàn ñieàu khieån heä thoáng laïi cho COMMAND.COM, DOS cho pheùp ngöôøi duøng söû duïng moät ngaét baøn phím baèng caùch nhaán ba phím Ctrl – Atl – Del ñoàng thôøi, ñeå khôûi ñoäng laïi maùy tính. I.4. Heä thoáng taäp tin Trong caùc heä ñieàu haønh, taäp tin (file) laø ñôn vò löu tröõ döõ lieäu cô baûn giuùp ngöôøi duøng phaân bieät moät Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 29/118
  31. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy taäp hôïp caùc döõ lieäu (thoâng tin) naøy vôùi moät taäp hôïp caùc döõ lieäu khaùc. Taäp tin ñöôïc löu tröõ treân caùc thieát bò löu tröõ vôùi ñôn vò löu tröõ laø byte. Treân caùc thieát bò löu tröõ, taäp tin ñöôïc löu trong caùc thö muïc (Directory). Moät thö muïc coù theå chöùa caùc taäp tin vaø caùc thö muïc con. HÑH MS-DOS söû duïng teân ñeå phaân bieät giöõa hai taäp tin hay thö muïc khaùc nhau. Teân taäp tin vaø thö muïc chæ daøi toái ña 8 kyù töï. Taäp tin coù theå coù theâm phaàn môû roäng daøi toái ña 3 kyù töï vaø ngaên caùch vôùi phaàn teân bôûi daáu chaám (.). Teân taäp tin, thö muïc khoâng phaân bieät chöõ hoa hay thöôøng. Vôùi HÑH Windows thì teân taäp tin coù theå daøi 255 kyù töï. Caùc oå ñóa trong maùy tính ñöôïc ñaùnh thöù töï baèng chöõ caùi nhö A, B, C, trong ñoù A vaø B daønh cho oå ñóa meàm vaø C laø oå ñóa cöùng luaän lyù ñaàu tieân trong heä thoáng. Moät ñóa cöùng vaät lyù coù theå ñöôïc phaân thaønh nhieàu oå ñóa cöùng luaän lyù khaùc nhau ñöôïc goïi laø partition. Treân moãi oå ñóa, luoân coù moät thö muïc goïi laø thö muïc goác coù teân laø \. Taát caû caùc thö muïc, taäp tin ñeàu naèm döôùi (tröïc tieáp hay giaùn tieáp) thö muïc goác. Ñeå chæ ra moät taäp tin, ngöôøi duøng phaûi chæ roõ ñöôøng daãn tôùi taäp tin ñoù. Ñöôøng daãn cuûa moät taäp tin bao goàm oå ñóa, teân thö muïc chöùa taäp tin vaø teân taäp tin (goàm caû phaàn môû roäng). Ví duï: Treân (thö muïc goác) oå ñóa C: coù thö muïc HDH, trong HDH coù thö muïc CoBan, trong  CoBan coù taäp tin giaotrinh.doc. Ñöôøng daãn tôùi taäp tin giaotrinh.doc: C:\HDH\CoBan\giaotrinh.doc DOS coù 3 kieåu taäp tin ñaëc bieät laø EXE, COM (hai kieåu taäp tin thöïc thi) vaø SYS (taäp tin chöùa thoâng tin caáu hình). Heä thoáng quaûn lyù taäp tin (File System) laø moät thaønh phaàn quan troïng trong HÑH ñoùng vai troø laø caàu noái giöõa caùc thieát bò löu tröõ vaø caùc öùng duïng hay ngöôøi duøng. Heä thoáng quaûn lyù taäp tin giöõ nhieäm vuï: ƒ Chuyeån ñoåi caùc khoái döõ lieäu ñöôïc löu rôøi raïc hay lieân tuïc treân caùc thieát bò löu tröõ thaønh moät taäp tin thoáng nhaát ƒ Phaân bieät caùc khoái döõ lieäu cuûa taäp tin naøy vôùi caùc khoái döõ lieäu cuûa taäp tin kia ƒ Toå chöùc löu tröõ vaø theå hieän caùc taäp tin theo caáu truùc phaân caáp: oå ñóa, thö muïc vaø taäp tin. Caùc thuaät ngöõ cô baûn cuûa heä thoáng quaûn lyù taäp tin ƒ Boot disk: Thieát bò löu tröõ coù chöùa Master Boot Record vaø caùc taäp tin cuûa HÑH duøng ñeå khôûi ñoäng maùy ƒ Partition: Moät oå ñóa cöùng dung löôïng lôùn coù theå chia thaønh nhieàu phaàn coù dung löôïng nhoû hôn goïi laø caùc partiton. Vôùi HÑH, moãi partition laø moät oå ñóa logic ƒ Primary Partition: Partitin chính cuûa moät oå ñóa cöùng chöùa boot sector vaø caùc taäp tin khôûi ñoäng cuûa HÑH ƒ Volume: Moät Volume töông töï nhö moät oå ñóa logic Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 30/118
  32. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Coù nhieàu heä thoáng quaûn lyù taäp tin khaùc nhau ñöôïc söû duïng trong caùc HÑH, caùc thieát bò löu tröõ khaùc nhau. ƒ CDFS: Heä thoáng quaûn lyù taäp tin duøng trong caùc ñóa CD-ROM ƒ FAT: Heä thoáng quaûn lyù taäp tin duøng trong ñóa meàm vaø ñóa cöùng dung löôïng nhoû ƒ FAT16, FAT32: Heä thoáng quaûn lyù taäp tin duøng cho ñóa cöùng cuûa caùc HÑH do Microsoft xaây döïng. DOS vaø Windows 95 duøng FAT16. Caùc phieân baûn Windows sau Windows 95 duøng FAT16 vaø FAT32. ƒ NTFS: Heä thoáng quaûn lyù taäp tin cuûa caùc HÑH Windows Server Chuù yù: 0 CDFS: CD File System FAT: File Allocation Table NTFS: NT File System Heä thoáng quaûn lyù taäp tin cung caáp caùc chöùc naêng baûo maät giuùp ngöôøi sôû höõu taäp tin xaùc ñònh hay caáp phaùt caùc quyeàn ñoïc, ghi, söûa ñoåi noäi dung cuûa taäp tin cho caùc ngöôøi duøng khaùc trong heä thoáng. ƒ Caùc heä thoáng FAT söû duïng cô cheá baûo maät taäp tin döïa treân caùc thuoäc tính (Attribute) cuûa taäp tin. Caùc thuoäc tính cuûa moät taäp tin hay thö muïc bao goàm: Read-only, Archive, Hidden, System ƒ Heä thoáng NTFS söû duïng cô cheá baûo maät döïa treân khaùi nieäm caùc quyeàn söû duïng cuûa ngöôøi duøng ñoái vôùi moät thö muïc chöùa caùc taäp tin. Caùc quyeàn söû duïng cuûa moät ngöôøi duøng ñoái vôùi moät thö muïc bao goàm: Full Control, Read, Write, Modify, Read & Execute II. Giôùi thieäu heä ñieàu haønh Windows Tieáp sau MS-DOS, Microsoft phaùt haønh moät theá heä HÑH môùi döïa treân giao dieän cöûa soå coù teân laø Microsoft Windows. Coù theå noùi Windows laø heä ñieàu haønh ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát treân theá giôùi hieän nay. II.1. Lòch söû phaùt trieån II.1.1 Töø Windows 1.0 ñeán Windows 3.11 Phieân baûn Windows 1.0 ra ñôøi naêm 1985, phieân baûn 2.0 ra ñôøi naêm 1987 nhöng khoâng phoå bieán roäng raõi tôùi ngöôøi duøng. Phieân baûn Windows ñaàu tieân ñöôïc phaùt haønh roäng raõi laø Windows 3.1 ra ñôøi naêm 1992. Töø phieân baûn 1.0 tôùi 3.1, Windows laø moät moâi tröôøng quaûn lyù öùng duïng chaïy treân neàn DOS chöù khoâng phaûi laø moät HÑH thöïc söï. Windows cung caáp cho ngöôøi duøng vaø ngöôøi phaùt trieån öùng duïng moät heä thoáng giao dieän ñoà hoaï thoáng nhaát (Common GUI) goàm caùc cöûa soå, menu, scroll bar, Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 31/118
  33. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy button, Windows 3.11 sau ñoù phoå bieán roäng raõi naêm 1993 vôùi khaû naêng hoã trôï laøm vieäc treân maïng ñöôïc bieát vôùi teân goïi Windows 3.11 for Workgroup. II.1.2 Windows 95 Microsoft Windows 95 khôûi ñaàu theá heä HÑH Windows. Ñaây laø moät HÑH 32 bit thöïc söï phaùt haønh naêm 1995. Windows 95 hoã trôï tính naêng Plug ‘n’ Play - töï ñoäng nhaän bieát caùc thieát bò phaàn cöùng vaø caøi ñaët trình ñieàu khieån thieát bò, môû roäng khaû naêng quaûn lyù boä nhôù tôùi 4GB – caùc öùng duïng khoâng bò giôùi haïn söû duïng vuøng nhôù cô sôû 640KB vaø cuoái cuøng laø khaû naêng laøm vieäc trong heä thoáng maïng – taêng cöôøng khaû naêng söû duïng vaø chia seû taøi nguyeân maïng cuõng nhö söû duïng Internet. II.1.3 Windows 98 Phieân baûn chính thöùc tieáp theo ñöôïc Microsoft döï kieán phaùt haønh naêm 1997 laø Windows 97 ra ñôøi treã moät naêm vaø do ñoù söû duïng teân goïi laø Windows 98. II.1.4 Windows Millenium Phieân baûn cuoái cuøng cuûa HÑH Windows 9x laø WinMe. WinMe taêng cöôøng tính oån ñònh cuûa heä thoáng cuõng nhö khaû naêng taùi laäp heä thoáng sau khi gaëp loãi, môû roäng söï hoã trôï caùc thieát bò Plug ‘n‘ Play vaø ñaëc bieät laø caùc tính naêng multimedia. II.1.5 Windows NT Trong naêm 1993, Microsoft giôùi thieäu moät hoï HÑH môùi vôùi teân Windows NT nhaém ñeán caùc Toå chöùc, coâng ty, söû duïng heä thoáng maïng maùy tính. Windows NT goàm hai baûn Workstation daønh cho ngöôøi duøng chuyeân nghieäp vaø Server daønh cho caùc nhaø quaûn trò maïng. Windows NT baét ñaàu phaùt haønh roäng raõi töø phieân baûn 3.0 ñeán 4.0 cuøng vôùi saùu boä Service Pack. II.1.6 Windows 2000 Ra ñôøi naêm 2000, phieân baûn naøy söû duïng kieán truùc HÑH cuûa Windows NT nhöng heä thoáng giao dieän cuûa Windows 98 vaø WinMe. Windows 2000 bao goàm 4 baûn: Professional daønh cho ngöôøi duøng ôû nhaø vaø vaên phoøng; Server vaø Advanced Server daønh cho nhaø quaûn trò maïng vaø Data Center duøng cho caùc heä thoáng khai thaùc döõ lieäu lôùn. II.1.7 Windows XP (XP - eXPerience) Phaùt haønh chính thöùc naêm 2002 vôùi hai baûn ñaàu tieân laø XP Home vaø XP Professional, phieân baûn naøy nhaém tôùi ngöôøi duøng ôû nhaø vaø vaên phoøng. Giao dieän raát ñeïp maét vôùi khaû naêng hoã trôï multimedia maïnh meõ vaø truy caäp Internet, taøi nguyeân maïng raát oån ñònh. Phieân baûn daønh cho ngöôøi quaûn trò maïng taïi thôøi ñieåm taøi lieäu naøy ñöôïc vieát ñang ôû giai ñoaïn Beta test vôùi teân goïi ñaày ñuû Windows XP .NET Standard Server hoã trôï coâng ngheä môùi cuûa Microsoft laø Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 32/118
  34. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Microsoft .NET. II.2. Ñaëc ñieåm cuûa heä ñieàu haønh Windows Caùc öùng duïng vieát treân heä ñieàu haønh Windows söû duïng chung heä thoáng giao dieän. Caùc ñaëc ñieåm naøy giuùp ngöôøi duøng giaûm bôùt vieäc phaûi laøm quen vôùi vieäc söû duïng chöông trình: ƒ Heä thoáng thöïc ñôn thoáng nhaát cung caáp cho ngöôøi duøng moät caùch thöùc chuaån ñeå goïi thöïc hieän caùc chöùc naêng cuûa öùng duïng. ƒ Coù theå thöïc hieän thao taùc copy, paste döõ lieäu ôû baát cöù ñaâu trong heä thoáng. ƒ Caùc thanh cuoän scrollbar cho pheùp ngöôøi duøng hieån thò caùc vaên baûn hay hình aûnh lieân tuïc traûi daøi treân nhieàu trang maøn hình. ƒ Caùc öùng duïng ñöôïc ñaët trong caùc cöûa soå. Cöûa soå coù theå ñöôïc saép xeáp choàng leân nhau nhö caùc taøi lieäu ñaët treân baøn laøm vieäc. ƒ Goïi thi haønh caùc öùng duïng ñôn giaûn baèng caùc nhaép ñuùp treân caùc bieåu töôïng öùng duïng. Cung caáp caùc tính naêng multimedia cho pheùp ngöôøi söû duïng nghe nhaïc, xem phim, Windows cung caáp khaû naêng ña nhieäm (multi-tasking). Ngöôøi duøng coù theå ñoàng thôøi chaïy vaø laøm vieäc giöõa nhieàu öùng duïng. Khaû naêng naøy keát hôïp vôùi tính naêng Copy-Paste döõ lieäu vaên baûn hay hình aûnh giöõa caùc öùng duïng giuùp taêng theâm hieäu quaû laøm vieäc cuûa ngöôøi duøng. Windows cung caáp khaû naêng laøm vieäc trong moâi tröôøng maïng, nhieàu ngöôøi duøng. Ngöôøi söû duïng coù theå deã daøng truy caäp vaø söû duïng caùc taøi nguyeân coù treân maïng, ñöôïc hoã trôï cô cheá baûo maät vaø chia seû taøi nguyeân giuùp baûo veä nhöõng taøi lieäu, thoâng tin quan troïng mang tính chaát caù nhaân. II.3. Caøi ñaët heä ñieàu haønh Windows 98 II.3.1 Caáu hình maùy vi tính Caáu hình maùy vi tính laø moät taäp hôïp caùc thoâng tin veà caùc thaønh phaàn cô sôû coù trong maùy bao goàm: ƒ Toác ñoä xöû lyù cuûa CPU ƒ Dung löôïng boä nhôù chính (RAM) vaø loaïi boä nhôù (RAM, SDRAM, DDRAM, RDRAM) ƒ Dung löôïng ñóa cöùng ƒ Ñoä phaân giaûi, soá löôïng maøu hieån thò vaø dung löôïng boä nhôù cuûa card maøn hình (Graphic card) ƒ Card aâm thanh (Sound card), card maïng (Network Interface card) ƒ Caùc thieát bò nhaäp lieäu baøn phìm vaø con chuoät Khi caøi ñaët moät öùng duïng hay moät HÑH leân maùy vi tính, ngöôøi söû duïng phaûi chuù yù ñaùp öùng caáu hình maùy toái thieåu maø chöông trình hay HÑH yeâu caàu. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 33/118
  35. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Baûng thoâng tin caáu hình caùc heä ñieàu haønh Windows: Phaàn cöùng Win 98 Win Me Win 2000 Pro Ghi chuù CPU töông thích vôùi Toái thieåu: Pentium 150 Toái thieäu: Pentium 133 Inter CPU söû duïng 486 Thöôøng duøng: 300– CPU Thöôøng duøng: PII 300 chuaån MMX hoã trôï caùc DX/66 400MHz cho tính naêng tính naêng Multimedia Multimedia Hoã trôï 2 CPU cuûa caùc heä ñieàu haønh Windows coù khaû naêng 16 Boä nhôù (RAM) 32 MB 64 MB quaûn lyù tôùi 4GB boä nhôù MB chính Thoâng thöôøng, dung Dung löôïng ñóa 120 480 MB 2 GB with 650 MB free löôïng caøi ñaët nhieàu gaáp cöùng coøn troáng MB ñoâi dung löôïng toái thieåu Ña soá öùng duïng caàn heä VGA Maøn hình vaø thoáng hieån thò 256 maøu 16 VGA 16 maøu VGA 16 maøu; SVGA card maøn hình vaø ñoä phaân giaûi maøu 800x600 pixel Tuyø CD-ROM hoaëc DVD CD-ROM hoaëc DVD CD-ROM choïn 4X trôû leân 8X trôû leân Baøn phìm/chuoät Baøn phím vaø chuoät töông thích vôùi Windows 98 Thieát bò khaùc Modem, sound card, Network interface card II.3.2 Caøi ñaët heä ñieàu haønh Windows Tröôùc khi caøi ñaët heä ñieàu haønh Windows vaøo maùy tính, caàn phaûi thöïc hieän moät soá böôùc chuaån bò sau: ƒ Kieåm tra caáu hình maùy ñaùp öùng yeâu caàu caáu hình toái thieåu cuûa phieân baûn Windows muoán caøi ñaët ƒ Xaùc ñònh caùch thöùc caøi ñaët: Naâng caáp hay caøi môùi ƒ Xaùc ñònh caùch thöùc khôûi ñoäng maùy tính: Ñóa meàm, ñóa setup, oå cöùng ƒ Xaùc ñònh ñóa cöùng vaø oå ñóa seõ caøi ñaët HÑH ƒ Chuaån bò caùc ñóa Driver cho caùc thieát bò (Sound, Graphic, Network Card, Modem, ) Quaù trình caøi ñaët heä ñieàu haønh Windows ƒ Neáu caøi ñaët ôû daïng naâng caáp, chaïy taäp tin setup.exe hoaëc winnt.exe trong ñóa Setup sau khi ñaõ ñoùng heát caùc chöông trình öùng duïng ñang thi haønh trong heä thoáng ƒ Neáu caøi ñaët môùi, khôûi ñoäng maùy tính baèng ñóa khôûi ñoäng. Ñoái vôùi caùc phieân baûn Windows 9x, quaù trình khôûi ñoäng vaø caøi ñaët coù theå taùch rôøi nhau. Windows NT, 2000 vaø XP neân ñöôïc khôûi ñoäng baèng ñóa Setup. ƒ Chöông trình caøi ñaët kieåm tra caáu hình heä thoáng cuûa maùy tính ƒ Ngöôøi duøng choïn oå cöùng vaø partition seõ caøi ñaët HÑH. Windows 2000, XP cho pheùp toå chöùc phaân vuøng caùc partition, format vaø xaùc ñònh heä thoáng quaûn lyù taäp tin (FAT hay NTFS) ngay trong quaù trình caøi ñaët. Windows 9x vaø NT yeâu caàu coâng vieäc naøy phaûi ñöôïc thöïc hieän tröôùc Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 34/118
  36. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy khi caøi ñaët ƒ Chöông trình caøi ñaët kieåm tra partition vaø copy caùc taäp tin cô baûn caàn cho quaù trình caøi ñaët HÑH tieáp theo ƒ Chöông trình caøi ñaët ñònh vò primary partition, söûa ñoåi master boot record ñeå BIOS coù theå nhaän dieän söï coù maët cuûa HÑH treân maùy. ƒ Chöông trình caøi ñaët tìm kieám thoâng tin veà caùc thieát bò phaàn cöùng ñang coù trong maùy ƒ Chöông trình caøi ñaët caøi ñaët vaø ñaêng kyù caùc taäp tin thaønh phaàn cuûa HÑH ƒ Chöông trình caøi ñaët xoaù boû caùc taäp tin taïm ñöôïc phaùt sinh trong quaù trình caøi ñaët. Caùc thoâng tin caáu hình trong quaù trình caøi ñaët HÑH ƒ Taïo ñóa döï phoøng ñeå söûa loãi trong quaù trình caøi ñaët neáu coù ƒ Teân maùy ƒ Vò trí ñòa lyù, thôøi gian, ngoân ngöõ söû duïng ƒ Account cho caùc ngöôøi duøng heä thoáng ƒ Ñòa chæ maïng (thöôøng laø ñòa chæ IP), teân domain cuûa heä thoáng maïng Coâng vieäc sau khi hoaøn taát vieäc caøi ñaët heä ñieàu haønh ƒ Caøi ñaët caùc trình ñieàu khieån thieát bò maø HÑH chöa nhaän ra hoaëc khoâng töï ñoäng hoã trôï ƒ Caøi ñaët caùc phaàn meàm seõ söû duïng trong heä thoáng Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 35/118
  37. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Baøi 3 WINDOWS EXPLORER & MY COMPUTER Toùm taét Lyù thuyeát 5 tieát - Thöïc haønh 15 tieát Muïc tieâu Caùc muïc chính Baøi taäp baét Baøi taäp laøm buoäc theâm Baøi hoïc naøy seõ cung caáp cho I. Söû duïng Windows 3.1, 3.2, 3.3, hoïc vieân caùc kyõ naêng ñeå laøm II. Laøm vieäc vôùi Taäp tin vaø thö 3.4, 3.5, 3.6, vieäc treân moâi tröôøng muïc 3.7 Windows, naém vöõng caùc thao taùc vôùi taäp tin, thö muïc treân Windows Explorer / My computer. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 36/118
  38. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy I. Söû duïng Windows Ñeå laøm vieäc hieäu quaû vôùi maùy tính, yeâu caàu tröôùc tieân ñoái vôùi ngöôøi söû duïng laø phaûi söû duïng thaønh thaïo caùc chöùc naêng cuûa heä ñieàu haønh. I.1. Caùc khaùi nieäm cô baûn Khi baét tay vaøo söû duïng Windows, ngöôøi duøng phaûi laøm quen vôùi moät soá ñoái töôïng giao dieän cô baûn, caùc ñieàu khieån vaø caùc thao taùc vôùi chuoät, baøn phím. Hình 3.1: Cöûa soå (window) vaø caùc thaønh phaàn trong cöûa soå Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 37/118
  39. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Hình 3.2: Hoäp thoaïi (dialog) vaø caùc ñieàu khieån cô baûn Windows söû duïng moät soá caùc ñieàu khieån cô baûn nhö ñöôïc moâ taû trong hình veõ. Cöûa soá chöùa caùc ñieàu khieån naøy goïi laø hoäp thoaïi (dialog). Khi trong hoäp thoaïi coù nhieàu ñieàu khieån, chæ coù moät ñieàu khieån töông taùc vôùi ngöôøi duøng, khi ñoù ta noùi ñieàu khieån ñoù ñang nhaän tieâu ñieåm (focus). Daáu hieäu moät ñieàu khieån nhaän tieâu ñieåm laø ñöôïc ñoùng khung ñaäm hoaëc toâ maøu xanh vuøng choïn hoaëc coù chöùa daáu nhaùy (caret) chôø nhaän leänh goõ töø baøn phím. ƒ Button: Baám chuoät hay nhaán Spacebar/Enter ñeå thöïc hieän moät leänh, ñoùng hay môû moät cöûa soå ƒ TextBox: Nhaäp döõ lieäu vaøo töø baøn phím ƒ ComboBox, ListBox: Choïn moät trong caùc muïc ñöôïc lieät keâ baèng caùch duøng chuoät nhaép vaøo muïc ñoù hoaëc duøng caùc phím muõi teân leân, xuoáng di chuyeån tôùi muïc muoán choïn roài nhaán Spacebar/Enter ƒ CheckBox: Choïn moät hay nhieàu muïc ñöôïc lieät keâ baèng caùch ñaùnh daáu vaøo oâ vuoâng beân caïnh. Coù theå duøng chuoät hay nhaán Spacebar ñeå ñaùnh daáu. ƒ OptionBox (RadioButton): Choïn moät trong caùc muïc ñöôïc lieät keâ baèng caùch ñaùnh daáu vaøo oâ troøn beân caïnh. Coù theå duøng chuoät hay nhaán Spacebar ñeå ñaùnh daáu. I.1.1 Caùc thao taùc söû duïng chuoät Windows laø HÑH coù giao dieän ñoà hoaï, ngöôøi duøng chuû yeáu söû duïng chuoät ñeå laøm vieäc thay vì phaûi duøng baøn phím vaø goõ leänh. Caùc thao taùc chuoäc cô baûn trong Windows: ƒ Nhaép – Click: laø thao taùc baám moät phím cuûa chuoät. Nhaép chuoät traùi laø baám phím traùi cuûa chuoät 1 laàn, ngöôïc laïi vôùi thao taùc nhaép chuoät phaûi. ƒ Nhaép ñuùp – Double click: laø thao taùc baám moät phím cuûa chuoät hai laàn lieân tieáp. Khi noùi nhaép Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 38/118
  40. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy ñuùp thì thöôøng chæ duøng nuùt chuoät traùi. ƒ Choïn - Select: laø thao taùc nhaép chuoät treân moät treân moät ñoái töôïng naøo ñoù ƒ Keùo vaø thaû – Drag and Drop: laø thao taùc choïn moät ñoái töôïng baèng caùch nhaán vaø giöõ nuùt chuoät traùi sau ñoù keùo ñoái töôïng ñeán moät vò trí môùi roài thaû nuùt traùi ra. I.1.2 Menu Menu laø coâng cuï chuaån cuûa Windows cho pheùp ngöôøi duøng yeâu caàu chöông trình hay baûn thaân Windows thöïc hieän caùc chöùc naêng mong muoán. Heä thoáng menu chuaån bao goàm caùc thaønh phaàn: ƒ MenuBar – Thanh menu: moät thanh ngang chöùa caùc Sub menu ƒ Sub menu – Menu con: moät vuøng lieät keâ caùc Menu item ƒ Menu item – Muïc choïn: ñaïi dieän cho moät chöùc naêng ngöôøi duøng muoán thöïc hieän Ngoaøi heä thoáng menu chuaån, Windows coøn cung caáp moät loaïi menu khaùc goïi laø Popup Menu hay coøn goïi menu ngöõ caûnh. Loaïi menu naøy khoâng coù MenuBar maø chæ goàm moät Sub menu chöùa caùc menu item. Caùc thao taùc cô baûn vôùi baøn phím Laø HÑH ña nhieäm, Windows cho pheùp ngöôøi duøng söû duïng nhieàu phím taét ñeå thöïc hieän nhanh moät chöùc naêng cuûa moät öùng duïng maø khoâng caàn tröïc tieáp choïn vaø laøm vieäc vôùi öùng duïng ñoù. Baûn thaân Windows cuõng coù nhieàu phím taét cho caùc chöùa naêng cô baûn maø noù cung caáp: ƒ Alt – Tab: chuyeån ñoåi giöõa caùc öùng duïng ƒ Alt – Chöõ caùi: choïn nhanh moät muïc menu hoaëc ñoái töôïng ƒ Alt – F4: Ñoùng moät öùng duïng ƒ Ctrl – F4: Ñoùng moät cöûa soå trong öùng duïng ƒ Ctrl – A: Choïn toaøn boä caùc döõ lieäu trong cöûa soå ñang laøm vieäc ƒ Ctrl – C: Cheùp döõ lieäu, Ctrl – V: Daùn döõ lieäu, Ctrl – X: cheùp vaø xoaù döï lieäu taïi vò trí hieän taïi ƒ Ctrl – S: Löu taäp tin ñang laøm vieäc ƒ Ctrl – Z: Huyû boû haønh ñoäng vöøa thöïc hieän ƒ F1: Baät giuùp ñôõ ƒ Ctrl – Esc hoaëc á: hieän Start menu ƒ á - E: hieän cöûa soå Windows Explorer ñeå thao taùc vôùi taäp tin vaø thö muïc ƒ á - F: hieän cöûa soå tìm kieám taäp tin hay thö muïc ƒ Ctrl – Alt – Del: hieän cöûa soå Task manager ñeå quaûn lyù caùc chöông trình ñang thi haønh Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 39/118
  41. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy I.2. Maøn hình Desktop Sau khi khôûi ñoäng maùy baèng Windows, HÑH seõ chaïy moät chöông trình quaûn lyù coù teân laø Explorer.Exe. Chöông trình naøy giöõ nhieäm vuï chính trong vieäc giao tieáp vôùi ngöôøi duøng. Maøn hình chính cuûa Explorer laø maøn hình Desktop. Treân maøn hình Desktop coù moät soá caùc icon ñaïi dieän cho nhöõng doái töôïng thöôøng ñöôïc söû duïng: ƒ My Document, My Computer ƒ Recycle bin ƒ Internet Explorer ƒ Network Neigborhood (My Network Place) ƒ Outlook Express Ngoaøi caùc icon, maøn hình Desktop coù moät thanh TaskBar thöôøng naèm döôùi ñaùy maøn hình. Beân traùi thanh TaskBar laø nuùt Start hieån thò menu chính cuûa Windows, töø ñaây ngöôøi duøng truy caäp vaø söû duïng taát caû caùc chöùc naêng maø Windows cung caáp. Beân phaûi laø vuøng hieån thò ngaøy giôø vaø bieåu töôïng thu goïn cuûa caùc öùng duïng ñang thi haønh. Phaàn giöõa cuûa thanh TaskBar lieät keâ caùc öùng duïng ñang chaïy trong heä thoáng, moãi öùng duïng laø moät nuùt maø ngöôøi duøng coù theå nhaép chuoät ñeå choïn laøm vieäc vôùi öùng duïng ñoù. Hình 3.3: Maøn hình Desktop Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 40/118
  42. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy I.2.1 Caùc muïc choïn trong menu Start Menu Start laø nôi giuùp ngöôøi duøng truy caäp vaø söû duïng taát caû caùc chöùc naêng maø Windows cung caáp cuõng nhö choïn thi haønh moät öùng duïng ñaõ ñöôïc caøi ñaët vaøo heä thoáng. Caùc muïc choïn trong menu Start bao goàm: ƒ Shutdown ƒ Log off ƒ Run ƒ Find ƒ Setting ƒ Programs I.2.2 Laøm vieäc vôùi maøn hình Desktop Caùc thao taùc thöôøng duøng treân maøn hình Desktop bao goàm ƒ Taïo môùi moät Shortcut Shortcut laø moät Icon ñaïi dieän cho moät öùng duïng hay moät taäp tin maø khi nhaép ñuùp leân icon ñoù thì öùng duïng seõ ñöôïc thi haønh hoaëc taäp tin seõ ñöôïc môû ñeå saün saøng laøm vieäc ƒ Taïo moät nhoùm Shortcut trong menu Programs ƒ Saép xeáp caùc Icon coù treân Desktop I.3. Quaûn lyù caùc cöûa soå Khaùi nieäm veà cöûa soå vaø caùc thaønh phaàn cô baûn cuûa noù ñaõ ñöôïc trình baøy ôû muïc Caùc khaùi nieäm cô baûn. Caùc thao taùc quaûn lyù cöûa soå öùng duïng bao goàm: ƒ Thu nhoû hoaëc phoùng lôùn moät cöûa soå Söû duïng nuùt Minimize hoaëc Maximize treân cöûa soå. Chuù yù raèng khoâng theå thu nhoû hay phoùng lôùn hoaëc thay ñoåi kích thöôùc cuûa hoäp thoaïi. ƒ Ñoùng moät cöûa soå Duøng nuùt Close treân cöûa soå hoaëc nhaán Alt-F4, hoaëc Ctrl-F4. Ñoái vôùi hoäp thoaïi coù theå nhaán Esc hoaëc Enter (Tuy nhieân, hai phím naøy coù chöùc naêng khaùc nhau). ƒ Thay ñoåi kích thöôùc cuûa moät cöûa soå Ñöa chuoät tôùi khung cöûa soå, choïn vaø keùo khung doïc hay khung ngang ñeå thay ñoåi kích thöôùc ƒ Di chuyeån vò trí cuûa cöûa soå Ñöa chuoät leân vò trí thanh tieâu ñeà, thöïc hieän thao taùc keùo vaø thaû ƒ Saép xeáp caùc cöûa soå Caùc cöûa soå öùng duïng trong maøn hình Desktop ñöôïc saép xeáp baèng caùch nhaép chuoät phaûi treân thanh TaskBar vaø choïn caùch saép xeáp töø menu popup. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 41/118
  43. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Caùc cöûa soå con cuûa moät öùng duïng ñöôïc saép xeáp baèng caùch choïn hình thöùc saép xeáp töø menu Windows treân thanh menubar cuûa öùng duïng ñoù. I.4. Laøm vieäc vôùi caùc öùng duïng Muïc tieâu cuûa HÑH laø quaûn lyù heä thoáng maùy tính vaø caùc öùng duïng coù trong heä thoáng. Phaàn lôùn thôøi gian söû duïng maùy cuûa ngöôøi duøng laø laøm vieäc vôùi caùc öùng duïng chöù khoâng phaûi vôùi baûn thaân HÑH. Caùc thao taùc sau thöôøng duøng khi laøm vieäc vôùi caùc öùng duïng: ƒ Caøi ñaët moät öùng duïng vaøo heä thoáng Chaïy chöông trình caøi ñaët coù trong boä caøi ñaët cuûa öùng duïng vaø tieán haønh caùc böôùc theo höôùng daãn cuûa chöông trình. ƒ Gôõ boû moät öùng duïng khoûi heä thoáng Söû duïng chöùc naêng Uninstall cuûa öùng duïng neáu coù hoaëc söû duïng coâng cuï Add and Remove Programs coù trong Control Panel ƒ Khôûi ñoäng moät öùng duïng Choïn thi haønh öùng duïng töø sub menu Program cuûa menu Start hay nhaép ñuùp vaøo icon cuûa öùng duïng treân maøn hình Desktop ƒ Thoaùt/keát thuùc laøm vieäc vôùi moät öùng duïng Söû duïng chöùc naêng Exit trong menu File cuûa öùng duïng. Tröôøng hôïp öùng duïng bò loãi vaø khoâng ñaùp öùng caùc thao taùc cuûa ngöôøi duøng, söû duïng Task manager ñeå ñoùng öùng duïng. ƒ Löu/Môû moät taäp tin cuûa öùng duïng Söû duïng chöùc naêng Save hoaëc Open trong menu File cuûa öùng duïng. Chöùc naêng naøy coù theå truy caäp nhanh qua thanh toolbar cuûa öùng duïng hoaëc duøng phím noùng Ctrl-S, Ctrl-O. ƒ Löu taäp tin ñang laøm vieäc vôùi teân môùi Söû duïng chöùc naêng Save As trong menu File cuûa öùng duïng ƒ Chaïy moät chöông trình ngay khi Windows khôûi ñoäng Copy bieåu töôïng cuûa chöông trình vaøo muïc Start Up trong menu Program. ƒ Chuyeån ñoåi giöõa caùc öùng duïng ñang chaïy trong heä thoáng Duøng phím noùng Alt-Tab hoaëc choïn öùng duïng muoán laøm vieäc töø Taskbar ƒ Sao cheùp döõ lieäu giöõa caùc taäp tin trong caùc öùng duïng Choïn döõ lieäu muoán sao cheùp, thöïc hieän thao taùc Drag and Drop giöõa hai öùng duïng hoaëc thao taùc Copy – Paste. ƒ Huyû boû moät haønh ñoäng vöøa môùi ñöôïc thöïc hieän Choïn chöùc naêng Undo trong menu Edit cuûa öùng duïng hoaëc duøng phím noùng Ctrl-Z ƒ Choïn öùng duïng seõ duøng ñeå môû moät kieåu taäp tin Choïn moät taäp tin baát kyø thuoäc kieåu taäp tin muoán gaén vôùi moät öùng duïng. Nhaép chuoät phaûi Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 42/118
  44. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy treân taäp tin vaø choïn muïc Open with. I.5. Log on/Log off Windows coù khaû naêng phaân bieät caùc ngöôøi duøng trong heä thoáng. Moät heä thoáng caøi ñaët Windows coù theå coù nhieàu ngöôøi duøng, moãi ngöôøi duøng goïi laø moät user. Moät user ñöôïc caáp moät teân (Username) vaø moät maät khaåu (Password) ñeå ñaêng nhaäp vaøo heä thoáng. I.5.1 Ñaêng nhaäp vaøo heä thoáng Laø quaù trình ngöôøi duøng khai baùo username vaø password cuûa mình vôùi HÑH Windows, giuùp HÑH nhaän ra ai trong soá caùc user laø ngöôøi seõ söû duïng maùy tính, töø ñoù thöïc hieän caùc chöùc naêng quaûn lyù vaø baûo maät döõ lieäu phuø hôïp. Quaù trình ñaêng nhaäp vaøo heä thoáng goïi laø Log on. Quaù trình naøy xaûy ra ngay khi Windows khôûi ñoäng xong vaø saün saøng töông taùc vôùi ngöôøi duøng. Khi ngöôøi duøng muoán thoaùt khoûi heä thoáng maø khoâng taét maùy, ngöôøi duøng thöïc hieän chöùc naêng Log off trong menu Start, Windows hieån thò maøn hình Log on ñeå moät ngöôøi duøng khaùc coù theå ñaêng nhaäp vaøo. I.5.2 Baûo veä heä thoáng baèng User Caùc phieân baûn Windows 9x khoâng baûo maät baûn thaân heä thoáng maùy tính cuïc boä baèng vieäc ñaêng nhaäp. Coù theå coù voâ soá user trong moät heä thoáng Windows 9x. Ngöôøi duøng coù theå khoâng caàn khai baùo user trong quaù trình söû duïng. Tuy nhieân, neáu khoâng khai baùo user thì ngöôøi duøng khoâng ñöôïc pheùp söû duïng caùc taøi nguyeân treân maïng maø maùy tính tham gia vaøo. WinNT, Windows 2000 vaø Windows XP baét buoäc ngöôøi duøng khai baùo user khi muoán söû duïng maùy tính. Caùc HÑH naøy cung caáp cô cheá baûo maät döïa vaøo user baèng caùch caáp caùc quyeàn söû duïng taøi nguyeân coù trong heä thoáng cho töøng user khaùc nhau. I.6. Söû duïng chöùc naêng Run cuûa Start menu Ña soá caùc öùng duïng trong Windows ñeàu ñöôïc khôûi ñoäng thoâng qua caùc shortcut hay caùc bieåu töôïng. Caùc öùng duïng naøy laø nhöõng chöông trình coù giao dieän ñoà hoaï vaø thöôøng khoâng duøng tham soá khi khôûi ñoäng. Ñoâi khi ngöôøi duøng phaûi söû duïng chöùc naêng Run cuûa Start menu ñeå thi haønh moät chöông trình vì: ƒ Chöông trình khoâng coù saün Shortcut hay Icon ñaïi dieän trong Windows ƒ Chöông trình naøy ñöôïc vieát vôùi giao dieän doøng leänh vaø söû duïng tham soá khi khôûi ñoäng ƒ Chaïy moät taäp tin thöïc thi (*.exe) treân moät ñóa meàm hay ñóa CD-ROM ƒ Chuyeån sang cöûa soå doøng leänh ñeå thöïc hieän moät soá leänh DOS naøo ñoù Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 43/118
  45. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Hình 3.4: Hoäp thoaïi Run Ñeå söû duïng chöùc naêng Run, trong Start menu, choïn muïc Run. ƒ Trong hoäp thoaïi Run, goõ ñöôøng daãn vaø taäp tin muoán thi haønh vaøo combo box Open. ƒ Caùc leänh thöïc hieän ôû nhöõng laàn tröôùc coù theå choïn laïi trong phaàn danh saùch cuûa combobox. ƒ Nhaán Enter hay choïn nuùt OK ñeå thi haønh leänh Laøm vieäc trong cöûa soå MS-DOS Moät soá coâng cuï hay tieän ích cuûa Windows cung caáp cho nhöõng ngöôøi duøng chuyeân nghieäp khoâng saün coù trong Windows ôû daïng shortcut hay bieåu töôïng. Nhöõng coâng cuï naøy thöôøng duøng giao dieän doøng leänh vaø ñöôïc goïi laø caùc öùng duïng console. Ñeå laøm vieäc vôùi caùc öùng duïng console, ngöôøi duøng neân môû moät cöûa soå MS-DOS baèng caùch goõ leänh command hoaëc cmd khi thöïc hieän chöùc naêng Run. Maøn hình console hoaøn toaøn töông töï nhö maøn hình cuûa HÑH MS-DOS. Ngöôøi duøng coù theå duøng caùc leänh noäi truù cuûa DOS hay goïi thöïc hieän caùc tieän ích cuûa Windows. Khi muoán ñoùng maøn hình console, taïi daáu ñôïi leänh, goõ leänh exit. II. Laøm vieäc vôùi Taäp tin vaø thö muïc HÑH Windows söû duïng hai heä thoáng quaûn lyù taäp tin nhö ñaõ giôùi thieäu laø FAT (bao goàm FAT16 vaø FAT32) vaø NTFS. NTFS chæ ñöôïc hoã trôï trong caùc phieân baûn WindNT vaø Windows 2000, XP. Windows 9x vaø DOS khoâng hieåu heä thoáng quaûn lyù taäp tin NTFS Khaùc vôùi Windows 2000 vaø XP vaãn coù theå duøng FAT, WinNT khoâng hieåu FAT32. Ñeå giuùp ngöôøi duøng quaûn lyù caùc oå ñóa, thö muïc vaø taäp tin trong heä thoáng, Windows cung caáp cho ngöôøi duøng chöông trình Windows Explorer. Ngoaøi ra, taäp tin vaø thö muïc ñöôïc coi nhö nhöõng ñoái töôïng trong Windows vaø ngöôøi duøng coù theå söû duïng caùc chöùc naêng Cut, Copy, Past vaø Delete ñeå sao cheùp hay xoaù taäp tin hoaëc thö muïc trong baát cöù cöûa soå naøo. Ñaây laø caùch quaûn lyù nhanh taäp tin vaø thö muïc thoâng qua cöûa soá My Computer. II.1. Söû duïng Windows Explorer Windows Explorer laø moät coâng cuï cuûa heä ñieàu haønh Windows giuùp ngöôøi duøng thöïc hieän caùc coâng Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 44/118
  46. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy vieäc quaûn lyù taäp tin vaø thö muïc trong heä thoáng. Ñaëc ñieåm cuûa Windows Explorer: ƒ Cung caáp caùc chöùc naêng cô baûn nhö taïo môùi, sao cheùp, di chuyeån, ñoåi teân taäp tin vaø thö muïc ƒ Cung caáp caùc chöùc naêng cô baûn khi thao taùc vôùi oå ñóa nhö format, ñoåi teân (label) hay diskcopy, ƒ Hieån thò toaøn boä caáu truùc thö muïc trong heä thoáng ôû daïng caây thö muïc ƒ Coù nhieàu cheá ñoä lieät keâ caùc taäp tin vaø thö muïc con cuûa moät thö muïc ñang ñöôïc choïn treân caây thö muïc ƒ Cung caáp cô cheá ñaùnh daáu choïn nhieàu taäp tin vaø thö muïc baát kyø trong danh saùch lieät ke⠃ Cung caáp chöùc naêng keùo vaø thaû (Drap and Drop) ñeå sao cheùp, di chuyeån taäp tin hay thö muïc ƒ Keát hôïp caùc taäp tin vôùi nhöõng öùng duïng trong heä thoáng duøng ñeå laøm vieäc vôùi caùc taäp tin ñoù ƒ Cung caáp khaû naêng truy caäp ñeán taäp tin vaø thö muïc ñöôïc chia seû treân maïng ƒ Hieån thò nhanh noäi dung moät soá loaïi taäp tin phoå bieán nhö caùc taäp tin hình aûnh, taäp tin thi haønh, Work, Excel, Caùc thao taùc thöôøng söû duïng khi laøm vieäc vôùi Windows Explorer: ƒ Duyeät caáu truùc caây thö muïc cuûa heä thoáng Caùc oå ñóa vaø thö muïc ñöôïc toå chöùc thaønh caùc node treân caây thö muïc. Moät node coù theå chöùa caùc node con töông töï nhö moät thö muïc chöùa caùc thö muïc con. Ngöôøi duøng coù theå môû roäng hay thu heïp caùc node ñeå hieån thò noäi dung caùc thö muïc con hay khoâng. Khi choïn moät thö muïc, noäi dung caùc taäp tin vaø thö muïc con seõ ñöôïc hieån thi ôû cöûa soå beân phaûi. ƒ Thay ñoåi cheá ñoä lieät keâ danh saùch taäp tin vaø thö muïc con cuûa moät thö muïc ñöôïc choïn Söû duïng menu View ñeå choïn cheá ñoä hieån thò laø Details, Tiles, Icon, List hay coù theå choïn töø caùc nuùt treân thanh toolbar. ƒ Saép xeáp caùc taäp tin trong cheá ñoä lieät keâ Details Nhaép chuoät treân tieâu ñeà cuûa coät muoán saép xeáp. ÔÛ cheá ñoä Details, caùc thoâng tin Teân taäp tin, kieåu taäp tin, kích thöôùc, ngaøy taïo seõ ñöôïc hieån thò treân moãi coät trong cöûa soå lieät keâ. ƒ Môû moät taäp tin ñeå söûa ñoåi noäi dung Nhaép ñuùp treân taäp tin muoán môû hoaëc duøng chöùc naêng Open trong menu File hay menu ngöõ caûnh. Menu ngöõ caûnh coøn cho pheùp ngöôøi duøng choïn moät trong nhieàu chöông trình coù theå duøng ñeå soaïn thaûo taäp tin thay vì söû duïng chöông trình maëc ñònh. ƒ Taïo môùi (new), sao cheùp (copy), xoaù (delete), ñoåi teân (rename) hay di chuyeån vò trí (move) cuûa moät thö muïc Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 45/118
  47. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Söû duïng menu File, caùc nuùt treân thanh toolbar hay nhaép chuoät phaûi vaø söû duïng chöùc naêng töông öùng trong menu ngöõ caûnh. ƒ Choïn moät hay nhieàu taäp tin, thö muïc ñeå sao cheùp, xoaù, ñoåi teân hoaëc thay ñoåi vò trí Töông töï nhö thao taùc treân ƒ Sao cheùp caùc taäp tin hay thö muïc baèng caùch Drag and Drop chuoät ƒ Ñaët thuoäc tính cho caùc taäp tin vaø thö muïc ñöôïc choïn Söû duïng chöùc naêng Properties trong menu File hay trong menu ngöõ caûnh. ƒ Format oå ñóa meàm Söû duïng chöùc naêng Format trong menu File hay menu ngöõ caûnh ƒ Thöïc hieän diskcopy oå ñóa meàm Söû duïng chöùc naêng Copy Disk trong menu File hay menu ngöõ caûnh II.2. Tìm kieám taäp tin vaø maùy tính Beân caïnh Windows Explorer, heä ñieàu haønh Windows coøn cung caáp caùc coâng cuï tìm kieám ñeå giuùp ngöôøi duøng nhanh choùng tìm ra caùc taäp tin, thö muïc trong heä thoáng hay moät maùy tính treân maïng. Caùc coâng cuï naøy coù teân laø Find Files or Folders vaø Find Computer. Söû duïng Find Computer khaù ñôn giaûn, ngöôøi duøng nhaäp vaøo teân cuûa maùy tính muoán tìm trong oâ Computer name, coâng cuï seõ tìm maùy tính coù teân ñoù treân maïng vaø lieät keâ danh saùch caùc maùy tìm thaáy trong danh saùch beân döôùi. Söû duïng coâng cuï Find Files or Folders ƒ Nhaäp vaøo teân taäp tin hay thö muïc muoán tìm, coù theå söû duïng caùc kyù töï thay theá (*, ?) ƒ Giôùi haïn phaïm vi tìm kieám Loaïi taäp tin (döïa vaøo loaïi taäp tin söû duïng trong caùc öùng duïng coù treân heä thoáng) Kích thöôùc toái ña, toái thieåu Khoaûng thôøi gian taäp tin ñöôïc taïo ra hay söûa ñoåi laàn cuoái cuøng Phaïm vi thö muïc muoán tìm kieám ƒ Thöïc hieän tìm kieám baèng caùch nhaép vaøo nuùt Search. Caùc taäp tin vaø thö muïc tìm thaáy ñöôïc lieät keâ theo daïng danh saùch ƒ Ngöôøi duøng coù theå thao taùc vôùi caùc taäp tin tìm thaáy trong danh saùch töông töï nhö caùc thao taùc trong Windows Explorer. II.3. Phuïc hoài caùc taäp tin bò xoaù Ñeå haïn cheá vieäc maát maùt döõ lieäu do söï thieáu caån troïng cuûa ngöôøi duøng khi xoaù taäp tin vaø thö muïc. Windows söû duïng moät thö muïc ñöôïc goïi laø Recycle Bin ñeå löu tröõ taïm thôøi caùc taäp tin bò xoaù. Khi moät taäp tin hay thö muïc bò xoaù, chuùng seõ ñöôïc chuyeån vaøo Recycle Bin thay vì bò xoaù boû haún Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 46/118
  48. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy khoûi heä thoáng quaûn lyù taäp tin. Hình 3.5: Biểu tượng Recycle Bin trong Windows Moãi oå ñóa coù moät thö muïc Recycle Bin, ñoái töôïng naøy coù dung löôïng maëc ñònh baèng 10% dung löôïng oå ñóa. Khi caùc taäp tin bò xoaù chieám heát dung löôïng Recycle Bin, caùc taäp tin cuõ nhaát trong Recycle Bin seõ bò xoaù haún khoûi heä thoáng. Ñeå phuïc hoài taäp tin vöøa bò xoaù: ƒ Click choïn Recycle Bin trong Windows Explorer hoaëc nhaép ñuùp vaøo bieåu töôïng Recycle Bin treân Desktop ƒ Tìm taäp tin muoán phuïc hoài trong danh saùch caùc taäp tin ñöôïc lieät keâ. Thöù töï lieät keâ taäp tin döïa treân thôøi ñieåm xoaù laâu daàn. ƒ Choïn chöùc naêng Restore töø menu File hay menu ngöõ caûnh. ƒ Khi moät taäp tin ñöôïc phuïc hoài, thö muïc chöùa taäp tin ñoù cuõng seõ ñöôïc phuïc hoài neáu ñaõ bò xoaù Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 47/118
  49. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Baøi 4 CAÁU HÌNH HEÄ THOÁNG Toùm taét Lyù thuyeát 4 tieát - Thöïc haønh 6 tieát Muïc tieâu Caùc muïc chính Baøi taäp baét Baøi taäp laøm buoäc theâm Keát thuùc baøi hoïc naøy, I. Thay ñoåi ngaøy giôø heä thoáng 4.1, 4.2, 4.3, hoïc vieân seõ coù ñöôïc II. Quaûn lyù maøn hình Desktop vaø cheá 4.4, 4.5 nhöõng kieán thöùc cô ñoä hieån thò baûn veà caáu hình heä III. Quaûn lyù font chöõ vaø boä goõ Tieáng Vieät thoáng maùy tính, ñoàng thôøi coù theå söû duïng IV. Xaùc ñònh caùch thöùc söû duïng chuoät caùc chöùc naêng trong V. Xaùc ñònh khu vöïc vaø neàn vaên hoaù Control Panel ñeå thay VI. Hieån thò taäp tin vaø thö muïc trong caùc ñoåi caùc caáu hình phaàn cöûa soå cöùng, phaàn meàm vaø thoâng tin ngöôøi duøng VII. Caáu hình Taskbar vaø Start menu trong Windows. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 48/118
  50. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy I. Giôùi thieäu Trong quaù trình söû duïng maùy tính, heä thoáng coù theå coù nhöõng thay ñoåi veà phaàn cöùng, phaàn meàm hay ngöôøi söû duïng. Ngöôøi duøng coù theå söû duïng Control Panel ñeå caáu hình laïi heä thoáng cho phuø hôïp vôùi caùc thay ñoåi ñoù. Windows cung caáp moät taäp hôïp caùc coâng cuï ñeå ngöôøi duøng thieát laäp caùc thoâng tin veà phaàn cöùng, phaàn meàm vaø danh saùch user cho toaøn boä heä thoáng, Khi ngöôøi duøng coù baát kyø thay ñoåi naøo veà phaàn cöùng, theâm hay bôùt moät phaàn meàm vaøo heä thoáng, söûa ñoåi danh saùch user, ñieåm khôûi ñaàu cuûa ngöôøi duøng ñeå thöïc hieän vieäc thay ñoåi laø môû cöûa soå Control Panel. Hình 4.1: Hoäp thoaïi Control Panel Cöûa soå Cotrol Panel bao goàm caùc coâng cuï sau: ƒ Add New Hardware: Caøi ñaët phaàn cöùng vaøo heä thoáng ƒ Add/Remove Programs: Caøi ñaët hay gôõ boû caùc öùng duïng vaø caùc thaønh phaàn cuûa HÑH ƒ Date/Time: Caøi ñaët ngaøy, giôø heä thoáng ƒ Display: Quaûn lyù maøn hình Desktop vaø cheá ñoä hieån thò ƒ Fonts: Quaûn lyù caùc font chöõ trong heä thoáng ƒ Internet Options: Caøi ñaët caùc thoâng tin ñeå keát noái heä thoáng vôùi Internet ƒ Keyboard: Caøi ñaët caùc thoâng tin veà baøn phím ƒ Mouse: Caøi ñaët caùc thoâng tin veà chuoät ƒ Power Management: Caøi ñaët caùc thoâng tin quaûn lyù nguoàn ñieän cung caáp cho caùc thieát bò ƒ Printers: Caøi ñaët hay gôõ boû maùy in ra khoûi heä thoáng Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 49/118
  51. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy ƒ Regional Settings: Caøi ñaët caùch trình baøy thoâng tin tuyø theo caùc vuøng treân theá giôùi ƒ Sounds: Caøi ñaët thoâng tin lieân quan veà aâm thanh ƒ Users: Quaûn lyù thoâng tin nhöõng ngöôøi söû duïng heä thoáng ƒ System: Quaûn lyù thoâng tin veà phaàn cöùng, khôûi ñoäng HÑH vaø caùc bieán moâi tröôøng Caùc phaàn tieáp theo trình baøy caùch quaûn lyù heä thoáng trong Windows 98. II. Thay ñoåi ngaøy giôø heä thoáng Hình 4.2: Hoäp thoaïi thieát laäp ngaøy giôø heä thoáng Ñeå thay ñoåi ngaøy giôø heä thoáng, söû duïng coâng cuï Data/Time trong Control Panel. ƒ Tab Date & Time duøng ñeå xaùc ñònh ngaøy vaø giôø hieän haønh môùi cho heä thoáng. Ngaøy hieän haønh laø ngaøy ñöôïc choïn trong khung lòch. Coù theå thay ñoåi thaùng hieän haønh baèng caùch choïn trong combo box beân traùi vaø naêm hieän haønh baèng caùch taêng hay giaûm ñieàu khieån UpDown beân phaûi. Ñeå thay ñoåi giôø, choïn giôø, phuùt hoaëc giaây trong ñieàu khieån UpDown baèng caùch nhaép chuoät treân phaàn giôø, phuùt hoaëc giaây sau ñoù taêng hoaëc giaûm ñieàu khieån UpDown ñeå ñaët giaù trò môùi. ƒ Tab Time Zone duøng ñeå xaùc ñònh muùi giôø cuûa nôi ngöôøi duøng ñang söû duïng maùy. Muùi giôø cuûa Vieät Nam so vôùi giôø GMT coäng theâm 7 tieáng vaø ñöôïc lieät keâ trong combo box vôùi muïc coù teân laø (GMT +7:00) Bangkok, Hanoi, Jakarta. III. Quaûn lyù maøn hình Desktop vaø cheá ñoä hieån thò Maøn hình Desktop laø maøn hình chính cuûa Windows chöùa caùc icon cuûa nhöõng tieän ích thöôøng duøng, thanh Taskbar cuõng nhö menu Start Up. Ñeå coù moät giao dieän ñeïp vaø thaân thieän vôùi ngöôøi söû duïng, Windows cung caáp coâng cuï Display ñeå thay ñoåi caùc caùch hieån thò hình neàn cuûa Desktop, caùc icon, maøu saéc cuûa thanh taskbar vaø caùc cöûa Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 50/118
  52. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy soå öùng duïng, ñoä phaân giaûi maøn hình, Hình 4.3: Hoäp thoaïi thieát laäp caáu hình cho maøn hình Desktop Hoäp thoaïi Display Properties ñöôïc môû baèng caùch choïn coâng cuï Display trong Control Panel hoaëc baèng caùch thöôøng duøng hôn, choïn muïc Properties sau khi nhaép chuoät phaûi treân maøn hình Desktop ñeå hieän menu ngöõ caûnh. Display Properties coù nhieàu tab: ƒ Tab Background duøng ñeå choïn hình neàn cho maøn hình Desktop Hình neàn coù theå ñöôïc choïn trong danh saùch goùc döôùi beân traùi hoaëc choïn moät hình môùi baèng caùch choïn nuùt Browse vaø tìm taäp tin hình aûnh muoán duøng laøm hình neàn. ƒ Tab Screen Saver duøng ñeå choïn vaø ñaët caùc thoâng soá cho moät chöông trình baûo veä maøn hình cuûa maùy tính. Chöông trình baûo veä maøn hình ñöôïc söû duïng giuùp taêng tuoåi thoï cuûa maøn hình vaø haïn cheá caùc taùc ñoäng cuûa maøn hình tôùi ngöôøi söû duïng. Chöông trình naøy töï ñoäng chaïy khi sau moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh, ngöôøi duøng khoâng laøm vieäc vôùi maùy tính baèng con chuoät hay baøn phím. Windows cung caáp saün moät soá chöông trình baûo veä maøn hình ñôn giaûn maø ngöôøi duøng coù theå choïn töø combo box beân traùi. Nuùt Settings duøng ñeå ñaët caùc thoâng soá cho chöông trình baûo veä maøn hình khi chaïy töï ñoäng. Ñieàu khieån UpDown cuûa muïc Wait chæ ñònh chöông trình baûo veä seõ ñöôïc thi haønh sau bao nhieâu phuùt ngöôøi duøng khoâng coøn laøm vieäc vôùi maùy tính. Chöông trình seõ keát thuùc vaø trôû laïi maøn hình laøm vieäc cuûa ngöôøi duøng khi coù taùc ñoäng töø ngöôøi duøng vaøo baøn phím hay chuoät. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 51/118
  53. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy ƒ Tab Apperance duøng ñeå choïn maøu saéc, thay ñoåi font chöõ, kích thöôùc cuûa caùc thanh tieâu ñeà, khung cöûa soå, thanh scrollbar duøng trong caùc cöûa soå öùng duïng. ƒ Tab Effects duøng ñeå thay ñoåi kích côõ caùc icon cuõng nhö choïn nhöõng icon môùi ñaïi dieän cho nhöõng tieän ích thöôøng duøng coù treân Desktop. ƒ Tab Web giuùp ngöôøi duøng choïn moät trang Web seõ duøng laøm neàn cho maøn hình Desktop. ƒ Tab Setting duøng ñeå ñònh ñoä phaân giaûi maøn hình, soá maøu maø maøn hình seõ hieån thò vaø thay ñoåi kích thöôùc font chöõ Maøn hình ñoà hoaï cuûa Windows hieån thò caùc hình aûnh döïa treân ñôn vò hieån thò nhoû nhaát laø caùc ñieåm (pixel – picture element). Ñoä phaân giaûi maøn hình laø thoâng soá veà soá löôïng toái ña caùc ñieåm traûi daøi treân chieàu ngang vaø chieàu cao cuûa maøn hình. Ñoä phaân giaûi nhoû nhaát maø Windows söû duïng laø 640x480. Ñoä phaân giaûi phoå bieán nhaát laø 800x600 treân maøn hình 14,15” vaø 1024x768 treân maøn hình 17”. Treân moät maøn hình, ñoä phaân giaûi caøng cao thì caùc hình aûnh, bieåu töôïng, font chöõ, caùc ñieàu khieån cuûa Windows caøng nhoû daãn ñeán khoâng gian laøm vieäc cuûa ngöôøi duøng ñöôïc lôùn hôn. Windows cho pheùp ngöôøi duøng choïn soá löôïng maøu seõ söû duïng trong caùc öùng duïng. Soá maøu toái thieåu laø 16 maøu, toái ña leân tôùi haøng tæ maøu. Thoâng thöôøng caùc chöông trình Windows duøng khoaûng 65 ngaøn tôùi 16 trieäu maøu. Caùc cheá ñoä maøu coù theå choïn trong Windows laø 16 maøu, 256 maøu, 16bit (65.000 maøu), 24 bit (16 trieäu maøu) vaø 32 bit (leân tôùi haøng tæ maøu). Caùc löïa choïn veà ñoä phaân giaûi vaø soá löôïng maøu söû duïng trong heä thoáng phuï thuoäc nhieàu vaøo maøn hình vaø card maøn hình cuûa maùy tính. IV. Quaûn lyù font chöõ vaø boä goõ tieáng Vieät Moät font chöõ laø taäp hôïp caùc chöõ caùi, soá caùc daáu vaø kyù hieäu döïa treân caùc kieåu chöõ vieát tay hay trong caùc vaên baûn in aán. Chuù yù: 0 Coù raát nhieàu caùc font chöõ nhöng coù theå chia thaønh caùc loaïi döïa treân Windows veõ caùc kyù töï trong font laø: Outline font (TrueType, OpenType), Vector font (Roman, Modern, Script) vaø Raster font. Trong Windows, moãi font chöõ coù moät teân rieâng, ñaïi dieän cho kieåu chöõ vieát cuûa noù. Windows cung caáp saün moät soá font cho ngöôøi duøng nhöng chæ daønh cho ngoân ngöõ tieáng Latin. Caùc phieân baûn töø Windows 2000 cung caáp theâm caùc font söû duïng boä kyù töï Unicode chöùa taát caû caùc kyù töï cuûa taát caû caùc ngoân ngöõ treân theá giôùi goïi laø font unicode. IV.1. Font tieáng Vieät Cho tôùi tröôùc khi coù boä font unicode, tieáng Vieät söû duïng caùc font rieâng maø ngöôøi duøng phaûi caøi ñaët Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 52/118
  54. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy theâm vaøo heä thoáng. Caùc font tieáng Vieät ñöôïc duøng phoå bieán ngaøy nay chia laøm hai loaïi chuaån: ƒ Tieâu chuaån Vieät Nam 3 – TCVN3: ra ñôøi sau hai chuaån TCVN1 vaø TCVN2 ñöôïc söû duïng phoå bieán ôû mieàn Baéc. Caùc font theo chuaån TCVN3 coù teân baét ñaàu vôùi daáu chaám (.) ƒ VNI: Ra ñôøi töø raát laâu, söû duïng chuû yeáu ôû mieàn Nam. Caùc font theo chuaån VNI coù teân baét ñaàu vôùi chöõ VNI-. IV.2. Quaûn lyù caùc font trong heä thoáng Ñeå quaûn lyù caùc font trong heä thoáng Windows, söû duïng coâng cuï Fonts trong Control Panel. Hình 4.4: Caøi ñaët font chöõ cho Windows ƒ Caøi theâm font vaøo heä thoáng Choïn muïc Install New Fonts trong menu File ƒ Xoaù bôùt font khoûi heä thoáng Trong danh saùch caùc font lieät keâ treân maøn hình, choïn caùc font muoán xoaù (coù theå choïn nhieàu font baèng caùch giöõ Shift hoaëc Ctrl) sau ñoù nhaán phím Delete hay choïn chöùc naêng Delete töø menu File hoaëc menu ngöõ caûnh. IV.3. Boä goõ tieáng vieät Tieáng Vieät khaùc vôùi tieáng Latin söû duïng raát nhieàu chöõ caùi coù daáu maø ngöôøi duøng khoâng theå tìm thaáy phím töông öùng treân baøn phím maùy tính. Ñeå goõ caùc chöõ caùi coù daáu naøy (aù, ôû, í, eá, ) ngöôøi duøng caàn coù moät chöông trình (phaàn meàm) hoã trôï goïi chung laø Boä goõ tieáng Vieät. Nguyeân taéc söû duïng cuûa boä goõ tieáng Vieät laø ngöôøi duøng seõ goõ 2 hoaëc 3 phím lieân tuïc ñeå taïo ra moät kyù töï coù daáu. Moãi kyù töï coù daáu ñeàu coù moät toå hôïp phím töông öùng. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 53/118
  55. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Hai kieåu goõ phoå bieán nhaát hieän nay coù caùc quy ñònh goõ kyù töï coù daáu trong tieáng Vieät nhö sau: ƒ VNI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Saéc Huyeàn Hoûi Ngaõ Naëng Daáu oâ Daáu ö Daáu aê Daáu ñ Ví duï: Goõ chuoãi: Tröôøng ñaïi hoïc  Tru7o72ng d9a5i ho5c ƒ TELEX s f r x j oo aa ee w aw ow dd Saéc Huyeàn Hoûi Ngaõ Naëng oâ aâ eâ ö aê ô ñ Ví duï: Goõ chuoãi: Tröôøng ñaïi hoïc  Truwowfng ddaji hojc Söû duïng boä goõ tieáng Vieät ƒ Khôûi ñoäng boä goõ tieáng Vieät, ñeå khoâng chieám choã treân maøn hình, caùc boä goõ thöôøng coù theå thu nhoû treân thanh Taskbar ƒ Baät cheá ñoä goõ tieáng Vieät vaø choïn kieåu goõ laø VNI hay TELEX ƒ Choïn chuaån tieáng Vieät muoán söû duïng TCVN3 – duøng font ABC (caùc font baét ñaàu baèng daáu chaám .) VNI – duøng font VNI (caùc font baét ñaàu baèng VNI-) Unicode – duøng font Unicode (caùc font Arial, Times New Roman, Tahoma, Veranda, Courie New trong Windows 2000, XP hoaëc Windows 9x coù caøi ñaët Office 2000, XP) Chuù yù: 0 Boä goõ tieáng Vieät khi ñaõ ñöôïc khôûi ñoäng seõ luoân chuyeån moät chuoãi caùc phím goõ töông ñöông thaønh moät kyù töï coù daáu. ƒ Neáu taïi thôøi ñieåm goõ, ngöôøi duøng khoâng duøng ñuùng font töông öùng vôùi chuaån tieáng Vieät, moät kyù töï laï ñöôïc seõ hieän ra. ƒ Khi muoán hieån thò caùc kyù töï gioáng nhö caùc phím ñaõ goõ, ngöôøi duøng phaûi taét cheá ñoä goõ tieáng Vieät (hoaëc goõ laïi phím daáu) V. Xaùc ñònh caùch thöùc söû duïng chuoät Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 54/118
  56. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Chuoät laø thieát bò chuû yeáu ñöôïc söû duïng trong Windows, ñeå söû duïng chuoät ñöôïc tieän lôïi vaø thoaûi maùi ngöôøi duøng coù theå thay ñoåi caùc caùch söû duïng chuoät thoâng qua coâng cuï Mouse cuûa Control Panel. Hoäp thoaïi Mouse Properties goàm 3 tab: ƒ Button: Cho pheùp ngöôøi duøng caàm chuoät baèng tay traùi ñoåi laïi chöùc naêng cuûa hai nuùt baám. Thay ñoåi khoaûng thôøi gian giöõa hai laàn nhaép chuoät lieân tieáp ñeå Windows coi nhö moät cuù nhaép ñuùp ƒ Tab Pointers: Cho pheùp ngöôøi duøng chæ ñònh hình daïng cuûa con troû chuoät ôû moãi traïng thaùi khaùc nhau. ƒ Tab Motion: Xaùc ñònh toác ñoä di chuyeån hoaëc taïo hieäu öùng veät di chuyeån cho con troû chuoät treân maøn hình. Hình 4.5: Hoäp thoaïi thieát laäp caáu hình Chuoät Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 55/118
  57. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy VI. Xaùc ñònh khu vöïïc vaø neàn vaên hoaù Gioáng nhö caùc phong tuïc, taäp quaùn trong cuoäc soáng ôû moãi khu vöïc treân theá giôùi coù söï khaùc bieät, vieäc theå hieän thoâng tin cuõng vaäy. Ví duï: Anh vaø Myõ söû duïng kyù töï phaân caùch haøng ngaøn laø (,) phaân caùch thaäp phaân laø (.) trong  khi Phaùp hay Vieät Nam thì ngöôïc laïi. Töông töï, moät soá quoác gia ño chieàu daøi döïa treân caùc ñôn vò inch, foot, yarch, mile trong khi moät soá khaùc laïi duøng cm, dm, m vaø km.ï Vaán ñeà theå hieän thoâng tin theo neàn vaên hoaù coøn goïi laø cuïc boä hoaù thoâng tin ñöôïc caùc HÑH vaø öùng duïng chuù yù khi muoán phoå bieán roäng raõi tôùi nhieàu ngöôøi duøng. Trong Windows, ngöôøi duøng coù theå khai baùo khu vöïc sinh soáng vaø neàn vaên hoaù cuûa mình, giuùp Windows töï ñoäng nhaän bieát caùc theå hieän caùc thoâng tin nhö ngaøy, giôø, soá, tieàn teä, phuø hôïp. Ñeå khai baùo, söû duïng coâng cuï Region trong Control Panel. Hoäp thoaïi Regional Settings Properties goàm nhieàu tab: Hình 4.6: Hoäp thoaïi thieát laäp caáu hình khu vöïc vaø neàn vaên hoùa ƒ Tab Number Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 56/118
  58. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Cho pheùp xaùc ñònh kyù töï phaân caùch haøng ngaøn vaø phaân caùch thaäp phaân, soá löôïng caùc soá 0 naèm sau daáu thaäp phaân, caùch hieån thò soá aâm, ƒ Tab Currency Xaùc ñònh kyù töï ñaïi dieän cho “ñoàng” trong ñôn vò tieàn teä, soá kyù soá thaäp phaân, ƒ Tab Time Ñònh caùch hieån thò giôø, kyù töï phaân caùch giöõa giôø, phuùt vaø giaây, heä thoáng giôø 24 hay 12 tieáng, ƒ Tab Date Ñònh caùch hieån thò ngaøy thaùng naêm, kyù töï phaân caùch giöõa ngaøy, thaùng vaø naêm, VII. Hieån thò taäp tin vaø thö muïc trong caùc cöûa soå Windows coi moãi thö muïc laø moät cöûa soå, ví duï, cöûa soá My Documents hay My Computer. Vôùi nhöõng cöûa soå thö muïc naøy, heä thoáng coù nhöõng caùch rieâng ñeå hieån thò vaø ñaùp öùng laïi nhöõng thao taùc cuûa ngöôøi duøng. Ví duï:  Ngöôøi duøng coù theå caáu hình ñeå ƒ Choïn môû moät taäp tin hay thö muïc vôùi moät cuù nhaép chuoät ñôn thay vì nhaép ñuùp. ƒ Hieån thò noäi dung cuûa taäp tin hay thoâng tin cuûa moät thö muïc khi taäp tin hoaëc thö muïc ñöôïc choïn. ƒ Söû duïng cöûa soå hieän haønh ñeå xem noäi dung cuûa thö muïc con ñöôïc choïn thay vì môû cöûa soå môùi Ngöôøi duøng coù theå caáu hình ñeå thay ñoåi caùch hieån thò vaø xöû lyù thao taùc treân taäp tin vaø thö muïc baèng coâng cuï Folder Options. Vôùi Windows 98, coâng cuï naøy khoâng naèm trong Control Panel maø ñaët trong menu Start, döôùi muïc Settings. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 57/118
  59. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy VIII. Caáu hình Taskbar vaø Start menu VIII.1. Taskbar Thanh taskbar trong maøn hình Desktop laø moät ñoái töôïng raát quan troïng ñoái vôùi ngöôøi söû duïng. Töø ñaây, ngöôøi duøng coù theå bieát ñöôïc coù bao nhieâu cöûa soå laøm vieäc ñang môû hoaëc thu nhoû, caùc öùng duïng ñang laøm vieäc, thôøi gian hay khôûi ñoäng nhanh moät öùng duïng thoâng qua caùc toolbar. Caùc thao taùc caáu hình taskbar thöôøng duøng ƒ Thay ñoåi kích thöôùc vaø vò trí cuûa thanh Taskbar ƒ Aån thanh taskbar khi laøm vieäc vôùi öùng duïng khaùc nhaèm môû roäng maøn hình laøm vieäc ƒ Taïo toolbar ñeå chöùa caùc shortcut tröïc tieáp treân thanh Taskbar VIII.2. Start menu Start menu laø ñieåm khôûi ñaàu, giuùp ngöôøi duøng truy caäp taát caû caùc chöùc naêng cuûa heä thoáng Windows hay caùc öùng duïng coù trong heä thoáng. Hình 4.7: Menu Start treân Windows Caùc thao taùc coù theå thöïc hieän vôùi Start menu: ƒ Taïo moät shortcut trong Start menu ƒ Taïo/xoaù moät folder chöùa caùc shortcut trong Start menu ƒ Di chuyeån/sao cheùp caùc shortcut trong Start menu vaø maøn hình Desktop hay toolbar treân thanh Taskbar. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 58/118
  60. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Baøi 5 WINDOWS COMMANDER VAØ WINZIP Toùm taét Lyù thuyeát 6 tieát - Thöïc haønh 9 tieát Muïc tieâu Caùc muïc chính Baøi taäp baét Baøi taäp laøm buoäc theâm Baøi hoïc naøy giuùp hoïc I. Giôùi thieäu veà Windows Commander 5.1, 5.2, 5.3 vieân quaûn lyù taäp tin, thö II. Söû duïng Windows Commander muïc baèng tieän ích III. Caùc thao taùc treân taäp tin vaø thö muïc Windows Commander, ñoàng thôøi, söû duïng IV. Tìm kieám taäp tin Winzip ñeå laøm vieäc vôùi V. Neùn vaø giaûi neùn taäp tin neùn. VI. Caét vaø noái taäp tin VII. WinZip Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 59/118
  61. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy I. Giôùi thieäu veà Windows Commander I.1. Windows Commander laø gì? Laø moät phaàn meàm quaûn lyù taäp tin vaø thö muïc chaïy treân moâi tröôøng Windows (töông töï nhö Windows Explorer). Windows Commander cung caáp cho ngöôøi duøng nhieàu chöùc naêng maø Windows Explorer coøn thieáu soùt nhö laøm vieäc vôùi taäp tin neùn, chia moät taäp tin lôùn thaønh nhieàu taäp tin nhoû, Windows Commander coù 2 cöûa soå laøm vieäc, ngöôøi duøng coù theå thöïc hieän caùc thao taùc treân 2 cöûa soå cuûa chöông trình, töông töï nhö Norton Commander treân DOS I.2. Thaønh phaàn giao dieän Hình 5.1: Caùc thaønh phaàn giao dieän treân maøn hình Windows Commander I.3. Caùc chöùc naêng cuûa Windows Commander Windows Commander laø moät öùng duïng cung caáp cho ngöôøi duøng nhieàu caùc tính naêng quaûn lyù taäp tin vaø thö muïc. Thöøa keá yù töôûng töø phaàn meàm Norton Commander noåi tieáng treân DOS, Windows Commander laø moät öùng duïng thaân thieän, deã söû duïng vôùi ngöôøi duøng. Caùc tính naêng noåi baät cuûa Windows Commander. Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 60/118
  62. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy ƒ Cung caáp caùc phím noùng töông töï nhö cuûa Norton Commander ñeå thöïc hieän caùc thao taùc treân taäp tin, thö muïc. ƒ Hoã trôï thao taùc keùo thaû (Drag and Drop) taäp tin töø thö muïc naøy sang thö muïc khaùc. ƒ Cho pheùp neùn vaø giaûi neùn taäp tin, thö muïc vôùi nhieàu ñònh daïng khaùc nhau nhö ZIP, ARJ, LZH, ƒ Cho pheùp chia moät taäp tin coù kích thöôùc lôùn thaønh nhieàu taäp tin nhoû khi caàn sao cheùp qua ñóa meàm. ƒ Tìm kieám taäp tin vaø thö muïc deã daøng vaø tieän duïng. ƒ Cho pheùp thay ñoåi maøn hình giao dieän vaø caùch thöùc söû duïng baøn phím vaø chuoät theo sôû thích cuûa ngöôøi duøng. II. Söû duïng Windows Commander Windows Commander laø moät chöông trình quaûn lyù taäp tin, thö muïc nhoû goïn, deã söû duïng vaø deã hoïc. Ngoaøi khaû naêng quaûn lyù taäp tin trong maùy tính, chöông trình coøn cho pheùp ngöôøi söû duïng tröïc tieáp thay ñoåi caùch hieån thò cuûa moät soá thaønh phaàn giao tieáp trong chöông trình II.1. Thay ñoåi caùc tuøy choïn veà giao dieän vaø caùc thao taùc cuûa chöông trình Moät trong nhöõng ñieåm noåi baät cuûa Windows Commander laø khaû naêng cho pheùp ngöôøi söû duïng tuøy choïn nhöõng thaønh phaàn giao dieän quen thuoäc vaø deã söû duïng ñoái vôùi hoï. Moät soá thaønh phaàn giao dieän thöôøng gaëp vaø coù theå thay ñoåi ñöôïc bao goàm: Caùc thaønh phaàn cô baûn coù theå aån hiện trong chöông trình: ƒ Thaønh phaàn duøng ñeå quaûn lyù oå ñóa (drive buttons vaø drive combobox) Hình 5.2: Chöùc naêng quaûn lyù oå ñóa ƒ Thaønh phaàn duøng ñeå xem thoâng tin cuûa caùc taäp tin trong oå ñóa vaø hoã trôï saép xeáp caùc taäp tin trong cöûa soå laøm vieäc cuûa chöông trình (tabstop header) Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 61/118
  63. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy Hình 5.3: Caùc chöùc naêng hoã trôï saép xeáp taäp tin trong cöûa soå laøm vieäc Caùc böôùc thöïc hieän vieäc aån hieän nhöõng thaønh phaàn cuûa maøn hình laøm vieäc ƒ Choïn chöùc naêng Configuration treân thanh thöïc ñôn cuûa chöông trình, sau ñoù choïn muïc Option . Chöông trình seõ hieän hoäp thoaïi Configuration ƒ Treân trang Layout cuûa hoäp thoaïi, check hoaëc uncheck vaøo nhöõng tuøy choïn ñeå aån hay hieän caùc thaønh phaàn giao dieän cuûa chöông trình: + Show drive buttons: hieån thò thaønh phaàn quaûn lyù oå ñóa ôû daïng nuùt + Show drive combobox: hieån thò thaønh phaàn quaûn lyù oå ñóa laø moät Combox Box + Show tabstop header: hieån thò thaønh phaàn xem thoâng tin caùc taäp tin trong oå ñóa vaø saép xeáp thöù töï cuûa caùc taäp tin ƒ Sau cuøng, choïn OK hay Apply ñeå chaáp nhaän caùc thay ñoåi vöøa thieát laäp Chọn hay bỏ chọn các thành phần giao diện của ứng dụng Hình 5.4: Hoäp thoaïi Configuration – Trang Layout Trong Windows Commander, nuùt phaûi cuûa chuoät coù theå ñöôïc söû duïng gioáng nhö trong moâi tröôøng NC Dos (duøng ñeå choïn/boû choïn caùc taäp tin, thö muïc) , hoaëc söû duïng nhö ñang laøm vieäc treân cöûa soå Windows Explorer (duøng ñeå hieån thò thöïc ñôn ngöõ caûnh) Caùc böôùc thöïc hieän caáu hình tính naêng cuûa thao taùc nhaáp phaûi chuoät: ƒ Môû hoäp thoaïi Configuration cuûa chöông trình ƒ Choïn trang Operation cuûa hoäp thoaïi, choïn moät trong hai tuøy choïn trong vuøng Mouse Selection Mode: Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 62/118
  64. Taøi lieäu höôùng daãn giaûng daïy + Use right mouse button (as in NC): duøng nuùt beân phaûi cuûa chuoät ñeå choïn taäp tin, thö muïc. Click phaûi vaøo taäp tin caàn choïn, sau ñoù keùo chuoät qua nhöõng taäp tin khaùc neáu muoán choïn nhieàu taäp tin cuøng moät luùc + Left mouse button (Windows standard): khi click phaûi vaøo moät taäp tin thì seõ xuaát hieän moät menu vôùi caùc chöùc naêng quaûn lyù taäp tin nhö trong cöûa soå Explorer cuûa Windows ƒ Sau cuøng, choïn OK hay Apply ñeå chaáp nhaän caùc thay ñoåi vöøa thieát laäp Tùy chọn chức năng của phím phải chuột Hình 5.5: Hoäp thoaïi Configuration – Trang Operation II.2. Ñoåi cöûa soå, oå ñóa laøm vieäc Chöông trình Windows Commander coù 2 cöûa soå laøm vieäc khaùc nhau, vaø xuaát hieän ñoàng thôøi. Moïi thao taùc quaûn lyù taäp tin, thö muïc ñeàu xuaát phaùt töø moät trong hai cöûa soå naøy. Taïi moät thôøi ñieåm, ta chæ coù theå laøm vieäc treân 1 cöûa soå vaø coù theå di chuyeån qua laïi giöõa 2 cöûa soå khi ñang laøm vieäc. Ñeå di chuyeån töø cöûa soå naøy sang cöûa soå khaùc coù 2 caùch thöïc hieän: ƒ Click chuoät vaøo cöûa soå caàn laøm vieäc ƒ Nhaán phím Tab ñeå di chuyeån töø cöûa soå ñang laøm vieäc ñeán cöûa soå coøn laïi Moïi thao taùc treân caùc taäp tin, thö muïc ñeàu phaûi döïa vaøo moät oå ñóa naøo ñoù trong maùy tính. Vì vaäy, khi laøm vieäc treân moät cöûa soå, tröôùc tieân ta phaûi choïn oå ñóa caàn laøm vieäc. Taïi moät thôøi ñieåm, moãi cöûa soå chæ laøm vieäc vôùi moät oå ñóa. Hai cöûa soå coù theå cuøng quaûn lyù moät oå ñóa taïi moät thôøi ñieåm. Ñeå choïn oå ñóa caàn laøm vieäc coù 2 caùch, tuøy vaøo thaønh phaàn quaûn lyù oå ñóa cuûa chöông trình Hoïc phaàn 1 – Tin hoïc cô baûn Trang 63/118