Sơ đồ tư duy trong dạy học tích cực hóa môn Công nghệ 12

Nội dung text: Sơ đồ tư duy trong dạy học tích cực hóa môn Công nghệ 12

1. SƠ ĐỒ TƢ DUY TRONG DẠY HỌC TÍCH CỰC HÓA MÔN CÔNG NGHỆ 12 Đỗ Thị Thu Nguyệt TÓM TẮT Đổi mới hoạt động dạy học theo hướng đa dạng hóa phương pháp căn cứ trên đặc thù của môn học là một trong những đặc trưng của Lí luận dạy học hiện đại. Sơ đồ tư duy – một công cụ tư duy – được Giáo sư Tony Buzan phát triển vào cuối thập niên 60 thế kỷ 20 và chuyển giao cho các học viện Giáo dục vào giữa thập niên 70. Môn Công Nghệ lớp 12 ở trường THPT có vai trò quan trọng là hướng nghiệp cho học sinh về hai lĩnh vực kĩ thuật là kĩ thuật điện tử và kỹ thuật điện. Dạy học Tích cực hóa môn Công nghệ 12 bằng cách hướng dẫn lập Sơ đồ tư duy biểu hiện ở nguyên tắc: gây ảnh hưởng đến người học và quá trình học tập để làm chuyển biến vị thế của họ từ chỗ là chủ thể tiếp nhận học vấn một cách thụ động trở thành chủ thể tích cực, tự lực, tự giác và năng động tiến hành quá trình học tập của mình ở cấp độ hoạt động cá nhân. Keywords: Mind map, Active teaching, Logic I. ĐẶT VẤN ĐỀ Tại sao cần sử dụng Sơ đồ tư duy trong dạy học môn Công nghệ 12 ? Thế kỷ 21 là kỷ nguyên của kinh tế dựa vào kỹ năng (Skills Based Economy), năng lực của con người được đánh giá trên cả 3 khía cạnh: kiến thức, kỹ năng và thái độ. Tổ chức hoạt dạy học để đạt được ba mục tiêu trên là định hướng đổi mới phương pháp dạy học nhằm xây dựng một nguồn nhân lực chất lượng cao. Theo định hướng này người giáo viên phải sử dụng phối hợp đa dạng nhiều phương pháp và kỹ thuật dạy học. Kỹ thuật lập Sơ đồ tư duy là một kỹ thuật sơ đồ hóa theo cấu trúc hoạt động của não bộ và sử dụng hai kênh thông tin TỪ KHÓA + HÌNH ẢNH Ứng dụng Sơ đồ tư duy trong hoạt động dạy học để phát triển năng lực phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa kiến thức và giúp người học tăng cường khả năng ghi nhớ trong học tập, đồng thời rèn dũa óc sáng tạo; từ đó chiếm lĩnh tri thức, hình thành kỹ năng và hăng say học tập, lao động. II. NỘI DUNG 1. Kỹ thuật Sơ đồ tƣ duy trong dạy học tích cực hóa
2. Kỹ thuật dạy học là những thủ thuật và kỹ năng dạy học chung cho nhiều biện pháp, phương pháp dạy học cụ thể được thiết kế và tiến hành trong quá trình dạy học. So với những công cụ tư duy khác như Sơ đồ Ishikawa, SWOT, 6 chiếc nón tư duy Sơ đồ tư duy có ưu điểm: Cơ chế hoạt động của Sơ đồ tư duy và cơ chế hoạt động của bộ não con người có cấu trúc giống nhau, dựa trên hoạt động của neuron. Khi sử dụng Sơ đồ tư duy trong dạy học giúp các hoạt động nhận thức diễn ra dễ dàng và tự nhiên. Sơ đồ tư duy đưa ra cái nhìn tổng quan cho một vấn đề theo một hệ thống tư duy logic chặt chẽ. Hiệu ứng màu sắc của Sơ đồ tư duy kích thích sự chú ý và sáng tạo. Trí tưởng tượng tạo ra bức tranh ba chiều với nhiều sự liên tưởng đặc biệt mang tính cá nhân của mỗi người. Người giáo viên có thể tổ chức hoạt động dạy học bằng cách hướng dẫn lập Sơ đồ tư duy theo quy trình như sau: + Giáo viên xây dựng tình huống học tập cho chủ đề trung tâm bằng cách nêu ra một tình huống, một câu hỏi, một đoạn đóng vai cho cả lớp theo dõi. (Giới thiệu bài mới) + Giáo viên xác định xem có bao nhiêu ý chính cấp 1 cho nội dung của chủ đề trung tâm, sau đó chuẩn bị câu hỏi cho các nhánh này.
3. + Nếu là câu hỏi dễ, giáo viên có thể mời học sinh trả lời, nếu là câu hỏi khó giáo viên cung cấp thông tin cho học sinh từ các nguồn như : Sách Giáo khoa, tạp chí, tranh ảnh, đoạn video + Giáo viên tiếp tục xác định có bao nhiêu ý chính cấp 2 và nêu câu hỏi cho các nhánh này + Giáo viên cung cấp thông tin cho nhánh cấp 2 + Học sinh tập trung theo nhóm và thảo luận kế hoạch lập Sơ đồ tư duy như thế nào, bằng cách nào và phân công công việc cho các bạn trong nhóm. + Học sinh tiến hành lập các nhánh của Sơ đồ tư duy theo từng cá nhân và sau đó lắp ghép lại vào hình ảnh trung tâm. + Học sinh báo cáo Sơ đồ tư duy trước lớp theo từng nhóm đã được phân công. Phát triển năng lực phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa kiến thức và năng lực ghi nhớ, sáng tạo thông qua việc sử dụng Sơ đồ tư duy trong dạy học: 1.1 Giáo viên hƣớng dẫn học sinh tiếp cận vấn đề bằng Sơ đồ tƣ duy Lập Sơ đồ tư duy cho một chủ đề bài học là một cách tiếp cận mới giúp hình thành kiến thức với cấu trúc sơ đồ bằng cả hai kênh thông tin TỪ KHÓA và HÌNH ẢNH. Từ đó học sinh phát triển năng lực phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa kiến thức. Ví dụ: Sơ đồ tư duy giáo viên xây dựng làm dàn ý hướng dẫn học sinh về bài hệ thống thông tin viễn thông
4. 1.2 Sáng tạo với thuyết mã hóa kép trong Sơ đồ tƣ duy Dựa trên Sơ đồ tư duy giáo viên hướng dẫn, học sinh phát triển khả năng tưởng tượng và sáng tạo thông qua việc tự chọn những hình thức và hình ảnh, biểu tượng để lập Sơ đồ tư duy cho bài học. 2. Thực nghiệm Để kiểm nghiệm hiệu quả của việc sử dụng kỹ thuật Sơ đồ tư duy trong dạy học môn Công nghệ lớp 12 tác giả đã tổ chức thực nghiệm tại trường THPT Thạnh An, Cần Thơ. Việc tiến hành thực nghiệm sử dụng kỹ thuật Sơ đồ tư duy trong dạy học các bài môn Công nghệ lớp 12 được người nghiên cứu thực nghiệm tại trường THPT Thạnh An, Cần Thơ thu được kết quả như sau: Bảng 1: Phân phối điểm số hai bài khảo sát kiến thức Điểm Xi 3 4 5 6 7 8 9 10 Lớp TN 65 0 0 7 15 18 12 11 2 ĐC 66 1 12 25 16 9 3 0 0
5. Bảng 2: Các số thống kê điểm kiểm tra của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng Nhóm N Mean Median Mode SD Min Max Sum thực nghiệm 65 7,1692 7,0000 7,00 1,34128 5,00 10,00 466,00 Nhóm đối 66 5,4394 5,0000 5,00 1,12494 3,00 8,00 359,00 chứng Bảng 3: Tổng hợp kết quả học tập hai bài khảo sát LỚP GIỎI KHÁ TB YẾU – KÉM TỔNG TN 25 (38,5%) 18 (27,7%) 22 (33,8%) 0 (0%) 65 ĐC 3 (4,6%) 9 (13,6%) 41 (62,1%) 13 (19,7%) 66 Từ kết quả cụ thể cho thấy: kết quả học tập ở lớp thực nghiệm cao hơn đối chứng, kết quả yếu – kém giảm, kết quả khá – giỏi tăng KẾT LUẬN Kỹ thuật Sơ đồ tư duy là một kỹ thuật dạy học mang lại hiệu quả cao. Người giáo viên thông qua Sơ đồ tư duy tổ chức được những giờ học thú vị, học sinh hoạt động tích cực để tiếp nhận kiến thức, các khả năng phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa kiến thức và khả năng ghi nhớ, tính sáng tạo được phát triển. Tài liệu tham khảo [1]. Đặng Thành Hưng (2002), Dạy học hiện đại: Lí luận – Biện Pháp – Kỹ thuật, NXB đại học quốc gia Hà nội. [2]. Tony Buzan, Master your memory – Làm chủ trí nhớ của bạn, bản dịch tiếng việt: Lê Huy Lâm, NXB tổng hợp TP HCM. [3]. Tony Buzan, The power of creative intelligence – Sức mạnh của trí tuệ sáng tạo, NXB tổng hợp TP HCM. [4]. Tony Buzan, Ultimate of book Mind maps – Nền tảng & ứng dụng của Bản đồ tư duy, NXB tổng hợp TP HCM.
6. Giảng viên hướng dẫn TS. NGUYỄN TOÀN
7. BÀI BÁO KHOA HỌC THỰC HIỆN CÔNG BỐ THEO QUY CHẾ ĐÀO TẠO THẠC SỸ Bài báo khoa học của học viên có xác nhận và đề xuất cho đăng của Giảng viên hướng dẫn Bản tiếng Việt ©, TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH và TÁC GIẢ Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ bởi Luật xuất bản và Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Nghiêm cấm mọi hình thức xuất bản, sao chụp, phát tán nội dung khi chưa có sự đồng ý của tác giả và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. ĐỂ CÓ BÀI BÁO KHOA HỌC TỐT, CẦN CHUNG TAY BẢO VỆ TÁC QUYỀN! Thực hiện theo MTCL & KHTHMTCL Năm học 2016-2017 của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh.