Phân tích các đặc trưng cơ bản các hệ sinh thái huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình

Nội dung text: Phân tích các đặc trưng cơ bản các hệ sinh thái huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình

1. Tp chí Khoa h c HQGHN: Các Khoa h c Trái t và Môi tr ng, Tp 32, S 1S (2016) 384-391 Phân tích các c tr ng c ơ b n các h sinh thái huy n L ơ ng S ơn, t nh Hòa Bình Ph m Th Thu Hà*, Tr n V n Th y, oàn Hoàng Giang, Phan Th Hoài Ph ơ ng Khoa Môi tr ng, Tr ng i h c Khoa h c T nhiên, HQGHN, 334 Nguy n Trãi, Hà N i, Vi t Nam Nh n ngày 15 tháng 6 n m 2016 Ch nh s a ngày 20 tháng 8 n m 2016; Ch p nh n ng ngày 06 tháng 9 n m 2016 Tóm t t: L ơ ng S ơn c xem là m t trong nh ng vùng có di n tích các th m th c v t t nhiên còn sót l i v i giá tr a d ng sinh h c phong phú. S d ng k t h p nhi u ph ơ ng pháp nghiên cu, chúng tôi ã phân tích ánh giá các c tr ng c ơ b n c a 13 h sinh thái (7 h sinh thái t nhiên và 6 h sinh thái nhân t o); ghi nh n c 1751 loài th c v t b c cao có m ch, 63 loài th c vt n i, 42 loài thú, 98 loài chim, 33 loài bò sát 20 loài l ng c , 40 loài cá, 61 loài ng v t áy, 469 loài côn trùng. Tuy nhiên các giá tr c a các h sinh thái ang b tác ng m nh b i các ho t ng c a kinh t xã h i (khai thác khoáng s n, du l ch ). Các tác ng trên còn t o iu kin cho các loài xâm l n c nh tranh thay th các loài u th trong các qu n xã nguyên sinh tr c kia, ph bi n là Ng s c Lantana camara , Mai d ơ ng Mimosa pigra , C Lào Chronolaena odorata , Bèo tây Eichhornia crassipes , c b ơ u vàng Pomacea canaliculata . Nghiên c u ánh giá tính a d ng ng th c v t và các h sinh thái t i khu v c này em l i ý ngh a to l n c v khoa h c và th c ti n, là cơ s khoa h c cho công tác phát tri n h p lý lãnh th vùng nghiên c u. T khóa: a d ng sinh h c, h sinh thái, phát tri n b n v ng, L ơ ng S ơn. 1. M u* xen t o nên các h sinh thái khá c thù. Khí hu L ơ ng S ơn c tr ng c a khí h u nhi t i Huy n L ơ ng S ơn là c a ngõ c a t nh mi n gió mùa, mùa ông b t u t tháng 11 n núi Hoà Bình và mi n ây B c Vi t Nam, cách tháng 3, mùa hè b t u t tháng 4 n tháng th ô Hà N i kho ng 40 km, n m ph n phía 10, l ng m a trung bình 1769 mm. Các iu nam c a dãy núi Ba Vì, n ơi có m t ph n c a ki n t nhiên trên r t thu n l i cho các h Vn qu c gia Ba Vì. L ơ ng S ơn có a hình sinh thái v i giá tr a d ng sinh h c phong phú ph bi n là núi th p và ng b ng, cao trung phát tri n [1]. bình c a toàn huy n so v i m c n c bi n là V tài nguyên, L ơ ng S ơn có l i th v 251m. c im n i b t c a a hình n ơi ây là giao thông cùng ti m n ng l n v tài nguyên có nh ng dãy núi th p ch y dài xen k các kh i thiên nhiên. L ơ ng S ơn có di n tích áng k tài núi á vôi v i nh ng hang ng. N ơi ây có nguyên khoáng s n ph c v ngành sn xu t v t nhi u khe su i, h t nhiên, h nhân t o an li u xây d ng t vi c khai thác á Vôi và á ___ Bazan, có iu ki n xây d ng các khu ngh * Tác gi liên h . T.: 84-912234242 dng, phát tri n du l ch, có ti m n ng t Email: phamthithuha.hus@gmail.com 384
2. P.T.T. Hà nnk. / Tp chí Khoa h c HQGHN: Các Khoa hc Trái t và Môi tr ng, T p 32, S 1S (2016) 384-391 385 phát tri n lâm nông nghi p, có di n tích các thu th p các t li u phân tích h sinh thái và th m th c v t t nhiên còn sót l i v i giá tr a gi i oán nh vi n thám. Các k t qu giám nh dng sinh h c phong phú [2]. Tuy nhiên, các loài sinh v t theo ph ơ ng pháp so sánh hình giá tr tài nguyên và a d ng sinh h c c a các thái trong phòng thí nghi m và theo ph ơ ng h sinh thái ang b tác ng m nh b i các ho t pháp chuyên gia ngay t i th c a. ng c a kinh t xã h i. Vì v y, ánh giá tính a d ng sinh h c ng th c v t và các h sinh thái vùng L ơ ng S ơn – Hòa Bình có ý ngha 3. K t qu nghiên c u và th o lu n quan tr ng và c n thi t ph c v cho m c tiêu bo t n và phát tri n b n v ng trên c ơ s k t 3.1. a d ng sinh h c th c v t trong h sinh thái qu nghiên c u và các gi i pháp s d ng h p lý 1. Th c v t b c cao có m ch: Cho n nay các h sinh thái. ti huy n L ơ ng S ơn ã th ng kê c ít nh t 1751 loài thu c t t c 6 ngành th c v t b c cao 2. Ph ơ ng pháp có m ch (D ơ ng x tr n Rhyniophyta (Psilotophyta), Thông t Lycopodiophyta, C 2.1. Ph ơ ng pháp k th a các t li u khoa tháp bút Equisetophyta, D ơ ng x hc ã công b : T li u phân tích bao g m các Polypodiophyta, Thông Pinophyta, Ng c lan tài li u, báo cáo khoa h c c a các d án, Magnoliophyta), ch ơ ng trình nghiên c u khoa h c c a vùng Kt qu nghiên c u ã xác nh c 1097 nghiên c u thu c các c p qu n lý khác nhau loài cây có giá tr s d ng, chi m 53,05% t ng trong n c và qu c t , c a a ph ơ ng và c a s loài c a h th c v t. Trong ó, cây l y g các c ơ quan ch c n ng khác. Trên c ơ s các s 267 loài, cây làm thuc 409 loài, cây làm th c li u ã có, chúng tôi ã t ng h p và h th ng n 172 loài, cây c nh 111 loài. ã th ng kê hoá các t li u theo m t mô hình th ng nh t c 24 loài th c v t quý hi m theo sách ánh giá a d ng sinh h c và tính ch t h sinh Vi t Nam, trong s ó có m t s loài tiêu bi u thái mang tính khoa h c cao. nh Lá khôi Ardisia silvestris, tr ng tía 2.2. Ph ơ ng pháp vi n thám và GIS: S Euonymus chinensis, Th ph c linh Smilax dng nh v tinh SPOT 5 phân gi i cao. nh glabra , Lát hoa Chukrasia tabularis , Ba kích v tinh LANDSAT TM và LANDSAT ETM a Morinda officinalis, Bách b Stemona saxonim . ph t h p màu. Các lo i t li u vi n thám u 2. Th c v t b c th p có th i gian c p nh t t n m 1989 n n m ã xác nh c 63 loài th c v t n i 2015 gi i oán và phân tích các h sinh thái. huy n L ơ ng S ơn thu c 19 h , 9 b và 5 ngành, Bn a hình s hóa t l g c 1/50.000 và nhi u nh t là ngành t o lam, t o l c và t o silic. 1/25.000, nh d ng trong h qui chi u WGS – Phân b c a th c v t n i a ph n là các su i 84 tích h p v i l i chi u VN 2000 theo qui (kho ng 39 loài), ti p n là ru ng lúa (kho ng chu n Vi t Nam, c s d ng thành l p các 16 loài) và ao (14 loài). lp thông tin trong GIS liên quan t i tính a dng h sinh thái nh th y v n, d c, dân c , 3.2. a d ng ng v t trong các h sinh thái và hi n th các l p thông tin chuyên nh a ch t, th nh ng. Bên c nh ó các t li u này 1. ng v t có vú còn dùng ki m tra và nh v i t ng ngoài Theo iu tra c a Nguy n V n Tr ng và th c a (b ng GPS và a bàn), l p h th ng kt qu kh o sát c a chúng tôi, 42 loài ng vt im l y m u, tuy n kh o sát [3, 4]. có vú ã c ghi nh n t i L ơ ng S ơn thu c 8 2.3. Ph ơ ng pháp kh o sát th c a: T b: G m nh m Rodentia, n th t Carnivora, nm 2015 n 2016, nhi u t kh o sát th c a Dơi Chiroptera, Gu c ch n Artiodactyla, Linh trong khu v c nghiên c u c ti n hành nh m
3. 386 P.T.T. Hà nnk. / Tp chí Khoa h c HQGHN: Các Khoa h c Trái t và Môi tr ng, T p 32, S 1S (2016) 384-391 tr ng Primates, n sâu b Insectivora, Nhi u 4. Cá rng Scandentia, Tê tê Pholidota [5]. Kt qu k tha tài li u và kh o sát vùng Nh ng ghi nh n trong các t iu tra cho nghiên c u cho th y có 40 loài cá, thu c 36 th y ph n l n các loài ng v t hoang dã (tr gi ng, 14 h , 5 b (B cá Chép Cypriniformes, mt s loài g m nh m) ã ph i di chuy n lên B cá Nheo Siluriformes, B cá Kìm vùng núi cao v phía Ba Vì b i tác ng c a Beloniformes, B cá Mang li n các ho t ng khai thác và buôn bán các loài Synbranchiformes, B cá V c Perciformes) có ng v t hoang dã c a ng i dân a ph ơ ng. mt t i L ơ ng S ơn. B cá Chép có nhi u loài Có th ghi nh n tr ng h p c a các loài Cu li nh t (23 loài), m c dù s h không nhi u (3 ln ( Nycticebus coucang ), Ch n b c má nam h). Ti p n là b cá V c 9 loài, b cá Nheo (Melogale personata ), G u ng a ( Ursus 6 loài. B cá Mang li n và cá Kìm có ít loài thibetanus ), C y v n b c ( Chrotogale owstoni ), nh t, m i b ch có 1 loài [7]. Cy m c ( Arctictis binturong ), Ho ng nam b Các loài th ng g p có s l ng nhi u là (Muntiacus muntjak annamensis ), Tê tê vàng cá Cháo Opsariichthys bidens , cá M i s c (Manis pentadactyla ), Sóc bay trâu ( Petaurista Rasbora cephalotaenia steineri, cá D u sông petaurista ) và Sóc en ( Ratufa bicolor ). gai dài Pseudohemiculter serrata, cá òng 2. Chim ong Puntius semifasciolata, cá Di c Carassius Vùng L ơ ng S ơn c coi là m t trong auratus, cá Ch ch su i b c Nemacheilus nh ng n ơi s ng a thích c a các loài chim. Tuy pulcher , cá uôi c Macropodus ospercularis . nhiên, s l ng các loài và s l ng cá th c a Có 2 loài có tên trong Sách Vi t Nam n m loài ã gi m so v i tr c ây. n nay ã th ng 2000 là cá Lãng ( Hemibagrus elongatus ) và cá kê c 98 loài (thu c 40 h , 17 b ) L ơ ng Chày t ( Spinibarbus caldwelli ) u thu c b c Sơn. Trong s ó có 3 loài quý hi m là Gà lôi V (s p nguy c p) [8]. tr ng Lophura nycthemera, H ng hoàng 5. ng v t ni Buceros bicornis và Dù dì ph ơ ng ông Bubo Thành ph n ng v t n i t i khu v c nghiên zeylonensis orientalis thu c c p b e do b c T cu g m 66 loài, thu c 24 h c a 2 ngành [6]. Các loài r t hi m g p là Qu en Corvus (Ngành trùng bánh xe Rotatoria và Ngành Chân macrorhynchus, Tu hú Eudynamys scolopacea, kh p Anthropoda). Do a s các con su i c n Vt ng c Psittacula alexandri, G m ghì vào mùa khô nên các loài ng v t n i phân b lng xanh Ducula aenea, Cun cút l ng nâu ch y u th y v c n c ng (ao - 57 loài và Turnix suscitator, Gà so Bambusicola fytchii, ru ng lúa - 52 loài), còn su i phân b ít h ơn Ct l ng hung Falco tinnunculus, ng mày (29 loài). tr ng Accipiter nisus . 6. ng v t áy 3. Lng c và Bò sát ã ghi nh n c 61 loài thu c 20 h , 5 Có 33 loài bò sát (thu c 30 gi ng, 13 h , 2 lp, 3 ngành (Ngành giun t Annelida, Ngành b) và 20 loài l ng c (thu c 9 gi ng, 6 h , 1 thân m m Mollusca, Ngành Chân kh p b). M t s loài th ng g p nh t trong l p Bò Anthropoda, trong ó l p Chân b ng thu c sát là: Ô rô v y Acanthosaura lepidogaster , ngành Thân m m có s loài chi m u th . Các Th ch sùng uôi s n Hemidactylus frenatus , loài phân b ng u c 2 lo i hình th y Liu iu ch Takydromus sexlineatus , R n n c vc: n c ng (34 loài ao và 38 loài ru ng Xenochrophis piscator , R n b ng chì Enhydris lúa) và su i n c ch y (có 46 loài). Trong s plumbea . Các loài L ng c ph bi n trong khu các loài trên, có 3 loài ng áy có tên trong vc g m có: Ngóe Fejervarya limnocharis, ch Sách Vi t nam, trong ó có 1 loài b c V cây mép tr ng Polypedates leucomystax và Cóc (s p nguy c p) là Antimelania swinhoei và 2 nhà Duttaphrynus melanostictus . loài b c R (hi m) là Ranguna kimboiensis và Tiwaripotamon annamense .
4. P.T.T. Hà nnk. / Tp chí Khoa h c HQGHN: Các Khoa hc Trái t và Môi tr ng, T p 32, S 1S (2016) 384-391 387 7. H côn trùng Tng cây b i khá th a th t, ch y u là các Nh ng k t qu công b g n ây và k t qu loài cây g tái sinh thu c các t ng trên. Chi u kh o sát t i khu v c cho th y có 469 loài côn cao trung bình 2m - 5m, các loài u th và trùng, thu c 331 gi ng, 84 h , 11 b Côn trùng th ng g p trong t ng này thu c các chi Ba có m t trong vùng nghiên c u. Vùng phân b Garcinia, Si Lithocarpus, a Ficus , Ba g c tơ ng i r ng, t các h sinh thái r ng t i các Evodia, Mán a Archidendron, Cơm ngu i tr ng cây b i, tr ng c và di n tích cây tr ng Ardisia, Ho c quang Wendlandia, Trôm nông nghi p. Trong s ó có m t s b có Sterculia . thành ph n loài phong phú nh : Cánh c ng Tng c - khuy t th c v t (thân th o) khá Coeloptera 176 loài, Cánh n a 115 loài, Cánh phong phú v loài nh ng m t cá th th a th ng 56 loài, Cánh v y Lepidoptera 45 loài. H th t, thành ph n khuy t th c v t ch y u g m côn trùng là thành ph n áng l u ý nh t trong các i di n thu c các h Quy n bá h sinh thái nông nghi p vì nó nh h ng l n Selaginellaceae, Móng châu Angiopteridaceae, ti n ng xu t và d ch h i cây tr ng. Bòng bong Schizeaceae, H T Gleicheniaceae, H Ráng Polypodiaceae. 3.3. Nh ng c tr ng c ơ b n và tính a d ng các Gian t ng g m các loài dây leo thu c các h h sinh thái huy n L ơ ng S ơn u Fabaceae, Thiên lý Asclepiadaceae, B u bí A. C c h sinh i t nhiên Cucurbitaceae, H Nho Vitaceae, H C Nâu Dioscoreaceae, H Kim cang Smilacaceae. Các 1. H sinh thái r ng r m nhi t i gió mùa loài ph sinh a d ng phong phú, ch y u g m th sinh trên vùng i núi th p (<600m), các cá th thu c các h T di u Aspleniaceae, th ng xanh cây lá r ng, t c hình thành Tm g i Loranthaceae, Lan Orchidaceae. t các lo i á m khác nhau (tr á Vôi) Trong h sinh thái này, d i các tán r ng là Phân b ch y u vùng phía B c huy n, n ơi nơi c trú c a các qu n c ng v t r t phong gn ti p giáp núi Ba Vì. ây là h sinh thái c phú v thành ph n loài, nh ng khá nghèo v s áo nh t, phát tri n d i iu ki n khí h u nhi t lng cá th . N ơi ây có s hi n di n t i 80% i gió mùa n i chí tuy n, trên t feralit s loài ng v t c n trong khu v c. C u trúc vàng. li th c n a d ng, t ơ ng i n nh. Tng cây g u th sinh thái khá liên t c, D n xu t t ki u h sinh thái ít b tác ng dao ng xung quanh cao kho ng 25m, trên, tr i qua s tàn phá ho c khai thác quá ng kính thân trung bình 35cm – 60cm, m t mc ho c do canh tác n ơ ng r y và hoang hóa cá th t ơ ng i cao kho ng 200 - là h sinh thái r ng th sinh b tác ng r t 300cây/ha, ph tán 50%. Các loài u th mnh. C u trúc qu n xã ch có 1 t ng cây g th ng kê trong khu v c g m Cà L Ba Vì chi u cao 12m - 15m, ph tán kho ng 70%, Caryodaphnopsis baviensis, Gi i Michelia mt cá th 500 - 800cây/ha, v i các loài Sau mediocris , S u Dracontomelon duperreanum , sau Liquidambar formosana , Lá n n Sn Madhuca . T ng cây g d i tán khá dày, Macaranga denticulata, Bùng b c Mallotus ph tán trên 40%, m t cá th kho ng 300 apelta . Có th xem ây là nh ng qu n xã th - 400cây/ha, chi u cao qu n xã trung bình 10m sinh ã ph c h i t ơ ng i t t v m t c u trúc - 17m, ng kính thân trung bình 25cm, không gian, v c tính sinh h c và thích ng ng kính tán trung bình 6m. Nh ng loài u sinh thái. Các loài ng v t thu c l p thú, bò th trong khu v c nghiên c u g m, Trâm sát suy gi m m nh, nhi u loài ch ch t c a h Syzygium sp., Mán a Archidendron clypearia , sinh thái v ng m t do s n b t. H sinh thái kém Ba u Croton variegatum , Vàng anh Saraca n nh h ơn so v i ki u nguyên sinh v n có. dives . Kt qu x lý s li u và tính ch s a d ng sinh h c c a qu n xã cho th y ch s a d ng
5. 388 P.T.T. Hà nnk. / Tp chí Khoa h c HQGHN: Các Khoa h c Trái t và Môi tr ng, T p 32, S 1S (2016) 384-391 sinh h c m c trung bình (H’ = 1,4; Hmax = 3. H sinh thái tr ng cây b i nhi t i th 1,5; E = 0,38). H sinh thái này là ti m n ng sinh, th ng xanh cây lá r ng trên t hình cho s ph c h i tr l i các h sinh thái nguyên thành t các lo i á m khác nhau (tr á Vôi) sinh v n có tr c ây, c n u tiên b o v và có Phân b r i rác kh p các vùng i núi th p, gi i pháp qu n lý phát tri n úng h ng bao g m chân núi ,vùng i và các th m phù sa 2. H sinh thái r ng r m nhi t i gió mùa c. Các loài trong thành ph n c u trúc qu n xã th sinh trên vùng i núi th p (<600m), ch y u là cây g d ng b i cao t 2m-5m, th ng xanh cây lá r ng, t c hình thành th ng xanh, lá r ng. Nh ng loài th ng g p t á Vôi nh : Lá n n Macaranga denticulata , Bùng b c Cng nh nhi u vùng khác, L ơ ng S ơn Mallotus apelta , Phèn en Phyllanthus tr c kia có h sinh thái r ng r m th ng xanh reticulatus , các loài xâm nh p g m Sim nhi t i gió mùa r t c áo trên núi á vôi Rhodomurtus tomentosa, Mua Melastoma sp . vi nhi u ngu n gien quí hi m. n nay, h u H ng v t nghèo nàn, ch y u là các loài nh các qu n xã r ng nguyên sinh không còn, thú nh b g m nh m, Bò sát và m t s nhóm thay th vào ó là các qu n xã th sinh c côn trùng. hình thành ch y u do nhân tác, chi m di n tích 4. H sinh thái tr ng cây b i nhi t i th kho ng 15% khu v c nghiên c u. sinh, th ng xanh cây lá r ng trên t hình Rng ít b tác ng ch còn d i d ng các thành t á Vôi. mnh nh phân b r i rác trên các s n á vôi, Thành ph n loài chính g m Ô rô Strebus còn t ng t t ơ ng i liên t c. R ng th ng có ilicifolius, My tèo Streblus macrophyllus, Bùm 4 t ng g m 2 t ng Cây g , 1 t ng cây b i, 1 bp Mallotus apelta, Lá n n Macaranga tng c - khuy t th c v t. T ng cây g u th denticulata, c lào Chromolaena odorata. sinh thái g m ch y u các i di n c a các loài Trong qu n xã này còn th y xu t hi n các loài Sng Sterculia lanceolata , Trai lý Garcinia hoà th o c a h Poaceae (d i 25%) nh c fagraeoides, Hu ay Trema orientalis, Mun tranh Imperata cylindrica, Lau Saccharum Diospyros mun, Lát Chukrasia tabularis. T ng spontaneum, Chít Thysanolaena maxima, Lách cây g d i tán u th g n nh tuy t i b i Saccharum arundinaceum . H ng v t r t các loài Ô rô Acanthus ilicifolius, My tèo nghèo nàn, th ng ch g p các nhóm ng v t Streblus macrophyllus . t, m t vài nhóm côn trùng, bò sát. Rng b tác ng m nh ph bi n h ơn 5. H sinh thái tr ng c nhi t i th sinh trong khu v c nghiên c u, t t c chúng là r ng Gm các loài c d ng thân lúa, cao trung th sinh v i cây g lá r ng, c ng và ch u h n. bình 0,5m - 2m, phân b trên di n tích t ng b Trên nh ng di n tích này ch còn Ô r ch t phá, canh tác n ơ ng r y sau ó b hoang Acanthus ilicifolius, My tèo Streblus hoá kh p các vùng i núi th p. Các lo i c macrophyllus tr thành các loài u th cùng chi m u th nh : c tranh Imperata cylindrica, vi các loài a sáng xâm nh p nh Bùm b p Lau Saccharum spontaneum, ôi ch th y các Mallotus barbatus, Lá n n Macaranga loài Chè vè Miscanthus sinensis , Lách denticulata, Sòi tía Sapium discolor. Saccharum arundinaceum . Cây b i xâm nh p ít H ng v t trên núi á vôi c ng khá khác ho c không có, ph tán c a cây b i không bi t, nghèo h ơn v thành ph n loài và s l ng vt quá 10% ho c không có. ng v t ch y u cá th . ây là n ơi trú ng c a m t s loài Linh là nhóm ng v t t, côn trùng và nhóm thú tr ng, móng gu c và Bò sát thích nghi v i gm nh m nh . iu ki n khô h n c a h sinh thái. Ch s a B. C c h sinh i nhân o dng sinh h c m c trung bình kém (H’ = 1,1; Hmax = 1,3; E = 0,27). 6. H sinh thái lúa n c
6. P.T.T. Hà nnk. / Tp chí Khoa h c HQGHN: Các Khoa hc Trái t và Môi tr ng, T p 32, S 1S (2016) 384-391 389 Ph n l n di n tích tr ng 2 v lúa, nh ng Qu n xã r ng tr ng Keo tai t ng Acacia di n tích ch a ch ng c t i tiêu n c thì magnum. lúa c tr ng xen canh v i Rau màu vào mùa Qu n xã r ng tr ng B ch àn Eucalyptus spp, ít m a. Cây tr ng chính g m nhi u gi ng, Qu n xã r ng tr ng Thông hai lá Pinus ch ng c a loài Oryza sativa L., n ng s u t ch t merkusiana lng ph thu c nhi u vào ch canh tác, c bi t là h th ng th y l i. Cu trúc ơn gi n, th ng ch có 1 t ng cây g, các loài ng v t t ơ ng i gi ng v i thành V ch c n ng h sinh thái: Quan h dinh ph n ng v t tr ng cây b i. dng ây không ph c t p l m, các chu i th c n trung bình 3-4 m t xích. Lúa là v t 11. H sinh thái ô th và a d ng cây xanh cung c p ch y u c a h sinh thái và là c ơ s ô th th c n cho nhi u sinh v t tiêu th b c 1, ch Phân b ch y u th tr n L ơ ng S ơn và yu là các loài côn trùng, thân m m chân b ng, các th t nh trong huy n. Theo s li u th ng chu t và gia súc, gia c m. Sinh v t tiêu th b c kê có kho ng 27 loài th c v t thân g c a l p 2 ch y u là các loài chim. H sinh thái này hai lá m m và 10 loài th c v t c nh c a l p 1 lá ang ch u tác ng c a hóa ch t nông nghi p, mm. Bên c nh nh ng loài cây truy n th ng thu c b o v th c v t. nh Cây S u, Cây Bàng, Ph ng v , Xà c , 7. H sinh thái rau màu và cây tr ng c n Hoa s a, L c v ng, Li u thì nhi u loài ang ng n ngày c nh p tr ng t a ph ơ ng khác ho c t nc ngoài nh Keo lá tràm, Keo tai t ng, Gieo tr ng trên nh ng di n tích t phù sa Mu ng en, Tr ng cá, B ng l ng n, Chu i r c b i hàng n m, t phù sa ch a ch ng qu t, C d u. c th y l i trong toàn b th i gian canh tác trong n m. Các loài cây tr ng chính g m Ngô C. c h sinh i y v c Zea mays, Khoai lang Ipomoea batatas, Khoai 12. H sinh thái th y v c n c t nh tây Solanum tuberosum, Sn Manihot Loài u th là Phragmites vallatoria . Các esculenta , cây rau màu và cây công nghi p loài m c cùng có th là C G ng Axonopus ng n ngày khác . Các s n ph m ch y u cung compressus t o thành các v t th m c ven b . cp t i ch cho a ph ơ ng, Qu n xã này khá ph bi n trong khu v c, có ý 8. H sinh thái cây tr ng lâu n m ngh a cho ch th ch t l ng n c và c i thi n Ch y u là cây n qu , chè. Tuy là cây công ch t l ng n c b ô nhi m. nghi p có giá tr nh ng hi n công ngh ch bi n Bên c nh ó, các loài th y sinh u th là vùng này còn kém và ch y u qui mô gia Sen Nelumbo nucifera , Súng Nymphaea sp , ình, t cung t c p. Rong tóc tiên Vallisneria spiralis sng chìm, 9. H sinh thái khu dân c nông thôn ng th ng nh n c. Các qu n xã s ng trôi n i nh : Bèo t m Lemna minor, Bèo cái Pistia Qu n xã sinh v t ch y u là qu n xã sinh stratioides, Bèo hoa dâu Azolla caroliniana . vt nhân t o, ch y u g m các lo i cây tr ng, Các qu n c ng v t th y sinh ch y u là các vt nuôi cung c p các nhu c u c n thi t cho loài cá nuôi th và các loài cá t nhiên thu c nhân dân a ph ơ ng. M i quan h th c n các h cá Chép Cyprinidae, Cá Trê Clarridae, cng ơn gi n, v i s b c dinh d ng trung Cá Rô Anabantidae, Cá Chu i Channidae. Các bình 3-4 b c. loài th c v t n i thu c ngành T o M t, T o 10. H sinh thái r ng tr ng Lc, T o Lam. Các loài ng v t n i thu c Qu n xã r ng tr ng Keo lá tràm Acacia ngành Trùng bánh xe, ngành chân. Các loài auriculaeformis. ng v t áy thu c các h Naididae, Hirudinidae, Viviparidae, Pilidae, Bithyniidae, Lymnaeidae, Planorbi ae, Atyidae.
7. 390 P.T.T. Hà nnk. / Tp chí Khoa h c HQGHN: Các Khoa h c Trái t và Môi tr ng, T p 32, S 1S (2016) 384-391 13. H sinh thái th y v c n c ch y th các loài u th trong các qu n xã nguyên Các cây g g m C ơi Pterocarya sinh tr c kia. T i L ơ ng S ơn có hi n t ng tonkinensis , G o Bombax ceiba , Sung Ficus xâm l n rõ r t c a các loài ngo i lai. Sau khi racemosa , Ngái Ficus hispida , Chò n c qun xã nguyên sinh b ch t phá, chúng phát tán Platanus kerrii , L c v ng Barringtonia nhanh chóng, thi t l p thành các th m u th acutangula . Cây b i, c ph bi n là S y dày c trong iu ki n s ng thay i, kh ng Phragmites australis , Du i Streblus asper . Bãi ch toàn b qu n xã trong th i gian dài, làm cn gi a su i th ng u th b i cây Rì rì m c ch m ho c t m d ng quá trình di n th ph c gn nh thu n lo i, ch u n c ch y, ch u l , r hi tái sinh r ng. Các loài xâm l n khá ph bi n bám ch c vào á. Qu n c ng v t ây c nh Ng s c Lantana camara , Mai d ơ ng tr ng cho h sinh thái n c ch y mi n núi. Các Mimosa pigra , C Lào Chronolaena odorata , loài Cá th ng g p là Cá b ng su i Bèo tây Eichhornia crassipes , c b ơ u vàng Rhinogobius duospilus , Ch ch su i Barbucca Pomacea canaliculata . T t c các loài trên là diabolica , Ch ch á Schistura sp ., Cá Chiên i di n u th c a các qu n xã th sinh nhân Bagarius bagarius . ng v t n i ch y u thu c tác. S c c nh tranh c a chúng khá l n, l n át các h Brachinonodae, Cyclophoridae, ho c th m chí gây h i cho các loài cây tr ng và Canthocamptidae. ng v t áy g m các loài các loài t nhiên b n a, làm suy gi m ho c thu c h Naididae, Viviparidae, Thiaridae, làm m t a d ng sinh h c. Littorinidae, Lymnaeidae, Palaemonidae, Potamidae. 4. K t lu n Chu i th c n ây không dài, th ng có 4-5 b c. Ph n l n sinh v t su i t p trung khá a Lơ ng S ơn c xem là m t trong nh ng dng d i ven b và t ng áy vì ây có vùng phong phú a d ng sinh h c ch a ng nhi u ch n n p, nhi u bùn bã h u c ơ, tránh ch y u trong các h sinh thái t nhiên. Các k t c òng ch y m nh. qu nghiên c u cho th y n ơi ây t p trung khá cao các loài sinh v t, ã ghi nh n 1751 loài th c 3.4. Nguy c ơ suy thoái h sinh thái và suy gi m a vt b c cao có m ch, 63 loài th c v t n i, 42 dng sinh h c vùng L ơ ng S ơn loài thú, 98 loài chim, 33 loài bò sát 20 loài lng c , 40 loài cá, 61 loài ông v t áy, 469 Tr c khi có s tác ng c a con ng i, ch loài côn trùng. T t c các loài trên c phân tính t tr c n m 1943, r ng t nhiên t i L ơ ng b trong 13 h sinh thái t nhiên và nhân t o. Sơn khá t t và phong phú các loài ng th c vt. Cho t i nay, r ng t nhiên ch còn l i Nghiên c u này ã phân tích ánh giá các nh ng m nh nh vùng núi, b phân m nh và cô c tr ng c ơ b n c a 5 h sinh thái t nhiên và lp thành c o. S khai thác quá m c ã làm 5 h sinh thái nhân t o c n, 2 h sinh thái mt i n ơi s ng c a các loài ng v t và gây th y v c t nhiên và 01 h sinh thái th y v c nên s suy thoái các sinh c nh. Nhi u loài cây nhân t o. T t c các d n li u trên c t ng k t g, cây thu c, cây có giá tr tài nguyên b suy ánh giá y trong các lu n im nghiên c u gi m nghiêm tr ng v s l ng cá th . Không ít a d ng sinh h c th c v t, a d ng sinh h c trong s chúng tr thành các loài quý hi m, có ng v t, a d ng h sinh thái t ó ánh giá nguy c ơ b e d a tuy t ch ng. S cô l p, phân các tác ng c a các ho t ng khai thác m t i mnh các h sinh thái làm gia t ng hi u ng các h sinh thái trong khu v c và xu t các ng biên c a các qu n xã, gia t ng s thay gi i pháp b o t n nh m b o v ngu n gien t i c u trúc khu phân b loài d n t i s thay nhiên quý hi m. Các d n li u nghiên c u c a i a d ng loài, thay i thành ph n t ơ ng tác chuyên tin c y làm c ơ s khoa h c cho và c u trúc qu n xã. Các tác ng trên còn t o công tác phát tri n h p lý lãnh th vùng iu ki n cho các loài xâm l n c nh tranh thay nghiên c u.
8. P.T.T. Hà nnk. / Tp chí Khoa h c HQGHN: Các Khoa hc Trái t và Môi tr ng, T p 32, S 1S (2016) 384-391 391 Li c m ơn [4] Keith C.Clarke, Bradley O.Parks and Michael P.Crane, Geographic Infomation Systems and Nghiên c u này c tài tr b i Nhi m v Environmental Modeling, Published by Prentice - khoa h c và công ngh theo Ngh nh th Hall of India, New Delhi, 2006. trong Nhi m v mã s : N T.04.GER/15 [5] Nguy n V n Tr ng và nnk, V n Qu c gia Ba Vì, nh ng nhân t t nhiên và kinh t - xã h i, Trung tâm Khoa h c t nhiên và Công ngh Qu c Gia, Hà N i, 1991. Tài li u tham kh o [6] B Khoa h c Công Ngh , Sách Vi t Nam (ph n ng v t). NXB Khoa h c k thu t Hà N i, [1] Trang thông tin in t y ban nhân dân huy n 2007. Lơ ng S ơn t nh Hòa Bình, , C p nh t ngày 21 [7] Mai ình Yên, nh lo i cá n c ng t các t nh tháng 5 n m 2014. phía B c Vi t Nam. NXB Khoa h c k thu t Hà Ni, 1978. [2] S Tài nguyên và Môi tr ng t nh Hòa Bình, Báo cáo Quy ho ch môi tr ng t nh Hòa Bình n [8] B Khoa h c, Công ngh và Môi tr ng, Sách nm 2010 và nh h ng n n m 2020, Hòa Vi t Nam. Ph n ng v t, NXB Khoa h c và K Bình, 2010. thu t Hà N i, 2000. [3] Jil McCoy et al., Using ArcGIS Spatial Analyst Tutorial, ESRI, USA, 2001-2002. Analysis of the Basic Characteristics of Ecosystems in Luong Son District, Hoa Binh Province Pham Thi Thu Ha, Tran Van Thuy, Doan Hoang Giang, Phan Thi Hoai Phuong Faculty of Environmental Sciences, VNU University of Science, 334 Nguyen Trai, Hanoi, Vietnam Abstract : Luong Son is considered to be an area of remaining natural vegetation with great value of biodiversity. Using a combination of research methods, we analyzed and assessed the basic characteristics of the 13 ecosystems (7 natural and 6 artificial); recorded 1751 species of vascular plants, 63 species of floating plants, 42 species of mammals, 98 birds, 33 reptiles, 20 amphibians, 40 species of fish, 61 species of zoobenthic, 469 species of insects. However, the ecosystems are strongly affected by the economic and social activities (mining, tourism ). Those impacts facilitated expansion of invasive species by competing and replacing the species in native communities, especially Big-sage Lantana camara , Giant sensitive tree Mimosa pigra , Siam weed Chronolaena odorata , Water hyacinth Eichhornia crassipes , Channeled applesnail Pomacea canaliculata . Biodiversity research in this area is significant in terms of both scientific and practical, forming a basis for sustainable development of the territory. Keywords: Biodiversity, ecosystem, sustainable development, Luong Son.