Phát triển du lịch sinh thái kết hợp du lịch về nguồn ở Vườn Quốc gia (VQG) Lò Gò - Xa Mát tỉnh Tây Ninh

Nội dung text: Phát triển du lịch sinh thái kết hợp du lịch về nguồn ở Vườn Quốc gia (VQG) Lò Gò - Xa Mát tỉnh Tây Ninh

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Trọng Hiếu ___ PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI KẾT HỢP DU LỊCH VỀ NGUỒN Ở VƯỜN QUỐC GIA LÒ GÒ - XA MÁT TỈNH TÂY NINH NGUYỄN TRỌNG HIẾU* TÓM TẮT Vườn Quốc gia (VQG) Lò Gò - Xa Mát có nhiều tiềm năng phát triển du lịch sinh thái (DLST) và du lịch về nguồn (DLVN). Do việc khai thác tiềm năng này chưa được chú ý đúng mức nên việc phát triển du lịch còn chậm và hướng kết hợp giữa phát triển DLST với DLVN gần như còn bỏ ngỏ. Trên cơ sở phân tích tiềm năng để phát triển loại hình DLST kết hợp DLVN, bài viết đưa ra một số giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển du lịch ở VQG Lò Gò - Xa Mát. Từ khóa: du lịch sinh thái, du lịch về nguồn, vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát, tỉnh Tây Ninh. ABSTRACT Developing eco-tourism in combination with history tourism in Lo Go - Xa Mat National Park -Tay Ninh province Lo Go - Xa Mat National Park has great potentials for developing eco-tourism history tourism. However, due to improper exploitation of these potentials, the development of tourism here is till low and the combination of eco-tourism and history tourism is still left undone. Based on the analysis of potentials for developing eco-tourism in combination with history tourism, the article suggests some solutions to boost the development of tourism in Lo Go – Xa Mat National Park. Keywords: eco-tourism, history tourism, Lo Go - Xa Mat national park, Tay Ninh province. 1. Đặt vấn đề dân các địa phương, nhất là người dân ở Trong những năm qua, DLST đã và các vùng sâu, vùng xa - nơi có các khu đang phát triển nhanh chóng ở nhiều bảo tồn tự nhiên và các cảnh quan đẹp. quốc gia trên thế giới và ngày càng thu DLST ở Việt Nam là loại hình mới hút sự quan tâm của các tầng lớp xã hội, được chú ý phát triển, nhưng còn gặp khó đặc biệt đối với những người có nhu cầu khăn trong việc giải quyết một số vấn đề tham quan du lịch và nghỉ ngơi. Ngoài ý nghịch lí, đó là: phát triển DLST với bảo nghĩa góp phần bảo tồn tự nhiên, bảo vệ vệ sự đa dạng sinh học, sự cân bằng sinh đa dạng sinh học và văn hóa cộng đồng, thái và nâng cao đời sống của nhân dân sự phát triển DLST đã và đang mang lại địa phương; vì vậy, việc phát triển loại những nguồn lợi kinh tế to lớn, tạo cơ hội hình này còn hạn chế. Ngoài ra, hiện nay, tăng thêm việc làm và nâng cao thu nhập các hoạt động của loại hình DLST ở Việt cho quốc gia cũng như cộng đồng người Nam chỉ mang ý nghĩa tham quan, phục * NCS, Trường Đại học Sư phạm TPHCM; Email: hieunt.ltv@gmail.com 19
2. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 1(66) năm 2015 ___ hồi sức khỏe và thưởng ngoạn cảnh đẹp Với diện tích 18.765ha được chia thiên nhiên mà chưa chú trọng đến ý thành 3 phân khu, trong đó phân khu bảo nghĩa giáo dục môi trường, bảo vệ môi vệ nghiêm ngặt là 8594ha, phân khu phục trường sinh thái và việc bảo tồn, phát huy hồi sinh thái 10.084ha và phân khu hành các giá trị khác. Vì vậy, DLST kết hợp chính, dịch vụ 87ha, VQG Lò Gò - Xa DLVN là một hướng đi mới nhằm giáo Mát là khu rừng đặc dụng có độ che phủ dục ý thức bảo vệ môi trường, bảo tồn và chiếm 26% tổng diện tích che phủ rừng phát huy các giá trị lịch sử cũng như giáo tự nhiên của tỉnh [11]. Nơi đây có thảm dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ thực vật rừng dạng khảm giữa rừng bán trẻ. Hướng phát triển DLST kết hợp với rụng lá, rừng rụng lá trên đất thấp và các DLVN là một hướng khai thác mới nhằm dải hẹp rừng thường xanh ven sông suối phát huy giá trị về nhiều mặt ở VQG Lò và rừng tràm. Ngoài ra, gần biên giới với Gò - Xa Mát tỉnh Tây Ninh. Cam-pu-chia còn có dải đồng cỏ đất lầy 2. Vài nét về đặc điểm Vườn Quốc với các thảm cói lác. gia Lò Gò - Xa Mát Hệ thực vật của VQG rất đa dạng Vườn Quốc gia Lò Gò - Xa Mát và phong phú với 696 loài thuộc về 5 được thành lập theo Quyết định số ngành thực vật, 60 bộ, 115 họ và 395 chi. 91/2002/QĐ-TTg ngày 12-07-2002 của Có 158 loài cây có khả năng làm thuốc Thủ tướng Chính phủ về việc chuyển hoặc đã được sử dụng làm thuốc nam hạng Khu bảo tồn thiên nhiên Lò Gò - Xa truyền thống địa phương, 58 loài cây cho Mát thành VQG. VQG có tọa độ địa lí từ gỗ, 21 loài cây làm cảnh, 10 loài cây thực 11o02' đến 11o47' vĩ độ Bắc và từ 105o57' phẩm, 7 loài cây dùng làm rau xanh [11]. đến 106o4' kinh độ Đông. Hệ động vật có 415 loài trong đó có Nằm ở vị trí khá thuận lợi về mặt một số loài thú tiêu biểu như Voọc chà vá địa lí, chỉ cách thành phố Tây Ninh chân đen (Pygathrix nigripes), Voọc bạc khoảng 35km dọc theo quốc lộ 22B, cạnh Đông Dương (Trachypithecus villosus), quần thể di tích Căn cứ Trung ương Cục Khỉ mặt đỏ (Macaca arctoides), Gấu miền Nam. VQG Lò Gò – Xa Mát nằm ngựa (Ursus thibetanus), Sói đỏ (Cuon cách Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM) alpinus) và Sói vàng (Canis aureus), Cu li 135km, thuộc địa bàn 4 xã Tân Bình, Tân nhỏ (Nycticebus pygmaeus), Khỉ đuôi Lập, Hòa Hiệp, Thạnh Tây (huyện Tân lợn (Macaca leonina), Khỉ đuôi dài (M. Biên, Tây Ninh). Phía Tây VQG được fascicularis) [11] bao bọc bởi dòng sông Vàm Cỏ Đông thơ Khu hệ chim tại VQG rất đặc trưng mộng với hệ sinh vật phong phú, phía với 203 loài, thuộc 15 bộ và 40 họ. Tại Bắc có cửa khẩu quốc tế Xa Mát. Rõ ràng các sinh cảnh đất ngập nước có rừng đã đây là những lợi thế rất lớn cho việc khai ghi nhận nhiều loài chim nước quý hiếm thác các giá trị của VQG, nhất là về du như Giang sen (Ciconia episcopus), Già lịch. đẫy Java (Leptoptilos javanicus), Cò nhạn (Anastomus oscitans), Le khoang 20
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Trọng Hiếu ___ cổ Nơi đây còn là nơi dừng chân của Ngoài giá trị tự nhiên, rừng nơi đây loài Sếu đầu đỏ (Grus antigone) trên còn lưu giữ các di tích lịch sử quan trọng tuyến di cư giữa đồng bằng sông Cửu như Căn cứ Chính phủ cách mạng lâm Long về nơi sinh sản tại Cam-pu-chia. thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam cùng Do đó, Lò Gò -Xa Mát còn được công với các bia di tích cách mạng của Thông nhận là một trong các vùng chim quan tấn xã Giải phóng, Đài phát thanh Giải trọng của Việt Nam. Hiện tại, VQG có 4 phóng, Hãng phim Giải phóng Trong loài quý hiếm được ghi nhận trong sách chiến tranh chống Mĩ, Lò Gò - Xa Mát là đỏ Việt Nam và thế giới, cần được quan cơ sở của Đài Phát thanh Giải phóng tâm bảo tồn là: Gà lôi hồng tía (Lophura miền Nam Việt Nam, đồng thời cũng là diard), Già đẫy Java (Leptoptilos căn cứ cách mạng của quân giải phóng. javanicus), Hạc cổ trắng (Ciconia Bên cạnh đó, VQG còn nằm trong một episcopus), Gà tiền mặt đỏ (Polyplectron quần thể liên hoàn với Căn cứ Trung germaini). [11] ương Cục miền Nam, Ban An ninh Trung Tại các khu vực trảng, bưng, các ương Cục miền Nam, Mặt trận Dân tộc vùng đất ngập nước du khách còn có thể Giải phóng miền Nam Vì vậy, khu vực ngắm nhiều loài cây, động vật quý hiếm này còn có ý nghĩa quan trọng về mặt như: cây Nắp ấm (mới phát hiện lại trong lịch sử. Đây là lợi thế rất lớn để phát triển tự nhiên sau hơn 100 năm), Lan hoàng hình thức DLVN. thảo, Thủy nữ Cam-pu-chia, Chà vá chân Như vậy, với vị trí địa lí đặc thù, đen, Khỉ đuôi lợn, Hồng hoàng, Gà lôi nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, hồng tía, Cò nhạn VQG có nhiều con chứa đựng nhiều giá trị lịch sử quý giá, suối chạy xuyên rừng, các vùng nước VQG Lò Gò - Xa Mát có tiềm năng to ngập, đặc biệt là dòng sông Vàm Cỏ lớn để phát triển du lịch, đặc biệt là Đông chạy dọc phía Tây của rừng, thuận DLST kết hợp với DLVN, giáo dục lợi cho du lịch đường sông. truyền thống cách mạng cho các thế hệ Do đây là vùng chuyển tiếp giữa trẻ. vùng cao Tây Nguyên và khu vực đồng 3. Hiện trạng phát triển du lịch sinh bằng sông Cửu Long, lại là vùng chim thái kết hợp du lịch về nguồn ở Vườn đặc hữu ở miền Nam nên khá đa dạng về Quốc gia Lò Gò - Xa Mát sinh học. Sự giao thoa vùng khiến hệ Quy hoạch phát triển Khu DLST thực vật nơi đây rất đa dạng. Bên cạnh VQG Lò Gò - Xa Mát được chia làm 3 đó, các loài động vật trong những năm giai đoạn [11]: qua phát triển khá mạnh, tạo sự phong - Giai đoạn 1: Năm 2007-2010, tập phú cho rừng. Đây là một lợi thế không trung chủ yếu trong vùng lõi, xây dựng phải nơi nào cũng có. Vì vậy, nơi đây có một trung tâm DLST bên dòng suối Đa thể đẩy mạnh phát triển DLST gắn với Ha với các nhà nghỉ trong rừng và các bảo tồn sinh thái, tạo lợi thế phát triển du thiết bị dành cho du lịch thể thao bằng xe lịch. đạp, kết hợp với chương trình du lịch về 21
4. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 1(66) năm 2015 ___ nguồn; xây dựng 3 bến thuyền phục vụ trường xưa, tận hưởng không khí thiên cho DLST, gồm: bến Lò Gò, bến Tà Nốt nhiên. Các di tích lịch sử quan trọng và suối Đa Ha; xây dựng 5 trạm quan sát trong VQG như Căn cứ Chính phủ cách để ngắm chim, thú và cảnh rừng, kết hợp mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt với bảo vệ canh gác phòng chống cháy Nam, bia di tích cách mạng của Thông rừng tấn xã Giải phóng, Đài phát thanh Giải - Giai đoạn 2: Năm 2010-2015, phục phóng, Hãng phim Giải phóng đã trở hồi cấu trúc rừng với diện tích 507ha. thành những điểm tham quan về nguồn Việc trồng rừng ở đây theo cấu trúc tự tiêu biểu cho VQG Lò Gò – Xa Mát. nhiên, gồm nhiều tầng trên khu đất trống, Trong khi đó, hình thức tổ chức du lịch nhằm tái tạo lại cảnh quan rừng, nối liền “phượt” mang tính chất hoang dã, mạo khu trung tâm VQG với khu vực Thiện hiểm đã thu hút khá nhiều bạn trẻ. Du Ngôn. Đây là nơi để du khách tham gia khách tổ chức thành nhóm để sinh hoạt trồng rừng và hiểu biết về các hoạt động trong rừng, du lịch trên sông với các hoạt phục hồi rừng tự nhiên, là khu vực để động như câu cá, mò chem chép VQG sinh viên, học sinh thực hiện các mô hình Lò Gò - Xa Mát cũng là nơi cư trú của lâm sinh. nhiều dân tộc anh em với các phong tục - Giai đoạn 3: Năm 2015 – 2020, xây tập quán hết sức độc đáo; đặc biệt, cộng dựng khu DLST vườn rộng 360ha, nằm đồng người Khmer với những nét sinh trong khu dân cư thuộc vùng đệm; Hỗ trợ hoạt văn hóa đậm tính truyền thống dân người dân ở đây phát triển các vườn cây tộc cũng có thể kết hợp khai thác du lịch. ăn trái, cây công nghiệp, các mô hình Dù có nhiều thuận lợi đặc biệt về tự vườn rừng, ao cá, cây cảnh, các quán ăn nhiên, nhưng những khó khăn về hạ tầng gia đình, các nghề truyền thống, âm nhạc giao thông, dịch vụ kém khiến cho những và lễ hội dân tộc. Tổng vốn đầu tư dự tiềm năng du lịch của VQG chưa “phất” kiến cho 3 giai đoạn: Giai đoạn 1: 7,5 tỉ lên được. [2] đồng; giai đoạn 2: 7,6 tỉ đồng và giai VQG Lò Gò – Xa Mát có sự đa đoạn 3: 7,2 tỉ đồng. dạng về thiên nhiên, nhưng để thu hút Mặc dù đã quy hoạch khá chi tiết khách thì phải được đầu tư hoàn thiện cơ trong việc phát triển du lịch ở VQG Lò sở hạ tầng phục vụ du lịch; phải có đội Gò – Xa Mát, nhưng hiện nay việc triển ngũ hướng dẫn viên chuyên nghiệp; sản khai quy hoạch hết sức chậm chạp, hầu phẩm du lịch phải phong phú, đa dạng như mọi thứ vẫn diễn ra theo tự nhiên. Du khách cần sự tiện nghi, chỉ một số ít Hiện tại, VQG đang định hình phát triển muốn ở trong rừng, mắc võng, căng lều một số loại hình du lịch chủ yếu là ngủ qua đêm nhưng nơi đây còn khó DLST, DLVN và du lịch “phượt”. Hình khăn về nhiều mặt, kể cả nước sinh hoạt thức du lịch dã ngoại về nguồn chủ yếu cũng chưa đảm bảo. Mặt khác, ở khu vực dành cho học sinh, sinh viên và các cán gần VQG Lò Gò – Xa Mát hầu như bộ, cựu chiến binh về thăm lại chiến không có cơ sở phục vụ khách du lịch 22
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Trọng Hiếu ___ (khu vực huyện Tân Biên). Phần lớn các bảo vệ sự cân bằng sinh thái, sự đa dạng nhà nghỉ, khách sạn, nhà hàng chỉ ở dạng sinh học. Ngoài ra, với các sản phẩm nhỏ, đơn sơ, mang tính chất gia đình. Các DLVN trong VQG như di tích Căn cứ sản phẩm, đồ lưu niệm cho du khách Chính phủ cách mạng lâm thời, các cơ sở cũng không có. Nếu du khách muốn có Đài phát thanh giải phóng, xưởng in các dịch vụ tốt phải quay ngược về thành cũng cần được quan tâm đầu tư đúng phố Tây Ninh, rất bất tiện. Hiện tại, VQG mức. Hiện nay, hầu hết những nơi này mới chỉ xây dựng được khu nhà nghỉ 10 cũng chỉ mới được đầu tư ban đầu hoặc phòng để phục vụ du khách nhưng các tôn tạo, phục dựng lại một phần để tưởng dịch vụ phụ trợ hầu như rất hạn chế. niệm, ghi lại dấu ấn xưa, chưa chú trọng Trong năm 2012, VQG Lò Gò – Xa đến vấn đề thu hút và giữ chân du khách. Mát đón 2.000 lượt du khách tham quan, Đây cũng là một trở ngại lớn trong việc DLST (Những năm trước đây, ước tính phát triển du lịch kết hợp với việc bảo mỗi năm chỉ khoảng vài trăm người). tồn, tôn tạo các giá trị văn hóa lịch sử Đây là con số khá khiêm tốn nếu so với cũng như bảo vệ sự cân bằng sinh thái các khu du lịch khác. Năm 2013, VQG môi trường. hướng đến mục tiêu đón 3000 du khách Nhìn chung, việc khai thác du lịch [2]. Hi vọng sẽ có nhiều nhà đầu tư quan ở VQG còn đơn điệu, chưa có sự phối tâm, xây dựng cơ sở hạ tầng để phát triển hợp giữa các loại hình du lịch cũng như du lịch tại VQG cũng như tăng cường đa dạng hóa sản phẩm phục vụ du khách. quảng bá cho du lịch địa phương. Việc phát triển du lịch ở đây còn manh Theo quy hoạch và phát triển thì mún, mang tính tự phát, việc khai thác Trung tâm DLST của Vườn nằm trong còn phụ thuộc rất lớn vào điều kiện tự vùng lõi – vùng được bảo vệ nghiêm nhiên cũng như các yếu tố khác. Hướng ngặt. Chính điều này làm nảy sinh sự phát triển du lịch trên cơ sở khai thác mâu thuẫn: Nếu muốn phát triển du lịch tiềm năng DLST kết hợp DLVN cũng thì phải phát triển dịch vụ nhà ở, khách như liên kết chặt chẽ với những điểm sạn, khu ăn uống, vui chơi, giải trí xung quanh còn nhiều hạn chế, chưa phát nhưng nếu phát triển những dịch vụ trên huy được thế mạnh sẵn có ở địa phương. sẽ làm giảm diện tích vùng lõi. Hơn thế 4. Một số đề xuất hướng và giải nữa, số khách du lịch quá đông nằm pháp phát triển trong vùng lõi sẽ gây ảnh hưởng rất nhiều Để khai thác tiềm năng phát triển cho đời sống của động vật hoang dã, vấn DLST kết hợp DLVN ở VQG, tạo ra đề ô nhiễm môi trường cũng sẽ nghiêm những sản phẩm du lịch chất lượng tốt, trọng hơn. Những yếu tố khác như tiếng thu hút ngày càng nhiều khách du lịch ồn, rác thải, thu lượm lâm sản, việc xây trong nước và quốc tế, chúng tôi cho rằng dựng bên trong VQG cũng cần phải xử các cơ quan quản lí địa phương, các lí nghiêm túc. Điều này tạo ra sự mâu ngành chức năng cần nghiên cứu xem xét thuẫn giữa việc phát triển DLST và việc 23
6. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 1(66) năm 2015 ___ thực hiện đồng bộ một số hướng và giải trường như dùng xe bò, xe đạp, thuyền ba pháp sau: lá, đi bộ Theo đó, các tuyến du lịch 4.1. Điều chỉnh và triển khai quy chính sẽ là: Tuyến du lịch bằng xe đạp hoạch đã có ở VQG Lò Gò - Xa Mát tham quan VQG cùng các điểm di tích Theo quan điểm của chúng tôi, lịch sử văn hóa như: Nhà in Trần Phú, không nên đặt Trung tâm DLST ngay tại Đài phát thanh Giải phóng, xưởng phim vùng lõi, vì đây là vùng được bảo vệ Giải phóng, Thông tấn xã Giải phóng ; nghiêm ngặt và cần có một không gian tuyến du lịch thăm rừng dầu Trà Beng và yên tĩnh để không làm ảnh hưởng tới sự trảng đất ngập nước Tà Nốt, có thể quan phát triển của các hệ sinh thái trong rừng. sát các loài hoa đẹp nổi tiếng của rừng; Cho nên, cần điều chỉnh lại quy hoạch, tuyến du lịch bằng thuyền trên vùng ngập cho di dời Trung tâm DLST ra ngoài rìa, nước Tà Nốt; tuyến tham quan Bàu Đưng cụ thể là ở phân khu hành chính, dịch vụ có hoa Bằng lăng tái sinh, hoa Lan đất, sẽ tạo điều kiện cho Trung tâm du lịch đặc biệt là cây Nắp ấm; tuyến tham quan phát triển cơ sở hạ tầng, mà việc phát Bàu Điếc bằng xe bò, tìm hiểu đời sống triển cơ sở hạ tầng (nhà hàng, khách sạn, sinh hoạt văn hóa, sản xuất của đồng bào khu vui chơi, khu giải trí ) sẽ tạo điều Khmer kiện thu hút khách du lịch nhiều hơn nữa 4.3. Đầu tư phát triển, hoàn thiện cơ mà không ảnh hưởng nhiều đến VQG. sở hạ tầng vật chất kĩ thuật Không những thế, số lượng du khách lưu Như đã phân tích ở trên, cơ sở hạ lại VQG với thời gian dài ngày càng tầng, đặc biệt là mạng lưới giao thông ở đông, những hoạt động dịch vụ kèm theo VQG còn rất kém. Mặc dù VQG có tiềm ngày càng phát triển, điều này sẽ tạo điều năng hấp dẫn khách du lịch, nhưng không kiện cho nhân dân vùng phụ cận tham gia thể khai thác tiềm năng này khi các tuyến vào dịch vụ du lịch ngày càng tăng. Khi du lịch rất lầy lội, không thể đi được vào đó, đời sống người dân được cải thiện, mùa mưa. Điều kiện giao thông quá khó đời sống vật chất và tinh thần của cán bộ khăn đã ảnh hưởng rất lớn đến việc phát công nhân viên của VQG cũng được thay triển du lịch. Chính vì thế, số lượng đổi đáng kể. khách đến VQG không nhiều và chỉ tập 4.2. Đa dạng hóa các hình thức du trung vào mùa khô. Như vậy, để phát lịch, đặc biệt chú trọng loại hình du lịch triển du lịch ở VQG Lò Gò - Xa Mát cần sinh thái kết hợp về nguồn xây dựng lại hệ thống giao thông trên các Để khai thác tốt tiềm năng phát tuyến du lịch, xây dựng hệ thống cầu nổi triển du lịch, chiến lược phát triển du lịch ở khu vực ngập nước như Tà Nốt. Hiện của VQG Lò Gò – Xa Mát trong thời tại, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) gian tới cần đa dạng hóa các hình thức du đang có dự án đầu tư để phát triển du lịch lịch để thu hút khách cũng như nhà đầu Tây Ninh. Trong đó, tỉnh phân bổ 70 tỉ tư. Nhưng các hình thức du lịch cũng cần đồng cho VQG Lò Gò – Xa Mát trong 3 phải mang tính chất thân thiện với môi năm tới để xây dựng tuyến đường xuyên 24
7. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Trọng Hiếu ___ rừng và trạm đón tiếp du khách [2]. nguyên du lịch, và hơn ai hết, họ hiểu Trong khoảng 5 – 10 năm nữa, VQG Lò được giá trị của các tài nguyên đó. Tuy Gò – Xa Mát cần tập trung hoàn thành cơ nhiên hiện nay, khi tiến hành các dự án bản cơ sở hạ tầng như đường sá, các trạm trùng tu, bảo tồn các di tích cũng như tổ dừng chân, trạm đón tiếp du khách, các chức khai thác các nguồn tài nguyên, các biển báo, khu vệ sinh, đội ngũ hướng dẫn di tích phục vụ phát triển du lịch, dường viên , đồng thời kêu gọi đầu tư xây như vai trò của cộng đồng dân cư địa dựng cơ sở lưu trú các loại (khách sạn phương chưa được chú trọng. Do vậy, cao cấp, khách sạn vừa và nhỏ) gần các việc sử dụng hợp lí lao động địa phương khu di tích, gần khu kinh tế cửa khẩu (Xa vào mục đích bảo tồn giá trị tài nguyên Mát) để du khách thuận lợi và dễ dàng cũng như khai thác du lịch càng có ý đến VQG cũng như các điểm di tích xung nghĩa cấp thiết hơn. Việc sử dụng người quanh. địa phương vào hoạt động du lịch không 4.4. Tăng cường giáo dục kiến thức về chỉ là những việc làm có thu nhập thấp, sinh thái kết hợp về nguồn hoặc nghề tạp vụ mà nên giao cho họ Một trong những nhiệm vụ quan những công việc cao hơn như việc quản trọng của DLST kết hợp DLVN là cung lí, vì với công việc này người địa phương cấp những kiến thức cơ bản về sinh thái thường có kinh nghiệm hơn và sẽ góp học và lịch sử, mà điều này từ trước tới phần không nhỏ để nâng cao chất lượng nay hầu như chưa có ở Việt Nam. Do đó, du lịch. Hơn nữa, cần tạo điều kiện cho hướng dẫn viên cần phải phổ biến những người dân địa phương tham gia vào các kiến thức cơ bản về sinh thái học cũng hoạt động dịch vụ, như: cho thuê phương như kiến thức lịch sử cho nhiều đối tượng tiện đi lại, nhà ở, bán quà lưu niệm , khác nhau ở những mức độ khác nhau. khuyến khích họ phát triển những ngành Hướng dẫn viên không những được đào nghề truyền thống tại địa phương Có tạo về kiến thức quản lí, chuyên môn, như vậy thì đời sống nhân dân địa nghiệp vụ du lịch mà quan trọng nhất họ phương mới được nâng cao và họ sẽ là cần được trang bị những kiến thức cơ bản những người bảo vệ rừng, môi trường về sinh thái học và lịch sử, đặc biệt là sinh thái, các di tích lịch sử và luôn ủng lịch sử gắn liền với VQG. Có như vậy, hộ các hoạt động du lịch. việc thực hiện giáo dục sinh thái kết hợp 4.6. Xúc tiến quảng bá du lịch giáo dục kiến thức lịch sử cũng như Để quảng bá và xúc tiến du lịch một truyền thống cách mạng cho du khách, cách hiệu quả, cần tận dụng tối đa các nhất là học sinh sinh viên, mới phát huy phương tiện thông tin đại chúng, đặc biệt hiệu quả về nhiều mặt. là ưu thế của công nghệ thông tin, phối 4.5. Sử dụng hợp lí lao động địa hợp các doanh nghiệp khai thác du lịch phương trên địa bàn tỉnh để xây dựng website về Cộng đồng dân cư địa phương du lịch Tây Ninh một cách chuyên chính là chủ nhân của các nguồn tài nghiệp để giới thiệu điểm đến. Các ngành 25
8. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 1(66) năm 2015 ___ chức năng trong tỉnh có thể phối hợp với 5. Kết luận tỉnh Kông Pông Chàm (Cam-pu-chia) VQG Lò Gò - Xa Mát có sự đa trong việc lồng ghép các chương trình, dạng sinh học rất lớn với nhiều loại chim, giới thiệu điểm đến, nhất là các điểm du thú quý hiếm, có nhiều tiềm năng trong lịch nằm dọc theo tuyến biên giới phía phát triển DLST. Loại hình này tuy mới Bắc của Tây Ninh. VQG cũng cần đặt phát triển mạnh trong thời gian gần đây, văn phòng du lịch tại TPHCM và có thể nhưng lại có nhiều ưu thế và rất phù hợp liên kết với thủ đô Phnom Penh (Cam-pu- với các khu bảo tồn, các VQG. Bên cạnh chia) nhằm quảng bá thương hiệu du lịch các lợi ích về kinh tế, DLST còn được Vườn ở Việt Nam. xem như một giải pháp hữu hiệu để bảo 4.7. Thực hiện liên kết các tour, tuyến vệ môi trường sinh thái thông qua quá nội địa và quốc tế trình làm giảm sức ép khai thác nguồn lợi Cần xúc tiến việc kết nối tour với tự nhiên của người dân địa phương khi các địa phương xung quanh tới các điểm tham gia vào các hoạt động du lịch. Bên trong tỉnh, nhất là các điểm đến ở phía cạnh yếu tố sinh thái, có thể tận dụng các Bắc, trong đó có VQG và thông tuyến lữ di tích lịch sử trong vườn và các khu vực hành quốc tế sang Cam-pu-chia; liên kết xung quanh để tiến hành đa dạng hóa loại với TPHCM cũng như nước bạn để hình hình du lịch, trong đó hướng quan trọng thành các tuyến liên nội địa và quốc tế. nhất là DLST kết hợp với DLVN, thăm Cần tuyên truyền, quảng bá, liên hệ với lại chiến trường xưa. các cơ quan, đoàn thể, trường học tổ chức Ở Tây Ninh, việc phát triển DLST các tour du lịch đến với Lò Gò - Xa Mát, VQG Lò Gò – Xa Mát sẽ tác động đến như: TPHCM - thành phố Tây Ninh - Lò kinh tế - xã hội rất lớn: tạo việc làm và Gò - Xa Mát hoặc liên kết với các VQG ở nâng cao trình độ người lao động; phát Campuchia để hình thành các tour DLST triển và giao lưu văn hóa, giáo dục và bảo quốc tế hoặc kết hợp với di sản thế giới tồn thiên nhiên; tăng mức thu nhập cho Angkor Wat ở Cam-pu-chia để hình người dân địa phương, tăng nguồn thu thành tuyến: Angkor Wat – Phnom Penh của tỉnh; cảnh quan thiên nhiên được – Lò Gò - Xa Mát – Tây Ninh – TPHCM quản lí tốt hơn, mang lại vẻ đẹp mới cho với những sản phẩm nổi bật là các di tích VQG và bài học quý giá trong việc xây lịch sử, công trình kiến trúc, cảnh quan dựng khu DLST tại địa phương. thiên nhiên, đáp ứng nhu cầu du khách tham quan, nghiên cứu, mua sắm, tâm linh và về nguồn. 26
9. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Trọng Hiếu ___ TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lê Huy Bá, Thái Lê Nguyên (2006), Du lịch sinh thái, Nxb Khoa học và Kĩ thuật, TPHCM. 2. Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, “Tiềm năng du lịch sinh thái Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát chưa được phát huy”, 3. Nguyễn Ngọc Dũng (1999), Địa lí Tây Ninh giảng dạy trong trường phổ thông, Nxb Giáo dục, TPHCM. 4. Nguyễn Trọng Hiếu (2011), Phát triển du lịch tỉnh Tây Ninh thời kì hội nhập, Luận văn Thạc sĩ Địa lí Trường ĐHSP TPHCM. 5. Nguyễn Trọng Hiếu (2013), “Khai thác hợp lí thị trường khách du lịch từ sản phẩm du lịch của tỉnh Tây Ninh”, Tạp chí Khoa học Trường Đại học Sư phạm TPHCM, (44), tháng 3-2013, tr.24-33. 6. Nguyễn Trọng Hiếu (2014), “Phát triển du lịch về nguồn – Thế mạnh của du lịch tỉnh Tây Ninh”, Tạp chí Khoa học Trường Đại học Sư phạm TPHCM, (55), tháng 2-2014. 7. Phạm Trung Lương (2002), Du lịch sinh thái - Những vấn đề về lí luận và thực tiễn phát triển ở Việt Nam, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 8. Lê Văn Minh (2008), “Du lịch sinh thái - tiềm năng và thế mạnh của du lịch Việt Nam, Viện nghiên cứu và phát triển du lịch”, Hà Nội. 9. Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Tây Ninh (2009), Điều chỉnh quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Tây Ninh đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020. 10. Nguyễn Văn Thuật (2010), “Tiềm năng và hướng phát triển du lịch sinh thái vườn Quốc gia Cát Tiên”, Tạp chí Khoa học Trường Đại học Sư phạm TPHCM, (20), tháng 5-2010. 11. Ủy ban nhân dân tỉnh Tây Ninh (2008), Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch sinh thái vườn Quốc gia Lò Gò- Xa Mát tỉnh Tây Ninh. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 30-5-2014; ngày phản biện đánh giá: 05-06-2014; ngày chấp nhận đăng: 22-01-2015) 27