Phát triển du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ: thực trạng và giải pháp

Nội dung text: Phát triển du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ: thực trạng và giải pháp

1. J. Sci. & Devel., Vol. 12, No. 2: 259-268 Tạp chí Khoa học và Phát triển 2014, tập 12, số 2: 259-268 www.hua.edu.vn PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘI NGUỒN Ở TỈNH PHÚ THỌ: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Lê Thị Thanh Thuỷ1*, Đinh Văn Đãn1, Kim Thị Dung1 1Nghiên cứu sinh, Khoa Kế toán và Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội 2Khoa Kế toán và Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội Email*: lethanhthuy.hvu@gmail.com Ngày gửi bài: 19.02.2014 Ngày chấp nhận: 13.04.2014 TÓM TẮT Tỉnh Phú Thọ có vị trí trung tâm ở vùng miền núi phía Bắc Việt Nam, là cầu nối vùng Tây Bắc với Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ. Lợi thế nổi bật của du lịch Phú Thọ là mảnh đất cội nguồn của dân tộc với 02 di sản văn hóa thế giới, 1.372 di tích lịch sử văn hóa, 260 lễ hội, hơn 13.000 hiện vật qua các thời kỳ xây dựng và phát triển đất nước. Đây là kho tàng di sản văn hóa vô giá, là niềm tự hào của vùng đất mạch nguồn trong dòng chảy lịch sử mấy ngàn năm của dân tộc. Nhưng, đến nay du lịch cội nguồn ở Phú Thọ vẫn chưa thật sự là “điểm dừng chân” của du khách. Bài viết này góp phần phản ánh rõ thực trạng phát triển du lịch cội nguồn ở Phú Thọ, từ đó đề xuất một số giải pháp phát triển du lịch cội nguồn trên địa bàn tỉnh. Từ khoá: Giải pháp, phát triển du lịch cội nguồn, Phú Thọ. Roots Tourism Development in Phu Tho Province - Current Situation and Solutions ABSTRACT Located in the central mountainous area of northern Vietnam, Phu Tho province is considered as the bridge between the North West area with Hanoi and the Northern plain provinces. Phu Tho’s tourist striking advantage is that Phu Tho is regarded as the land origin of Vietnam, with two world heritages, 1372 relics, 260 festivals, and more than 13,000 artifacts throughout the long period of construction and development of the country. These present the precious cultural heritage and are the pride of the ancestral land in the flow of thousand years history of the nation. However, up to now, Phu Tho cultural heritage tourism is still not the destination for many visitors. This article reflected the current situation of roots tourism development in Phu Tho and proposed a number of solutions for roots tourism development in the province. Keywords: Phu Tho, roots tourism development, solutions. tăng 17,05%/năm (Cục Thống kê tỉnh Phú Thọ, 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 2013). Tuy nhiên, sự phát triển du lịch cội Tỉnh Phú Thọ nằm ở vị trí trung tâm vùng nguồn ở tỉnh trong thời gian qua vẫn ở mức độ miền núi phía Bắc Việt Nam, là cửa ngõ Tây thấp, tồn tại nhiều bất cập, tỷ trọng GDP du Bắc của thủ đô Hà Nội và cầu nối vùng Tây Bắc lịch cội nguồn/GDP toàn tỉnh còn rất khiêm tốn. với các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ. Với hai di sản Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú văn hóa thế giới, 1.372 di tích lịch sử văn hóa, Thọ, du lịch cội nguồn đã góp phần vào tăng 260 lễ hội, hơn 13.000 hiện vật qua các thời kỳ trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giải xây dựng và phát triển đất nước, tỉnh Phú Thọ quyết việc làm, cải thiện đời sống cho người dân. có lợi thế nổi bật để phát triển du lịch cội nguồn Tuy nhiên kết quả trên vẫn chưa tương xứng với (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ, lợi thế của tỉnh. Làm thế nào để tăng cường 2013). Trong giai đoạn 2000-2012, tỉnh Phú Thọ phát triển du lịch cội nguồn, qua đó khai thác đã thu hút được nhiều du khách trong và ngoài hợp lý và có hiệu quả hơn lợi thế của tỉnh Phú nước về thăm, lượng khách lưu trú bình quân Thọ là câu hỏi đang được đặt ra đối với các cấp 259
2. Phát triển du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ: Thực trạng và giải pháp chính quyền và người dân trong tỉnh. Nghiên 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN cứu này được thực hiện nhằm đánh giá thực 3.1. Khái quát về du lịch cội nguồn ở tỉnh trạng và chỉ ra những vấn đề tồn tại trong phát triển du lịch cội nguồn thời gian qua, từ đó đề Phú Thọ xuất các giải pháp nhằm tăng cường phát triển Tỉnh Phú Thọ có truyền thống văn hóa, lịch du lịch cội nguồn trên địa bàn tỉnh Phú Thọ sử lâu đời, có nhiều di tích lịch sử văn hóa có giá trong thời gian tới. trị. Đến Phú Thọ là đến với vùng đất cổ, cái nôi của nền văn hóa Lạc Việt, trung tâm sinh tụ của 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU người Việt Cổ thời các Vua Hùng dựng nước Văn Lang (Bùi Tuyết Mai, 2011). Phú Thọ chính là Nguồn số liệu thứ cấp được sử dụng trong nơi đặt Mộ Tổ Vua Hùng, mảnh đất trải mấy nghiên cứu là nguồn số liệu được thu thập và ngàn năm lịch sử còn tồn tại và lưu giữ rất tổng hợp từ Văn kiện Đại hội Đảng bộ tỉnh Phú nhiều giá trị nhân văn vô cùng phong phú, tạo Thọ, niên giám thống kê, quy hoạch phát triển nên tài nguyên du lịch cội nguồn hấp dẫn. du lịch, quyết định của UBND tỉnh và một số tài liệu liên quan khác của Sở Văn hóa, Thể thao và 3.1.1. Tài nguyên du lịch cội nguồn ở tỉnh Du lịch tỉnh. Phú Thọ Nguồn số liệu sơ cấp được sử dụng trong Tính đến năm 2012, trên địa bàn tỉnh Phú Thọ có 1.372 di tích lịch sử văn hóa, 260 lễ hội, 02 di nghiên cứu là kết quả trưng cầu ý kiến của 413 sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công khách du lịch tại khu du lịch Đền Hùng (với độ nhận và 02 bảo tàng (Bảng 1). Nguồn tài tin cậy là 95% và sai số cho phép e = ±5%). nguyên có giá trị lớn về mặt lịch sử, kiến trúc Nghiên cứu đã sử dụng thang đo Likert cho nghệ thuật, văn hóa phật giáo phương đông này điểm từ 1 đến 5 để du khách cội nguồn đánh đã hướng người dân về gốc rễ cội nguồn. Các di giá các dịch vụ du lịch và sự hài lòng của du tích lịch sử văn hóa đã trở thành điểm du lịch khách khi ở Phú Thọ. Ngoài ra, nghiên cứu còn cội nguồn hấp dẫn, đặc biệt có di tích nằm ngay tiến hành lấy ý kiến đánh giá về một số vấn đề trong các khu vực danh thắng hoặc bản thân di liên quan đến phát triển du lịch cội nguồn của tích cũng là một danh thắng nên càng hấp dẫn 12 cán bộ quản lý Nhà nước về du lịch, 42 cơ sở du khách hơn như khu di tích lịch sử Đền Hùng, kinh doanh dịch vụ du lịch và 100 hộ dân xã Đền Mẫu Âu Cơ Đặc biệt, Tín ngưỡng thờ (Hy Cương, Việt Trì, Phú Thọ). cúng Hùng Vương ở Phú Thọ (di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại) có ý nghĩa Phương pháp chính được sử dụng để phân đặc trưng, đó là ý thức nhớ về cội nguồn dân tộc tích số liệu gồm phương pháp thống kê mô tả và “Uống nước nhớ nguồn”, sự kết nối cộng đồng thống kê so sánh. Các chỉ tiêu nghiên cứu chủ hình thành nên tính đại diện cộng đồng sâu sắc. yếu được sử dụng là sự tăng lên về số lượng và Có thể nói, tỉnh Phú Thọ là nơi có nguồn tài chất lượng của tài nguyên du lịch cội nguồn, cơ nguyên du lịch cội nguồn mang nét đặc trưng, sở kinh doanh dịch vụ du lịch, lao động du lịch; độc đáo, là mảnh đất “vàng” để phát triển du số lượt khách và GDP du lịch cội nguồn. lịch cội nguồn. Bảng 1. Tài nguyên du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ Cấp công nhận Diễn giải Tổng số Ghi chú Thế giới Quốc gia Tỉnh 1. Di tích lịch sử văn hóa 1.372 0 74 212 01 Di tích Quốc gia đặc biệt 2. Lễ hội 260 0 01 33 3. Di sản văn hóa 02 02 02 Di sản văn hóa phi vật thể 4. Bảo tàng 02 02 Nguồn: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ, 2013 260
3. Lê Thị Thanh Thuỷ, Đinh Văn Đãn, Kim Thị Dung 3.1.2. Kết quả phát triển du lịch cội nguồn bình quân hàng năm đạt 14,78%. Kết quả điều ở tỉnh Phú Thọ tra 100 người dân trên địa bàn cho thấy, có 54 Trong thời gian qua, du lịch cội nguồn ở người cho biết hoạt động du lịch cội nguồn đã tỉnh Phú Thọ đã đạt được những thành quả tạo cơ hội tăng thu nhập cho họ, 62 người đánh đáng khích lệ. Lượng khách du lịch cội nguồn giá đời sống tinh thần tốt hơn. Tuy nhiên, tỷ đến Phú Thọ liên tục tăng. Năm 2000, Phú Thọ trọng GDP du lịch cội nguồn trong GDP ngành đón được 66.033 lượt khách lưu trú, đến năm dịch vụ còn quá thấp, năm 2012 mới đạt 2012 đã thu hút được 436.540 lượt khách, bình 4,112%; tỷ trọng GDP du lịch cội nguồn/GDP quân mỗi năm tăng 17,05% (Bảng 2). toàn tỉnh chỉ đạt 1,29%. Tuy nhiên, lượng khách du lịch cội nguồn 3.2. Thực trạng phát triển du lịch cội đến Phú Thọ có thời gian lưu lại rất ít (bình nguồn ở tỉnh Phú Thọ quân 1,15 ngày) và chủ yếu là khách nội địa (trên 97%). Theo kết quả điều tra khách du lịch 3.2.1. Xây dựng và ban hành chính sách cội nguồn năm 2012, mức chi tiêu của du khách phát triển du lịch cội nguồn rất thấp, có đến hơn 60% du khách chỉ chi tiêu Trong giai đoạn 2000-2012, tỉnh Phú Thọ chưa đến 500 nghìn đồng khi ở đây, trong đó tỷ đã xây dựng và ban hành nhiều văn bản về phát lệ du khách chi tiêu chỉ từ 101-300 nghìn đồng triển du lịch. Đặc biệt, trong Nghị quyết Đại hội chiếm tới 43,5%. Trong khi đó, mức điểm trung Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lần thứ XVII, nhiệm kỳ bình mà du khách đánh giá về điểm đến Phú 2010 - 2015 đã khẳng định: Tạo bước phát triển Thọ (3,95 điểm) lại cao hơn cả kỳ vọng của du vượt bậc về du lịch, , phấn đấu xây dựng Phú khách (3,78 điểm). Mặc dù 78,5% khách du lịch Thọ thành trung tâm du lịch về cội nguồn với có dự định trở lại Phú Thọ trong năm tới nhưng hạt nhân là Đền Hùng (Đảng bộ tỉnh Phú Thọ, theo kết quả điều tra sự hài lòng của du khách 2010). Chủ trương đó được Ban chấp hành Đảng tại Phú Thọ cho thấy, 29,5% hài lòng, 5,2% rất bộ tỉnh cụ thể hóa thành các Nghị quyết, quyết hài lòng và có 6,2% không hài lòng. Do đó, để du định, đề án, kế hoạch, chương trình và quy lịch cội nguồn ở tỉnh phát triển đòi hỏi Phú Thọ hoạch phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ trong cần nỗ lực nhiều hơn nữa để nâng cao mức chi từng giai đoạn (bảng 3). Đây là cơ sở cho việc tiêu, nâng cao sự hài lòng và kéo dài thời gian xây dựng các kế hoạch và định hướng đầu tư lưu trú của khách du lịch cội nguồn. phát triển du lịch cội nguồn của tỉnh, trong đó Tổng sản phẩm (GDP) du lịch cội nguồn có xác định dự án trọng điểm đầu tư là Khu du lịch mức tăng trưởng cao với nhịp độ tăng trưởng quốc gia Đền Hùng. Bảng 2. Kết quả phát triển du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2000-2012 Tốc độ phát triển Chỉ tiêu ĐVT 2000 2006 2012 BQ (%) 1. Khách tham quan triệu lượt 1,5 3,0 6,1 112,40 2. Khách lưu trú lượt 66.033 183.816 436.540 117,05 - Khách quốc tế lượt 1.382 2.217 3.280 107,47 - Khách nội địa lượt 64.651 181.599 433.260 117,18 3. GDP du lịch cội nguồn tỷ đồng 54,15 125,01 283,2 114,78 4. Tỷ trọng GDP du lịch cội % 2,796 3,93 4,112 nguồn/GDP ngành dịch vụ 5. Tỷ trọng GDP du lịch cội % 0,72 1,06 1,29 nguồn/GDP toàn tỉnh Nguồn: Cục thống kê tỉnh Phú Thọ (2013); Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (2013). 261
4. Phát triển du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ: Thực trạng và giải pháp Bảng 3. Kết quả ban hành chính sách liên quan đến phát triển du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ Năm Số hiệu văn bản Tên văn bản 2000 Số 2224/QĐ-UB Quyết định về việc thông qua đề cương quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ thời kỳ 2000 - 2010 và định hướng đến năm 2020 2006 Số 01-NQ/TU Nghị quyết về phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2006-2010, định hướng đến năm 2020 2006 Số 987/Ctr-UBND Chương trình phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2006-2010 và định hướng đến năm 2020 2008 Số 943/QĐ-UBND Quyết định về việc ban hành quy định một số điểm về quản lý hoạt động xây dựng trong khu Di tích lịch sử Đền Hùng 2009 Số 3020/ĐA-UBND Đề án xây dựng điểm du lịch tạo tuyến du lịch trên địa bàn tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2009- 2020 2010 Số 400/QĐ-UBND Quyết định về việc phê duyệt Quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/2000 Khu du lịch, dịch vụ Nam Đền Hùng thuộc Khu Di tích lịch sử Đền Hùng 2011 Số 09-NQ/TU Nghị quyết về phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2011-2015 2012 Số 654/KH-UBND Kế hoạch phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2012-2015 2012 Số 04/QĐ-UBND Quyết định về việc hỗ trợ đầu tư đối với các dự án đầu tư trên địa bàn tỉnh Phú Thọ 2012 Số 3651/QĐ-UBND Quyết định về việc phê duyệt Quy hoạch phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2011- 2020, định hướng đến năm 2030 Nguồn: UBND tỉnh Phú Thọ (2012), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (2013) Bên cạnh đó, tỉnh Phú Thọ cũng ban hành triển du lịch giai đoạn 2006-2010 là 789,63 tỷ một số chính sách thu hút, ưu đãi đầu tư đối với đồng, đặc biệt từ khi Nghị quyết 09 được ban các dự án du lịch nói chung và du lịch cội nguồn hành, nguồn vốn đầu tư cho phát triển du lịch nói riêng, nhằm tạo điều kiện thuận lợi để thu trong 2 năm 2011, 2012 tăng gần 3 lần so với hút các nhà đầu tư như hỗ trợ về đất, hạ tầng, giai đoạn 2006-2010. Trong đó, công tác tu bổ, phí hạ tầng, hỗ trợ các dịch vụ xúc tiến đầu tư, tôn tạo các di tích và phục hồi các lễ hội truyền xúc tiến thương mại và cải cách thủ tục hành thống ngày càng được quan tâm. Tổng kinh phí chính như Quyết định số 04 năm 2012 (Bảng 3). tu bổ tôn tạo di tích giai đoạn 2011-2012 trên 20 Tuy nhiên, theo đánh giá của 83,33% cán bộ tỷ đồng (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh quản lý nhà nước về du lịch, 90,32% cơ sở kinh Phú Thọ, 2013). doanh dịch vụ du lịch và 81% người dân trên địa Số lượng di tích trên địa bàn tỉnh Phú Thọ bàn thì tỉnh Phú Thọ chưa xây dựng được chính được xếp hạng không ngừng tăng, năm 2000 có sách hỗ trợ cho hoạt động nghiên cứu thị trường 138 di tích, sau 12 năm đã tăng lên gấp hơn 2 và tạo dựng hình ảnh du lịch cội nguồn; Chưa có lần với 286 di tích (Hình 1). Nhiều lễ hội dân chính sách khuyến khích các địa phương tham gian được khôi phục trở lại và có xu hướng gia hoạt động phát triển du lịch cội nguồn; Các tăng. Tính đến năm 2000, trên địa bàn tỉnh có chính sách khuyến khích liên kết, phối hợp liên 70 lễ hội đã được khôi phục, riêng năm 2000 ngành để phát triển du lịch cội nguồn chưa phát khôi phục được 06 lễ hội. Đến năm 2002, khôi huy tác dụng. phục thêm được 08 lễ hội (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, 2013). Bên cạnh đó, Bảo tàng Hùng 3.2.2 Phát triển tài nguyên du lịch cội Vương được xây dựng vào năm 2010, là bảo tàng nguồn tổng hợp thuộc hệ thống Bảo tàng Việt Nam có Trong thời gian qua, tỉnh Phú Thọ đã triển giá trị khoa học rất cao. khai nhiều hoạt động nhằm phát triển tài Đặc biệt, năm 2011, Hát Xoan Phú Thọ nguyên du lịch cội nguồn. Tổng vốn đầu tư phát được UNESCO vinh danh là di sản văn hóa phi 262
5. Lê Thị Thanh Thuỷ, Đinh Văn Đãn, Kim Thị Dung Số lượng di tích 450 400 386 350 300 250 215 200 138 150 100 61 74 50 42 0 2000 2006 2012 năm Số lượng di tích xếp hạng cấp Quốc gia Số lượng di tích được xếp hạng Hình 1. Số lượng di tích được xếp hạng cấp ở tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2000-2012 vật thể của nhân loại cần được bảo vệ khẩn cấp. 3.2.3. Quy hoạch phát triển du lịch cội Năm 2012, Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở nguồn Phú Thọ được UNESCO công nhận là Di sản Công tác quy hoạch phát triển du lịch nói văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Sự chung và du lịch cội nguồn nói riêng ở tỉnh Phú tăng lên cả về lượng và chất của các tài nguyên Thọ ngày càng được coi trọng. Các quy hoạch đã du lịch cội nguồn này đã góp phần làm tăng lợi được phê duyệt như Quy hoạch phát triển Khu thế của tỉnh Phú Thọ trong phát triển du lịch di tích lịch sử Đền Hùng đến năm 2015; Quy cội nguồn. hoạch điều chỉnh phát triển du lịch Phú Thọ Tổng hợp kết quả đánh giá của các cán bộ giai đoạn 2006-2010; Đề án 2030 về xây dựng quản lý Nhà nước về du lịch, tài nguyên du lịch điểm du lịch tạo tuyến du lịch giai đoạn 2009 - cội nguồn của tỉnh Phú Thọ có độ hấp dẫn khá 2020; Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch giai cao (đạt 71,15%) và có nhiều lợi thế về khả năng đoạn 2011-2020, định hướng đến năm 2030, khai thác. Theo đánh giá của khách du lịch cội Vốn đầu tư cho công tác quy hoạch giai đoạn nguồn, có 71,2% đánh giá Phú Thọ là nơi giàu di 2006-2012 là 6,77 tỷ đồng (Sở Văn hóa, Thể sản văn hóa, có tới 50,3% đánh giá Phú Thọ là thao và Du lịch, 2013). điểm đến hấp dẫn. Trong hành trình du lịch tại Theo đánh giá của 88,09% cơ sở kinh doanh Phú Thọ, phần lớn khách du lịch cội nguồn dịch vụ du lịch, các tuyến điểm được tập trung (56,9%) đến nhiều điểm nhưng chỉ có 21,1% đưa vào khai thác để phát triển du lịch cội trong số đó là cảm thấy hài lòng. nguồn mới chỉ có Khu du lịch Đền Hùng và Tuy nhiên, công tác bảo tồn tài nguyên du tuyến Phú Thọ - Lào Cai - Yên Bái (theo lịch cội nguồn vẫn còn thiếu chặt chẽ, chưa có Chương trình Du lịch về cội nguồn), còn lại quy chế quản lý cụ thể, có di tích đang bị kiến phần lớn các tuyến du lịch cội nguồn được quy trúc hiện đại lấn át (Đền Đại Nghĩa- Đoan hoạch nhưng vẫn chưa hoặc mới đưa vào khai Hùng), đồng thời chưa phát huy được giá trị của thác, còn manh mún và chưa hiệu quả. tài nguyên du lịch để phục vụ du lịch cội nguồn 3.2.4. Phát triển hệ thống cơ sở kinh doanh nên chưa mang lại sự hài lòng cho khách du lịch. Đây là vấn đề đặt ra cần sớm được giải dịch vụ phục vụ du lịch cội nguồn quyết trong quá trình phát triển du lịch cội Tỉnh Phú Thọ đã thực hiện công tác xã hội nguồn tại Phú Thọ. hóa du lịch, thông qua các hoạt động xúc tiến đã 263
6. Phát triển du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ: Thực trạng và giải pháp Bảng 4. Hệ thống cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch ở tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2000-2012 Chỉ tiêu Năm 2000 Năm 2006 Năm 2012 Tốc độ phát triển BQ (%) 1. Nhà nghỉ, khách sạn 12 60 202 126,53 Trong đó: Số phòng 345 1021 2.754 118,90 2. Nhà hàng 2.771 3.922 4.934 104,93 3. Cơ sở du lịch lữ hành - - 11 Nguồn: Cục thống kê tỉnh Phú Thọ (2013) khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư xây đơn giản, các món ăn chưa phong phú; các cơ sở dựng hệ thống cơ sở kinh doanh dịch vụ phục vụ lữ hành có năng lực yếu, chưa phát huy được vai du lịch. Tính đến năm 2012, toàn tỉnh có 202 cơ sở trò cầu nối trong phát triển du lịch cội nguồn. nhà hàng, khách sạn với 2.754 phòng, 4.934 nhà Các điểm vui chơi giải trí trên địa bàn tỉnh hàng ăn uống và 11 cơ sở du lịch lữ hành (Bảng 4). bước đầu được quan tâm đầu tư, song chủ yếu là Tổng số vốn đầu tư của tỉnh giai đoạn 2006-2012 các điểm nhỏ, phương tiện vui chơi giải trí còn cho hoạt động này là 573 tỷ đồng (Sở Văn hóa, Thể nghèo nàn. Bên cạnh đó, các cửa hàng lưu niệm thao và Du lịch, 2013). chưa có nhiều chủng loại hàng hoá, hình thức và Tổng hợp kết quả điều tra từ 12 cán bộ kiểu dáng sản phẩm đơn điệu, nên chưa thu quản lý nhà nước về du lịch, 42 cơ sở kinh doanh hút được du khách (Lê Thị Thanh Thủy và cs., dịch vụ du lịch và 100 người dân cho thấy số 2013). lượng khách sạn được xếp vào nhóm tiêu chuẩn Theo kết quả đánh giá của khách du lịch cội sao trên địa bàn tỉnh thay đổi rõ rệt. Từ chỗ nguồn, chất lượng hạ tầng dịch vụ du lịch tại không có khách sạn nào đạt tiêu chuẩn chất điểm đến Phú Thọ đạt mức bình thường và tốt lượng sao vào năm 2000, đến năm 2012 đã có 01 (Bảng 5). Trong đó, tốt nhất là hạ tầng dịch vụ khách sạn 4 sao, 01 khách sạn 3 sao, 09 khách tham quan (3,63/5 điểm). sạn 2 sao và 08 khách sạn 1 sao. Trong giai đoạn 2000-2012, hệ thống các cơ Tuy nhiên, theo kết quả khảo sát và đánh sở kinh doanh dịch vụ du lịch cội nguồn ở Phú giá của cán bộ quản lý nhà nước về du lịch và Thọ có xu hướng tăng nhưng chất lượng còn khách du lịch, hầu hết các nhà nghỉ mới chỉ cơ thấp. Do vậy, tỉnh Phú Thọ cần có giải pháp bản đáp ứng nhu cầu lưu trú của khách du lịch; nâng cao chất lượng các cơ sở này để phục vụ tốt các nhà hàng ăn uống đều có quy mô nhỏ, bài trí hơn cho khách du lịch cội nguồn. Bảng 5. Tỷ lệ du khách đánh giá về chất lượng hạ tầng dịch vụ du lịch tại Phú Thọ Diễn giải Rất tốt Tốt Bình thường Kém Rất kém Dịch vụ vận chuyển 4,3 45,4 45,6 4,7 0,0 Dịch vụ tham quan 5,4 53,2 41,0 0,5 0,0 Dịch vụ lưu trú 4,7 27,6 54,6 11,0 2,1 Dịch vụ ăn uống 3,2 32,0 47,1 15,3 2,4 Dịch vụ giải trí 3,5 26,0 46,2 20,8 3,5 Hàng lưu niệm 3,2 31,4 54,9 7,6 2,9 Dịch vụ khác 2,0 26,0 71,5 0,5 0,0 Nguồn: Tổng hợp số liệu điều tra, 2012 264
7. Lê Thị Thanh Thuỷ, Đinh Văn Đãn, Kim Thị Dung 3.2.5. Đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát 3.2.6. Tăng cường quảng cáo xúc tiến du triển du lịch cội nguồn lịch cội nguồn Theo số liệu của Sở Văn hóa, Thể thao và Trong thời gian qua, việc giới thiệu, quảng Du lịch, năm 2012 tổng số lao động ngành du bá về du lịch cội nguồn của Phú Thọ đã có sự lịch của tỉnh Phú Thọ là 13.700 người. Trong đó, cộng tác của nhiều đơn vị. Cụ thể, Báo Phú Thọ lao động tại các cơ sở lưu trú 1.244 người, tại điện tử đã lập riêng chuyên mục “Du lịch- Lễ công ty lữ hành là 75 người. hội” cập nhật đầy đủ các sự kiện văn hóa du Số lượng lao động trực tiếp trong ngành du lịch, di tích lịch sử, lễ hội truyền thống, ẩm thực lịch Phú Thọ tăng mạnh qua các năm. Năm - nhà hàng, Đài Phát thanh và Truyền hình 2000, lao động làm việc trực tiếp trong ngành tỉnh, các sở ngành liên quan đều có trang thông có 375 người, đến năm 2012 lực lượng lao động tin điện tử đặt tại Cổng giao tiếp điện tử tỉnh. này đã lên tới 2.250 người (Bảng 6), tuy nhiên, Nhiều thông tin về du lịch cội nguồn của tỉnh đã trong số lao động được đào tạo từ trung cấp trở được các trang web khác, kể cả ở Trung ương và lên thì chỉ có 54,96% số lao động được đào tạo các địa phương dẫn lại nguồn. Mặt khác, nhiều đúng chuyên ngành du lịch. đơn vị, doanh nghiệp cũng đã quan tâm đến việc Kết quả đánh giá của khách du lịch cội quảng bá hình ảnh về đất Tổ và các loại hình du nguồn về sự phục vụ của lao động du lịch cho lịch, thông tin du lịch cội nguồn trên internet thấy: 24,2% du khách nhận định sự phục vụ của (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, 2013). nhân viên tại các khu vui chơi, giải trí là kém; Tuy nhiên, theo kết quả điều tra, chủ yếu hơn 10% du khách đánh giá nhân viên tại nhà thông tin về du lịch cội nguồn ở Phú Thọ đến với hàng, nhà nghỉ, khách sạn và hướng dẫn viên khách du lịch là thông qua nguồn tin tổng hợp du lịch cũng là kém. (43,7%), từ bạn bè, người thân (23,7%) và truyền Như vậy, số lượng lao động du lịch tăng hình (20,6%). Thông tin từ báo chí, internet và nhưng tỷ lệ được đào tạo bài bản về du lịch chưa đặc biệt thông tin du lịch cội nguồn đến với du cao, chất lượng phục vụ thấp. Cơ cấu lao động khách từ công ty lữ hành còn chiếm tỷ lệ quá không hợp lý, số lao động trong cơ sở lưu trú ít so thấp (Hình 2). Kết quả điều tra từ các hãng lữ với số phòng (0,45 người/phòng, quy định là 1,5 – hành cũng cho thấy, việc cung cấp thông tin về 2 người/phòng), trong khi lao động dịch vụ gián du lịch cội nguồn tới du khách còn yếu, họ cũng tiếp khác quá nhiều (05 lao động gián tiếp/01 lao thừa nhận là chưa phát huy được vai trò thực sự động trực tiếp, trong khi tỷ lệ chung phù hợp của của một hãng lữ hành. ngành là 02/01). Đây là những bất cập về cơ cấu Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Phú và chất lượng nguồn nhân lực phục vụ phát triển Thọ chưa xây dựng trang web riêng cho “du lịch du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ. cội nguồn”, các chương trình, chuyên mục giới Bảng 6. Tình hình lao động du lịch tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2000-2012 Chỉ tiêu Năm 2000 Năm 2006 Năm 2012 Tốc độ phát triển SL (người) CC (%) SL (người) CC (%) SL (người) CC (%) BQ (%) I. Tổng số lao động trực tiếp 375 874 2.250 116,10 1. Thạc sĩ - - 27 1,20 2. Đại học 22 5,87 85 9,73 145 6,45 117,02 3. Cao đẳng, trung cấp 123 32,80 351 40,16 1.067 47,42 119,73 4. Phổ thông 230 61,33 438 50,11 1.011 44,93 113,13 II. Tổng số lao động gián tiếp - 5.826 11.450 111,92 Nguồn: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, 2013 265
8. Phát triển du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ: Thực trạng và giải pháp Tổng hợp 43,7 Internet 4,0 Truyền hình 20,6 Bạn bè, người thân 23,7 Hãng lữ hành 1,1 Báo chí 6,9 (%) 0 10 20 30 40 50 Hình 2. Cơ cấu nguồn thông tin về du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ theo đánh giá của du khách thiệu du lịch cội nguồn còn chung chung, chưa lịch cội nguồn, xúc tiến quảng bá, đầu tư, xây phân khúc thị trường khách du lịch cội nguồn dựng thương hiệu du lịch cội nguồn. và cũng chưa xây dựng được chiến lược xúc tiến Xây dựng và phát huy cơ chế phối hợp liên cụ thể. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, ngành, tạo thuận lợi cho phát triển du lịch cội quảng bá du lịch cội nguồn tại tỉnh còn mang nguồn giữa các ngành giao thông, nông nghiệp, tính “thời vụ”, chỉ tập trung vào dịp lễ hội đầu dịch vụ, năm và Lễ hội Đền Hùng. Vì vậy, trong thời gian tới, tỉnh Phú Thọ cần đổi mới công tác 3.3.2. Bảo tồn và phát huy giá trị của tài tuyên truyền để nâng cao chất lượng quảng bá, nguyên du lịch cội nguồn góp phần phát triển du lịch cội nguồn. Kiểm kê và đánh giá lại toàn bộ tài nguyên 3.3. Một số giải pháp phát triển du lịch cội du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ. Đối với những nguồn ở tỉnh Phú Thọ tài nguyên đang khai thác cần đánh giá tình trạng xuống cấp của tài nguyên và chỉ ra các 3.3.1. Cải thiện cơ chế, chính sách phát biện pháp bảo tồn cần thực hiện phù hợp với triển du lịch cội nguồn từng loại tài nguyên. Tỉnh Phú Thọ cần ưu tiên đối với các hoạt Nghiên cứu hoàn thiện nội dung, nghi thức, động nghiên cứu thị trường du lịch cội nguồn. Xã hội hoá hoạt động xúc tiến quảng bá, đặc nghi lễ, các lễ hội truyền thống nhằm phát biệt đối với việc tạo dựng hình ảnh du lịch cội huy giá trị văn hóa đặc sắc vùng Đất Tổ phục vụ nguồn. Khuyến khích các thành phần kinh tế phát triển du lịch cội nguồn; điều tra, đánh giá tham gia hoạt động kinh doanh du lịch cội và xây dựng quy chế bảo vệ, phát triển, khai nguồn dưới các hình thức kết hợp công tư. thác tài nguyên tại các khu, điểm du lịch cội Khuyến khích các địa phương trong tỉnh nguồn, đảm bảo phát triển du lịch cội nguồn liên kết phát triển sản phẩm, kết nối tuyến du một cách bền vững. 266
9. Lê Thị Thanh Thuỷ, Đinh Văn Đãn, Kim Thị Dung Bảng 7. Đề xuất bảo tồn phát triển tiềm năng du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ Hoạt động Đơn vị thực hiện chính 1. Thành lập Tiểu ban phát triển du lịch cội nguồn. Thành lập Trung tâm Bảo tồn và phát Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Hát Xoan gắn với tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. 2. Hàng năm tổ chức Diễn đàn “Du lịch cội nguồn” cho các bên liên quan gồm cộng đồng, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cơ sở kinh doanh du lịch, chính quyền địa phương, cơ quan quản lý nhà nước về du lịch. 3. Xây dựng hướng dẫn để hỗ trợ việc thành lập các hoạt động thương mại tại khác khu Sở Văn hóa, Thể thao và Du du lịch cội nguồn lịch; Sở Công thương; Sở Kế hoạch - Đầu tư 3.3.3. Thực hiện quy hoạch chi tiết các khu, 3.3.5. Nâng cao chất lượng lao động du lịch điểm du lịch cội nguồn cội nguồn Tỉnh từng bước thực hiện Quy hoạch đã phê Cân đối cơ cấu lao động du lịch trực tiếp- duyệt đồng thời rà soát, điều chỉnh quy hoạch gián tiếp và lao động phục vụ buồng phòng theo phù hợp với tình hình mới. Tập trung xây dựng quy định của ngành du lịch. Khu di tích lịch sử quốc gia Đền Hùng thành Tập trung nâng cao số lượng lao động được khu du lịch cội nguồn nổi tiếng với chiều sâu đào tạo bài bản đúng chuyên ngành du lịch cho văn hoá, có tính chuyên nghiệp rõ rệt, có cơ sở các cơ sở kinh doanh du lịch. Thường xuyên đào hạ tầng tiện nghi và đầy đủ. Xây dựng Thành tạo, bồi dưỡng tay nghề cho nhân viên phục vụ, phố Việt Trì với hạt nhân là Đền Hùng thành đặc biệt là hướng dẫn viên du lịch cội nguồn. trung tâm lễ hội, trung tâm du lịch cội nguồn Phối hợp thực hiện nâng cao chất lượng hệ toàn tỉnh từ đó phát triển đi các điểm du lịch thống đào tạo nguồn nhân lực du lịch. Xây dựng và khác trên địa bàn. xúc tiến một chương trình đào tạo đặc biệt thông Thiết kế các tour, tuyến du lịch cội nguồn qua phương tiện truyền thông đại chúng, các nội tỉnh có sức hấp dẫn hơn. trường phổ thông để giáo dục người dân hiểu biết về du lịch cội nguồn, về cách ứng xử với du khách. 3.3.4. Nâng cao chất lượng hệ thống cơ sở kinh doanh dịch vụ phục vụ du lịch cội 3.3.6. Xây dựng trang web và chiến lược nguồn xúc tiến du lịch cội nguồn Đầu tư phát triển hệ thống khách sạn, nhà Xây dựng trang Web cho du lịch cội nguồn hàng theo hướng khuyến khích các doanh của tỉnh nhằm tăng cường, quảng bá, cung cấp nghiệp nước ngoài, các nhà đầu tư lớn đầu tư thông tin về du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ tới xây dựng hệ thống các khách sạn cao cấp tại các du khách trong và ngoài nước trung tâm du lịch lớn. Đa dạng hóa các dịch vụ ( du lịch bổ sung như ăn uống, massage, hàng lưu Tỉnh Phú Thọ phải triển khai sớm công tác niệm, tuyên truyền tới khách du lịch ở thị trường tiềm Đối với hệ thống dịch vụ vui chơi giải trí cần năng (các trường học phổ thông cơ sở, phổ thông ưu tiên đầu tư xây dựng các loại hình giải trí trung học) các tour du lịch cội nguồn nội tỉnh. tổng hợp hiện đại tại các trung tâm du lịch lớn Hoặc các cơ quan trường học tự tổ chức các tour kết hợp với việc đầu tư khai thác các trò chơi này, liên kết với các trường học về chương trình dân gian trong các lễ hội ở các địa phương. giảng dạy để định hướng cầu về sản phẩm du Tăng cường vai trò và năng lực của các lịch cội nguồn ở Phú Thọ. Chúng tôi đề xuất một doanh nghiệp du lịch lữ hành trong liên kết các số hoạt động xúc tiến phát triển du lịch cội khu, điểm, tuyến du lịch cội nguồn. nguồn ở tỉnh Phú Thọ như sau: 267
10. Phát triển du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ: Thực trạng và giải pháp Bảng 8. Đề xuất một số hoạt động xúc tiến phát triển du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ Hoạt động Đơn vị thực hiện chính 1. Xây dựng chiến lược giới thiệu về du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch 2. Xây dựng kế hoạch kinh doanh cho mỗi khu du lịch cội nguồn và phát huy giá trị của 02 Di Các khu du lịch cội nguồn sản để phục vụ du lịch cội nguồn 3. Phân tích rõ thị trường tiềm năng là ngành giáo dục, liên kết với các trường học về chương Các khu du lịch cội nguồn trình giảng dạy Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch 4. Đảm bảo du lịch cội nguồn như một thương hiệu. Duyệt các nội dung về du lịch cội nguồn Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch trên trang web “DulichcoinguonPhuTho” 5. Xây dựng nguồn tài nguyên số nhằm mang lại lợi ích cho du khách và người dân địa phương, giúp kết nối khách du lịch và cộng đồng với những địa danh trên địa bàn có di tích lịch sử, di sản, bảo tàng, lễ hội 4. KẾT LUẬN vụ du lịch cội nguồn; Nâng cao chất lượng lao động du lịch cội nguồn; Xây dựng trang web và Nghiên cứu thực trạng phát triển du lịch cội chiến lược xúc tiến du lịch cội nguồn. nguồn ở tỉnh Phú Thọ trong thời gian qua cho thấy, tỉnh đã quan tâm phát triển du lịch cội nguồn và đạt được những kết quả nhất định. TÀI LIỆU THAM KHẢO Tỉnh đã ban hành nhiều chính sách liên quan Cục thống kê tỉnh Phú Thọ (2013). Niên giám thống kê đến phát triển du lịch cội nguồn; Số lượng và 2012. Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội. chất lượng tài nguyên du lịch cội nguồn có xu Đảng bộ tỉnh Phú Thọ (2010). Văn kiện Đại hội Đảng hướng tăng; Công tác xúc tiến phát triển du lịch bộ tỉnh lần thứ XVII nhiệm kỳ 2010 - 2015. cội nguồn được đẩy mạnh; Các cơ sở kinh doanh Bùi Tuyết Mai (2011). Người Mường trên đất Tổ dịch vụ du lịch tăng; Số lượng lao động du lịch Hùng Vương. Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin, Hà trực tiếp bình quân mỗi năm tăng 16,1%; GDP Nội. du lịch cội nguồn đạt tốc độ phát triển bình Sở Văn hóa, Thể Thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ (2012). quân 14,78%/năm. Tuy nhiên, việc xây dựng và Quy hoạch điều chỉnh phát triển du lịch tỉnh Phú ban hành chính sách phát triển du lịch cội Thọ giai đoạn 2011-2020 và định hướng đến năm nguồn còn hạn chế, công tác bảo tồn tài nguyên 2030. du lịch cội nguồn chưa được coi trọng, cơ cấu lao Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ (2013). động du lịch chưa cân đối và chất lượng còn Tài liệu tổng hợp về du lịch của tỉnh Phú Thọ. yếu, Để khắc phục những hạn chế trên, Lê Thị Thanh Thủy, Đinh Văn Đãn, Kim Thị Dung, nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp phát triển Trần Đức Trí (2013). Tiềm năng và thực trạng phát triển du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ. Tạp chí du lịch cội nguồn ở tỉnh Phú Thọ, gồm: Cải thiện Kinh tế & Phát triển - Trường Đại học Kinh tế cơ chế, chính sách phát triển du lịch cội nguồn; Quốc dân, 195 (II): 27-33. Bảo tồn và phát huy giá trị của tài nguyên du UBND tỉnh Phú Thọ (2012). Quyết định số lịch cội nguồn; Thực hiện quy hoạch chi tiết các 04/2012/QĐ-UBND ngày 12/01/2012 về việc hỗ khu điểm du lịch cội nguồn; Nâng cao chất trợ đầu tư đối với các dự án đầu tư trên địa bàn tỉnh lượng hệ thống cơ sở kinh doanh dịch vụ phục Phú Thọ. 268