Những giải pháp phát triển nguồn nhân lực sau thời kỳ khủng hoảng

Nội dung text: Những giải pháp phát triển nguồn nhân lực sau thời kỳ khủng hoảng

1. Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 1-8 Những giải pháp phát triển nguồn nhân lực sau thời kỳ khủng hoảng PGS.TS. Phùng Xuân Nhạ1,*, TS. Phạm Thùy Linh2 1Khoa Kinh tế Quốc tế, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội 2Khoa Quản trị Kinh doanh, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội Nhận ngày 18 tháng 5 năm 2009 Tóm tắt. Cuộc khủng hoảng tài chính kinh tế toàn cầu đã gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực tới nền kinh tế - xã hội của các quốc gia trên thế giới với nhiều mức độ khác nhau. Một trong số các đối tượng chính bị tác động trực tiếp từ cuộc khủng hoảng là nguồn nhân lực. Đối với mỗi quốc gia, nguồn nhân lực là một trong những yếu tố có tính chất quyết định đến năng lực cạnh tranh của quốc gia đó trên trường quốc tế, do đó khi có khủng hoảng kinh tế tài chính toàn cầu, nguồn nhân lực của các quốc gia sẽ bị tác động ở các mức độ khác nhau. Tác động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu tới nguồn nhân lực của Việt Nam chủ yếu là sự gia tăng tỷ lệ thất nghiệp và sự suy giảm tỷ lệ công việc mới được tạo ra cho lao động phổ thông, sự khan hiếm các lao động chất lượng cao. Do đó, để đáp ứng được các cơ hội khi nền kinh tế thế giới cũng như của Việt Nam hồi phục đem lại, việc đưa ra các giải pháp để tái tạo và phát triển nguồn nhân lực sau khủng hoảng mang ý nghĩa cấp thiết. Theo đó, bài viết này sẽ phân tích về nguồn nhân lực của Việt Nam cũng như tác động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu đến nguồn nhân lực. Trên cơ sở ấy, bài viết đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển nguồn nhân lực của nước ta sau khủng hoảng như các giải pháp liên quan đến việc tăng cường các hoạt động dự báo về cung - cầu nguồn nhân lực, tăng cường hoạt động của các công ty cung ứng nguồn nhân lực, tăng cường công tác đào tạo và xây dựng các chế độ chính sách đãi ngộ phù hợp. 1. Nguồn nhân lực và thị trường lao động cục Thống kê(1), hiện nay cả nước có hơn 44 Việt Nam hiện nay * triệu người trong độ tuổi lao động, trong đó nhóm tuổi từ 15-34 chiếm hơn 45% tổng số lao Từ khi đổi mới nền kinh tế đất nước đến động. Thêm vào đó, hàng năm số người đến độ nay, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao trong suốt tuổi lao động có thể tham gia vào thị trường lao một thời gian dài, sự hội nhập ngày càng sâu động là từ 1,5 triệu đến 1,7 triệu người, trong rộng vào nền kinh tế thế giới đã làm thị trường đó chủ yếu là lao động trẻ với những ưu điểm lao động và nguồn nhân lực của nước ta có chăm chỉ cần cù, ham học hỏi, có khả năng tiếp nhiều thay đổi. Xét về mặt số lượng, Việt Nam thu nhanh những tiến bộ khoa học kỹ thuật có nguồn nhân lực trẻ và dồi dào. Theo Tổng trong sản xuất và kỹ năng quản lý. ___ (1) Tổng cục thống kê (2009), Số liệu thống kê về dân số và ___ lao động * ĐT: 84-4-37547506 (606) E-mail: nhapx@vnu.edu.vn ngày 28/06/2009 1
2. 2 P.X. Nhạ, P.T. Linh / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 1-8 Đồng thời, cơ cấu nguồn nhân lực đã có sự vấn của lao động Việt Nam đã được nâng cao, chuyển biến theo hướng tăng tỷ lệ nguồn nhân trong đó tỷ lệ lao động không biết chữ chỉ lực làm việc trong khu vực công nghiệp và dịch chiếm 3,5% và tỷ lệ lao động tốt nghiệp trung vụ, giảm tỷ lệ lao động trong khu vực nông học phổ thông là khoảng 21,2%. Tuy nhiên, nghiệp nông thôn. Cơ cấu nguồn nhân lực làm trình độ học vấn của lao động không đồng đều việc trong khu vực nông nghiệp, công nghiệp giữa các vùng. Những vùng trọng điểm kinh tế và dịch vụ năm 2007 tương ứng là 53,9%, 20% như Đồng bằng sông Hồng, Đông Nam Bộ và 26,1%(2). Tuy nhiên, tốc độ chuyển dịch cơ thường có số lượng cũng như chất lượng nguồn cấu này còn khá chậm so với chuyển dịch cơ nhân lực cao hơn. Bên cạnh đó, tỷ lệ lao động cấu kinh tế. Hiện có hơn 50% lực lượng lao chưa qua đào tạo ở nông thôn còn khá cao, động xã hội đang làm việc trong khu vực nông chiếm tới khoảng 77% lực lượng lao động. Số thôn. Tuy nhiên, hầu hết các công việc của lao động chưa qua đào tạo này lại chủ yếu tập nguồn nhân lực này là tự phát, không được khai trung ở nhóm từ 35 tuổi trở lên. thác và tổ chức một cách hệ thống cũng như Số liệu tổng hợp từ các Điều tra mức sống chưa được đào tạo bài bản. Nguồn nhân lực là hộ gia đình (VHLSS) giai đoạn 2000-2005 cũng công nhân có khoảng 5 triệu người, tập trung cho thấy trình độ của nguồn nhân lực của Việt chủ yếu trong khu vực kinh tế tư nhân. Công Nam đã thay đổi khá nhiều (Bảng 1). nhân trong các doanh nghiệp nhà nước chiếm Theo đó, tốc độ tăng trưởng của lao động có khoảng 40% tổng số công nhân trong cả nước trình độ cao đẳng và đại học là cao nhất, trung và có xu hướng ngày một giảm. Ngược lại, bình gấp từ 4 đến 6 lần tốc độ tăng trưởng công nhân trong khu vực kinh tế tư nhân, kinh chung của nguồn lực lao động của Việt Nam tế có vốn đầu tư nước ngoài ngày càng tăng, (3) trong suốt thời kỳ 2000-2005. Tốc độ tăng chiếm khoảng 60% (3 triệu người) . trưởng của lao động có trình độ công nhân kỹ Bên cạnh đó, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao thuật và lao động có trình độ trung cấp, dạy đã cho phép cải thiện thị trường lao động với nghề có tỷ lệ tăng cao thứ hai. Tốc độ tăng việc tăng số lượng lao động và giảm dần tỷ lệ trưởng thấp nhất là lao động có trình độ tiểu thất nghiệp ở những vùng kinh tế của Việt học và trung học cơ sở. Điều này cho thấy cung Nam, mặc dù mức thất nghiệp còn tương đối về lao động phổ thông có xu hướng giảm đi và cao. Tuy nhiên, việc cải thiện thị trường này cung về lao động có chất lượng cao có xu đang có những tác động khác nhau tới chất hướng tăng lên. Việc này đồng nghĩa với việc lượng của đội ngũ nhân lực về mặt trình độ. cầu trên thị trường lao động cũng đi theo xu Theo nghiên cứu của VCCI(4),(5), trình độ học hướng này khi thị trường lao động dần phát triển theo quy luật thị trường. Khi Việt Nam ___ ngày càng hội nhập kinh tế thế giới, xu hướng (2) Nguyễn Công Giáp, Hồ Viết Lương (2006), Điều tra thực trạng cơ cấu trình độ của nguồn nhân lực trong nông phát triển cầu và cung về nhân lực này của nước nghiệp, nông thôn nhằm phục vụ triển khai chiến lược ta sẽ đi ngược lại lý thuyết của mô hình thương giáo dục-đào tạo từ nay đến năm 2010, Viện CL&CT GD. mại quốc tế Heckscher-Ohlin. Theo mô hình (3) Phạm Thị Thu Hằng (2008), Báo cáo thường niên thương mại quốc tế Heckscher-Ohlin(6),(7), với doanh nghiệp Việt Nam 2007: Lao động và phát triển tư cách là một nước đang phát triển, Việt Nam nguồn nhân lực, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI, NXB Chính trị Quốc gia. khi tham gia các hoạt động thương mại thì sẽ có (4) Phạm Thị Thu Hằng (2007), Báo cáo thường niên doanh nghiệp Việt Nam 2006: Hội nhập WTO. Phòng ___ Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI. NXB (6) Leamer, E. E. (1995) The Heckscher-Ohlin Model in Chính trị Quốc gia. Theory and Practice, Princeton Studies in International (5) Phạm Thị Thu Hằng (2008), Báo cáo thường niên Finance, 77. Princeton, NJ, Princeton University Press. doanh nghiệp Việt Nam 2007: Lao động và phát triển (7) Ohlin, B. (1967), Interregional and International nguồn nhân lực, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Trade. Harvard Economic Studies, 39 Cambridge, MA, Nam - VCCI, NXB Chính trị Quốc gia. Harvard University Press.
3. P.X. Nhạ, P.T. Linh / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 1-8 3 lợi thế so sánh về các ngành sử dụng nhiều lao nhiên, xu hướng gia tăng cầu về nguồn nhân lực động phổ thông, không có kỹ năng; do đó việc chất lượng cao đang ngày càng được thấy rõ ở sản xuất và xuất khẩu cũng chủ yếu dựa vào các các nước đang phát triển có tốc độ tăng trưởng sản phẩm sử dụng nhiều lao động phổ thông; và nhanh như các nước Braxin, Nga, Trung Quốc, nhu cầu về lao động phổ thông sẽ gia tăng. Tuy Ấn Độ (BRIC). Bảng 1. Tốc độ tăng trưởng của nguồn lực lao động có chất lượng cao (tỷ lệ %) Trình độ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Tiểu học -2,0 7,2 0,4 2,7 -4,2 -1,1 Trung học cơ sở 3,3 -6,2 4,9 2,5 10,8 4,3 Trung học phổ thông và dạy nghề 4,1 -2,1 5,0 0,1 7,2 8,6 Cao đẳng, đại học và sau đại học 1,6 8,1 16,8 9,2 15,4 10,1 Tất cả 0,6 1,6 3,0 2,5 2,8 2,7 Nguồn: Tổng hợp từ các Điều tra mức sống hộ gia đình (VHLSS) 2. Khủng hoảng kinh tế và tác động tới thất nghiệp trong năm 2010 được dự báo vẫn nguồn nhân lực tiếp tục cao do ảnh hưởng của khung hoảng tài chính toàn cầu. Việt Nam, một nước đông dân 2.1. Sự gia tăng của số người thất nghiệp thứ 13 trên thế giới, cũng không nằm ngoài vòng xoáy đó. Nhà Nobel kinh tế năm 1974, Hayek(8) đã Theo số liệu chỉ ra rằng khủng hoảng kinh tế, và nhất là sự “Lạm phát làm thay đổi sự của Bộ Lao động, gia tăng tỷ lệ lạm phát trong thời gian dài sẽ phân bổ dòng tiền vào các Thương binh và ảnh hưởng đến tỷ lệ thất nghiệp. Lạm phát làm ngành kinh tế và vào các xã hội, số người thay đổi sự phân bổ dòng tiền vào các ngành giai đoạn của quá trình sản thất nghiệp ở Việt kinh tế và vào các giai đoạn của quá trình sản xuất, đồng thời nó tạo sự Nam năm 2008 là xuất, đồng thời nó tạo sự mong đợi về sự gia mong đợi về sự gia tăng trên 1 triệu người tăng của giá cả hàng hóa. Mặt khác, nó có thể của giá cả hàng hóa”. và dưới tác động tạo ra một số việc làm tạm thời rất hấp dẫn. Số của cuộc khủng việc làm này sẽ hết đi khi lạm phát chấm dứt và hoảng, đến cuối năm năm 2009, có hơn 133 khi nền kinh tế bước vào suy thoái. Do đó, khi ngàn người thất nghiệp và có khoảng hơn 100 lạm phát kéo dài được ngăn chặn và khi suy ngàn người phải giảm giờ làm, nghỉ luân phiên. thoái kinh tế xảy ra, người lao động - những người bị hấp dẫn bởi các công việc tạm thời Số lao động bị cắt giảm tập trung vào doanh trong thời kỳ lạm phát - sẽ trở thành thất nghiệp nghiệp gia công, hàng xuất khẩu, dệt may, khi công việc không còn. Điều này có thể thấy da giày và điện tử. Bên cạnh những người thất khá rõ ở hầu hết các nước trên thế giới, từ các nghiệp trong khu vực kinh tế chính thức, số nước phát triển tới các nước đang phát triển người lao động bị mất việc trong khu vực phi trong tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế chính thức như các làng nghề cũng được dự báo toàn cầu hiện nay. Theo báo cáo của Tổ chức tăng nhanh do ảnh hưởng của cuộc khủng Lao động quốc tế (ILO), số lượng người thất hoảng. Dưới tác động của cuộc khủng hoảng nghiệp năm 2009 là 212 triệu người, tăng 34 kinh tế thế giới, sản phẩm làng nghề tiêu thụ triệu người so với năm 2007. Số lượng người chậm, giá bán giảm thấp, sản xuất gặp khó khăn trong khi thị trường tiêu thụ truyền thống bị thu ___ hẹp. Hiện đã có 9 làng nghề tại 38 tỉnh thành đã (8) Hayek, F. A. (1975) The True Theory of phá sản và 124 làng nghề đang cầm cự sản xuất Unemployment, The Institute of Economic Affairs.
4. 4 P.X. Nhạ, P.T. Linh / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 1-8 và có khoảng 40,3 nghìn lao động bị mất việc tới sinh hoạt của các gia đình, đặc biệt là gia trong năm 2009(9). Từ các con số tuyệt đối này, đình nghèo. Điều này còn có thể dẫn đến hiện tỷ lệ thất nghiệp của lực lượng lao động trong tượng “tái mù nghề” của công nhân, và sẽ gây độ tuổi ở khu vực thành thị của Việt Nam năm nên những khó khăn cho doanh nghiệp trong 2009 đã tăng nhẹ từ mức 4,64% năm 2007 lên việc tuyển chọn và sử dụng nhân lực sau này. 4,66%. Khi tình hình kinh tế phục hồi, các doanh Trong số những người thất nghiệp, số nghiệp không những phải lo tuyển chọn nhân lượng công nhân phải trở về thôn quê vì mất lực đáp ứng những yêu cầu tối thiểu cho công hoặc không tìm được việc làm ở thành thị lên việc mà còn phải dành thời gian và công sức để tới 22% tổng số lao động, gây ảnh hưởng lớn đào tạo và đào tạo lại nguồn nhân lực. Tỷ lệ thất nghiệp của lực lượng lao động trong độ tuổi ở khu vực thành thị 6 5.6 5.31 4.82 5 4.64 4.65 4.66 4 3 2 Tỷ lệ thất Tỷ nghiệplệ thất (%) 1 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Nguồn: Tổng cục Thống kê (tổng hợp) 2.2. Sự khan hiếm nguồn nhân lực chất lượng của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu, sự cao(9) khan hiếm nguồn nhân lực chất lượng cao Trước khi cuộc khủng hoảng kinh tế toàn càng trở nên trầm trọng hơn. cầu diễn ra, tình trạng khan hiếm nguồn Theo mô hình cầu về lao động của nhân lực chất lượng cao ở Việt Nam đã Hamermesh(10), sự khan hiếm về lao động diễn ra. Sự khan hiếm nguồn nhân lực này chất lượng cao hay sự gia tăng cầu về lao thường là do nhu cầu ngày càng tăng về lao động chất lượng cao, và sự suy giảm của động chất lượng cao trong các ngành nghề lao động phổ thông là do tác động đồng khi nền kinh tế Việt Nam hội nhập với nền thời của một số yếu tố. Yếu tố thứ nhất là kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, dưới tác động sự gia tăng về chi phí cho lực lượng lao ___ động phổ thông. Yếu tố thứ hai gắn với sự (9) Chu Khôi, Khoảng 5 triệu lao động làng nghề có thể gia tăng của sản lượng, cho thấy sự co giãn mất việc, VNEconomy ___ 5-trieu-lao-dong-lang-nghe-co-the- mat-viec.htm ngày (10) Hamermesh, D. Labor Demand, Cambridge: MIT 12/02/2009. Press, 1993.
5. P.X. Nhạ, P.T. Linh / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 1-8 5 về sản lượng cho từng loại đối tượng lao thiếu thợ” hoặc “thiếu tổng thể - thừa cục bộ”. động là khác nhau. Yếu tố thứ ba liên quan Hiện nay, cơ cấu nguồn nhân lực đã qua đào tạo tới sự phát triển của công nghệ và yếu tố của nước ta là 1 - 0,8 - 3,7, nghĩa là trong số cuối cùng là sự thay đổi về thuế nhập khẩu 100 lao động có trình độ cao đẳng trở lên thì có và thương mại quốc tế đã làm thay đổi chi 80 lao động có trình độ trung cấp và 370 công phí và chuyển dịch nhu cầu của các ngành nhân kỹ thuật. Cấu trúc này khá thấp so với cấu kinh tế do sự thay đổi giá tương đối của trúc nguồn nhân lực đã qua đào tạo của các nước phát triển (1 - 12 - 24)(13). Hơn nữa, sự ngành. Bên cạnh đó, một số nhà nghiên cứu phát triển của các ngành như kinh tế, tài chính như Ribeiro và Jacinto(11) còn cho rằng sự gia ngân hàng, kiến trúc, và sự hình thành ngành tăng về cầu nhân lực chất lượng cao diễn ra nghề mới đang đặt ra những yêu cầu mới đối khác nhau ở các ngành khác nhau. Những lý với nguồn nhân lực, đòi hỏi người lao động thuyết này được phản ánh khá rõ nét trong phải có trình độ chuyên môn và kỹ thuật cao, thị trường lao động và nguồn nhân lực Việt phải có khả năng tiếp cận nhanh chóng tới các Nam từ sau khi “Cơ cấu nguồn nhân lực đã công nghệ tiên tiến trên thế giới. Tuy nhiên, đổi mới đến nguồn nhân lực hiện tại chưa đủ năng lực để nay. qua đào tạo của nước ta là 1 - 0,8 - 3,7, nghĩa là trong số đáp ứng các yêu cầu này và các doanh nghiệp, Bên cạnh 100 lao động có trình độ cao tổ chức đang phải cạnh tranh gay gắt với đó, thị trường đẳng trở lên thì có 80 lao nhau để có được nguồn lực này. lao động và động có trình độ trung cấp nguồn nhân lực và 370 công nhân kỹ thuật.” Việt Nam cũng 3. Một số giải pháp phát triển nguồn nhân lực sau khủng hoảng còn có khá nhiều bất cập. Đến nay, Việt Nam có khoảng 2,6 triệu người có trình độ đại học Một mặt, cuộc khủng hoảng kinh tế toàn trở lên hoạt động trong các lĩnh vực nghiên cứu cầu đưa đến sự trì trệ của sản xuất kinh doanh, khoa học, quản lý tại các cơ quan nhà nước từ sự gia tăng số người thất nghiệp và làm tăng sự cấp trung ương tới địa phương. So với tổng số bất ổn xã hội. Mặt khác, khủng hoảng kinh tế hơn 44 triệu người lao động trên cả nước, thì số toàn cầu có thể được xem là cơ hội để tái cấu lượng nguồn nhân lực trí thức này còn rất trúc lại nguồn nhân lực cho phù hợp với nhu khiêm tốn. Đồng thời, chất lượng lại không cao cầu của thị trường lao động vì sau thời kỳ suy do các nguồn nhân lực này được đào tạo lý giảm và khủng hoảng kinh tế, khi hồi phục, thị thuyết tách rời thực hành, và thiếu kinh nghiệm trường lao động trong nước cũng như quốc tế sẽ trong công việc. Theo một khảo sát, có tới hơn không còn giữ nguyên như trước khi khủng 60% sinh viên ra trường khi đi làm việc đều hoảng mà sẽ có những biến đổi cơ bản. Đồng được các doanh nghiệp tiến hành đào tạo lại, (12) thời, cơ cấu ngành nghề sẽ có những biến động cho phù hợp với yêu cầu của công việc . Cơ mạnh, kéo theo sự thay đổi của cơ cấu lực cấu nguồn nhân lực chất lượng cao đã qua đào lượng lao động. Do đó, để có được nguồn nhân tạo còn mất cân đối với đặc điểm là “thừa thầy - lực “đủ” về số lượng và chất lượng đáp ứng ___ được nhu cầu về nhân lực của các doanh nghiệp (11) Ribeiro, E. P and Jacinto, P. A. (2008) A Closer Look trong giai đoạn phục hồi sau khủng hoảng, bài at the Recent Skilled Labor Demand Increase in Brazil. viết đề xuất một số giải pháp sau: Institute of Economics, Universidade Federal do Rio de Janeiro. ___ (12) Đức Vượng (2008), Thực trạng và giải pháp về phát (13) Phạm Thị Thu Hằng (2008) Báo cáo thường niên triển nguồn nhân lực ở Việt Nam, Báo cáo Khoa học tại doanh nghiệp Việt Nam 2007: Lao động và phát triển Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ ba - "Việt Nam: nguồn nhân lực, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Hội nhập và phát triển", Hà Nội 12/2008. Nam - VCCI, NXB Chính trị Quốc gia.
6. 6 P.X. Nhạ, P.T. Linh / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 1-8 - Tăng cường các hoạt động dự báo về cung cung ứng nguồn nhân lực còn cần thiết lập, nối - cầu nguồn nhân lực mạng hệ thống thông tin thị trường lao động, Việc dự báo cầu và cung về nguồn nhân lực qua đó, phân loại số lao động theo các ngành sẽ giúp cho nhà nước, các doanh nghiệp có nghề chuyên môn để chủ động trong việc giới được định hướng phát triển nguồn nhân lực, thiệu lao động. đồng thời, việc dự báo này cũng giúp cho việc - Tăng cường công tác đào tạo định hướng phát triển ngành giáo dục để đào Hình thành hệ thống đào tạo kỹ thuật thực tạo ra nguồn nhân lực có chuyên môn, có tay hành, trung học chuyên nghiệp, trung học nghề nghề phù hợp với các nhu cầu nhân lực đa để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. dạng. Để làm được điều này cần xây dựng một Cùng với phát triển các cơ sở dạy nghề công trung tâm dự báo nguồn nhân lực quốc gia lập, cần thực hiện việc phát triển mạng lưới cơ chuyên nghiên cứu và phát triển nguồn nhân lực sở dạy nghề thông qua việc khuyến khích các tổ của đất nước. Đi kèm với trung tâm này, có thể chức, cá nhân có điều kiện mở ra cơ sở dạy nghề, có các trung tâm dự báo vệ tinh ở các vùng, tỉnh hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, giáo nhằm đưa ra được những dự báo chính xác về viên dạy nghề cho các đơn vị kể cả tư nhân. cầu và cung nguồn nhân lực của từng vùng, tỉnh nhằm đáp ứng được nhu cầu nhân lực cho các Xây dựng cơ sở liên kết giữa các đơn vị đào giai đoạn phát triển kinh tế xã hội của từng tạo nghề với các trường đại học, cao đẳng trong vùng, tỉnh. Không chỉ được dự báo ở các trung việc khảo sát nhu cầu nguồn nhân lực cho các tâm dự báo quốc gia hay vùng, tỉnh, dự báo về ngành nghề, nhất là những ngành nghề mới sử cung cầu về nguồn nhân lực cũng cần được các dụng kỹ thuật công nghệ hiện đại, để từ đó có cơ sở đào tạo, nhất là các trường đại học và cao kế hoạch cho việc đào tạo theo địa chỉ và phù đẳng dạy nghề thực hiện một cách độc lập. Từ hợp với những tiêu chuẩn mà doanh nghiệp đặt đó, các cơ sở đào tạo sẽ đưa ra được những ra. Đồng thời, vận động các doanh nghiệp hỗ chương trình đào tạo phù hợp, gắn với nhu cầu trợ các cơ sở đào tạo và người học nghề. thực tế của doanh nghiệp trong hiện tại và đáp Đa dạng hóa các loại hình ngành nghề cần ứng được những thay đổi về nhu cầu nguồn được đào tạo. Bên cạnh các ngành nghề truyền nhân lực tại các ngành nghề, doanh nghiệp thống, cần đầu tư vào việc phát triển đào tạo trong tương lai. các ngành nghề mới như lĩnh vực sản xuất vật - Tăng cường hoạt động của các công ty liệu mới Cần xây dựng các chương trình đào cung ứng nguồn nhân lực tạo một số ngành nghề đặc thù mà hiện nay trong nước chưa đào tạo hoặc chưa có khả năng Một trong những giải pháp để phát triển đào tạo, phải sử dụng chuyên gia hoặc lao động nguồn nhân lực là tăng cường hoạt động của kỹ thuật nước ngoài như công nghệ cao, công các công ty cung ứng nguồn nhân lực. Các công nghệ di truyền. Đồng thời phải xây dựng ty cung ứng nhân lực không chỉ làm nhiệm vụ chương trình riêng đào tạo đội ngũ các nhà tuyển dụng nhân lực cho các doanh nghiệp tổ quản trị chủ chốt cho doanh nghiệp như giám chức như hiện nay, mà các công ty này còn cần đốc nguồn nhân lực, giám đốc chiến lược, giám tham gia vào quá trình huấn luyện, đào tạo cơ đốc hoạt động và các nhà quản trị cấp thấp hơn. bản và đào tạo lại nguồn nhân lực, tham gia vào hoạt động cho thuê đồng bộ nhân lực trong Hơn nữa, để phát triển nguồn nhân lực, một nước và ngoài nước nếu cần. Việc làm này của giải pháp mang tính quyết định đến chất lượng các công ty cung ứng nguồn nhân lực sẽ góp nguồn nhân lực là tăng cường năng lực đào tạo phần làm cho thị trường lao động linh hoạt hơn, của hệ thống các cơ sở đào tạo trên cả nước. việc sử dụng nguồn nhân lực được hiệu quả Cần chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ giảng hơn, đồng thời có thể đáp ứng được nhu cầu viên có trình độ để đảm bảo khả năng làm công tuyển dụng của các doanh nghiệp ở các địa tác giảng dạy chuyên ngành, đưa đội ngũ giảng phương khác nhau. Bên cạnh đó, các công ty viên tiếp cận tới những kiến thức mới, tham gia
7. P.X. Nhạ, P.T. Linh / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 1-8 7 vào các hoạt động chuyên ngành thực tiễn. Tài liệu tham khảo Đồng thời các cơ sở đào tạo phải tăng cường liên kết trong đào tạo với các doanh nghiệp và [1] Tổng cục thống kê (2009), Số liệu thống kê về dân tổ chức xã hội trong và ngoài nước nhằm xây số và lao động dựng được lực lượng lao động có đủ điều kiện để sẵn sàng làm việc trong môi trường kinh d=3 ngày 28/06/2009 doanh quốc tế. [2] Nguyễn Công Giáp, Hồ Viết Lương (2006), Điều tra thực trạng cơ cấu trình độ của nguồn nhân lực - Xây dựng các chế độ chính sách đãi ngộ trong nông nghiệp, nông thôn nhằm phục vụ triển phù hợp khai chiến lược giáo dục-đào tạo từ nay đến năm Trong thời gian gần đây, việc “chảy máu chất 2010. Viện CL&CT GD. xám”, di chuyển các nhân tài từ doanh nghiệp nhà [3] Phạm Thị Thu Hằng (2008) Báo cáo thường niên doanh nghiệp Việt Nam 2007: Lao động và phát nước sang doanh nghiệp khu vực tư nhân và khu triển nguồn nhân lực. Phòng Thương mại và công vực có vốn đầu tư nước ngoài ngày càng gia tăng. nghiệp Việt Nam - VCCI, NXB Chính trị Quốc gia. Đặc biệt, trong thời gian tới, khi nền kinh tế được [4] Phạm Thị Thu Hằng (2007) Báo cáo thường niên phục hồi và trong bối cảnh thị trường lao động doanh nghiệp Việt Nam 2006: Hội nhập WTO. ngày càng hoàn thiện, cạnh tranh nguồn nhân lực Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - sẽ tiếp tục gắt gao hơn. Do đó, Nhà nước cũng VCCI, NXB Chính trị Quốc gia. như các doanh nghiệp cần xây dựng chính sách [5] Leamer, E. E. (1995). The Heckscher-Ohlin Model tiền lương linh hoạt theo tiêu chí tài năng, không in Theory and Practice. Princeton Studies in nên hạn chế mức thu nhập, nếu đó là mức thu International Finance. 77. Princeton, NJ: Princeton University Press. nhập chính đáng từ tài năng và sáng tạo của người [6] Ohlin, B. (1967). Interregional and International lao động. Đồng thời, cần xây dựng chế độ chính Trade. Harvard Economic Studies. 39. Cambridge, sách ưu đãi đối với nhân lực chất lượng cao, tôn MA: Harvard University Press. vinh nhân tài để tạo động lực thu hút nhân tài vào [7] Chu Khôi Khoảng 5 triệu lao động làng nghề có thể các cơ quan nghiên cứu, cơ quan hoạch định mất việc. VNEconomy chính sách để họ có điều kiện phát huy cao nhất khả năng sáng tạo của mình. Các chính sách này oang-5-trieu-lao-dong-lang-nghe-co-the-mat-viec.htm không chỉ dừng lại ở lương hay cổ phần mà còn là ngày 12/02/2009. các phương thức khác như cung cấp nhà ở, hỗ trợ [8] Hamermesh, D. Labor Demand, Cambridge: MIT dịch vụ bảo hiểm và chăm sóc sức khỏe chất Press, 1993. lượng cao, tạo điều kiện/môi trường làm việc [9] Ribeiro, E. P and Jacinto, P. A. (2008) A Closer thuận lợi, hỗ trợ phương tiện truyền thông và đi Look at the Recent Skilled Labor Demand Increase lại, tín dụng cho nhân viên, du lịch và đào tạo tại in Brazil. Institute of Economics, Universidade Federal do Rio de Janeiro. nước ngoài, hỗ trợ dịch vụ gia đình cho nhân viên. [10] Đức Vượng (2008) Thực trạng và giải pháp về phát Xây dựng chính sách đãi ngộ phù hợp cũng còn là triển nguồn nhân lực ở Việt Nam. Báo cáo Khoa việc tạo điều kiện thăng tiến, đề bạt những người học tại Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ ba - trẻ tuổi có trình độ lên nắm những vị trí chủ chốt, "Việt Nam: Hội nhập và phát triển", Hà Nội xóa bỏ quan niệm phải có thâm niên công tác mới 12/2008. được đề bạt các chức danh quan trọng.
8. 8 P.X. Nhạ, P.T. Linh / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 1-8 Solutions for human resource development after the global financial crisis Assoc.Prof. Dr. Phung Xuan Nha1, Dr. Pham Thuy Linh2 1Faculty of International Economics, University of Economics and Business,VNU 2Faculty of Business Administration, University of Economics and Business,VNU The global financial crisis is causing many negative effects to the social - economic development of many countries in the world at different levels. One of the main subjects directly affected by the crisis is human resources. For each country, human resources is one of the factors that determine the competitiveness of that country in the international arena, therefore human resources of countries will be affected in varying degrees under the global economic crisis. The impact of the global financial crisis on human resources in Vietnam is mainly an increase in unemployment rate and the decline in new jobs created for ordinary labors, the scarcity of high qualified labor. Therefore, in order to meet the opportunities created by the recovery of the world as well as Vietnam’s economy, making the solution to re-create and develop the human resources is necessary. Accordingly, this study analyzes the current circumstance of the Vietnamese human capital and the impact of the global financial crisis on human resources. As a result, the study suggests some potential solutions to develop human resources after the crisis such as an increase in forecasting on supply and demand of human resources, improvement of efficiency of the supplying human resources companies, improvement and innovation of the training system, and making the appropriate compensation policies.