Sổ tay hướng dẫn xử trí và phòng ngừa hen suyễn

Nội dung text: Sổ tay hướng dẫn xử trí và phòng ngừa hen suyễn

1. www.ketnoibanbe.org www.knbb.net 1
2. S TAY H NG D N X TRÍ VÀ PHÒNG NG A HEN SUY N CHI N L C TOÀN C U V HEN SUY N y ban iu hành (2006) Paul O'Byrne, M.D., Canada, Ch t ch Eric D. Bateman, M.D., South Africa Jean Bousquet, M.D., Ph.D., France Tim Clark, M.D., U.K. Pierluigi Paggario, M.D., Italy Ken Ohta, M.D., Japan Soren Pedersen, M.D., Denmark Raj Singh, M.D., India Manuel Soto-Quiroz, M.D., Costa Rica Wan Cheng Tan, M.D., Canada Hi ng GINA (2006) Wan Cheng Tan, M.D., Canada, Ch t ch Thành viên H i ng GINA t 45 qu c gia (danh sách trên trang web ) MC L C LI NÓI U 2 CHÚNG TA Ã BI T GÌ V HEN SUY N? 4 CH N OÁN HEN SUY N 6 Bng 1. Có phi hen suy n không? 6 PHÂN LO I HEN SUY N THEO M C KI M SOÁT 8 Bng 2. M c Ki m soát Hen suy n 8 BN PH N TRONG CH M SÓC HEN SUY N 9 Ph n 1. Phát tri n m i quan h b nh nhân/gia ình/th y thu c 9 Bng 3. M u n i dung k ho ch hành ng duy trì ki m soát hen suy n 10 Ph n 2. Xác nh và gi m ph i nhi m i v i các y u t nguy c 11 Bng 4. Cách tránh d nguyên và ph n hoa th ưng g p 11 Ph n 3. ánh giá, iu tr và Theo dõi Hen suy n 12 Bng 5. Cách x trí d a trên m c ki m soát 14 Bng 5A. Cách x trí d a trên m c ki m soát: Tr em 5 tu i và nh h ơn 14 Bng 6. Li u dùng t ươ ng ươ ng ưc oán c a glucoticosteroid d ng hít tr em 15 Bng 7. Câu h i theo dõi ch m sóc hen suy n 17 Ph n 4. X trí t k ch phát hen suy n 18 Bng 8. nng c a t k ch phát hen suy n 20 LU Ý C BI T TRONG X TRÍ HEN SUY N 22 Ph l c A. Danh m c thu c hen suy n - Thu c ng a c n 23 Ph l c A. Danh m c thu c hen suy n - Thu c c t c n 24 2
3. LI NÓI U Hen suy n là nguyên nhân ch y u gây tàn ph và t vong trên toàn c u, và có ch ng c rng s ng ưi m c b nh t ng lên áng k trong 20 n m qua, c bi t là tr em. Chi n l ưc Toàn c u v Hen suy n ưc so n th o gia tng s hiu bi t v hen suy n trong nhân viên y t , trong quan ch c y t công c ng, và trong công chúng, và c i thi n vi c phòng ng a và x trí thông qua n l c ph i h p toàn c u. Ch ươ ng trình này so n th o các báo cáo khoa h c v hen suy n, thúc y vi c qu ng bá và áp d ng các khuy n cáo này, và khuy n khích s h p tác qu c t trong nghiên c u hen suy n. Chi n l ưc Toàn c u v Hen suy n ra m t khung ch ươ ng trình ki m soát và duy trì s ki m soát hen suy n a s ng ưi b nh, có th ưc s a i cho phù hp v i h th ng và ngu n l c y t a ph ươ ng. Các công c giáo d c, nh ư các tranh nh, ho c ch ươ ng trình hu n luy n d a vào máy vi tính có th ưc so n th o cho phù h p v i nh ng h th ng và ngu n l c này. n ph m c a ch ươ ng trình Chi n l ưc Toàn c u v Hen suy n g m có: + Chi n l c Toàn c u v X trí và Phòng ng a Hen suy n (2006). Thông tin và khuy n cáo khoa h c v các ch ươ ng trình hen suy n. + S tay H ng d n v X trí và Phòng ng a Hen suy n (2006). Tóm t t thông tin ch m sóc b nh nhân dành cho nhân viên ch m sóc s c kh e ban u. + S tay H ng d n v X trí và Phòng ng a Hen suy n Tr em (2006). Tóm tt thông tin ch m sóc b nh nhân dành cho th y thu c nhi khoa và các nhân viên ch m sóc s c kh e khác. + Bn và gia ình có th làm gì v i b nh hen suy n. S tay thông tin dành cho ng ưi b nh và gia ình. Các n ph m này có trên trang web . S tay H ưng d n này ưc biên so n t Chi n l ưc Toàn c u v X trí và Phòng ng a Hen suy n (2006). Các bàn lu n k thu t v hen suy n, m c ch ng c , và các trích d n khoa h c t y v n khoa h c u có trong v n b n gc. Li c m t : Xin chân thành c m t s tài tr cho t p hu n không gi i h n c a Altana, AstraZeneca, Boehringer Ingelheim, Chiesi Group, GlaxoSmithKline, Meda Pharma, Merck, Sharp & Dohme, Mitsubishi Pharma, Novartis, and PharmAxis. S óng góp hào phóng c a nh ng công ty này ã giúp cho các y ban GINA có th h p m t, các n ph m có th ưc in ra phân ph i r ng rãi. Tuy nhiên, ch các thành viên c a y ban GINA ch u trách nhi m v nh ng n i dung và k t lu n trong nh ng n ph m này. 3
4. CHÚNG TA Ã BI T GÌ V HEN SUY N? Th t không may hen suy n là m t trong nh ng b nh m n tính th ưng g p nh t trên toàn c u. Tn su t có tri u chng hen suy n tr em chi m t 1 n hơn 30% dân s tùy qu c gia và ang gia t ng t i a s các n ưc, nh t là tr nh . May m n là hen suy n có th ưc iu tr hi u qu và a s ng ưi b nh có th t ưc mc kim soát t t bnh. Khi hen suy n ưc ki m soát, tr có th : - Tránh ưc các tri u ch ng khó ch u ban êm và ban ngày. - Không s d ng, ho c ít s d ng thu c c t c ơn. - Có cu c s ng h u ích, n ng ng v th ch t. - Có ch c n ng hô h p (g n nh ư) bình th ưng. - Tránh ưc các t k ch phát. • Hen suy n gây nên các t k ch phát: khò khè, khó th , n ng ng c và ho , c bi t lúc v êm ho c lúc sáng s m, tái i tái l i. • Hen suy n là m t b nh viêm m n tính ưng hô h p. ưng th viêm m n tính b gia t ng ph n ng; chúng tr nên t c ngh n và lung khí b gi i h n (do co th t ph qu n, ngh n àm, và gia t ng tình tr ng viêm) khi ưng th g p các y u t nguy c ơ. • Các yu t nguy c th ưng g p c a tri u ch ng hen suy n bao g m ti p xúc vi d nguyên (nh ư m t b i nhà, thú có lông, gián, ph n hoa, và n m m c), các ch t kích thích ngh nghi p, khói thu c là, nhi m khu n (siêu vi) hô h p, v n ng, xúc ng m nh, các ch t kích thích hóa h c, và d ưc ph m (nh ư aspirin và thu c ch n beta). • iu tr thu c tng b ưc t và duy trì m c ki m soát hen suy n nên tính n an toàn trong iu tr , nh ng tác d ng ph ti m tàng, và giá thành iu tr cn t ưc s ki m soát. • Các t k ch phát hen suy n c p x y ra t ng t, nh ưng viêm ưng th thì hi n di n m n tính. • i v i nhi u b nh nhân, thu c ng a c n ph i ưc s d ng hàng ngày phòng ng a tri u ch ng, c i thi n ch c n ng hô h p và phòng ng a các t kch phát. Thu c c t c n th nh tho ng c n n iu tr các tri u ch ng c p tính nh ư khò khè, n ng ng c, và ho. • t ưc và duy trì m c ki m soát hen suy n, c n phát tri n mi quan h gi a ng ưi b nh và nhóm ch m sóc s c kh e. • Hen suy n không ph i là lý do mc c m. Các l c s Olympic, các lãnh t n i ti ng, các ngôi sao, và ng ưi bình th ưng v n sng thành t vi b nh hen suy n. 4
5. CH N OÁN HEN SUY N Hen suy n th ưng ưc ch n oán d a vào tri u ch ng và bnh s (Bng 1) . Bng 1. Có phi hen suy n không? Khi có b t c tri u ch ng và d u hi u nào sau ây càng nên nghi ng vi c m c hen suy n: • Khò khè - ti ng rít khi th ra - nh t là tr em. (Khám l ng ng c bình th ưng không lo i tr ưc ch n oán suy n.) • Ti n s có b t k : - Ho, n ng h ơn v êm - Khò khè tái i tái l i - Khó th tái i tái l i - N ng ng c tái i tái l i • Tri u ch ng xu t hi n ho c n ng h ơn v êm, làm ng ưi b nh th c gi c. • Tri u ch ng xu t hi n ho c n ng h ơn theo mùa. • Ng ưi b nh còn có chàm, s t c ho c ti n s gia ình hen suy n hay c ơ a d ng. • Các tri u ch ng xu t hi n ho c x u i khi ti p xúc v i: - Thú có lông - Hóa ch t phun s ươ ng - Nhi t thay i - Con m t trong bi nhà - Thu c (aspirin, ch n beta) - V n ng - Ph n hoa - Nhi m khu n (siêu vi) hô h p - Khói thu c lá - Xúc ng m nh • Các tri u ch ng ưc c i thi n khi s d ng thu c hen suy n. • C m l nh c a ng ưi b nh "nh p vào ph i", ho c ph i m t h ơn 10 ngày m i kh i. o ch c n ng hô h p giúp ánh giá m c n ng, kh n ng h i ph c và s dao ng c a tc ngh n lu ng khí và giúp kh ng nh ch n oán. Hô h p ký là ph ươ ng pháp ưc ch n o gi i h n lu ng khí và m c h i ph c c a nó thi t l p ch n oán hen suy n. • FEV1 t ng 12% (ho c 200 ml) sau khi cho thu c dãn ph qu n cho th y gi i h n lu ng khí có th h i ph c c a hen suy n. (Tuy nhiên, a s b nh nhân hen suy n không bi u hi n h i ph c sau m t l n th , và nên th nghi m l p l i.) o lưu l ưng nh th ra (PEF) nhi u l n là công c quan tr ng trong vi c ch n oán và theo dõi hen suy n. • Tr s PEF ưc so sánh lý t ưng nh t là vi chính tr s tt nh t tr ưc ây c a bnh nhân, s d ng l ưu l ưng nh k c a chính h . 5
6. • C i thi n 60 L/phút (ho c 20% PEF so v i tr ưc khi th thu c dãn ph qu n) sau khi hít thu c dãn ph qu n, ho c thay i PEF h ơn 20% t ng ngày (n u o hai l n m t ngày, h ơn 10%), g i ý n ch n oán hen suy n. Nh ng th nghi m ch n oán b sung: • i v i nh ng b nh nhân có tri u ch ng phù h p v i hen suy n, nh ưng ch c nng hô h p bình th ưng, o áp ng ưng th v i methacholine, histamine, mannitol, ho c v n ng có th giúp ch n oán hen suy n. • Test da v i d nguyên ho c o n ng IgE c hi u trong huy t thanh : Khi có d ng s ngh nhi u h ơn n ch n oán hen suy n và có th giúp xác nh nh ng y u t nguy c ơ gây nên tri u ch ng hen suy n t ng b nh nhân. Nh ng khó kh n trong ch n oán • Hen suy n dng ho . M t s b nh nhân hen suy n ch có tri u ch ng ho m n tính (th ưng x y ra v êm) là chính, nu không ph i là tri u ch ng duy nh t. i v i nh ng b nh nhân này, cách ghi nh n v s thay i ch c n ng hô h p và quá m n ưng th là c bi t quan tr ng. • Co th t ph qu n do v n ng . V n ng là m t nguyên nhân quan tr ng gây ra các tri u ch ng hen suy n a s b nh nhân, và là nguyên nhân duy nh t i v i m t s bnh nhân (bao g m nhi u tr em). Th nghi m v n ng b ng cách ch y trong 8 phút có th xác nh ch n oán hen suy n. • Tr em d ưi 5 tu i. Không ph i t t c tr nh b khò khè u m c b nh hen suy n. Trong nhóm tu i này, ch n oán hen suy n ưc d a ch y u vào phán oán lâm sàng, và nên ưc xem xét nh k trong lúc tr l n lên (Xem S tay GINA h ng d n x trí và phòng ng a hen suy n tr em bi t thêm chi ti t). • Hen suy n ng ưi già . Ch n oán và iu tr hen suy n ng ưi già thì ph c tp do nhi u y u t , bao g m vi c khó nh n ra các tri u ch ng, vi c ch p nh n khó th là "bình th ưng" ng ưi già, và không mong chuy n ng và ho t ng nhi u. Phân bi t hen suy n v i COPD c bi t khó kh n, và có th c n n tr li u th . • Hen suy n ngh nghi p. Hen suy n m c ph i n ơi làm vi c là m t ch n oán th ưng b b quên. Ch n oán c n m t b nh s xác nh ã ph ơi nhi m do ngh nghi p v i các ch t kích thích; không có các tri u ch ng hen suy n tr ưc khi i làm; và m i quan h gi a tri u ch ng và n ơi làm vi c (c i thi n các tri u ch ng khi không làm vi c và các tri u ch ng t ng lên khi tr l i làm vi c). 6
7. PHÂN LO I HEN SUY N THEO M C KI M SOÁT Theo truy n th ng, m c các tri u ch ng ch c n ng, gi i h n lu ng khí và thay i v ch c n ng hô h p cho phép phân lo i hen suy n theo n ng (ví d Không th ưng xuyên, Nh , Trung bình dai d ng, ho c N ng dai d ng). Tuy nhiên , c n nh n bi t r ng n ng hen suy n bao g m c n ng c a bnh, ln s áp ng iu tr . Ngoài ra, n ng không ph i là m t c tính không thay i c a b nh hen suy n c a t ng b nh nhân, mà có th thay i theo tháng ho c theo n m. Do ó, x trí hen suy n, phân lo i hen suy n theo m c ki m soát là sát sao và h u ích h ơn ( Bng 2 ). Bng 2. M c Ki m soát Hen suy n c im Ki m soát Ki m soát m t Không ki m soát (T t c sau ây) ph n (Có th có trong bt k tu n nào) Tri u ch ng ban Không (hai l n Hơn hai l n/tu n Có ba ho c h ơn ngày ho c ít h ơn/tu n) các c tính c a Hn ch ho t Không Có hen suy n ki m ng soát m t ph n Tri u ch ng ban Không Có trong b t k tu n êm/Th c gi c nào Nhu c u thu c Không (hai l n Hơn hai l n/tu n ct c n/ iu tr ho c ít h ơn/tu n) cp c u Ch c n ng hô Bình th ưng < 80% s d oán hp (PEF ho c ho c s cá nhân FEV1) (1) tt nh t (n u bi t) t k ch phát Không Mt ho c Mt trong b t k cp hơn/n m (2) tu n nào (3) 1. •o ch•c n•ng hô h•p không •áng tin c•y • tr• em 5 tu•i và nh• h•n. 2. B•t k• ••t k•ch phát nào c•ng là c•nh báo nên xem l•i •i•u tr• ng•a c•n •• b•o ••m •i•u tr• •úng m•c. 3. Theo ••nh ngh•a, m•t ••t k•ch phát trong b•t k• tu•n nào c•ng khi•n tu•n •ó tr• thành không ki•m soát. Các công c ã ưc ki m nh ánh giá m c ki m soát hen suy n bao g m: • Test Ki m soát Hen suy n (ACT): • Câu h i Ki m soát Hen suy n (ACQ): • Câu h i ánh giá iu tr Hen suy n (ATAQ): • H th ng Tính im Ki m Soát Hen suy n BN PH N TRONG CH M SÓC HEN SUY N 7
8. Mc ích c a ch m sóc hen suy n là t ưc và duy trì s ki m soát các bi u hi n lâm sàng c a b nh trong nh ng th i gian dài. Khi hen suy n ưc ki m soát, b nh nhân có th phòng ng a hu h t các t k ch phát c p, tránh ưc nh ng tri u ch ng khó ch u ngày êm, và gi ưc v n ng tích c c. t ưc m c ích này, c n b n ph n có liên h v i nhau c a iu tr : Ph n 1. Phát tri n m i quan h b nh nhân/gia ình/th y thu c Ph n 2. Xác nh và gi m ph ơi nhi m i v i các y u t nguy c ơ Ph n 3. ánh giá, iu tr và theo dõi hen suy n Ph n 4. X trí nh ng t k ch phát hen suy n c p tính Ph n 1: Phát tri n m i quan h b nh nhân/gia ình/th y thu c Vi s giúp c a m i ng ưi trong nhóm ch m sóc s c kh e, tr em và gia ình có th tích c c tham gia vào vi c x trí hen suy n phòng ng a nh ng rc r i và giúp tr s ng h u ích, ho t ng tích c c. H có th h c: • Tránh các y u t nguy c ơ • S d ng thu c úng cách • Hi u s khác nhau gi a thu c "ng a c ơn" và thu c "c t c ơn" • Theo dõi tình tr ng ki m soát hen suy n, s d ng các tri u ch ng, và PEF tr l n h ơn 5 tu i, n u có. • Nh n bi t các d u hi u hen suy n x u i và có hành ng • Tìm s giúp y t thích h p Giáo d c nên là m t ph n không tách r i trong t t c nh ng t ươ ng tác gi a nhân viên ch m sóc y t và các b nh nhân. S d ng nhi u lo i ph ươ ng pháp - nh ư là th o lu n (v i th y thu c, iu d ưng, nhân viên th m vi ng, t ư v n, ho c ng ưi dy), hình nh minh h a, tài liu vi t, h p nhóm, b ng hình ho c ti ng, óng kch, và nh ng nhóm h tr b nh nhân - giúp c ng c các thông ip giáo dc. Bn và tr và gia ình/ng ưi b o tr nên cùng so n m t k ho ch hành ng hen suy n cá nhân vi t ra gi y, phù h p v y t và thi t th c. M t k ho ch hen suy n m u ưc trình bày trong Bng 3. Nh ng k ho ch t x trí b sung có th tìm th y m t vài trang web, bao g m: 8
9. Bng 3. M u n i dung k ho ch hành ng duy trì ki m soát hen suy n iu tr hàng ngày c a b n 1. M i ngày s d ng 2. Tr ưc khi v n ng s d ng KHI NÀO C N T NG IU TR ánh giá m c Ki m soát Hen suy n c a b n Trong tu n qua, b n ã: Có tri u ch ng hen suy n ban ngày h n 2 l n? Không Có Ho t ng ho c v n ng b h n ch vì hen suy n? Không Có Th c gi c v êm vì hen suy n? Không Có C n s d ng thu c c p c u h n 2 l n? Không Có N u b n ang s d ng l ưu l ưng nh k , l ưu l ưng nh th p h n ? Không Có Nu b n tr l i Có 3 l n ho c h ơn, hen suy n c a b n không c ki m soát và b n có l c n t ng iu tr . CÁCH T NG IU TR TNG iu tr nh ư sau và ánh giá m c c i thi n m i ngày: (Vi t b ưc iu tr ti p theo vào ây). Duy trì iu tr này trong ngày (s c th ) KHI NÀO C N GI BÁC S /PHÒNG KHÁM Gi bác s /phòng khám c a b n: (cho s in tho i) Nu b n không áp ng trong ngày (s c th ) (các dòng ph cho ch d n b sung) CP C U/M T KIM SOÁT NGHIÊM TR NG + N u b n khó th n ng, và ch có th nói nh ng câu ng n, + Nu b n ang b t k ch phát c p n ng và s hãi, + N u b n c n thu c c t c n h n m i 4 gi và hi n không c i thi n. 1. S d ng 2 n 4 nhát (thu c c t c n) 2. S d ng mg (glucocorticosteroid u ng) 3. Tìm h tr y t : n ; a ch S in tho i 4. Ti p t c s d ng c a b n (thu c c t c n) n khi b n ưc h tr y t Ph n 2. Xác nh và gi m ph i nhi m i v i các y u t nguy c c i thi n vi c ki m soát hen suy n và gi m nhu c u thu c, ng ưi b nh nên tng b ưc tránh các y u t nguy c ơ, vn gây ra nh ng tri u ch ng hen suy n (Bng 4). Tuy nhiên, nhi u b nh nhân hen suy n ph n ng v i nhi u y u t có kh p n ơi trong môi tr ưng, và g n nh ư không th nào hoàn toàn tránh nh ng yu t này. Do ó, thu c duy trì s ki m soát hen suy n có vai trò quan tr ng, bi vì b nh nhân th ưng ít nh y c m hơn v i nh ng y u t nguy c ơ này khi hen suy n c a h ưc ki m soát. 9
10. Vn ng là m t nguyên nhân th ưng gây tri u ch ng hen suy n, nh ưng b nh nhân không nên tránh th d c. Các tri u ch ng có th tránh ưc b ng cách s dng ng v n beta hít tác d ng nhanh tr ưc khi th thao n ng (thu c khác là ch t bi n i leukotriene ho c cromone). Tr trên 3 tu i b hen suy n tr m tr ng nên ưc khuyên ch ng ng a cúm mi nm, ho c ít nh t khi có t ch ng ng a cho c ng ng. Tuy nhiên, ch ng ng a cúm th ưng k cho tr hen suy n có v không b o v chúng kh i t k ch phát hen suy n ho c không ci thi n vi c ki m soát hen suy n. Bng 4. Cách tránh d nguyên và ph n hoa th ưng g p Nh ng cách phòng tránh, giúp c i thi n ki m soát hen suy n và gi m thu c: • Khói thu c lá: Tránh xa khói thu c lá. Ng ưi b nh và cha m không nên hút thu c. • Mt b i nhà: Gi t t m p và m n hàng tu n trong n ưc nóng và làm khô trong máy s y ho c ph ơi. B c kín h ơi g i và n m. Thay th m b ng n n c ng, nh t là trong phòng ng . (N u ưc, s d ng máy hút b i có màng l c. S d ng acaricides ho c acid tannic di t m t - nh ưng nh th c hi n khi b nh nhân không có nhà.) • Thú có lông: S d ng màng l c không khí. ( ui thú kh i nhà, ho c ít nh t kh i phòng ng . T m chúng.) • Gián: V sinh nhà c n th n và th ưng xuyên. S d ng thu c phun - nh ưng nh phun khi b nh nhân không có nhà. • Ph n hoa và n m m c ngoài tr i: óng c a s , c a chính và trong nhà khi nng ph n hoa và n m m c cao im. • Nm m c trong nhà: Gi m m trong nhà; th ưng xuyên v sinh b t k vùng m th p nào. Ph n 3: ánh giá, iu tr và Theo dõi Hen suy n Mc ích c a iu tr hen suy n - t n và duy trì s ki m soát lâm sàng - có th t ưc a s ng ưi b nh thông qua m t chu k liên t c bao g m: • ánh giá vi c Ki m soát Hen suy n • iu tr t m c Ki m soát • Theo dõi Duy trì s Ki m soát ánh giá vi c Ki m soát Hen suy n Mi b nh nhân nên ưc ánh giá thi t l p cách iu tr hi n t i, tuân th theo cách iu tr này và m c ki m soát hen suy n. Bng 2 trình bày s ơ nh n bi t hen suy n ưc ki m soát, ki m soát m t ph n và không ưc ki m soát. 10
11. iu tr t m c Ki m soát Mi b nh nhân ưc x p vào m t trong n m "b ưc" iu tr . Bng 5 cho bi t chi ti t iu tr t i m i b ưc i v i ng ưi l n và tr 5 tu i và l n h ơn. Ti m i b c iu tr , nên cho thu c c t c n nhanh chóng làm gi m tri u ch ng theo nhu c u. (Tuy nhiên, c n bi t s l ưng thu c c t c ơn b nh nhân ang s d ng - dùng th ưng xuyên ho c t ng lên cho th y hen suy n không ưc ki m soát t t.) b c 2 n b c 5, b nh nhân c ng c n dùng u n mt ho c nhi u thu c ng a c n, gi nh ng tri u ch ng và t k ch phát không x y ra. Glucocorticosteroids hít ( Bng 6 ) là nh ng thu c ng a c ơn h u hi u nh t hi n có. i v i a s b nh nhân m i ưc ch n oán hen suy n ho c ch ưa ưc iu tr , iu tr nên b t u B c 2 ( B c 3 ho c n u b nh nhân có tri u ch ng r t nng). N u hen suy n không ưc ki m soát theo cách iu tr hi n t i, iu tr nên ưc t ng b c cho n khi t m c ki m soát. i v i tr 5 tu i ho c nh h ơn, glucocorticosteroid hít li u th p là iu tr ng a cơn ban u ưc khuy n cáo ( Bng 5A ). N u iu tr này không ki m soát ưc các tri u ch ng, t ng li u glucocorticosteroid là cách t t nh t. Nh ng b nh nhân không t n m c ki m soát ch p nh n ưc B ưc 4 có th xem nh ư hen suy n khó iu tr . nh ng b nh nhân này, c n cân nh c tp trung vào t ưc m c ki m soát t t nh t có th ưc - v i ít gián on ho t ng và càng ít tri u ch ng hàng ngày càng t t - trong khi gi m n m c th p nh t kh n ng tác d ng ph c a iu tr . Có th nên chuy n n chuyên gia v hen suy n. Có nhi u lo i thu c ng a c ơn ( Ph l c A ) và thu c c t c ơn ( Ph l c B ). Nh ng cách iu tr ưc khuy n cáo này ch có tính h ưng d n. Nên tùy ngu n l c t i ch và hoàn c nh cá nhân mà quy t nh vi c iu tr riêng cho tng b nh nhân. Thu c hít ưc ưa thích h ơn b i vì chúng ư a thu c tr c ti p n ưng th ngay nơi c n thi t, nh v y mà có hi u qu iu tr m nh v i ít tác d ng ph toàn thân hơn. Các lo i thu c hít hi n có g m bình x t áp su t nh li u (pMDIs), bình x t theo h ơi th (MDIs), bình b t khô (DPIs) và máy phun s ươ ng. Bu ng hít (ho c là bu ng gi có van) khi n cho bình x t d s d ng h ơn và làm gi m h p thu toàn thân và gi m các tác d ng ph c a glucocorticosteroid hít. Dy ng ưi b nh (và cha m h) cách s d ng bình x t. D ng c khác nhau c n k thu t hít khác nhau. - Bi u di n và cho hình h ưng d n. - Yêu c u b nh nhân trình bày cách s d ng m i l n khám b nh. - Thông tin v cách s d ng các d ng c x t khác nhau có trên trang web GINA. Bng 5. Cách X trí d a trên m c Ki m soát 11
12. i v i tr em ln h n 5 tu i, v thành niên và ng ưi l n iu tr c t c ơn thay th bao g m kháng choline hít, ng v n 2 u ng tác d ng ng n, ng v n 2 tác d ng dài, theophylline tác d ng ng n. S d ng u n ng v n 2 tác d ng ng n và dài không c khuy n cáo, tr khi i kèm v i vi c s d ng u n glucocorticosteroid hít. Bng 5A. Cách X trí d a trên m c Ki m soát i v i tr em 5 tu i và nh h n Y v n hi n có v iu tr hen suy n tr 5 tu i và nh h ơn không cho phép khuy n cáo iu tr chi ti t. iu tr t t nh t trong y v n ki m soát hen suy n nhóm tu i này là glucocorticosteroid dng hít và B c 2, glucocorticosteroid hít liu th p ưc ngh là iu tr ng a c ơn ban u. Các li u t ươ ng ươ ng glucocorticosteroid hít, m t s có th cho d ng ơ n li u m t ngày, ưc cho trong Bng 6 . Bng 6. Li u dùng * tư ng ư ng ưc oán c a glucocoticosteroid dng hít 12
13. Thu c Li u hàng ngày ng ưi l n Li u hàng ngày tr em (µg) (µg) Th p Trung Cao Th p Trung Cao bình bình Beclomethasone 200 - > 500 - > 1000 - 100 - > 200 - > 400 dipropionate 500 1000 2000 200 400 Budesonide 200 - > 400 - > 800 - 100 - > 200 - > 400 400 800 1600 200 400 Budesonide-Neb 250 - > 500 - > 1000 Inhalation 500 1000 Suspension Ciclesonide 80 - 160 > 160 - > 320 - 80 - 160 > 160 - > 320 320 1280 320 Flunisolide 500 - > 1000 - > 2000 500 - > 750 - > 1250 1000 2000 750 1250 Fluticasone 100 - > 250 - > 500 - 100 - > 200 - > 500 250 500 1000 200 500 Mometasone 200 - > 400 - > 800 - 100 - > 200 - > 400 furoate * 400 800 1200 200 400 Triamcinolone 400 - > 1000 - > 2000 400 - > 800 - > 1200 acetonide 1000 2000 800 1200 * So sánh d a trên s liu hi u qu B nh nhân d nh cho li u hàng ngày cao, tr khi ng n h n, nên ưc chuy n n chuyên gia ánh giá vi c s d ng ph i h p thu c ng a c ơn theo cách khác. ưc ch p thu n cho li u dùng duy nh t trong ngày b nh nhân nh Ghi chú b sung: • Y u t quan tr ng nh t quy t nh li u dùng thích h p là phán oán c a th y thu c v s áp ng iu tr c a b nh nhân. Th y thu c ph i theo dõi áp ng c a b nh nhân d a trên s ki m soát lâm sàng và iu ch nh li u dùng theo ó. Khi ã ki m soát ưc hen suy n, li u thu c nên ưc xác nh t i thi u m t cách c n th n duy trì s ki m soát và do ó gi m ti m n ng b ph n ng ph . • Xác nh li u dùng th p, trung bình, cao theo khuy n cáo c a nhà s n xu t n u có th . Minh h a rõ ràng v s liên h li u dùng - áp ng ít khi ưc ư a ra ho c có s n. Do ó nguyên t c là thi t l p li u dùng ki m soát h u hi u th p nh t t ng b nh nhân, b i vì li u cao h ơn ch ưa ch c ã h u hi u h ơn và có th kèm theo ti m n ng b tác d ng ph cao h ơn. • Bi vì thu c ch a CFC ang ưc rút ra kh i th tr ưng, các gi y h ưng d n i kèm v i thu c dng HFA nên ưc th y thu c xem l i c n th n b o m li u dùng t ươ ng ươ ng. Theo dõi duy trì m c ki m soát Theo dõi liên t c là thi t y u duy trì m c ki m soát và thi t l p bc và li u dùng iu tr th p nh t chi phí t i thi u và an toàn t i a. Mu m c là b nh nhân nên ưc khám trong vòng mt n ba tháng sau l n u tiên, và m i ba tháng sau ó. Sau t k ch phát c p, theo dõi trong vòng hai tu n n m t tháng. 13
14. Mi khi th m khám, h i nh ng câu trong Bng 7 . iu ch nh thu c: • N u hen suy n không ưc ki m soát b ng ch iu tr hi n t i, hãy nâng bc. Nói chung, c i thi n ph i t ưc trong vòng m t tháng. Nh ưng u tiên ph i xem xét k thu t dùng thu c c a b nh nhân, m c h p tác và vi c tránh nh ng y u t nguy c ơ. • Nu hen suy n ưc ki m soát m t ph n, hãy xem xét t ng b c iu tr , tùy theo ki u iu tr h u hi u h ơn s n có, an toàn và giá c iu tr , và m c hài lòng c a b nh nhân v i m c ki m soát t ưc. • N u ki m soát ưc trong ít nh t 3 tháng, h b c iu tr t t , t ng n c. M c ích là gi m iu tr xu ng li u thu c th p nh t duy trì m c ki m soát. Theo dõi v n c n ngay c khi ki m soát ưc, b i vì hen suy n là m t b nh hay thay i; liu iu tr c n ưc iu ch nh t ng giai on tùy theo s m t ki m soát vn bi u hi n b ng các tri u ch ng x u i, ho c phát sinh t k ch phát. Bng 7. Câu h i theo dõi ch m sóc hen suy n K HO CH QU N LÝ HEN SUY N CÓ ÁP NG C M C ÍCH MONG I KHÔNG? Hi b nh nhân: Hành ng d ki n: Bn có th c gi c v êm vì hen suy n iu ch nh thu c và k ho ch x trí không? theo nhu c u (t ng ho c gi m b c). Bn ã dùng nhi u thu c c t c ơn h ơn Nh ưng tr ưc nh t, ph i ánh giá s bình th ng không? hp tác. Bn có b cp c u không? Có lúc nào l u l ng nh c a b n th p h ơn m c t t nh t không? Bn có ho t ng th ch t nh th ng l c không? BNH NHÂN S D NG BÌNH HÍT, BU NG HÍT, HO C L U L NG NH K CÓ ÚNG KHÔNG? Hi b nh nhân: Hành ng d ki n: Xin vui lòng làm cho tôi xem b n dùng Trình bày k thu t úng. thu c nh th nào? Cho b nh nhân bi u di n l i. BNH NHÂN CÓ DÙNG THU C VÀ TRÁNH CÁC Y U T NGUY C Ơ THEO K HO CH QU N LÝ HEN SUY N KHÔNG? Hi b nh nhân, thí d : Hành ng d ki n: l p k ho ch iu tr , xin cho tôi bi t iu ch nh k ho ch cho thi t th c bn th t s dùng thu c th ng xuyên hơn. th nào? Cùng v i b nh nhân gi i quy t nh ng Bn g p r c r i gì khi theo k ho ch rc r i trong k ho ch iu tr . iu tr ho c khi dùng thu c? 14
15. Trong tháng v a qua, có khi nào b n ng ng thu c vì th y kh e h ơn không? BNH NHÂN CÓ LO L NG GÌ KHÔNG? Hi b nh nhân: Hành ng d ki n: Bn có lo l ng gì v b nh hen suy n Gi i thích thêm làm gi m lo l ng, và ca b n, v thu c, ho c v k ho ch bàn b c v ưt qua nh ng khó kh n. iu tr không? Ph n 4: X trí t k ch phát Hen suy n t k ch phát hen suy n là nh ng giai on khó th , ho, khò khè, ho c n ng ng c t ng d n, ho c k t h p các tri u ch ng trên. + Không ưc xem th ưng n ng t k ch phát ; t k ch phát hen suy n có th gây t vong. + Tr em, thi u niên có nguy c ơ t vong liên quan n hen suy n cao c n ưc chú ý sát sao và nên ưc khuy n khích n c p c u s m. Nh ng b nh nhân này g m: • Có ti n s hen suy n suýt t vong • ã t ng nh p vi n ho c c p c u vì hen suy n trong n m v a qua, ho c ã t ni khí qu n vì hen suy n • ang s d ng ho c v a m i ng ưng s d ng glucocorticosteroid u ng • Quá l thu c vào ng v n 2 hít tác d ng nhanh • Có ti n s r i lo n tâm lý, ho c không ch p nh n mình b hen suy n ho c nng c a hen suy n. • Có ti n s không h p tác theo k ho ch iu tr hen suy n Bnh nhân nên ưc c p c u ngay n u • t k ch phát suy n n ng (Bng 8): - B nh nhân khó th lúc ngh ng ơi, cúi ng ưi phía tr ưc, nói t ng ch thay vì tng câu (tr b n), kích ng, ng y ng t hay l n l n, nh p tim ch m, ho c nh p th h ơn 30 l n m t phút. - Khò khè to ho c không có - M ch nhan h ơn 120/phút (l n h ơn 160/phút i v i tr em) - L ưu l ưng nh nh h ơn 60% tr s d oán hay tr s t t nh t c a b nh nhân dù ã iu tr ban u. - Bnh nhân m t lã • Không áp ng l p t c v i iu tr dãn ph qu n l n u và không duy trì ưc trong ít nh t 3 gi • Không c i thi n trong vòng 2 n 6 gi sau khi b t u iu tr glucocorticosteroid d ng u ng • Ti p t c x u i t k ch phát hen suy n nh , ưc nh ngh a là l ưu l ưng nh gi m ít h ơn 20%, th c gi c ban êm, và t ng s d ng ng v n 2 tác d ng nhanh, th ưng có th ưc iu tr t i nhà n u b nh nhân có chu n b và có k ho ch iu tr hen suy n cá nhân, bao g m các b ưc hành ng. 15
16. t k ch phát hen suy n v a có th c n nh p vi n, t k ch phát hen suy n nng th ưng c n nh p vi n. t k ch phát hen suy n c n iu tr ngay l p t c: • Cho li u ng v n 2 hít tác d ng nhanh là thi t y u. (Bt u b ng 2 n 4 nhát m i 20 phút trong m t gi u; sau ó t k ch phát nh c n 2 n 4 nhát mi 3 n 4 gi , và t k ch phát trung bình 6 n 10 nhát m i 1 n 2 gi . • Glucocorticosteroid u ng (0,5 n 1 mg prednisolone/kg ho c t ươ ng ươ ng trong 24 gi ) cho s m khi b t k ch phát c p trung bình ho c nh giúp o ng ưc tình tr ng viêm và t ng t c h i ph c. • Cho oxy t i trung tâm y t ho c b nh vi n n u b nh nhân thi u oxy ( t m c bo hòa oxy 95%). • K t h p ng v n 2/ iu tr kháng choline làm gi m m c nh p vi n và c i thi n PEF và FEV1. • Không khuyên s d ng thêm methylxanthine n u ã dùng ng v n 2 hít li u cao. Tuy nhiên, theophylline có th ưc dùng n u ng v n 2 hít không có sn. N u b nh nhân ã dùng theophylline hàng ngày, n ng huy t thanh nên ưc o tr ưc khi thêm theophylline tác d ng ng n. Không khuyên iu tr các t k ch phát c p b ng: • Thu c an th n (c m ng t). • Thu c tan àm (có th làm ho n ng h ơn). • V t lý tr li u vùng ng c (có th làm b nh nhân khó ch u h ơn). • Truy n nhi u d ch cho ng ưi l n và tr l n (có th c n thi t cho tr nh và s ơ sinh). • Kháng sinh (không iu tr t k ch phát c p, nh ưng có ch nh i v i các bnh nhân m c thêm viêm ph i ho c nhi m khu n nh ư viêm xoang). • Epinephrine (adrenaline) có th ưc ch nh iu tr c p c u quá m n và phù m ch, nh ưng không ch nh trong t k ch phát hen suy n. Theo dõi áp ng iu tr ánh giá các tri u ch ng và, o l ưu l ưng nh càng nhi u càng t t. Trong b nh vi n, c ng ánh giá bão hòa oxy; xem xét vi c o khí trong máu các b nh nhân nghi ng thông khí kém, m t lã, quá y u, ho c l ưu l ưng nh 30 - 50% d oán. Theo dõi: Sau khi t k ch phát c p ã ưc gi i quy t, nh ng y u t kh i phát t k ch phát c n ưc xác nh và áp d ng các cách phòng tránh trong t ươ ng lai, và xem xét l i k ho ch dùng thu c c a b nh nhân. Bng 8. nng c a t k ch phát hen suy n* Thông s Nh Trung bình Nng Da ng ưng hô h p Khó th Khi i b Khi nói Khi ngh chuy n Sơ sinh b n Sơ sinh - khóc nh , ng n; n Có th n m khó Chm ng ưi 16
17. ra tr ưc Thích ng i hơn Nói chuy n Câu Cm t T Mc Tnh Có th kích Th ưng kích Th ưng kích Ng y ng t táo ng ng ng ho c lú l n Nh p th Tng Tng Th ưng > 30/phút Nh p th bình th ưng tr th c: Tu i Nh p bình th ưng 120 Nh p tim ch m Gi i h n m ch bình th ưng tr em Tr nh 2 - 12 tháng mch bình th ưng 25 mm Hg có th do m t Hg (ng ưi l n) cơ hô h p 20 - 40 mm Hg (tr ) PEF sau Hơn 80% Kho ng 60 - 60 mm Hg 45 mm Hg; paCO2 nghi m có th suy hô 95% 91 - 95% < 90% khí tr i) Tng CO2 trong máu (gi m thông khí) d x y ra tr em h ơn thi u niên. * S có m t c a vài thông s , nh ưng không nh t thi t t t c , ch ra phân lo i t ng 17
18. quát t k ch phát Kilopascal c ng ưc qu c t s d ng, nu qui i cng phù h p. LU Ý C BI T TRONG X TRÍ HEN SUY N Cn lưu ý c bi t trong x trí hen suy n khi có liên quan n: + Thai k . Trong thai k , n ng hen suy n th ưng thay i, và b nh nhân c n ưc theo dõi và iu ch nh thu c c n th n. B nh nhân hen suy n mang thai nên ưc cho bi t r ng thai nhi có nguy c ơ cao h ơn nu hen suy n không ưc ki m soát t t, và s an toàn c a các iu tr hen suy n hi n i nh t c n ưc nh n m nh. Các t k ch phát nên ưc iu tr tích c c tránh thi u oxy thai. + Ph u thu t. Quá m n ưng th , gi i h n lu ng khí, và quá t ng ti t ch t nhày khi n b nh nhân hen suy n d b bi n ch ng trong và sau ph u thu t, nh t là nh ng ph u thu t l ng ng c và b ng trên. Ch c n ng hô h p nên ưc ánh giá vài ngày tr ưc khi ph u thu t, và n u FEV1 d ưi 80% tr s t t nh t ca bnh nhân nên cho mt li u glucocorticosteroid ng n ngày. + Viêm m i, viêm xoang, và polyp m i. Viêm m i và hen suy n th ưng i cùng trên m t b nh nhân, và iu tr viêm m i có th c i thi n các tri u ch ng hen suy n. C viêm xoang c p và m n có th làm hen suy n n ng thêm, và nên ưc iu tr . Polyp m i i kèm v i hen suy n và viêm m i, th ưng kèm v i tình tr ng nh y c m v i aspirin và th ưng nh t b nh nhân ng ưi l n. Bnh th ưng rt nh y c m v i glucocorticosteroid t i ch . + Hen suy n ngh nghi p. iu tr thu c i v i hen suy n ngh nghi p c ng gi ng nh ư i v i các lo i hen suy n khác, nh ưng nó không th thay th cho vi c tránh xa úng m c s ph ơi nhi m liên quan. Nên khuyên n tư v n chuyên gia v x trí hen suy n ho c v y h c ngh nghi p. + Nhi m trùng hô h p. Nhi m trùng hô h p gây nên khò khè và làm t ng các tri u ch ng hen suy n nhi u b nh nhân. iu tr t kch phát do nhi m trùng cng gi ng nh ng nguyên t c iu tr các t k ch phát khác. + Trào ng ưc d dày - th c qu n. Trào ng ưc d dày - th c qu n x y ra nhi u gn g p ba l n b nh nhân hen suy n so v i ng ưi bình th ưng. Nên iu tr các tri u ch ng trào ng ưc, m c dù nó không luôn luôn c i thi n vi c ki m soát hen suy n. + Hen suy n do aspirin. Có n 28% ng ưi l n hen suy n, nh ưng hi m khi tr em, b các t k ch phát do ph n ng v i aspirin và các thu c kháng viêm không steroid. Ch n oán ch ưc xác nh b ng cách th aspirin, c n ph i ưc ti n hành m t c ơ s kh n ng hi s c tim ph i. Cách x trí chu n là tránh hoàn toàn các thu c gây ra tri u ch ng. + Quá m n. Quá m n là m t tình tr ng có th e d a tính m ng, v a gi ng v a làm n ng thêm hen suy n n ng. iu tr t c th i là t i quan tr ng, và bao g m oxy, epinephrine tiêm b p, kháng histamine tiêm, hydrocortisone t nh m ch và dch truy n t nh m ch. Ph l c A: Danh m c thu c hen suy n - Thu c ng a c n Tên Li u Tác d ng ph Bàn lu n th ưng dùng 18
19. Glucocorticosteroid Hít: Li u Hít: Li u hàng Hít: Nguy c ơ tác d ng s bt u tùy ngày cao có th ph ti m tàng nh ưng Adrenocorticoids vào m c gây m ng da, t o ít, hi u qu ch p Corticosteroids ki m soát vt b m, và hi m nh n ưc. Dùng Glucocorticoids hen suy n, khi c ch th ưng bung có van c a sau ó h th n. Tác d ng MDIs và súc mi ng Corticosteroid d ng xu ng li u ph t i ch là khàn ca DPIs sau khi hít hít: th p nh t ti ng và nhi m s làm gi m nhi m Beclomethasone trong 2 - 3 nm candidias h u nm Candidias Budesonide tháng khi hng. Li u th p và mi ng. Thu c không Ciclesonide ã ki m trung bình có th tươ ng ươ ng trên c ơ Flunisolide soát ưc. gây ch m phát s m i nhát ho c µg. Fluticasone tri n ho c c ch Mometasone Viên ho c nh tr em Viên ho c xirô: Dùng Triamcinolone xirô: (trung bình 1 cm). lâu dài: dùng bu i ki m soát Chi u cao tr ưng sáng cách ngày ít c Viên ho c xirô: hàng ngày, thành d ki n có tính h ơn. hydrocortisone s d ng v không b nh Dùng ng n ngày: methylprednisolone li u h u hưng. "t" 3-10 ngày h u prednisolone hi u th p hi u t mc ki m prednisone nh t 5 - 40 Viên ho c xirô: soát ngay. mg t ươ ng Dùng lâu dài có ươ ng th gây loãng prednisone xươ ng, h huy t bu i sáng áp, ti u ưng, ho c qod . cưm m t, c ch th ưng th n, iu tr mng da, ho c t k ch yu c ơ. Xem xét phát c p các tình tr ng i 40 - 60 kèm có th b x u mg/ngày i khi u ng chia 1 glucocorticosteroid ho c 2 li u , vd. nhi m cho thi u herpes, varicella, niên, ho c lao, cao huy t áp, 1 - 2 ti u ưng, và mg/kg/ngà loãng x ươ ng. y tr em. Sodium MDI 2 mg Tác d ng ph ít Có th m t 4-6 tu n cromoglycate ho c 5 mg nh t. Có th ho khi xác nh tác d ng cromolyn 2-4 nhát 3- hít thu c. ti a. C n iu ch nh cromones 4 l n ngày. li u dùng hàng ngày Phun th ưng xuyên. sươ ng 20 mg 3-4 l n ngày. Nedocromil MDI 2 Có th ho khi hít Mt s b nh nhân cromones mg/nhát 2- thu c. không ch u ưc v 19
20. 4 nhát 2-4 thu c. ln ngày. ng v n Hít: Hít: tác d ng ph Hít: Salmeterol β2 tác d ng dài DPI-F: 1 ít h ơn, và ít áng KHÔNG ưc s beta-adrenergis nhát (12 k h ơn. Nguy c ơ dng iu tr t sympathomimetics µg) 2 t k ch phát c p kch phát c p. Không LABAs ln/ngày. nng có t ng và t ưc s d ng MDI-F: 2 vong do hen suy n ng a c ơn m t cách Inhaled: nhát 2 khi b sung vào riêng l . Luôn luôn s Formoterol (F) ln/ngày. iu tr th ưng dng kèm v i ICS. Salmeterol (Sm) DPI-Sm: 1 ngày. Formoterol bt u nhát (50 tác d ng t ươ ng t Viên phóng thích µg) 2 Viên: có th gây nh ư salbutamol và ch m: ln/ngày. tim p nhanh, lo ưc s d ng theo Salbutamol (S) MDI-Sm: 2 âu, run c ơ xươ ng, nhu c u iu tr Terbutaline (T) nhát 2 nh c u, h kali tri u ch ng c p tính. ln/ngày huy t. Viên: H u hi u nh ư Viên: theophylline phóng S: 4 mg thích ch m. Không có q12h . d li u v vi c s T: 10 mg dng kèm v i q12h . glucocorticosteroid hít. ICS/LABA ph i h p DPI-F/S Tươ ng t nh ư mô Trong hen suy n dai Fluticasone/ 100, 250, t trên i v i dng trung bình n salmeterol (F/S) ho c 500 tng ph n trong nng, thu c k t h p µg/50 µg ph i h p. hu hi u h ơn là t ng Budesonide/ 1 nhát 2 gp ôi li u ICS. formoterol (B/F) ln/ngày Budesonide/formotero MDI-F/S l ã ưc ch p thu n 50, 125, m t s n ưc or 250 µg iu ch nh li u dùng /25 µg theo nhu c u, b 2 nhát 2 sung cho li u dùng ln/ngày th ưng ngày. Li u DPI-B/F dùng tùy theo m c 100 or ki m soát. 200 µg /6 Ít s li u tr 4-11 µg tu i. 1 nhát 2 Không có s li u tr ln/ngày < 4 tu i. MDI-B/F 80 or 160 µg/ 4.5 µg 2 nhát 2 ln/ngày Theophylline phóng Li u kh i Th ưng g p nh t Th ưng c n theo dõi 20
21. thích ch m u 10 là nôn và ói. Tác mc theophylline. Aminophylline mg/kg/ngà dng n ng x y ra Hp thu và chuy n methylxanthine y vi li u n ng huy t hóa có th b nh xanthine ti a thanh cao bao hưng b i nhi u y u thông gm co gi t, tim t, bao g m s t. th ưng p nhanh, và 800 mg lo n nh p tim. chia 1-2 li u. Kháng leukotrienes Thi u niên: Không tác d ng Kháng leukotrienes là Leukotriene modifiers M 10 mg ph c hi u hi u qu nh t i v i Montelukast (M) qhs li u khuy n cáo. bnh nhân hen suy n Pranlukast (P) P 450 mg Tng men gan v i dai d ng nh . Thêm Zafirlukast (Z) 2 l n/ngày Zafirlukast và li ích khi thêm vào Zileuton (Zi) Z 20 mg 2 Zileuton và m t s ICS dù không h u ln/ngày; ca báo cáo v hi u b ng ng v n Zi 600 mg viêm gan còn h i 2 hít tác d ng dài. 4 l n/ngày. ph c và t ng bilirubin huy t v i Tr em: M Zileuton, và suy 5 mg gan v i qhs (6-14 Zafirlukast. t) M 4 mg qhs (2-5 t) Z 10 mg 2 ln/ngày (7-11 t) Thay i mi n d ch Thi u niên: au và b m t i n ơi Cn tr t l nh 2- Omalizumab Li u d ưi tiêm chích (5-20%) 8°C và tiêm t i a 150 Anti-IgE da m i 2 và r t hi m ph n mg m i n ơi. ho c 4 v (0.1%). tu n tùy vào cân nng và nng IgE Ph l c A. Danh m c thu c hen suy n - Thu c c t c n Tên Li u th ưng Tác d ng ph Bàn lu n dùng ng v n β2 tác Có s khác bi t Hít: T ng nhp Là thu c ưc dng ng n v d ưc l c tim, run c ơ ch n khi co th t Adrenergics nh ưng t t c các xươ ng, nh c ph qu n c p. β2-stimulants sn ph m u u, và kích ưng hít tác Sympathomimetics tươ ng ươ ng trên thích. li u r t dng nhanh h ơn Albuterol/salbutamol mi nhát. tr cao t ng ưng và h u hi u h ơn Fenoterol tri u ch ng prn huy t, h kali viên ho c xirô. 21
22. Levalbuterol và tr ưc khi th huy t. Tng dùng thu c, Metaproterenol thao 2 nhát MDI không có tác Pirbuterol ho c 1 nhát DPI. Viên ho c Xirô dng mong i, Terbutaline i v i t k ch ưng toàn thân ho c dùng > 1 phát hen suy n 4- làm t ng nguy c ơ bình m t tháng 8 nhát q2-4 gi , nh ng tác d ng cho th y ki m có th thêm mi ph này. soát hen suy n 20 phút x 3 có kém; cn iu theo dõi ho c ch nh iu tr dài tươ ng ươ ng 5 hn phù h p. S mg salbutamol dng 2 bình m i bng bình phun tháng i kèm v i sươ ng. tng nguy c ơ t kch phát hen suy n n ng, ch t ng ưi. Anticholinergics IB-MDI 4-6 nhát Khô mi ng nh Có th có tác Ipratropium mi 6 gi ho c ho c l t mi ng. dng h tr vi bromide (IB) mi 20 phút ng v n β2 Oxitropium phòng c p c u. nh ưng kh i tác bromide Phun s ươ ng 500 dng ch m. Là µg mi 20 phút x thu c thay th 3 sau ó mi 2-4 bnh nhân không gi i v i thi u ch u ưc ng niên và 250-500 vn β2. µg i v i tr em. Theophylline tác Li u 7 mg/kg Nôn, ói, nh c Cn theo dõi dng ng n trong 20 phút, sau u. nng Aminophylline ó 0,4 mg/kg/gi n ng huy t theophylline. L y truy n liên t c. thanh cao h ơn: nng huy t co gi t, tim p thanh sau 12 n nhanh, và lo n 24 gi truy n. nh p tim. Duy trì gi a 10-15 µg/mL. Epinephrine/ Dung d ch 1:1000 Tươ ng t , nh ưng Nói chung, không adrenaline (1 mg/mL) 0,01 tác d ng áng k ưc khuy n cáo injection mg/kg n 0,3-0,5 hơn ng v n β2 s d ng iu mg. Có th cho ch n l c. Ngoài tr t k ch phát mi 20 phút x 3 ra: t ng huy t áp, cp n u ng v n st, ói tr em β2 ch n l c có và o giác. sn. 22