Phát triển nguồn tin khoa học và công nghệ trong giai đoạn mới: thách thức, cơ hội và giải pháp

Nội dung text: Phát triển nguồn tin khoa học và công nghệ trong giai đoạn mới: thách thức, cơ hội và giải pháp

1. Nghiïn cûáu - Trao àöíi PHAÁT TRIÏÍN NGUÖÌN TIN KHOA HOÅC VAÂ CÖNG NGHÏÅ TRONG GIAI ÀOAÅN MÚÁI: THAÁCH THÛÁC, CÚ HÖÅI VAÂ GIAÃI PHAÁP ThS Phaåm Vùn Huâng Cuåc Thöng tin KH&CN quöëc gia Toám tùæt: Khaái quaát xu hûúáng cuãa thõ trûúâng thöng tin KH&CN trïn thïë giúái, thûåc traång nhûäng thuêån lúåi, khoá khùn trong cöng taác phaát triïín nguöìn tin KH&CN taåi cú quan thöng tin- thû viïån (TT-TV) trong nûúác. Chó ra nhûäng cú höåi phaát triïín nguöìn tin KH&CN àöëi vúái cú quan TT-TV trong giai àoaån hiïån nay. Giúái thiïåu caác mö hònh liïn kïët, húåp taác böí sung, cung cêëp thöng tin trûåc tuyïën vaâ khuyïën nghõ caác giaãi phaáp nhùçm phaát triïín vaâ sûã duång töëi ûu nguöìn tin KH&CN taåi cú quan TT-TV nûúác ta. Tûâ khoáa: Nguöìn tin; nguöìn tin KH&CN; nguöìn tin àiïån tûã; nguöìn tin trûåc tuyïën; phaát triïín nguöìn tin; chia seã nguöìn tin; Consortium; Liïn hiïåp thû viïån. Developing science and technology information resources in the new period: challenges, opportunities and solutions Abstract: Introducing development trends of S&T information market in the world, challenges and advantages of developing S&T information resources at domestic libraries and information organizations. Analyzing opportunities to develop S&T information resources in the current period. Introducing models for collaboration and cooperation with other information-library organizations in online resource development and provision and recommending solutions to develop and utilize S&T information resources at information-library organizations in Vietnam. Keywords: Information resources; S&T information resource; electronic resources; online resources; information resource development; information resource sharing; Library Consortium. Múã àêìu thöng tin phaãi tûå àöíi múái àïí phuâ húåp vúái caác Àûáng trûúác böëi caãnh khoá khùn chung cuãa àiïìu kiïån hiïån taåi. Baâi viïët dûúái àêy têåp nïìn kinh tïë toaân cêìu, sûå phaát triïín vïì cöng trung laâm roä möåt söë vêën àïì trong cöng taác nghïå, àùåc biïåt laâ cöng nghïå maång vaâ thiïët bõ phaát triïín nguöìn tin KH&CN taåi cú quan di àöång buöåc caác cú quan TT-TV, nhaâ cung TT-TV trong nûúác vaâ àûa ra caác giaãi phaáp cêëp thöng tin vaâ nhaâ xuêët baãn trïn toaân thïë khùæc phuåc khoá khùn, têån duång cú höåi àïí phaát giúái àïìu phaãi tiïëp tuåc nöî lûåc tòm kiïëm cho triïín hiïåu quaã nguöìn tin KH&CN trong giai mònh möåt caách tiïëp cêån múái àïí ûáng phoá vúái àoaån múái. sûå thay àöíi khöng chùæc chùæn trong ngaânh 1. Xu hûúáng xuêët baãn vaâ phên phöëi taâi cöng nghiïåp xuêët baãn hoåc thuêåt. liïåu trïn thïë giúái ÚÃ Viïåt Nam, tònh traång khoá khùn vïì kinh Sûå taác àöång maånh meä cuãa cöng nghïå thöng phñ phaát triïín nguöìn tin KH&CN àaä vaâ àang tin (CNTT), xu hûúáng chuyïín dêìn sang sûã diïîn ra úã hêìu hïët cú quan TT-TV thuöåc moåi duång taâi liïåu àiïån tûã cuãa ngûúâi duâng tin àang loaåi hònh vaâ quy mö khaác nhau, trong khi giaá laâ nhûäng nguyïn nhên chñnh khiïën caác nhaâ taâi liïåu vêîn khöng ngûâng tùng lïn. Bïn caånh xuêët baãn phaãi thay àöíi saãn phêím va â dõch vuå àïí àoá, xu hûúáng tiïëp cêån thöng tin trûåc tuyïën phuâ húåp vúái thõ trûúâng. Möåt trong nhûäng loaåi bùçng maáy tñnh vaâ thiïët bõ di àöång àaä trúã nïn hònh taâi liïåu nghiïn cûáu phöí biïën, coá giaá trõ phöí biïën vaâ ngaây möåt gia tùng, àiïìu naây àaä khoa hoåc cao hiïån nay laâ caác taåp chñ hoåc thuêåt. taåo ra aáp lûåc lúán, buöåc caác thû viïån, cú quan Àïí àaáp ûáng nhu cêìu cuãa ngûúâi duâng vaâ àaãm THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 6/2015 31
2. Nghiïn cûáu - Trao àöíi baão lúåi nhuêån, caác nhaâ xuêët baãn vaâ nhaâ cung cuaã Kody Tillery, Giamá àöcë marketing cuaã cêëp hiïån nay àïìu coá xu hûúáng têåp trung vaâo nha â cung cêpë dõch vu å xuêtë banã Allen Press, tapå caác saãn phêím, dõch vuå dûúái daång àiïån tûã vaâ taâi chñ hocå thuêtå xuêtë banã àöngì thúiâ dûúiá ca ã hai liïåu coá giaá trõ nghiïn cûáu cao. Mùåc duâ vêåy, taâi dangå (dangå in va â dangå àiïnå tû)ã va â tapå chñ coá liïåu in hiïån vêîn giûä vai troâ nhêët àõnh trong caác bònh duyïtå (peer-reviewed) la â nhûngä tapå chñ coá kïnh phên phöëi. Möåt vñ duå rêët àiïín hònh laâ sûå sû å gia tùng vï ì gia á cao nhêtë so vúiá cacá tapå chñ trúã laåi cuãa túâ baáo in Newsweek cuãa Myä ngaây conâ laiå (xem Bangã 1, 2). Àêy cungä la â nhûngä 7/3/2014 sau khi tuyïn böë ngûâng xuêët baãn loaiå hònh taiâ liïuå àûúcå cöngå àöngì xuêtë banã vaâ dûúiá dangå in ngayâ 31/12/2012. Theo thöngë kï cöngå àöngì nghiïn cûuá quan têm hún ca.ã Bangã 1. So sanhá mûcá àö å tùng gia á trung bònh giûaä ba dangå xuêtë banã tapå chñ hocå thuêtå 2010-2012 [3] Daång taâi liïåu Thay àöíi Thay àöíi Thay àöíi Giaá trung Giaá trung Giaá trung 2010 - 2012 2011- 2012 2010 -2011 bònh 2012 bònh 2011 bònh 2010 (%) (%) (%) Daång in 2,5% 4,2% 0,7% $266,74 $255,93 $254,06 Daång àiïån tûã -1,7% -1,6% -1,8% $804,57 $817,32 $832,33 Caã in vaâ àiïån tûã 7,5% 6,2% 8,8% $983,95 $926,42 $851,68 Caác söë liïåu thöëng kï taåi Baãng 1 cho thêëy, (-1,7%), taåp chñ daång in (Print-Only Format) trong giai àoaån 2010-2012 taåp chñ xuêët baãn coá mûác àöå tùng giaá 2,5% vaâ taåp chñ xuêët baãn chó dûúái daång àiïån tûã (Online-Only Format) dûúái caã hai daång (Both Print and Online) coá coá mûác àöå tùng giaá bònh quên nùm thêëp nhêët mûác giaá tùng cao nhêët (7,5%). Baãng 2. So saánh mûác àöå tùng giaá trung bònh giûäa taåp chñ Peer - Reviewed vaâ Not Peer - Reviewed 2010-2012 [3] Loaåi taåp chñ Thay Thay Thay Giaá Giaá Giaá Trong àöíi àöíi àöíi trung trung trung töíng söë trung bònh 11 - 12 10 - 11 bònh bònh bònh % 10 - 12 % % % 2012 2011 2010 Peer-reviewed 6,4% 5,2% 7,6% $830,49 $789,27 $733,80 92,7% Not Peer-veviewed 4,0% 1,6% 6,3% $284,26 $279,72 $263,03 7,3% Baãng trïn cho thêëy, caác taåp chñ khoa hoåc coá Caác söë liïåu trïn cuäng cho thêëy mûác àöå tùng cú chïë bònh duyïåt (peer-reviewed) coá mûác giaá giaá cuãa loaåi taåp chñ naây cao hún nhiïìu so vúái trung bònh cao hún rêët nhiïìu so vúái taåp chñ taåp chñ daång khöng qua hïå thöëng thêím àõnh khöng co á cú chï ë bònh duyïtå (non peer-reviewed). (6,4% so vúái 4%). 32 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 6/2015
3. Nghiïn cûáu - Trao àöíi 2. Giaá taâi liïåu vaâ kinh phñ phaát triïín gia tùng vïì giaá theo tûâng nùm. Theo thöëng kï nguöìn tin KH&CN cuãa Allen Press, trong giai àoaån tûâ 1989 àïën Nguöìn taâi liïåu nghiïn cûáu khoa hoåc, àùåc 2011, giaá taåp chñ taåi Hoa Kyâ coá mûác tùng bònh biïåt laâ taåp chñ nghiïn cûáu luön coá sûå biïën àöång quên/nùm laâ 7,5% (xem Hònh 1). Hònh 1. So saánh mûác àöå tùng giaá haâng nùm giûäa caác taåp chñ cuãa Hoa Kyâ vaâ chó söë tiïu duâng. Nguöìn: Annual price changes for US journals are from annual Allen Press studies. CPI is from the US Department of Labor, Bureau of Labor Statistics. Sû å gia tùng vï ì gia á bònh quên theo nùm cuaã cacá àöng,ì con sö ë nayâ ú ã cacá cú quan TT-TV trûúngâ tapå chñ Hoa Ky â àûúcå thï í hiïnå ú ã phênì gachå nöi,ë àaiå hocå la â 500 triïuå àöngì va â taiå cacá sú ã KH&CN tûúng àûúng vúiá 7,5%/nùm trong ca ã giai àoan.å la â 400 triïuå àöngì [4]. Vúiá nguönì kinh phñ àûúcå Nhû vêy,å àï í co á thï í duy trò àûúcå nguönì taiâ cêpë hangâ nùm nhû vêy,å cacá cú quan TT-TV liïuå ú ã mûcá àö å öní àõnh hangâ nùm, àoiâ hoiã cacá cú àang gùpå nhiïuì kho á khùn trong viïcå sû ã dungå quan TT-TV phaiã tùng kinh phñ phatá triïní nguönì kinh phñ danhâ cho cöng tacá phatá triïní nguönì tin KH&CN ñt nhêtë 7,5% möiî nùm. Tuy nguönì tin KH&CN. nhiïn, trïn thûcå tï,ë cacá cú quan TT-TV khöng Möåt trong nhûäng khoá khùn lúán trong cöng nhûngä khöng àûúcå tùng ma â conâ thûúngâ xuyïn taác phaát triïín nguöìn tin KH&CN, àùåc biïåt laâ phaiã cùtæ giamã nguönì kinh phñ nayâ do anhã hûúngã nguöìn tin KH&CN nûúác ngoaâi taåi Viïåt Nam cuaã suy thoaiá kinh tï.ë Thûcå tï ë nayâ khöng chó hiïån nay laâ caác nhaâ cung cêëp taâi liïåu àiïån tûã xayã ra ú ã cacá cú quan TT-TV quy mö nho ã maâ trûåc tuyïën àang coá xu hûúáng têåp trung vaâo thõ ngay ca ã nhûngä cú quan lúná nhû Cucå Thöng tin trûúâng baán buön. Mûác àöå chïnh lïåch giaá giûäa KH&CN quöcë gia, Viïnå Hanâ lêm KH&CN thõ trûúâng baán buön vaâ thõ trûúâng baán leã àang Viïtå Nam, vúiá kinh phñ phatá triïní nguönì tin àûúåc duy trò úã möåt khoaãng caách khaá lúán. Vñ KH&CN lúná cungä àa ä va â àang bõ cùtæ giamã àangá duå, CSDL Taylor&Francis bao göìm hún kï í trong nhûngä nùm gênì àêy. Àiïuì nayâ khiïnë 1.600 taåp chñ chuyïn ngaânh thuöåc 19 lônh vûåc cho cöng tacá phatá triïní nguönì tin KH&CN taiå chuã àïì coá giaá chaâo thuï bao trûåc tuyïën 01 nùm cú quan TT-TV vönë àa ä kho á khùn laiå cangâ khoá troån goái laâ 85.600 USD (gêìn 2 tyã àöìng), trong khùn hún. Hiïnå nay, theo sö ë liïuå thöngë kï cuaã khi àoá, nïëu khaách haâng mua leã theo tûâng chuã Cucå Thöng tin KH&CN quöcë gia nùm 2014, àïì thò vúái söë tiïìn trïn chó coá thïí mua àûúåc tûâ kinh phñ bònh quên möiî nùm àêuì tû cho cöng 4 àïën 7 trong töíng söë 19 chuã àïì. Töíng giaá tiïìn tacá phatá triïní nguönì tin KH&CN taiå cacá cú tñnh theo chuã àïí laâ 260.941 USD, tûúng quan TT-TV thuöcå bö,å nganhâ khoangã 1,2 tyã àûúng vúái hún 5 tyã àöìng (àùæt hún trïn 3 lêìn so THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 6/2015 33
4. Nghiïn cûáu - Trao àöíi vúái thuï bao troån goái). Vò lyá do àoá, caác khaách thûåc hiïån chûác nùng àêìu möëi thöng tin haâng khöng àuã kinh phñ thuï bao troån goái laâ KH&CN quöcë gia lamâ àêuì möië duy trò va â phatá nhûäng àún võ àang phaãi chõu thiïåt thoâi rêët lúán. triïní liïn húpå thû viïnå Viïtå Nam vï ì nguönì tin 3. Cú höåi phaát triïín nguöìn tin KH&CN KH&CN àï í àiïuì tiït,ë phöië húpå bö í sung, cêpå nhêtå va â chia se ã cacá nguönì tin KH&CN giûaä cacá Sûå phaát triïín cuãa maång lûúái cung cêëp taâi tö í chûcá TT-TV trong ca ã nûúc;á trao àöií vaâ liïåu àiïån tûã cuâng vúái sûå thay àöíi vïì thoái quen quangã ba á cacá tapå chñ KH&CN Viïtå Nam thöng sûã duång thöng tin söë, vêën àïì tiïëp cêån nguöìn qua hònh thûcá trûcå tuyïnë ”. Co á thï í thêyë nhûngä thöng tin trong nûúác vaâ caã nhûäng nguöìn tin vùn banã phapá ly á trïn àa ä mú ã ra hûúngá ài múiá maâ KH&CN nûúác ngoaâi àang àûáng trûúác nhiïìu ú ã ào,á sû å húpå tac,á chia se,ã phöië húpå co á sû å àiïuì cú höåi lúán, thïí hiïån úã möåt söë mùåt sau: tiïtë cuaã Nha â nûúcá se ä la â tiïnì àï ì quan trongå cho Thû á nhêtë , kha ã nùng tiïpë cênå nguönì tin viïcå phatá triïní nguönì tin KH&CN taiå cacá cú KH&CN: Sû å phatá triïní cuaã mangå mayá tñnh, àùcå quan TT-TV. biïtå la â mangå Internet àa ä mú ã ra ky ã nguyïn múiá Thû á ba, sû å öní àõnh cuaã taiâ liïuå àiïnå tû:ã Viïcå cho viïcå tiïpë cênå thöng tin toanâ cêuì àöië vúiá moiå nha â xuêtë banã va â nha â cung cêpë thöng tin têpå quöcë gia, moiå tö í chûcá va â ca á nhên. Nïuë nhû trung vaoâ phatá triïní nguönì tin KH&CN dangå trûúcá àêy, cacá tapå chñ nöií tiïngë chó co á thï í mua sö ë àa ä taoå ra khöië lûúngå thöng tin ngayâ cangâ lún,á àûúcå dûúiá dangå banã in thöng qua cacá kïnh phên co á nhiïuì gia á trõ trong khi gia á thanhâ giamã hún rêtë phöië chñnh thûcá co á sû å kiïmí soatá chùtå che ä thöng nhiïuì so vúiá taiâ liïuå dangå in. Mùcå du â gia á taiâ liïuå qua con àûúngâ nhêpå khêuí thò hiïnå nay, bêtë cûá nhòn chung vênî tùng àïuì hangâ nùm nhûng riïng tö í chûc,á ca á nhên naoâ cungä co á thï í tiïpë cênå àïnë vúiá loaiå hònh taiâ liïuå àiïnå tû ã trûcå tuyïn,ë giaá nhûngä tapå chñ ào á thöng qua Internet. thanhâ àang co á xu hûúngá giamã (xem Bangã 2). Thû á hai, sû å tùng cûúngâ quanã ly á nha â nûúcá Àiïuì nayâ àem laiå nhiïuì thuênå lúiå cho cacá àún vïì thöng tin KH&CN: Sûå ra àúâi cuãa võ bö í sung nguönì tin KH&CN dûúiá dangå àiïnå Luêåt KH&CN nùm 2013 [1], Nghõ tû ã (Online-Only Format) àõnh 11/2014/NÀ-CP [2] àa ä mú ã ra cú höiå lúná Thûá tû, vïì haå têìng CNTT: Mùåc duâ àiïìu giupá tùng cûúngâ quanã ly á va â phatá triïní nguönì tin kiïån kinh tïë coân khoá khùn, GDP vaâ thu nhêåp KH&CN trong hoatå àöngå thöng tin, thû viïn.å bònh quên àêìu ngûúâi vêîn thuöåc nhoám thêëp, Àiïuì 68 Luêtå KH&CN quy àõnh “Nha â nûúcá nhûng Viïåt Nam àûúåc àaánh giaá laâ möåt trong àêuì tû xêy dûng,å khuyïnë khñch tö í chûc,á ca á nhên nhûäng quöëc gia coá sûå phaát triïín maånh meä taiâ trú å cho viïcå xêy dûngå ha å têngì thöng tin, cú trong lônh vûåc CNTT. Taåi höåi thaão Chñnh phuã sú ã dû ä liïuå quöcë gia va â thöngë kï vï ì KH&CN àiïån tûã töí chûác taåi Àaâ Nùéng ngaây 17/7/2014, hiïnå àaiå nhùmç baoã àamã thöng tin àêyì àu,ã chñnh Têåp àoaân Dûä liïåu IDG Viïåt Nam cho biïët: xac,á kõp thúiâ vï ì hoatå àöngå KH&CN trong nûúcá Theo Baáo caáo baão mêåt thöng tin cuãa va â thï ë giúiá ”. Nhùmç cu å thï í hoaá quy àõnh cuaã Liïn minh Viïîn thöng quöëc tïë (ITU), trong Nhaâ nûúác vïì phaát triïín nguöìn thöng tin nùm 2013, Viïåt Nam àûáng thûá 81/161 vïì chó KH&CN, Àiïuì 18 Nghõ àõnh 11/2014/NÀ-CP söë phaát triïín CNTT - truyïìn thöng (ICT àa ä quy àõnh vï ì àõnh hûúngá phatá triïní nguönì Development Index). So vúái caác nûúác khaác úã thöng tin KH&CN sû ã dungå ngên sachá nhaâ Àöng Nam AÁ, Viïåt Nam àûáng thûá 4, nûúc.á Àùcå biït,å khoanã 2 Àiïuì 19 cuaã Nghõ àõnh sau Malaysia, Brunei vaâ Singapore; àûáng nayâ quy àõnh cu å thï í vï ì phöië húpå phatá triïn,í cêpå thûá 12 trïn töíng söë 27 quöëc gia trong khu vûåc nhêtå va â chia se ã cacá nguönì tin KH&CN trong Chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng. Nhúâ coá sûå phaát nûúcá va â quöcë tï,ë trong ào á nhênë manhå “Tö í chûcá triïín maånh meä vïì CNTT, àùåc biïåt laâ sûå phaát 34 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 6/2015
5. Nghiïn cûáu - Trao àöíi triïín vïì haå têìng maång, caác cú quan TT-TV Nguönì tin KH&CN sö ë nöiå sinh la â nguönì tin Viïåt Nam àang àûáng trûúác nhûäng cú höåi lúán KH&CN quan trongå thï í hiïnå nùng lûcå thöng trong viïåc tiïëp cêån caác nguöìn tin KH&CN tin cuaã möiî cú quan TT-TV trong giai àoanå quyá giaá cuãa thïë giúái [5]. hiïån nay. Àïí duy trò öín àõnh nguöìn tin Thûá nùm, sûå thay àöíi caách thûác tiïëp cêån KH&CN nay,â yïu cêuì cú quan TT-TV phaiã thöng tin cuãa ngûúâi duâng: Mùåc duâ chûa coá con xêy dûngå va â triïní khai àöngì bö å cacá giaiã phapá söë thöëng kï cuå thïí vïì sûå thay àöíi thoái quen sûã bao göm:ì thu thêpå àêyì àu ã va â thûúngâ xuyïn duång thöng tin trïn quy mö lúán nhûng möåt nguönì tin KH&CN sö ë àang àûúcå taoå ra taiå àún thûåc tïë àang diïîn ra úã caác cú quan TT-TV laâ võ; sö ë hoaá nhûngä taiâ liïuå quan trong;å xêy dûng,å söë baån àoåc àïën sûã duång taâi liïåu in taåi thû viïån phatá triïní CSDL têpå trung vaoâ cacá cöng cu å tòm àang giaãm dêìn trong khi söë lûúåt ngûúâi truy kiïm;ë àa dangå hoaá cacá dõch vu å cung cêpë taiâ liïuå cêåp taâi liïåu trûåc tuyïën tùng lïn roä rïåt [6]. Xu nöiå sinh trûcå tuyïn.ë Cacá giaiã phapá trïn co á thï í apá hûúáng naây àang múã ra cú höåi cho viïåc phaát dungå ú ã nhiïuì quy mö khacá nhau, tuy nhiïn cacá triïín caác dõch vuå cung cêëp taâi liïåu trûåc tuyïën àún võ ú ã quy mö cangâ lún,á viïcå triïní khai apá cuãa cú quan TT-TV trong caã nûúác. dungå cacá giaiã phapá nayâ cangâ kho á thûcå hiïn.å Hiïnå nay àa ä co á nhiïuì dû å aná sö ë hoaá àûúcå triïní Thûá saáu, xu hûúáng liïn kïët, húåp taác: Nhêån khai thanhâ cöng ú ã quy mö lúná nhû: Dû å aná Xêy thûác roä nhûäng thuêån lúåi vaâ khoá khùn trong quaá dûngå va â phatá triïní Hï å thöngë thöng tin Nghiïn trònh phaát triïín nguöìn tin KH&CN, àùåc biïåt laâ cûuá va â phatá triïní Viïtå Nam (do Cucå thöng tin caác nguöìn tin KH&CN nûúác ngoaâi, caác töí KH&CN quöcë gia chu ã trò tû â nùm 2011) àa ä thu chûác TT-TV àaä vaâ àang coá nhûäng àöång thaái thêp,å sö ë hoaá va â àûa vaoâ CSDL phucå vu å ngûúiâ tñch cûåc nhùçm àêíy maånh liïn kïët, húåp taác dungâ tin trïn 12 nghòn thuyïtë minh, kïtë quaã trong vaâ ngoaâi nûúác. Vúái sûå hònh thaânh caác thûcå hiïnå nhiïmå vu å KH&CN taiå cacá bö,å nganhâ liïn hiïåp nhû Liïn hiïåp thû viïån vuâng Àöìng va â 61/63 tónh, thanhâ phö ë trïn ca ã nûúc;á Dû å aná söë bùçng söng Höìng, vuâng Àöìng bùçng söng Cûãu hoaá taiâ liïuå cuaã Thû viïnå Quöcë gia Viïtå Nam Long, Liïn húåp thû viïån Viïåt Nam, nguöìn vúiá gênì 5 triïuå trang taiâ liïuå àï í àûa vaoâ phucå vuå tin KH&CN trong vaâ ngoaâi nûúác àaä àûúåc tùng trûcå tuyïnë cho ngûúiâ dungâ tin trong ca ã nûúc, .á cûúâng chia seã, cú quan TT-TV coá thïm nhiïìu Cho du â mûcá àö å phatá triïní nguönì tin KH&CN cú höåi àïí phatá triïín nguöìn cuãa mònh trong sö ë hoaá taiå cacá thû viïnå co á sû å khacá nhau, àiïìu kiïån nguöìn kinh phñ haån heåp. tuyâ thuöcå vaoâ quy mö cuaã tûngâ àún võ, song 4. Giaãi phaáp phaát triïín nguöìn tin co á thï í thêyë rùng,ç xu hûúngá xêy dûngå “thû viïnå KH&CN trong giai àoaån múái lai” àï í vûaâ phucå vu å banå àocå taiå chö î vûaâ phucå vuå Àûáng trûúác nhûäng khoá khùn, thaách thûác vaâ trûcå tuyïnë nhùmç àapá ûngá töië ûu nhu cêuì cuaã cú höåi trïn, sûå linh hoaåt vaâ chuã àöång trong ngûúiâ sû ã dungå àang àûúcå phatá triïní manhå meä viïåc àöíi múái saãn phêím, dõch vuå vaâ hònh thûác trong ca ã nûúcá [7]. Trïn bònh diïnå chung, àïí cung cêëp thöng tin àaä vaâ àang giuáp cho nhiïìu phatá triïní nguönì tin KH&CN sö ë nöiå sinh cênì cú quan TT-TV sûã duång hiïåu quaã nguöìn kinh àamã baoã mötå sö ë yïu cêuì sau: phñ phaát triïín nguöìn tin KH&CN vaâ gùåt haái - Xêy dûngå kï ë hoachå cho viïcå phatá triïní àûúåc nhûäng thaânh quaã to lúán. Möåt söë kinh nguönì taiâ nguyïn sö ë noiá chung va â sö ë hoaá nguönì nghiïåm sau àêy coá thïí giuáp cú quan TT-TV taiâ liïuå höiì cö.ë Àöië vúiá cacá àún võ co á nguönì taiâ têån duång töëi àa nhûäng cú höåi trong cöng taác liïuå höiì cö ë lún,á cênì àùtå ra mucå tiïu va â xêy dûngå phaát triïín nguöìn tin KH&CN: kï ë hoachå cho tûngâ giai àoanå cu å thï,í co á trònh tûå Phatá triïní nguönì tin KH&CN sö ë nöiå sinh: ûu tiïn cacá nguönì taiâ liïuå quan trong.å THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 6/2015 35
6. Nghiïn cûáu - Trao àöíi - Laâm roä caác vêën àïì vïì tñnh phaáp lyá trong Mötå trong nhûngä mö hònh húpå tacá hiïuå quaã viïåc söë hoáa höìi cöë taâi liïåu vaâ cung cêëp taâi liïåu nhêtë hiïnå nay giûaä cacá thû viïn,å cú quan thöng toaân vùn, àaãm baão tñnh húåp phaáp trong quaá tin la â mö hònh Consortium. Trïn thï ë giúi,á àa ä coá trònh taåo lêåp nguöìn taâi nguyïn söë noái chung vaâ mötå sö ë consortium tiïu biïuí nhû: Digital Libray nguöìn taâi nguyïn söë nöåi sinh noái riïng. cuaã Pakistan, INDEST cuaã ÊnË Àö,å CONCERT - Lûaå chonå cöng cu å sö ë hoaá taiâ liïuå phu â húpå vúiá cuaã Àaiâ Loan. Ú Ã Viïtå Nam, mö hònh consortium quy mö, mucå tiïu cênì hûúngá túiá trong viïcå söë àûúcå manh nha tû â nùm 1997 va â àïnë thangá 4 hoaá taiâ liïu.å Trïn thõ trûúngâ cung cêpë mayá scan nùm 2004, taiå Tp. Hö ì Chñ Minh, mötå sö ë cú quan hiïnå nay co á rêtë nhiïuì lûaå chon,å àöië vúiá cacá àún TT-TV lúná ú ã Viïtå Nam göm:ì Trung têm Thöng võ co á khöië lûúngå taiâ liïuå sö ë hoaá khöng lúná (tû â vaiâ tin KH&CN Quöcë gia (nay la â Cucå Thöng tin trùm nghòn trang trú ã lai)å thò viïcå lûaå chonå cacá KH&CN quöcë gia), Thû viïnå KHTH Tp. Höì mayá scan thu ã cöng hoùcå thuï cacá àún võ thûcå Chñ Minh, Trung têm TT-TV Àaiå hocå Quöcë gia hiïnå sö ë hoaá la â giaiã phapá húpå ly.á Àöië vúiá cacá àún Ha â Nöi,å Thû viïnå Àaiå hocå Quöcë gia Tp. Hö ì Chñ võ co á khöië lûúngå taiâ liïuå lún,á viïcå sö ë hoaá cênì thûcå Minh, Thû viïnå Àaiå hocå Cênì Thú- àa ä thöngë nhêtë hiïnå trong thúiâ gian daiâ thò giaiã phapá töië ûu la â lûaå thanhâ lêpå mötå liïn hiïpå thû viïnå lêyë tïn la â “Liïn chonå cacá mayá scan cöng nghiïp.å Viïcå sû ã dungå hiïpå thû viïnå Viïtå Nam vï ì cacá nguönì tin cacá mayá scan cöng nghiïpå co á hai ûu àiïmí nöií àiïnå tû”ã (tïn tiïngë Anh la â Vietnam Library tröiå so vúiá mayá scan thöng thûúngâ la â töcë àö å scan Consortium on E-resources). Mucå tiïu vaâ cao (tû â trïn 1.000 trang/giú â trú ã lïn) va â khöng phûúng hûúngá cuaã Liïn hiïpå la:â tòm kiïmë àöië lamâ anhã hûúngã àïnë chêtë lûúngå taiâ liïuå nhú â cöng tacá taiâ trú å phatá triïn;í phatá triïní nguönì tin nghï å chupå anhã va â lêtå trang tû å àöng.å Vñ du:å Thû KH&CN àiïnå tû ã thöng qua bö í sung cacá CSDL viïnå Quöcë gia Viïtå Nam àang sû ã dungå Mayá scan va â tapå chñ àiïnå tû;ã àaoâ tao,å nêng cao nùng lûcå tû å àöngå DL3003 do hangä 4DigitalBooks cuaã khai thacá thöng tin; nêng cao nùng lûcå xuêtë banã Thuyå Sy ä sanã xuêt,ë co á töcë àö å quetá trung bònh va â quanã ly á cacá tapå chñ khoa hocå trong nûúc.á Àïnë tû â 1.100 - 1.300 trang/giú,â hoùcå Cucå Thöng tin nay, àa ä co á trïn 100 àún võ tham gia. Bùngç viïcå KH&CN quöcë gia àang sû ã dungå 02 mayá scan àongá gopá mötå khoanã kinh phñ tû â 15 àïnë 100 triïuå tû å àöngå Kirtas APT BookScan 1200, sanã àöng,ì tuyâ thuöcå vaoâ quy mö va â nhu cêuì sû ã dung,å xuêtë taiå Hoa Ky â vúiá töcë àö å sö ë hoaá möiî mayá lïn cacá thanhâ viïn co á cú höiå sú ã hûuä nhûngä nguönì àïnë 1.600 trang/giú, â tin KH&CN quy á gia á trong va â ngoaiâ nûúcá bao gömì 3 dang:å - Phaát triïín caác böå sûu têåp söë dûåa trïn caác cöng cu å höî trúå hiïån àaåi bao göìm: hïå thöëng - Nguöìn tin KH&CN àiïån tûã do caác thaânh maáy chuã, phêìn mïìm quaãn trõ CSDL, haå têìng viïn Liïn hiïåp thû viïån phöëi húåp böí sung: maång vaâ caác thiïët bõ khaác. CSDL àa ngaânh ProQuest Central bao quaát - Phaát triïín dõch vuå cung cêëp taâi liïåu trûåc trïn 160 lônh vûåc chuã àïì khaác nhau vïì khoa tuyïën dûåa trïn nhûäng nguyïn tùæc, quy chïë roä hoåc cöng nghïå, khoa hoåc xaä höåi, kinh tïë - kinh raâng, àaãm baão an toaân, an ninh thöng tin àïí coá doanh, y hoåc , bao göìm: thïí khai thaác nguöìn taâi nguyïn söë nöåi sinh 9 19.000 taåp chñ, trong àoá hún 13.000 taåp möåt caách hiïåu quaã nhêët. chñ toaân vùn. Húåp taác trong phaát triïín nguöìn tin 9 56.000 toaân vùn luêån vùn, luêån aán. KH&CN söë, àùåc biïåt laâ nguöìn tin KH&CN 9 Baáo caáo tûâ haâng trùm ngaânh cöng nûúác ngoaâi: nghiïåp taåi 90 quöëc gia. 36 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 6/2015
7. Nghiïn cûáu - Trao àöíi 9 43.000 höì sú doanh nghiïåp. aãnh hûúãng khöng nhoã àïën hoaåt àöång TT-TV 9 Hún 1.000 taâi liïåu höåi nghõ. noái chung vaâ cöng taác phaát triïín nguöìn tin 9 1.300 túâ baáo quöëc tïë haâng àêìu KH&CN noái riïng, trong àoá coá nhûäng khoá - Nguöìn tin KH&CN àiïån tûã do àún võ chuã khùn, thaách thûác vaâ caã nhûäng cú höåi phaát trò vaâ caác àún võ thaânh viïn chia seã göìm: triïín. Àïí coá thïí àaáp ûáng töëi ûu nhu cêìu 9 CSDL toaân vùn vïì taâi liïåu KH&CN cuãa ngûúâi duâng tin, cú quan TT-TV khöng coá Viïåt Nam (STD) àûúåc Cuåc Thöng tin con àûúâng naâo khaác laâ phaãi tûå àöíi múái, thay KH&CN quöëc gia xêy dûång vaâ cêåp nhêåt tûâ àöíi caách tiïëp cêån trong toaân böå quaá trònh, tûâ nùm 1987 àïën nay vúái gêìn 200.000 biïíu ghi. khêu taåo lêåp, böí sung nguöìn taâi liïåu, xûã lyá Hiïån nay, CSDL naây àûúåc cêåp nhêåt haâng tuêìn àïën cung cêëp túái ngûúâi duâng. Möåt trong vaâ möîi nùm coá thïí cêåp nhêåt múái trïn 11.000 nhûäng vêën àïì mang tñnh then chöët, quyïët taâi liïåu. àõnh sûå thaânh cöng cuãa möîi àún võ laâ viïåc 9 CSDL thû muåc Baáo caáo kïët quaã àïì taâi böí sung nguöìn tin KH&CN coá giaá trõ, àùåc nghiïn cûáu vúái hún 11.000 biïíu ghi thû muåc biïåt laâ nguöìn tin KH&CN nûúác ngoaâi. Àïí vaâ toám tùæt, cêåp nhêåt khoaãng 600 biïíu ghi/nùm. giaãi quyïët töët vêën àïì naây, sûå húåp taác, liïn - Caác nguöìn tin KH&CN múã do Liïn hiïåp kïët trong phaát triïín nguöìn tin KH&CN laâ thû viïån vaâ thaânh viïn tòm kiïëm hoùåc àaâm möåt trong nhûäng yïu cêìu khöng thïí thiïëu. phaán vúái caác cú quan, töí chûác xuêët baãn: Thûåc tïë àaä cho thêëy nhûäng lúåi ñch vaâ hiïåu 9 quaã roä rïåt cuãa sûå phöëi húåp, húåp taác, chia seã 9 nguöìn tin KH&CN giûäa caác àún võ trong 9 nûúác. Viïåc sûã duång nguöìn kinh phñ töëi thiïíu Mö hònh Liïn hiïpå thû viïnå àa,ä àang va â hûaá àïí böí sung, phaát triïín nguöìn tin KH&CN henå se ä mang laiå nhiïuì hún nûaä lúiå ñch cho cacá töëi àa seä laâ muåc àñch mang tñnh kim chó nam àún võ thanhâ viïn tham gia trong tûúng lai. cuãa bêët cûá thaânh viïn naâo tham gia vaâo Kïët luêån maång lûúái húåp taác, chia seã, trao àöíi nguöìn Nhûäng thay àöíi mang tñnh toaân cêìu àaä tin KH&CN trong tûúng lai. Taâi liïåu tham khaão 1. Luêåt Khoa hoåc vaâ Cöng nghïå söë 29/2013/QH13. Quöëc 4. Kyã yïëu Höåi nghõ töíng kïët hoaåt àöång thöng tin, thöëng kï höåi nûúác Cöång hoâa xaä höåi chuã nghôa Viïåt Nam ban haânh KH&CN toaân quöëc nùm 2014. ngaây 18/6/2013. 5. Kyã yïëu Höåi thaão Chñnh phuã àiïån tûã 2014 töí chûác taåi Àaâ 2. Nghõ àõnh söë 11/2014/NÀ-CP vïì hoaåt àöång thöng tin Nùéng ngaây 17/7/2014, truy cêåp taåi àõa chó: KH&CN. Chñnh phuã nûúác Cöång hoâa xaä höåi chuã nghôa Viïåt 6. Baáo caáo Höåi nghõ sú kïët 3 nùm (2011-2013) hoaåt àöång Nam ban haânh ngaây 18/6/2013. thû viïån cöng cöång toaân quöëc do Böå Vùn hoáa - Thïí thao vaâ 3. Kody Tillery (2012). Study of Subscription Prices for Du lõch töí chûác ngaây 10/9/2013 taåi Àaâ Nùéng. Scholarly Society Journals. Society Journal Pricing Trends 7. Söë hoáa thû viïån truyïìn thöëng - xu hûúáng têët yïëu cuãa and Industry Overview. xaä höåi hiïån àaåi. Baáo Quên àöåi nhên dên söë ra ngaây 28/11/2012. (Ngaây Toâa soaån nhêån àûúåc baâi: 12-4-2015; Ngaây phaãn biïån àaánh giaá: 06-9-2015; Ngaây chêëp nhêån àùng: 18-10-2015). THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 6/2015 37