›
›

Những cách nuôi dạy trí tuệ và kỹ năng của trẻ

pdf 210 trang phuongnguyen 2360
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Những cách nuôi dạy trí tuệ và kỹ năng của trẻ", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfnhung_cach_nuoi_day_tri_tue_va_ky_nang_cua_tre.pdf

Nội dung text: Những cách nuôi dạy trí tuệ và kỹ năng của trẻ

  1. o0o Những cách nuôi dạy trí tuệ và kỹ năng của trẻ
  2. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 1 MMUUCÅÅ LLUUÅCÅÅC NHÛÄNG ÀIÏÌU CHA MEÅ NÏN BIÏËT 5 Con baån hoåc gò úã trûúâng mêîu giaáo 5 Cha meå nïn chuá yá nhûäng biïíu hiïån laå cuãa treã 8 Röëi loaån têm thêìn úã treã em vaâ caách phoâng traánh 11 12 caách hûäu ñch giuáp treã vui söëng 13 Daåy con: Nguyïn tùæc nhûng khöng cûúäng eáp 15 Baån coá biïët lùæng nghe con treã? 18 Khi con baån quaá hiïëu àöång 21 Ài hoåp phuå huynh cho con 23 Hiïën kïë 26 Taác duång cuãa sûå khen thûúãng tñch cûåc 28 Lêìn àêìu àûa con ài mêîu giaáo 30 Treã con muöën gò úã ba meå? 33 Taåi sao treã em khoá cho mûúån àöì chúi? 35 Nhûäng caách noái sinh chuyïån 37 Nhûäng àûáa treã siïu viïåt 39 Giaáo duåc con treã thöng qua viïåc laâm vaâ troâ chúi 42 Àïí con baån coá trñ nhúá töët khi hoåc baâi 44
  3. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 2 Giaãi maä nhûäng giêëc mú cuãa treã 47 Laâm baån vúái con khöng dïî 52 10 sai lêìm cuãa phuå huynh trong viïåc daåy con 54 Cêy roi hay sûå khuyïn nhuã 55 Coá nïn luác naâo cuäng rêìy la con 58 Caách cû xûã giûäa meå vaâ con gaái tuöíi múái lúán 60 Cha meå laâ laá chùæn 62 Daåy treã phûúng phaáp hoåc töët 66 Laâm baån vúái con úã tuöíi dêåy thò 67 DAÅY CON TRONG NHAÂ 68 Khi nuöi con möåt mònh 70 5 caách nïu gûúng daåy con caái 71 Sao con töi àaái dêìm hoaâi? 74 Hûúáng dêîn treã tûå laâm vïå sinh 76 Tñnh hûúáng nöåi - hûúáng ngoaåi cuãa treã 80 Viïåc nhaâ beá 5 - 6 tuöíi coá thïí giuáp meå 84 Cùn phoâng vui ve 85 Têåp cho treã tñnh ngùn nùæp 87 Daåy con noái chuyïån àiïån thoaåi 89 Thïë giúái tûúãng tûúång cuãa beá 91 Treã em cêìn àuúåc giaáo duåc yá thûác vïì tiïìn baåc tûâ 3 tuöíi? 93 Nïn àaánh con hay khöng? 95 Àïí treã biïët nghe lúâi 97 Giúái haån chúi game úã tuöíi mêîu giaáo? (Tûâ 2-5 tuöíi) 100
  4. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 3 Laâm gò khi con caái àaánh nhau? 101 Chuêín bõ cho beá coá em 103 Àûâng àïí viïåc gò cuäng hoãi meå! 109 Haäy noái ñt ài möåt chuát! 111 Khi treã giêån döîi? 114 Giuáp con coá nhiïìu baån 117 Giaáo duåc con yá thûác tiïët kiïåm 118 Daåy cho con nhûäng baâi hoåc dinh dûúäng 119 GIAÁO DUÅC NHÊN BAÃN 121 Noái chuyïån giúái tñnh vúái con 123 Rùn daåy con núi àöng ngûúâi 127 9 caách giuáp xêy dûång loâng tûå troång núi treã con 130 Chúi têåp thïí 135 Daåy con biïët chia se 136 Daåy cho treã biïët thöng caãm 139 Daåy treã vïì loâng biïët ún 142 Daåy cho treã biïët nhûäng ngaây àùåc biïåt 148 Giuáp con kiïìm chïë cún giêån 149 Nhuát nhaát 151 Sûå súå haäi cuãa treã (3-4 tuöíi) 154 Sûãa löîi tûå cao úã treã em 157 Àaä àïën luác daåy treã biïët “cho” 161 Múã röång caác quan hïå 163 Xoa dõu cún giêån úã treã 164
  5. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 4 Daåy treã biïët kñnh troång ngûúâi lúán 165 Xûã lyá tònh traång treã em ùn cùæp vùåt 172 Khi treã moác tuái meå 177 Taåi sao boån treã cûá hay noái döëi 179 Giaáo duåc giúái tñnh khi naâo? 181 Giuáp treã vûúåt qua nöîi àau mêët ngûúâi thên 183 Haäy kiïn nhêîn vúái con caái 188 Daåy con coá thoái quen lïî pheáp 189 OÁc khöi haâi vaâ treã con 191 Daåy treã caách xûã sûå 194 Möi trûúâng töët àïí hònh thaânh nhên caách 197 Coá phaãi treã hû do baån beâ xêëu? 201 Daåy treã caách söëng tñch cûåc vaâ chuã àöång 204 Khi treã con hoåc 208
  6. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 5 NNHHÛÛÄNÄÄNGG ÀÀIIÏÏÌUÌÌU CCHHAA MMEEÅÅ Å NNÏÏNN BBIIÏËTËËT
  7. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 6 Con baån hoåc gò úã trûúâng mêîu giaáo Möåt söë phuå huynh hoãi: "Taåi sao con töi hoåc hïët 4 nùm "àaåi hoåc mêîu giaáo" maâ vêîn khöng biïët àoåc, biïët viïët?". Àùåt cêu hoãi trïn coá nghôa laâ phuå huynh hoaân toaân khöng hiïíu gò vïì caách giaáo duåc úã mêîu giaáo. Nïëu trûúác àêy beá chó biïët quanh quêín bïn ba, quêën quyát bïn meå thò nay chên àaä ài vûäng, miïång noái bi bö, muöën coá beâ baån, thñch ra àûúâng chúi àïí àûúåc hoaåt àöång nhiïìu hún vaâ giao tiïëp röång hún, vò àúâi söëng thiïn nhiïn vaâ xaä höåi coân bao nhiïu bñ êín àöëi vúái beá. Trûúâng hoåc chñnh laâ núi thñch húåp nhêët, thoãa maän àûúåc nhu cêìu hiïíu biïët vaâ vui chúi cuãa treã. Nhûäng baâi hoåc laâm ngûúâi àêìu tiïn Qua caác baâi àöìng dao, baâi thú, baâi haát coá tiïët têëu vui tûúi, ngöå nghônh, tònh caãm, beá thñch vaâ nhúá nhanh. Ài hoåc mêîu, beá coá dõp laâm quen vúái ngön ngûä vùn hoåc, nghïå thuêåt. Möåt söë phuå huynh hoãi: "Taåi sao con töi hoåc hïët 4 nùm "àaåi hoåc mêîu giaáo" maâ vêîn khöng biïët àoåc, biïët viïët?". Xin thûa: Ngaây ngaây, beá àïën trûúâng mêîu giaáo khöng phaãi àïí ngöìi nghe cö giaãng baâi nhû hoåc sinh phöí thöng, maâ laâ àïí vui chúi cuâng caác baån, àïí tham gia caác hoaåt àöång khaác nhau. Beá hoåc laâm ngûúâi: Beá biïët coá cö Tiïn hiïìn tûâ, öng Buåt luön xuêët hiïån kõp thúâi giuáp àúä treã em ngoan; coá muå phuâ thuyã hay con yïu tinh àaáng gheát luác naâo cuäng rònh rêåp chúâ àúåi cú höåi laâm àiïìu aác. Qua chuyïån kïí, beá biïët caái thiïån vaâ caái aác, tònh caãm àaåo àûác vaâ tònh caãm thêím myä. Sûác maånh cuãa giaáo duåc têåp thïí
  8. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 7 ÚÃ trûúâng mêìm non, beá coân hoåc caách hoaâ àöìng vúái caác baån, biïët giûä yïn lùång trong giúâ nguã trûa, biïët caãm ún, xin löîi. Trûúác khi ùn, beá rûãa tay saåch, biïët giú tay xin phaát biïíu. Chúi xong: tûå cêët àöì chúi lïn kïå. Cö coân daåy cho beá tûå phuåc vuå, tûå xuác cúm ùn, uöëng nûúác xong uáp cöëc xuöëng. Cö noái gò laâ beá nghe ngay, khöng cêìn àaánh, la vò xung quanh coá bao nhiïu baån cuäng àang nghe lúâi cö, beá maâ khöng nghe, caác baån cûúâi. Sûác maånh giaáo duåc têåp thïí laâ vêåy. Beá àang loay hoay dûúái àêët nhaâo nùån cuåc àêët, hoaåt àöång nghïå thuêåt àêëy. Vúái treã úã lûáa tuöíi mêìm non, hoaåt àöång nghïå thuêåt àöìng nghôa vúái sûå thïí nghiïåm caãm giaác: àêët seát deão bao nhiïu thò nùån àûúåc, voâng cöí tay cêìm buát sao cho kheáo àïí ra hònh troân Thöng qua taåo hònh, treã em hoåc lêåp kïë hoaåch haânh àöång: quyïët àõnh seä laâm gò, duâng vêåt liïåu naâo, sùæp xïëp caác chi tiïët ra sao Luác vaâo lúáp möåt, beá àaä coá caác kiïën thûác cú baãn, beá haáo hûác hoåc hoãi, ham tòm toâi, vaâ àiïìu quan troång nhêët laâ beá tûå tin, biïët lùæng nghe cö vaâ laâm theo, biïët têåp trung chuá yá. Bêëy nhiïu thöi laâ cha meå coá thïí yïn têm cho beá vaâo lúáp möåt. Möåt söë beá àûúåc hoåc trûúác chûúng trònh lúáp möåt, khi bûúác vaâo trûúâng phöí thöng trong nhûäng thaáng àêìu coá thïí hún baån mònh úã chöî biïët möåt söë chûä, möåt söë con tñnh, nhûng do khöng àûúåc chuêín bõ trûúác vïì mùåt têm lyá vaâ thïí chêët nïn mau choáng tuåt hêåu sau caác baån. Treã coá thïí sinh ra chuã quan khi phaãi hoåc laåi caái àaä biïët, nïn chïính maãng, chaán hoåc. Tïå haåi hún laâ thoái quen hoåc sai phûúng phaáp àaä caãn trúã viïåc tiïëp thu àiïìu cö daåy, àïí laåi nhûäng thoái quen xêëu trong hoaåt àöång trñ tuïå cuãa caác beá. Sûãa sai, phaá boã möåt thoái quen bao giúâ cuäng khoá hún hònh thaânh thoái quen múái. Cha meå coá thïí laâm gò höî trúå cö giaáo duåc con caái? - Giûä nïëp sinh hoaåt nhû úã trûúâng mêìm non: cho con ùn, nguã àuáng giúâ, vïå sinh caá nhên töët. - Khöng laâm höå treã, àïí treã lúán lïn laâ nhûäng ngûúâi tûå lêåp, tûå tin, saáng taåo, yïu lao àöång. - Thûúâng xuyïn troâ chuyïån vúái con baån: hoãi con ài hoåc coá vui khöng, nghe con haát, àoåc thú, kïí chuyïån (khuyïën khñch con noái nùng maåch laåc, maånh daån, laâm cho con thïm mïën thêìy, yïu baån )
  9. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 8 - Tranh thuã luác àûa àoán con àïí trao àöíi vúái cö vïì sinh hoaåt trong ngaây cuãa con baån, cuâng cö taåo moåi àiïìu kiïån phaát triïín treã em
  10. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 9 Cha meå nïn chuá yá nhûäng biïíu hiïån laå cuãa treã Baån coá bao giúâ giêåt mònh vò àöåt nhiïn con baån coá nhûäng thay àöíi hoaân toaân vïì mùåt têm lyá? Coá thïí do baån quaá bêån röån vúái cöng viïåc maâ sao nhaäng viïåc chÎùm soác àûáa con beá nhoã. Àûáa beá böîng trúã nïn ngöî nghõch, hû àöën hoùåc lêìm lò khaác thûúâng. * Vò sao beá trêìm uêët, lêìm lò? Nïëu thêëy con baån coá nhûäng biïíu hiïån, haânh àöång khaác laå sau àêy, baån nïn kiïím tra laåi xem têm lyá cuãa beá co gò bêët öín khöng? - Mùåt lêìm lò, quaâu quaåu, chùèng noái chùèng cûúâi, cuäng chùèng nhoäng nheäo. Khöng noái chuyïån vúái böë meå nhû thûúâng ngaây. - ÚÃ trûúâng hoåc, beá khöng chúi àuâa vúái caác baån maâ hay ngöìi lò möåt chöî, khöng phaát biïíu yá kiïën, khöng hûáng thuá trong giúâ hoåc. - ÚÃ nhaâ, beá chó laâm möîi möåt viïåc nhû xem ti vi caã töëi. Hoùåc coá beá ngöìi vaâo baân hoåc miïåt maâi suöët buöíi maâ khöng chuá yá àïën cha meå, anh chõ em. Giaãi phaáp taåm thúâi: Àoá laâ hiïån tûúång trêìm uêët úã treã em. Trong trûúâng húåp naây, baån nïn taåo têm lyá thoaãi maái cho beá bùçng nhûäng biïån phaáp gúåi yá nhû sau: - Cha meå nïn gêìn guäi, vöî vïì beá. Nhûäng cûã chó nheå nhaâng, dõu daâng, thaái àöå ên cêìn, êu yïëm seä laâm dõu búát nhûäng töín thûúng trong loâng cuãa beá. - Àûa beá hoâa nhêåp trúã laåi vúái baån beâ bùçng caách àún giaãn nhû: ruã baån àïën nhaâ hoåc nhoám, ön baâi. Böë meå cuâng tham gia caác troâ chúi vúái beá nhû chúi nhaâ choâi, baán àöì haâng, chúi buáp bï vúái beá gaái. Chúi àaánh trêån, têåp àaánh cúâ tûúáng vúái beá trai.
  11. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 10 - Ban àêìu, coá thïí beá seä khöng mêëy hûúãng ûáng, nhûng baån cêìn hïët sûác kiïn nhêîn àïí khuyïn nhuã, chΕm soác beá. * Vò sao beá laåi ngöî nghõch vaâ nöíi loaån? Traái vúái trûúâng húåp trïn, beá laåi toã ra rêët cûáng àêìu. Noá cûúng quyïët khöng vêng lúâi cha meå. Àoân roi chó laâm noá thïm xa laánh, vaâ caâng "àöëi àêìu" vúái baån hún. Àöi khi, beá coân toã yá tûâ chöëi quyïët liïåt sûå chΕm soác cuãa baån. Noá tûå laâm têët caã moåi viïåc, duâ baån toã yá muöën giuáp noá. Laâm ngûúåc laåi nhûäng àiïìu cha meå khuyïn baão. Giaãi phaáp taåm thúâi: - Trûúác tiïn, baån phaãi chiïìu theo yá con treã. Khöng duâng roi voåt, la mùæng beá nûäa. - Àaáp ûáng nhûäng "yïu saách" nhoã àïí tòm xem beá nöíi loaån vò lyá do naâo. - Nïëu têët caã phûúng phaáp trïn àïìu khöng coá kïët quaã, baån vêîn coân möåt caách: Àûa beá àïën gùåp chuyïn gia têm lyá. Chuyïn gia seä cho beá laâm nhûäng ca trùæc nghiïåm nhoã. Tûâ àoá, baån seä giaãi àaáp àûúåc nhûäng thùæc mùæc cuãa mònh. Cuöåc söëng quaá bêån röån, böë meå khoá chùm soác con caái chu àaáo. Tuy nhiïn, theo caác chuyïn gia, böë me å nïn àñch danh àûa àoán con ài hoåc. Duâ böë meå vêët vaã hún nhûng vêîn àaãm baão àûúåc an toaân cho treã, vûâa taåo tònh thên àùåc biïåt giûäa böë meå vaâ con caái.
  12. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 11 Röëi loaån têm thêìn úã treã em vaâ caách phoâng traánh Nïëu treã àöåt nhiïn hoåc haânh sa suát, ùn ñt, uöëng nhiïìu, thûác khuya, mêët nguã vaâ hay khoác, cûúâi vö cúá, cha meå haäy quan têm túái treã saát sao hún, vò àoá coá thïí laâ nhûäng dêëu hiïåu cuãa chûáng röëi loaån têm thêìn. Treã bõ röëi loaån têm thêìn coân coá thïí coá nhûäng biïíu hiïån khaác nhû röëi loaån tû duy (noái nhiïìu, nöåi dung linh tinh, khoá hiïíu), gia tùng haânh vi, röëi loaån baâi tiïët (tiïíu lùæt nhùæt nhiïìu lêìn). Baác sô Lêm Xuên Àiïìn, Giaám àöëc Bïånh viïån Sûác khoãe têm thêìn TP HCM, cho biïët, caác daång röëi loaån sûác khoãe têm thêìn thûúâng gùåp úã treã võ thaânh niïn laâ röëi loaån vêån àöång, loaån thêìn cêëp, têm thêìn phên liïåt, chêåm phaát triïín têm thêìn, röëi loaån lo êu, röëi loaån giêëc nguã, röëi loaån phaát triïín têm sinh lyá Nguyïn nhên gêy röëi loaån bao göìm: - Yïëu töë sinh hoåc (di truyïìn). - Töín thûúng thûåc thïí (xaãy ra trong thúâi kyâ baâo thai, sinh núã hoùåc do bïånh têåt sau sinh). - Sang chêën tên lyá: ÚÃ tuöíi hoåc troâ, nhûäng truåc trùåc trong cuöåc söëng gia àònh vaâ nhaâ trûúâng, sûå thiïëu huåt tònh caãm (do cha meå ly dõ, boã rúi, do quan hïå thêìy troâ, baån beâ bõ xaáo tröån) dïî dêîn àïën caác röëi loaån kïí trïn. Haânh vi bêët thûúâng úã treã coá thïí chó laâ möåt phaãn ûáng nhêët thúâi. Nïëu àûúåc xûã lyá thñch húåp, treã seä öín àõnh vaâ tiïëp tuåc phaát triïín bònh thûúâng. Nïëu tònh hònh nghiïm troång hún, treã cêìn àûúåc khaám nghiïåm àêìy àuã vïì y khoa vaâ têm lyá. Cha meå phaãi vûúåt qua mùåc caãm "bïånh têm thêìn" àïí àûa con àïën khaám úã cú súã chuyïn khoa caâng súám caâng töët.
  13. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 12 Nhûäng ûáng xûã húåp lyá trong cuöåc söëng hùçng ngaây cuãa cha meå seä giuáp phoâng traánh nguy cú röëi loaån têm thêìn cho con, cuå thïí laâ: - Taåo khöng khñ gia àònh êëm aáp, hoâa thuêån, moåi ngûúâi yïu thûúng nhau. Trong àoá, cha meå laâ têëm gûúng saáng cho con, giuáp treã tûå khùèng àõnh vaâ baão vïå mònh, tûå àïì khaáng trûúác nhûäng nguy cú bïn ngoaâi. - Khöng aáp àùåt, chuåp muä, xuác phaåm hay duâng nhûäng biïån phaáp nùång nïì vúái treã. Nhûäng haânh vi thö baåo seä àïí laåi vïët thûúng sêu trong têm höìn, ngùn chùån sûå phaát triïín bònh thûúâng cuãa treã. - Nïn chêëp nhêån thûåc traång cuãa treã, khöng aáp àùåt caác àõnh kiïën hay sûå kyâ voång cuãa mònh. Cêìn tòm caách phaát huy nhûäng mùåt tñch cûåc cuãa treã thay vò than vaän, höëi tiïëc, tuyïåt voång. - Khöng nïn quaá nuöng chiïìu, àûâng súå con thêët baåi hay gùåp nguy hiïím maâ khöng cho noá tûå lêåp, laâm treã mêët tñnh chuã àöång. - Taåo möi trûúâng hoåc àûúâng vaâ xaä höåi laânh maånh, khöng gêy aáp lûåc têm lyá quaá nhiïìu vïì viïåc hoåc têåp cuãa caác em.
  14. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 13 12 caách hûäu ñch giuáp treã vui söëng Caác chuyïn gia têm lyá khùèng àõnh rùçng nhûäng àûáa treã coá khaã nùng vui söëng thûúâng coá möåt söë tñnh caách àùåc thuâ – bao göìm loâng tûå troång, tñnh laåc quan vaâ khaã nùng tûå chuã. Niïìm vui söëng nuöi dûúäng têm höìn treã vaâ giuáp treã thêëm nhuêìn yá nghôa töët àeåp cuãa cuöåc söëng. Dûúái àêy laâ 12 caách hûäu ñch giuáp treã thaânh cöng trong tûúng lai. 1.Àïí treã tiïëp cêån vúái niïìm vui thûúâng ngaây: Àûâng aáp àùåt treã. Haäy taåo khoaãng khöng gian vaâ thúâi gian thoaãi maái àïí treã tûå do chúi àuâa vaâ tûúãng tûúång. Àiïìu àoá giuáp treã phaát triïín khaã nùng tòm hiïíu vaâ khaám phaá theo caách riïng cuãa mònh. Baån cuäng coá thïí taåo niïìm vui cho treã khi cuâng treã töí chûác sinh nhêåt cho buáp bï hay giuáp treã may quêìn aáo 2. Daåy treã biïët quan têm: “Tûâ khi coân rêët nhoã treã em àaä thñch giuáp ngûúâi khaác”. Haäy giuáp treã nhêån thêëy mònh laâ thaânh viïn quan troång vaâ coá ñch bùçng caách taåo cú höåi cho treã tiïëp xuác vúái moåi ngûúâi. Haäy cuâng treã choån ra nhûäng moán àöì chúi, quêìn aáo cuä àïí gûãi tùång treã em ngheâo. 3. Giuáp treã reân luyïån thïí chêët: Baån haäy khuyïën khñch con tham gia caác hoaåt àöång thïí lûåc treã yïu thñch, vò caác hoaåt àöång naây khöng chó reân luyïån sûác khoãe vaâ khaã nùng chõu àûång maâ coân laâm cho treã vui, giaãm cùng thùèng vaâ giaãi toãa nùng lûúång möåt caách laânh maånh. 4. Haäy cuâng treã cûúâi lïn: Baån haäy kïí chuyïån vui cho treã nghe, cuâng haát vúái treã nhûäng baâi haát thiïëu nhi, tûå dñ doãm vïì mònh. Cûúâi coá lúåi cho treã vaâ baån vò khi cûúâi baån giaãi toãa cùng thùèng vaâ hñt oxy vaâo cú thïí nhiïìu hún, nhúâ àoá maâ tinh thêìn phêën chêën. 5. Cêìn saáng taåo trong viïåc khen thûúãng: Cha meå khöng nïn khen treã bùçng caách noái àún giaãn “töët lùæm”. Lúâi khen cêìn roä raâng, húåp
  15. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 14 lyá vaâ nïu àûúåc chi tiïët sûå tiïën böå cuãa treã. Treã seä vui veã vaâ cöë gùæng hún nïëu baån noái: “Con tö maâu bûác tranh naây àeåp quaá!”. 6. Quan têm àïën chïë àöå ùn cuãa treã: Trûúâng húåp treã àoái khöng àuáng vaâo giúâ ùn (khöng phaãi do bïånh), haäy cho treã ùn taåm nhûng phaãi àaãm baão àuã chêët dinh dûúäng (nhû: sûäa chua ñt beáo, traái cêy tûúi hoùåc khö ). Ùn uöëng àuã chêët seä giaãm phêìn naâo tñnh hay thay àöíi úã treã vaâ laâm cho cú thïí khoãe maånh hún. 7. Khúi dêåy tñnh nghïå sô núi treã: Bêët kyâ hònh thûác nghïå thuêåt naâo cuäng giuáp con baån giaãi toaã tònh caãm vaâ laâm àúâi söëng nöåi têm treã thïm phong phuá. Thöng qua caác hònh thûác nghïå thuêåt, treã seä biïíu löå nhûäng caãm xuác vïì baãn thên vaâ vïì thïë giúái riïng cuãa mònh. Àûúåc khen khi chúi caác mön nghïå thuêåt hay biïíu diïîn vùn nghïå úã trûúâng giuáp treã caãm thêëy haâi loâng vúái chñnh mònh. 8. Haäy móm cûúâi vúái treã: “Möîi ngaây möåt ngûúâi cêìn böën lêìn öm àïí töìn taåi, taám àïí duy trò sûå söëng vaâ mûúâi saáu àïí trûúãng thaânh”. Khi baån núã möåt nuå cûúâi thêåt tûúi vaâ öm con vaâo loâng nghôa laâ baån ngêìm quaã quyïët vúái treã rùçng treã àaä laâm rêët töët. Haäy nhúá rùçng nuå cûúâi vaâ nhûäng voâng tay êu yïëm coá ñch cho caã baån lêîn treã. 9. Lùæng nghe: Treã rêët muöën àûúåc cha meå chuá yá vò àoá laâ luác treã caãm thêëy mònh àûúåc quan têm. Haäy taåm ngûng cöng viïåc vaâ têåp trung nghe khi treã muöën noái. Àûâng bao giúâ ngùæt lúâi treã, chêëm dûát cêu chuyïån hay nghe möåt caách qua loa – ngay caã khi baån àaä nghe treã noái rêët nhiïìu lêìn. Haäy troâ chuyïån vaâ lùæng nghe treã khi baån àûa treã àïën trûúâng hoùåc khi baån döî treã nguã. 10. Àûâng àoâi hoãi úã treã sûå hoaân haão: Nïëu baån êën àõnh hay àoâi hoãi hoaân haão vïì möåt cöng viïåc maâ treã phaãi laâm nghôa laâ baån àaä laâm giaãm loâng tin úã treã. Trûúác khi daåy treã laâm viïåc töët hún, baån nïn tûå hoãi: - Treã khöng laâm töët viïåc laâ do sûác khoãe hay vò viïåc vûúåt quaá khaã nùng treã? - Nïëu àoá khöng phaãi laâ sai soát thûúâng xuyïn thò baån àûâng bêån têm nhiïìu vïì chuyïån naây nûäa. Dêìn dêìn, treã seä tûå phêën àêëu vaâ laâm viïåc töët hún.
  16. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 15 11. Huêën luyïån treã khaã nùng giaãi quyïët vêën àïì: Treã seä tûå tin hún khi tûå mònh giaãi quyïët thaânh cöng möåt khoá khùn naâo àoá. Bùæt àêìu tûâ nhûäng viïåc àún giaãn nhû: cöåt dêy giaây, bùng qua àûúâng an toaân , sau àoá treã tiïën dêìn àïën khaã nùng tûå giaãi quyïët vêën àïì lúán hún möåt caách àöåc lêåp. Baån cuäng coá thïí giuáp treã bùçng caách: - Tòm hiïíu vaâ chó ra caác bûúác giaãi quyïët vêën àïì cuãa treã. - Quyïët àõnh trúå giuáp hay àïí treã tûå giaãi quyïët. - Nïëu treã cêìn höî trúå, phaãi àaãm baão sûå höî trúå húåp lyá vaâ kõp thúâi. 12. Cho treã cú höåi thïí hiïån khaã nùng cuãa mònh: Cêåu beá rêët mï saách? Haäy cho treã àoåc trong luác baån àang laâm bïëp. Con gaái baån coá nùng khiïëu vï ì söë? Khi baån ài mua sùæm, haäy àïí con baån coá dõp tröí taâi tñnh toaán. Khi baån chia seã vúái treã loâng nhiïåt tònh vaâ cho treã thêëy baån trên troång nhûäng moán quaâ noá tùång thò baån àaä laâm tùng loâng tûå troång cuãa con mònh.
  17. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 16 Daåy con: Nguyïn tùæc nhûng khöng cûúäng eáp Trong gia àònh, ngûúâi meå luön laâ chöî dûåa ïm aái nhêët cho con caái, laâ nguöìn àöång viïn, vöî vïì cho con phêën àêëu. Nïëu quan hïå meå con khöng töët seä coá taác duång ngûúåc laåi. Con caái chï traách cha meå? Baån àang giùåt àöì lúä tay trong khi nöìi canh söi suåc trïn bïëp àang traâo ra. Baån goåi con àang hoåc baâi xuöëng bïëp nhêëc nöìi canh xuöëng. Con baån laâm xong, cùçn nhùçn: “Con gheát meå quaá. Àang hoåc baâi maâ cuäng khöng yïn”. Nghe tiïëng “gheát” meå nöíi giêån àuâng àuâng la mùæng con thêåm tïå. Khöng nïn buöìn vò viïåc con caái chï traách böë, meå trong möåt thúâi àiïím naâo àoá, maâ nïn xem àoá laâ bònh thûúâng trong quaá trònh trûúãng thaânh cuãa con caái. Trong trûúâng húåp naây, baån nïn bònh tônh giaãi thñch cho con hiïíu: viïåc nhúâ con trong trûúâng húåp naây laâ bêët khaã khaáng. Nhûäng viïåc khaác gia àònh khöng bao giúâ sai biïíu con laâm trong luác àang hoåc. Meå súå ài xa caách ngaây vò súå nïìn nïëp trong nhaâ xaáo tröån do thiïëu baân tay nöåi trúå. Baån khöng biïët trong thúâi gian àoá chöìng, con ùn nguã ra sao. Khöng nïn àïí chuyïån nhaâ chó lïå thuöåc vaâo möåt ngûúâi. Thónh thoaãng vùæng nhaâ vaâi ngaây laâ caách baån àïí con caâi têåp quaán xuyïën viïåc nhaâ. Àiïìu ào á coá lúåi àïí reân luyïån tñnh àöåc lêåp, khöng yã laåi. Àïí con coá nhiïìu phûúng aán lûåa choån Baån thêëy con khöng àûúåc saåch seä. Baån gùæt lïn “ài tùæm ài” hoùåc “bêín quaá, coá ài tùæm khöng”.
  18. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 17 Khöng nïn duâng mïånh lïånh nhû vêåy, con baån seä miïîn cûúäng vêng lúâi nhûng khöng àûúåc vui. Thay vaâo àoá, baån nïn noái: “Con muöën tùæm rûãa bêy giúâ hay àïí chiïìu maát cuäng àûúåc. Tùæm saåch röìi con seä rêët àeåp trai”. Khöng choån phûúng aán àe doåa Khi muöën con laâm viïåc gò àoá, baån thûúâng hay duâng cuåm tûâ “maây khöng bao giúâ ” hoùåc “maây vêîn cûá ” röìi “maây seä bõ ”. Baån nïn chónh laåi caách noái nhû vêåy vò noá luön taåo aáp lûåc nùång nïì laâm cho con baån súå haäi khi thêët baåi, thiïëu tûå tin do àoá thiïëu nùng àöång. Baån nïn duâng caác cêu coá yá nghôa tñch cûåc nhû “Nïëu con laâm thò seä rêët töët” coá taác duång khuyïën khñch. Coá nguyïn tùæc nhûng cêìn linh hoaåt Cûá haâng tuêìn vaâo chiïìu thûá tû, baån phên cöng con baån àïën cûãa haâng mua gaåo chúã vïì duâng cho caã tuêìn. Chiïìu thûá tû tuêìn naây, ài laâm vïì, trúâi mûa, baån phaát hiïån con baån khöng ra cûãa haâng mua gaåo. Baån bûåc mònh rêìy la con mùåc duâ nhaâ vêîn coân gaåo nêëu. Khöng nïn: Mùåc duâ viïåc nhaâ àaä phên cöng thaânh thoái quen, nhûng nguyïn tùæc khöng phaãi laâ àiïìu cûáng nhùæc. Chiïìu höm êëy trúâi mûa, chúã gaåo vïì khöng traánh khoãi bõ ûúát. Baån coá thïí linh àöång cho pheáp con àïí àïën chiïìu höm sau, trúâi nùæng raáo mua gaåo tiïån hún. Àûâng cûúäng eáp con Hún 10 giúâ töëi, baån phaát hiïån ra bònh dêìu ùn àaä hïët, saáng súám mai khöng thïí laâm bûäa àiïím têm cho caã nhaâ. Baån goåi con gaái múái 10 tuöíi ài mua dêìu ùn. Con beá khöng chõu ài vò “súå ma”. Baån cûúäng eáp con phaãi ài cho àûúåc. Beá vûâa ài vûâa khoác. Àûâng nïn cho rùçng con baån coá khaã nùng laâm viïåc laâm àûúåc moåI chuyïån, khöng súå gò caã vaâ nïëu noá tûâ chöëi chó vò giaã vúâ hoùåc lûúâi biïëng. Súå ma (chuã yïëu laâ súå àûúâng vùæng) laâ caãm giaác thêåt cuãa treã võ thaânh niïn, nhêët laâ con gaái. Trûúác khi giao möåt nhiïåm vuå gò, baån cêìn cên nhùæc: viïåc àoá coá vûúåt quaá khaã nùng cuãa con khöng vaâ töët nhêët laâ àûâng cûúäng eáp.
  19. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 18 Noái ra àiïìu hy voång hún laâ raâng buöåc Con baån àang hoåc lúáp 12, baån ra mïånh lïånh “nùm nay phaãi thi àêåu àaåi hoåc, nïëu khöng àêåu thò phaãi tòm viïåc laâm, khöng ai nuöi nûäa àêu”. Baån tûúãng rùçng nghiïm khùæc nhû thïë con baån seä cöë gùæng hoåc têåp, nhûng thûåc ra chó laâm con baån cùng thùèng, khoá hoåc têåp nïëu nghe nhûäng lúâi nhû thïë, mùåc duâ noá biïët rùçng noá coá rúát àaåi hoåc thò gia àònh seä cho thi laåi. Töët nhêët baån nïn noái “con seä àem laåi niïìm vui cho gia àònh nïëu nùm nay thi àêåu àaåi hoåc”.
  20. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 19 Baån coá biïët lùæng nghe con treã? Khi con baån bûúác chên àïën trûúâng cuäng coá nghôa laâ treã bûúác vaâo möåt thïë giúái röång lúán vúái rêët nhiïìu khoá khùn, rêët nhiïìu niïìm vui cuäng nhû nöîi buöìn cêìn chia seã. Nhûng liïåu baån coá biïët lùæng nghe tiïëng noái cuãa con baån khöng? Àiïìu àoá khöng dïî chuát naâo. Khöng ngùæt lúâi Liïåu coá luác naâo vò àang bêån bõu maâ baån noáng naãy ngùæt lúâi treã khöng? Thûåc ra nhûäng öng böë baâ meå biïët yïn lùång nghe con mònh thöí löå hïët nöîi niïìm quaã khöng nhiïìu. Con chuáng ta vêîn thûúâng xuyïn phaãi nghe nhûäng cêu àaåi loaåi nhû: “Thöi àûúåc röìi, meå àang bêån, àïí mai meå seä hoãi cö giaáo cho con”. Hoùåc laâ: “Sao con lai choån vaâo àuáng luác naây àïí kïí lïí nhô? Thöi, àïí tyá nûäa meå seä nghe con noái”. Nhûng chñnh nhûäng àûáa treã cuäng cêìn àûúåc tön troång vaâ lùæng nghe khöng bõ ngùæt lúâi nhû möåt ngûúâi lúán. Haäy àïí cho treã biïët rùçng baån hiïíu vaâ thöng caãm Khi treã chaåy àïën kïí vúái böë meå möåt àiïìu gò àoá coá nghôa laâ treã cêìn tòm úã baån möåt chöî dûåa tinh thêìn, sûå caãm thöng vaâ giuáp àúä, vò vêåy baån luön phaãi toã thaái àöå quan têm vaâ sùén loâng lùæng nghe. Nïëu baån vêîn thûúâng xuyïn vûâa àoåc baáo, vûâa nghe con têm sûå thò töët hún hïët baån nïn taåm gaác cöng viïåc sang möåt bïn vaâ nghe treã noái. Vaâ baån nïn suy nghô möåt chuát trûúác khi traã lúâi. Nïëu con baån vûâa dûát lúâi baån àaä àûa cêu traã lúâi ra ngay seä gêy cho treã êën tûúång rùçng nhûäng khoá khùn, rùæc röëi cuãa treã chò laâ nhûäng àiïìu vúá vêín, khöng àaáng àïí baân baåc. Haäy noái rùçng baån hiïíu vêën àïì àoá khoá khùn àöëi vúái treã nhû thïë naâo trûúác khi giuáp treã giaãi quyïët vêën àïì. Tòm hiïíu nguyïn nhên thay vò phaán xeát
  21. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 20 Nïëu nhû cêåu con àang hoåc tiïíu hoåc thöí löå vúái baån rùçng beá àang rêët böëi röëi vò àaä lúä lêëy cêy buát chò cuãa möåt baån cuâng lúáp thò baån khöng nïn vöåi vaâng la mùæng con. Sûå chó trñch cuãa baån laâm treã caãm thêëy súå haäi vaâ lêìn sau con baån seä khöng coân têm sûå vúái baån nhûäng chuyïån nhû vêåy nûäa. Àiïìu baån nïn laâm laâ tòm hiïíu tònh huöëng con baån àaä laâm viïåc àoá. Duâ vò lyá do gò ài nûäa baån cuäng nïn khen ngúåi treã vò treã àaä duäng caãm nhêån ra löîi lêìm cuãa mònh vaâ àöång viïn con àûa traã buát cho baån. Nïëu baån taåo àûúåc möåt thoái quen troâ chuyïån vaâ chia seã, möåt bêìu khöng khñ yïn êëm vaâ quan têm lêîn nhau trong gia àònh thò chùæc chùæn con baån seä luön luön têm sûå vúái baån moåi nöîi niïìm cuãa chuáng. Choån möåt khöng gian thñch húåp cho cuöåc troâ chuyïån Baån haäy tòm möåt goác thñch húåp cho cuöåc troâ chuyïån khi con baån gùåp rùæc röëi àïí khöng laâm àûát àoaån cuöåc troâ chuyïån, phên taán sûå chuá yá cuãa baån. Àiïìu àoá taåo cho con baån caãm giaác rùçng baån rêët quan têm àïën àiïìu treã sùæp noái, giuáp treã àuã tûå tin vaâ bònh tônh àïí baây toã vúái baån nhûäng nöîi lo lùæng trong loâng. Haäy biïët chúâ àúåi Baån àûâng ngaåc nhiïn khi treã im lùång, khöng thïí bùæt àêìu cuöåc troâ chuyïån. Duâ sao thò con baån vêîn coân laâ möåt àûáa treã. Baån àûâng laâm treã hoaãng súå bùçng nhûäng lúâi noái theo kiïíu: “Noái nhanh lïn nïëu khöng thò moåi viïåc hoãng hïët bêy giúâ”. Baån nïn khñch lïå treã: “Böë meå biïët coá nhûäng chuyïån thêåt khoá noái nhûng nïëu con kïí hïët thò böë meå seä giuáp con vûúåt qua àûúåc khoá khùn naây”. Trong nhûäng trûúâng húåp treã ngêåp ngûâng khöng noái, baån coá thïí giuáp treã bùæt àêìu bùçng caách àûa ra nhûäng cêu hoãi gúåi yá hoùåc kïí nhûäng trûúâng húåp tûúng tûå cuãa baån trong thúâi niïn thiïëu. Lùæng nghe, chia seã niïìm vui nöîi buöìn cuãa con treã laâ caã möåt nghïå thuêåt laâm cha meå.
  22. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 21 Khi con baån quaá hiïëu àöång Hai ngaây nghó cuöëi tuêìn úã nhaâ, rêët nhiïìu bêåc phuå huynh than phiïìn khöng thïí quaãn nöíi con caái vò nhiïìu chaáu tuöíi mêîu giaáo quaá hiïëu àöång, thñch quêåy phaá, löi keáo àöì àaåc, baây bûâa khùæp nhaâ Thêåm chñ coá nhûäng phuå huynh phaãi chúã con ài tòm cö giaáo vò meå àaä kiïn nhêîn ngöìi döî haâng tiïëng àöìng höì nhûng chaáu chó lo maãi chúi, khöng chõu ùn uöëng gò caã Vêåy cêìn laâm nhû thïë naâo vúái nhûäng treã quaá hiïëu àöång àêy? Haäy khen ngúåi kho treã laâm àûúåc viïåc töët, khen ngúåi caã khi treã laâm àûúåc nhûäng viïåc rêët nhoã. Baån haäy nhúá rùçng caác cö beá, cêåu beá naây thûúâng khöng àïí yá àïën nhûäng lúâi nhùæc nhúã, dùån doâ, la mùæng cuãa ngûúâi lúán nhûng laåi rêët nhaåy caãm vúái nhûäng lúâi khen cho duâ rêët nhoã. Àùåt ra cho con “giúái haån haânh vi”. Caái gi “àûúåc”, caái gò “khöng àûúåc”, cha meå “àöìng yá” hay “khöng àöìng yá”. Haäy loaåi trûâ nhûäng tûâ “khöng”, “khöng àûúåc”, “khöng nïn”. Coá thïí coá nhûäng khiïëm khuyïët nhêët àõnh nhûng con baån vêîn phaãi tuên theo nhûäng yïu cêìu nhû nhûäng treã khaác. Khöng nïn aáp àùåt cho con nhûäng luêåt lïå quaá nghiïm khùæc. Hònh phaåt cuãa baån phaãi laâ hònh phaåt chûá khöng phaãi laâ mïånh lïånh. Haäy yïu cêìu thûåc hiïån moåi quy tùæc liïn quan àïën sûå an toaân vaâ sûác khoeã cuãa treã, khöng nïn bùæt beã, hoaånh hoåe. Nhûäng haânh àöång trïu ngûúi, choåc tûác cuãa treã, àoá laâ caách treã laâm cho ngûúâi lúán chuá yá àïën mònh. Nïn daânh nhiïìu thúâi gian chúi vúái con hún. Haäy daåy treã caách giao tiïëp vúái ngûúâi khaác, nïn cû xûã nhû thïë naâo úã chöî cöng cöång, chöî àöng ngûúâi vaâ nhûäng kyä nùng xaä höåi khaác.
  23. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 22 Thûåc hiïån nghiïm tuác thúâi gian biïíu haâng ngaây: ùn uöëng, chúi, daåo chúi, ài nguã phaãi thûåc hiïån theo möåt thúâi gian nhêët àõnh. Khen ngúåi khi con thûåc hiïån àuáng. Nïëu nhû con baån gùåp khoá khùn trong hoåc têåp, khöng nïn yïu cêìu con phaãi àaåt àiïím cao trong têët caã caác mön hoåc. Coá thïí àaåt àiïím töët úã 2-3 mön cú baãn la â àuã. Nïn traánh nhûäng chöî àöng ngûúâi (chúå, siïu thõ ) hay kñch thñch treã nhûäng caãm xuác, haânh àöång maånh Daåy con tñnh tûå kiïìm chïë, tûå àiïìu chónh haânh vi cuãa mònh. Haäy nhúá rùçng, sûå bònh tônh cuãa baån chñnh laâ vñ duå töët nhêët cho con caái. Taåo àiïìu kiïån cho con treã giaãi toãa búát nhûäng nùng lûúång dû thûâa. Haâng ngaây nïn têåp thïí duåc ngoaâi trúâi coá khöng khñ trong laânh: daåo chúi, chaåy nhaãy, têåp thïí duåc, cuâng chúi thïí thao nhûng àûâng laâm treã quaá mïåt. Daåy con hûáng thuá vúái cöng viïåc naâo àoá. Treã rêët cêìn coá caãm tûúãng mònh coá khaã nùng, thaânh thaåo trong möåt cöng viïåc. Nhiïåm vuå cuãa cha meå laâ tòm cho con möåt cöng viïåc naâo àoá phuâ húåp àïí giuáp treã tin tûúãng vaâo khaã nùng cuãa mònh. Tuy nhiïn khöng nïn bùæt eáp con tham gia hoåc úã nhiïìu trung têm khaác nhau, àùåc biïåt laâ hoåc nhûäng mön hoåc hoùåc nhûäng viïåc àoâi hoãi phaãi coá sûå têåp trung chuá yá vaâ ghi nhúá. Trûúác 6 tuöíi, con baån coá nhûäng biïíu hiïån haânh vi sau àêy hay khöng, coá keáo daâi trong khoaãng thúâi gian 6 thaáng khöng? Nïëu thêëy coá, baån haäy tñnh 1 àiïím, nïëu khöng: 0 àiïím. Kïët quaã coá khoaãng tûâ 8 àiïím trúã lïn, con baån cêìn phaãi coá sûå quan têm àùåc biïåt àêëy. - Tay chên luön luön bêån röån, khöng yïn khi ngöìi trïn ghïë. - Rêët dïî bõ nhûäng taác àöång cuãa möi trûúâng xung quanh löi keáo. - Rêët khoá khùn khi phaãi chúâ àúåi àïën lûúåt chúi cuãa mònh. - Khöng suy nghô khi traã lúâi hoùåc khi chûa hoãi xong àaä vöåi vaâng traã lúâi.
  24. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 23 - Rêët khoá khùn khi phaãi thûåc hiïån mïånh lïånh, yïu cêìu cuãa ngûúâi khaác. - Rêët khoá têåp trung chuá yá khi chúi hoùåc khi giaãi baâi têåp. - Thûúâng hay boã dúã cöng viïåc vaâ chuyïín sang viïåc khaác - Trong thúâi gian chúi toã ra khöng yïn têm, thûúâng bõ caác baån khaác chïë giïîu. - Thñch noái chuyïån möåt caách quaá àaáng. - Khi noái chuyïån thûúâng ngùæt lúâi ngûúâi khaác àïí noái yá kiïën cuãa mònh. - Thûúâng coá caãm giaác nhû khöng nghe thêëy nhûäng gò ngûúâi khaác noái vúái mònh. - Thûúâng àïí mêët caác loaåi àöì duâng, vêåt duång, duång cuå hoåc têåp, sinh hoaåt cêìn thiïët. - Khöng theâm àïëm xóa gò àïën nhûäng nguy hiïím xung quanh vaâ nhûäng hêåu quaã àaáng tiïëc seä xaãy ra (thñch chaåy, nhaãy trïn àûúâng, hay leo treâo ).
  25. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 24 Ài hoåp phuå huynh cho con Nhiïìu bêåc cha meå thûúâng khöng quan têm lùæm àïën caác buöíi hoåp phuå huynh mùåc duâ noá rêët quan troång cho caã baån vaâ con cuãa baån. Vò vêåy, baån nïn chuêín bõ töët cho caác buöíi hoåp cuäng nhû nïn tham dûå àêìy àuã caác cuöåc hoåp cuãa lúáp hay cuãa trûúâng maâ con baån àang theo hoåc. Dûúái àêy laâ möåt vaâi lúâi khuyïn daânh cho baån. - Chuêín bõ cho buöíi hoåp: Trûúác khi dûå hoåp, baån nïn hoãi xem treã thñch gò nhêët úã trûúâng? Treã coá gùåp khoá khùn vúái mön hoåc naâo khöng? Treã coá muöën thay àöíi gò úã trûúâng khöng? Caã böë vaâ meå nïn thu xïëp thúâi gian àïí àïën dûå hoåp. Cha meå seä cuâng tòm hiïíu sûå viïåc vaâ cuâng trao àöíi vúái nhau vïì viïåc hoåc cuãa con khi vïì nhaâ. Baån nïn viïët ra nhûäng gò baån cêìn hoãi àïí traánh lêîn löån hoùåc boã soát (con baån coá nùng khiïëu àùåc biïåt gò khöng, ûu vaâ khuyïët àiïím cuãa treã, caách tñnh àiïím úã lúáp v.v ) Nhúá mang theo giêëy viïët àïí ghi laåi ngùæn goån möåt söë àiïím quan troång maâ baån cêìn lûu têm. - Khi dûå hoåp : Têåp trung vaâo viïåc hoåc cuãa treã: Möåt buöíi hoåp thûúâng chó keáo daâi trong khoaãng 30-60 phuát, baån nïn maånh daån nïu ra caác cêu hoãi vaâ caác vêën àïì cêìn trao àöíi àïí tòm hiïíu nhûäng thöng tin phaãn höìi vïì viïåc hoåc cuãa treã. Baån haäy chuã àöång àöëi thoaåi vúái giaáo viïn. Gêy dûång quan hïå töët vúái giaáo viïn: Buöíi hoåp phuå huynh àêìu tiïn laâ cú höåi laâm quen vúái caác giaáo viïn. Quan hïå giûäa phuå huynh vaâ
  26. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 25 giaáo viïn töët thò viïåc theo doäi quaá trònh hoåc têåp, phaát triïín cuãa con baån úã trûúâng seä thuêån lúåi hún. Baån cuäng nïn tòm hiïíu thïm thöng tin vïì giaáo viïn, vïì phûúng phaáp giaãng daåy cuãa hoå Haäy traánh thaái àöå phoâng vïå: Trong buöíi hoåp, giaáo viïn seä chó ra khaã nùng maâ con treã coá thïí phaát triïín, àïì nghõ baån cho treã tham gia vaâo caác lúáp hoåc chuyïn-nùng khiïëu, hoùåc cuäng coá thïí yïu cêìu baån lûu têm, haån chïë treã úã möåt vaâi mùåt naâo àoá. Haäy traánh viïåc tranh luêån vúái giaáo viïn hoùåc baác boã nhêån àõnh cuãa giaáo viïn vïì con baån. Baån nïn nhúá muåc àñch cuãa buöíi hoåp laâ àïí àaánh giaá nùng lûåc hoåc têåp cuãa treã vaâ tòm ra nhûäng giaãi phaáp giuáp con baån hoåc töët hún. Giuáp con baån hoâa nhêåp vaâo têåp thïí: Baån nïn tòm hiïíu xem treã coá hoâa húåp töët vúái baån beâ hay khöng? Treã coá thûúâng traánh mùåt baån khöng? Nïëu coá thò traánh nhûäng àûáa baån naâo? Treã coá thoái bùæt naåt, hay treã coá thûúâng bõ bùæt naåt khöng? Vò khaã nùng hoâa húåp seä aãnh hûúãng àïën hiïåu quaã hoåc têåp cuãa treã. Cung cêëp caác thöng tin hûäu ñch cho giaáo viïn: Baån nïn cho giaáo viïn biïët nhûäng thay àöíi cuãa gia àònh (böë meå ly dõ, treã múái coá em hay ngûúâi thên trong gia àònh vûâa múái mêët ). Haäy nhúá laâ baån chó nïn kïí nhûäng vêën àïì quan troång vaâ theo baån àiïìu àoá coá aãnh hûúãng àïën treã. Xêy dûång kïë hoaåch haânh àöång: Trûúác khi ra vïì, baån nïn hoãi caách thuêån tiïån nhêët àïí baån liïn laåc vúái thêìy cö cuãa treã (bùçng àiïån thoaåi hoùåc thû àiïån tûã). Coá thïí sau naây baån seä cêìn trao àöíi gêëp vúái giaáo viïn vïì vêën àïì naâo àoá. - Baån nïn kïí cho treã nghe vïì nöåi dung buöíi hoåp: Treã thûúâng muöën biïët ba meå vaâ thêìy cö àaä trao àöíi nhûäng gò vïì mònh. Baån nïn ûu tiïn cho treã biïët nhûäng nhêån xeát töët cuãa baån vaâ giaáo viïn vïì thaânh tñch cuãa treã. Sau àoá múái àïën nhûäng vêën àïì khaác cuâng vúái caách giaãi quyïët, chùèng haån nhû viïåc treã lo súå bõ bùæt naåt, viïåc treã khöng thñch möåt giaáo viïn hoùåc möåt mön hoåc naâo àoá
  27. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 26 Hiïën kïë Töi khöng chó coá "töë khöí". Nay xin àïì xuêët möåt vaâi biïån phaáp giaãi khöí. Laâm sao úã caác nhaâ treã, caác em, ngoaâi caác cö, quaá bêån röån khöng àuã thò giúâ, coá ai chùm soác thïm, bïë böìng, troâ chuyïån, huá hñ vúái caác em. Töi khöng xin nhaâ nûúác tùng biïn chïë caác nhaâ treã, maâ àïì nghõ: möîi nhaâ treã kïët nghôa vúái möåt trûúâng phöí thöng, vaâ möîi ngaây nhaâ trûúâng cûã hai ba hoåc sinh tûâ 12 - 16 tuöíi àïën giuáp caác cö giûä treã. Caác hoåc sinh caã trai lêîn gaái, vûâa chùm soác caác em nhoã, vûâa hoåc vïì caách nuöi nêëng, chùm soác em beá. Taåi sao cho hoåc sinh hoåc àõa lyá Chêu Myä, Chêu Phi maâ khöng cho hoåc vïì sinh lyá, têm lyá caác treã nhoã? Àúåi àïën luác 25 - 30 tuöíi, khi sùæp laâm böë meå múái hoåc nhûäng àiïìu êëy thò quaá chêåm, luác êëy àêìu oác àaä àêìy thaânh kiïën vò àaä nghe ngûúâi naây ngûúâi noå maách baão, kïí chuyïån vïì viïåc sinh con, nuöi con. Maâ àêy cuäng laâ giaáo duåc giúái tñnh: laâm cho caác em suy nghô vïì con caái, em uát, biïët yïu treã nhoã, coá yá thûác traách nhiïåm vúái caác em beá, chuêín bõ àïí nay mai laâm böë meå. Caái khöí cuãa con em khöng àûúåc chúi, töi cuäng àaä àûa giaãi phaáp khi noái àïën chuyïån àaá cêìu, chuyïån thêìy cö nïn cuâng chúi vúái hoåc sinh, chuyïån taåo àiïìu kiïån cho caác em gaái àûúåc chúi. Chó cêìn trñch möåt phêìn tû, phêìn nùm söë tiïìn àêìu tû vaâo àaá boáng, thu thuïë thïm úã nhûäng sên quêìn vúåt, sên golf daânh cho caác võ triïåu phuá, laâ cuäng àuã tiïìn giuáp cho khöng biïët bao nhiïu treã em chúi. Coân laâm sao cho lúáp hoåc hûáng thuá, hêëp dêîn hún àûúâng phöë, caãnh chúå? Àûúâng phöë, cûãa haâng hêëp dêîn vò caác àöì vêåt, nhaâ trûúâng cêìn coá nhûäng saách giaáo khoa in àeåp, coá nhûäng duång cuå phong phuá, nhûng nïëu chó lêëy àöì vêåt cuãa nhaâ trûúâng àöëi choåi vúái haâng hoáa àûúâng phöë thò nhaâ trûúâng nhêët àõnh khöng thïí naâo theo kõp.
  28. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 27 Hêëp dêîn hún àöì vêåt laâ tònh ngûúâi. Khöí laâ trûúâng lúáp hiïån nay rêët "vö caãm". Naâo laâ truyïìn thöëng, chó thõ cêëp trïn, phûúng thûác giaáo duåc laâm cho thêìy cö àûáng trûúác hoåc sinh chó quan têm àïën söë àiïím vùn, toaán, ngoaåi ngûä, lõch sûã gùåp möåt haânh vi húi bêët thûúâng laâ lïn aán, trûâng phaåt. Töi chó mong laâ möîi giaáo viïn thêëy möåt hoåc sinh lú àaäng, khöng nghe giaãng, quêëy phaá, ngang bûúáng, biïët tûå kiïìm chïë loâng tûå aái, bûåc böåi, maâ tûå hoãi: taåi sao nhû vêåy. Sau àoá thên tònh hoãi em hoåc sinh êëy: höm nay em coá gò khöng vui, em buöìn bûåc vïì caái gò? Töi mong rùçng caác nhaâ trûúâng sû phaåm khöng chó daåy cho caác giaáo sinh nhûäng khaái niïåm, quan àiïím têm lyá trûâu tûúång, naâo laâ tri giaác, trñ nhúá, nhêån thûác maâ hoåc têm lyá chuã yïëu laâ tòm hiïíu têm tû, trùn trúã, thùæc mùæc, khöí têm cuãa treã nhoã, àïí thöng caãm vúái hoåc sinh, àïí hiïíu rùçng khöng phaãi caác em baãn chêët laâ "lûúâi", laâ "bûúáng", laâ"àêìu tïu" maâ chñnh vò trong cuöåc söëng caác em vêëp vaáp vïì tònh caãm, bõ chêën thûúng têm lyá caác em múái sinh ra nhû vêåy. Khöng phaãi gia àònh naâo cuäng laâ töí êëm, àûâng laâm cho nhûäng em àaä "thêët tònh" úã gia àònh, àïën lúáp laåi "thêët tònh" thïm. Taåo nïn thên tònh giûäa giaáo viïn vaâ hoåc sinh, laâm cho tònh nghôa thêìy troâ sêu àêåm, thò hoåc sinh seä gùæn boá vúái trûúâng, vúái lúáp. Khöng nïn quïn tònh nghôa beâ baån: quan hïå beâ baån laâ möåt yïëu töë cú baãn trong sûå hònh thaânh nhên caách, taåo niïìm vui lúán cho treã, vaâ "hoåc thêìy khöng taây hoåc baån". Nhûng nhaâ trûúâng laåi ngùn cêëm hoåc sinh trao àöíi, baân baåc, chúi àuâa vúái nhau, suöët buöíi ngöìi caånh nhau, maâ chó noái vúái nhau nûãa cêu àaä bõ khiïín traách. Nhaâ trûúâng khöng daåy cho hoåc sinh húåp taác vúái baån, chó thuác àêíy ganh àua, ai hún ai, ùn thua vúái nhau. Chó coá ra àûúâng múái húåp beâ húåp baån àûúåc, laâm sao lúáp hoåc àûúåc hêëp dêîn hún àûúâng phöë? Töi khöng noái nhiïìu. Caác bêåc cha meå, caác thêìy cö haâng ngaây tiïëp xuác vúái treã, nïëu chuá yá, dïî daâng nhêån thêëy nöîi khöí haâng ngaây cuãa con em, vaâ àaä nhêån ra têët cuäng coá thaái àöå vaâ caách ûáng xûã thñch àaáng.
  29. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 28 Taác duång cuãa sûå khen thûúãng tñch cûåc Trong cuöåc söëng thûúâng nhêåt, khöng ñt khi phuå huynh dûãng dûng khi treã laâm viïåc töët. Cha meå khöng biïët rùçng nïëu khöng khen thûúãng viïåc laâm tñch cûåc cuãa con, chùèng khaác naâo khuyïën khñch chuáng khöng laâm nûäa. Daåy gêëu biïët chúi boáng röí: Trûúác àêy, taåi Los Angeles, khi cöng viïn Laâng Nai Nhêåt (Japanese Deer Village) khai trûúng, baác sô Leon Smith, naâh têm lyá hoåc luyïån thuá àaä daåy cho mêëy con gêëu nhêåp tûâ Nhêåt chúi boáng röí. Khi múái àïën, mêëy con gêëu coân trong tònh traång hoang daä, têët nhiïn laâ khöng biïët chúi boáng röí. Nhûng baác sô Smith àaä têåp cho chuáng biïët chúi boáng röí. Viïåc huêën luyïån xem chûâng rêët àún giaãn. Öng àïí con gêëu úã möåt goác sên vaâ quaã boáng úã goác àöëi lêåp. Nïëu con gêëu chó xoay quanh möåt chöî thò khöng coá viïåc gò xaãy ra. Nhûng khi con gêëu tiïën vïì phña quaã boáng, duâ möåt chó chuát xñu thöi, öng seä thûúãng cho noá möåt miïëng thõt. Baác sô Smith tuên thuã chùåt cheä quy àõnh naây, têåp cho gêëu tiïën dêìn tûâng bûúác àïën gêìn quaã boáng. Möîi lêìn tiïën thïm möåt chuát thò öng laåi thûúãng cho chuáng. Sau àoá, öng laåi thûúãng khi gêëu nhùåt boáng, khi gêëu àïën gêìn röí vaâ neám boáng. Têët nhiïn laâ khöng phaãi ngaây möåt ngaây hai maâ gêëu laâm àûúåc têët caã maâ phaãi laâm kiïn trò trong möåt thúâi gian daâi. Àùåc biïåt trong thúâi gian àoá, öng khöng bao giúâ duâng àïën vuä lûåc vúái chuáng. Khen thûúãng tûâng bûúác Nhaâ giaáo duåc nöíi tiïëng, tiïën sô têm lyá hoåc Fitzhugh Dodson, chûáng kiïën quaá trònh naây, noái: Quaá trònh luyïån gêëu àún giaãn naây coá thïí laâm cho nhûäng ngûúâi laâm cha meå vaâ nhûäng nhaâ giaáo duåc suy
  30. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 29 nghô sêu sùæc. Chuáng ta thêëy baác sô Leon Smith chó aáp duång möåt nguyïn tùæc duy nhêët: tñch cûåc khen thûúãng möåt khi con gêëu laâm töët. Chuáng ta thûã phên tñch viïåc laâm cuãa baác sô Smith: - Thûá nhêët, öng àõnh roä muåc tiïu mong muöën: àïën nhùåt boáng vaâ neám boáng vaâo röí, khöng laâm caái gò khaác. - Thûá hai, öng cho gêëu möåt phêìn thûúãng (möåt miïëng thõt) möîi khi noá laâm àuáng yïu cêìu. Khöng bao giúâ thûúãng khöng. - Thûá ba, phêìn thûúãng khöng cuâng möåt luác khi hoaân thaânh nhiïåm vuå (neám boáng vaâo röí) maâ tûâng bûúác. Chñnh quaá trònh tûâng bûúác naây àaä cho pheáp baác sô dêîn dùæt con gêëu tûâ chöî àïën nhùåt boáng àïën khi neám boáng vaâo röí. Nguyïn tùæc khen thûúãng tñch cûåc laâ nhùçm àaáp laåi möåt viïåc laâm tñch cûåc, khöng bao giúâ aáp duång cho möåt viïåc laâm tiïu cûåc. Möåt viïåc laâm tñch cûåc maâ àûúåc khen thûúãng thò coá nhiïìu khaã nùng viïåc àoá seä àûúåc tiïëp tuåc. Tiïën sô Fitzhugh Dodson cho rùçng nguyïn tùæc àoá rêët phuâ húåp trong viïåc daåy treã. Khöng nïn chó biïët trûâng phaåt Chuáng ta haäy xem, khi caác chaáu vui chúi vúái baån, cho baån mûúån àöì chúi, khöng la heát öìn aâo, nghe lúâi cha meå thò cha meå laâm gò? Cha meå seä khen thûúãng haânh àöång tñch cûåc cuãa chuáng chùng? Khöng, thöng thûúâng cha meå khöng àïí yá, hoå cho viïåc àoá laâ bònh thûúâng. Cha meå khöng biïët rùçng nïëu khöng khen thûúãng viïåc laâm tñch cûåc cuãa con caái, chùèng khaác naâo khuyïën khñch chuáng khöng laâm nûäa. Ngûúåc laåi, khi con chaáu laâm viïåc gò khöng töët, chùèng haån nhû àaánh baån, laâm àöí canh, choåc em gaái, ùn cùæp tiïìn, ngöî ngûúåc vaâ khöng nghe lúâi, noái caách khaác khi caác chaáu laâm traái vúái mong muöën cuãa cha meå, thò kïët quaã seä ra sao? Cha meå seä nöíi giêån vaâ tòm caách trûâng phaåt. Nghôa laâ khi ngoan thò khöng àïí yá, nhûng khi hû thò trûâng phaåt. Laâm nhû vêåy caác chaáu ngaây caâng tiïu cûåc. Nhiïìu cha meå àaä vö tònh laâm traái yá vúái àiïìu mònh mong muöën. Viïåc khen thûúãng tñch cûåc cêìn phaãi àûúåc aáp duång àöëi vúái treã tûâ khi múái biïët ài cho àïën tuöíi thiïëu niïn, aáp duång caâng súám caâng töët. Cha meå phaãi quan têm thûúâng xuyïn àïën con caái, möîi khi treã coá
  31. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 30 haânh àöång töët, phaãi khen thûúãng kõp thúâi àïí khuyïën khñch chaáu. Viïåc khen thûúãng khöng nhêët thiïët bùçng vêåt chêët. Àöëi vúái caác chaáu, khöng coá phêìn thûúãng quyá naâo bùçng sûå thûúng yïu êu yïëm cuãa cha meå, tònh thûúng àoá thïí hiïån trong sûå quan têm haâng ngaây àöëi vúái viïåc laâm, viïåc hoåc cuãa con. Nhiïìu khi möåt lúâi khen àuáng luác, kõp thúâi cuãa cha meå àuã laâm cho chaáu vui loâng, hún laâ möåt phêìn thûúãng vêåt chêët. Nhûng cha meå khöng nïn laåm duång lúâi khen àïí laâm con vui loâng, lêu ngaây seä phaãn taác duång. Nïëu möîi ngaây, chaáu laâm thïm möåt viïåc töët, vaâ àûúåc khuyïën khñch kõp thúâi vaâ thñch àaáng, thò viïåc laâm khöng töët ngaây caâng búát ài, vaâ con caái chuáng ta seä töët hún.
  32. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 31 Lêìn àêìu àûa con ài mêîu giaáo Duâ con baån trûúác nay vêîn úã nhaâ vúái meå hay laâ gûãi nhaâ treã, viïåc chaáu lêìn àêìu tiïn ài mêîu giaáo cuäng laâ möåt thûã thaách lúán àöëi vúái chaáu cuäng nhû àöëi vúái meå. Cêìn laâm cho chaáu caâng an têm caâng töët. Nïëu àûúåc chuêín bõ tinh thêìn àêìy àuã, ngaây àïëntrûúâng chaáu seä ñt lo lùæng vaâ khöng caãm thêëy bõ laåc vaâo möåt möi trûúâng xa laå. Duâ baån chuêín bõ àêìy àuã cho chaáu thïë naâo thò ngaây àêìu tiïn àïën trûúâng chaáu cuäng baám lêëy meå àoâi vïì. Khi àïí chaáu úã laåi trong lúáp, nhûäng gioåt nûúác mùæt lùn daâi trïn maá chaáu seä laâm cho bêët cûá baâ meå naâo cuäng khöí têm vaâ caãm thêëy nhû mònh co á löîi vúái chaáu. Cuäng nhû têët caã caác baâ meå khaác, luác àoá baån seä chaåy nhanh vïì nhaâ, khöng daám nhòn laåi nûäa. Cuäng may laâ thúâi kyâ naây khöng keáo daâi, möåt hai tuêìn laâ cuâng, nïëu baån chõu laâm theo lúâi khuyïn sau àêy cuãa tiïën sô têm lyá hoåc Anne Bacus: - Buöíi saáng höm àoá baån nïn chuêín bõ cho chaáu dêåy súám àïí chaáu khoãi bõ àöåt ngöåt. Baån àûâng noáng ruöåt vaâ khöng nïn höëi thuác chaáu. - Àïí cho chaáu ùn saáng möåt caách bònh tônh; doån cho chaáu nhûäng moán ùn chaáu ûa thñch. - Mùåc cho chaáu quêìn aáo, giaây àún giaãn, phoâng khi phaãi thay àöíi. - Àïí vaâo quêìn chaáu möåt khùn muâ soa, nhúá cho vaâo àêëy möåt ñt nûúác hoa, loaåi nûúác hoa baån hay duâng, àïí chaáu caãm thêëy caái muâi quen thuöåc cuãa meå. Trong tuái kia, baån coá thïí àïí möåt viïn keåo, cho chaáu ùn giúâ ra chúi.
  33. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 32 - Trong caái cùåp mang tïn chaáu, baån nïn àïí sùén möåt böå quêìn aáo àïí thay (àïì phoâng”sûå cöë” coá thïí xaãy ra) vaâ àïí thïm vaâo àêëy möåt con thuá nhöìi böng maâ chaáu coá thï í yïn loâng öm nguã vaâo buöíi trûa. Hai caái naây àïìu phaãi àïì tïn chaáu, cuäng nhû moåi vêåt maâ chaáu mang theo àïën trûúâng. - Bònh tônh giaãi thñch cho chaáu möåt caách roä raâng laâ chaáu seä àïën àêy möîi ngaây nhû meå phaãi ài laâm möîi ngaây, vaâ möîi buöíi chiïìu baån seä àïën àoán chaáu vïì nhaâ (trong mêëy ngaây àêìu baån coá thïí àoán chaáu súám hún möåt chuát cho chaáu quen dêìn). - Chñnh baån phaãi toã ra bònh tônh, búãi nïëu baån toã ra lo lùæng thò chaáu seä thêëy ngay vaâ seä súå. - Haäy toã ra khoan dung vaâ thöng caãm: trong mêëy ngaây àêìu coá thïí chaáu seä keán ùn vaâ khoá nguã, hay cau coá vaâ cuäng coá thïí àaái dêìm. Nhûng têët caã seä trúã laåi bònhthûúâng sau möåt thúâi gian ngùæn. - Sau khi trao chaáu cho cö, baån haäy taåm biïåt chaáu. Àiïìu àoá coá nghôa laâ baån khöng vöåi vaâng àûa chaáu àïën trûúâng röìi chaåy vïì ngay, khöng nïn thûâa luác chaáu nhòn ài núi khaác maâ boã ài, cuäng khöng nïn tûâ biïåt theo kiïíu ài röìi trúã laåi nhiïìu lêìn. Toám laåi, baån haäy taåm biïåt möåt caách bònh thûúâng. Baån coá thïí dõu daâng hön chaáu, noái möåt vaâi cêu vúái cö giaáo, vêîy tay cho chaáu röìi ra vïì. Àïí cho chaáu vûâa hoåc vûâa chúi möåt caách töët àeåp úã trûúâng mêîu giaáo baån nïn chuá yá ba àiïìu sau àêy: 1. Cho chaáu ngu ã àêìy àuã. 2.Cho chaáu ùn saáng àêìy àuã trûúác khi àïën trûúâng (nïëu chaáu muöën coá thïí cho buá bònh). 3.Baån phaãi thûúâng quan hïå vúái cö giaáo, ñt nhêët laâ möîi tuêìn möåt lêìn. Cö cho baån biïët chaáu laâm gò trong lúáp vaâ baån cho cö biïët nhûäng gò coá thïí aãnh hûúãng àïën viïåc hoåc cuãa chaáu (sûác khoeã cuãa chaáu, nhûäng buöíi ài chúi àùåc biïåt trong gia àònh ). Chaáu rêët nhaåy caãm trûúác loâng tin cêåy vaâ quan hïå mêt thiïët giûäa baån vaâ cö giaáo.
  34. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 33 Treã con muöën gò úã ba meå? Chuáng ta thûúâng chó têåp trung àïën nhûäng haânh vi cuãa con caái maâ ñt khi àïí yá àïën caách cû xûã cuãa chñnh mònh. Taåi sao baån laåi khöng thûã nhòn haânh vi cuãa treã theo quan àiïím cuãa chuáng? Haäy kiïím tra nhûäng àiïìu treã mong muöën nhêët úã ba meå chuáng vaâ so saách vúái baãn thên mònh. 1.Treã con muöën ba meå khöng caäi nhau trûúác mùåt chuáng. Treã con coá khuynh hûúáng bùæt chûúác nhûäng gò ba meå laâm, bêët kïí hoå noái gò. Baån coá thïí bêët àöng yá kiïën vaâ chia seã nhûäng caãm xuác traái ngûúåc cuãa mònh maâ khöng cêìn têën cöng ngûúâi khaác hay khû khû biïån höå cho mònh khöng? Khi àoá, con baån cuäng seä hoåc àûúåc caách xûã lyá cún giêån dûä vaâ giaãi quyïët xung àöåt theo nhûäng caách tñch cûåc. 2. Treã con muöën ba meå àöëi xûã vúái moåi thaânh viïn trong gia àònh nhû nhau. Àöëi xûã vúái caác con nhû nhau khöng coá nghôa laâ àöëi xûã ngang bùçng vúái têët caã. möîi àûáa treã àïìu khaác nhau nhûng möîi àûáa treã àïìu cêìn tònh thûúng vaâ sûå thöng hiïíu. Haäy xem xeát möëi quan hïå cuãa baån vúái tûâng àûáa con. 3. Treã con muöën ba meå trung thûåc. Möåt öng böë baão con, "Ra noái laâ ba khöng coá nhaâ," coá thïí khöng nhêån ra laâ anh ta àang laâm gûúng cho con mònh. Baån coá noái nhûäng gò baån muöën noái vaâ àõnh noái nhûäng gò baån àaä noái? 4. Treã con muöën ba meå khoan dung vúái ngûúâi khaác. Khi ba meå khoan dung vúái moåi ngûúâi, treã con hoåc àûúåc caách kiïn nhêîn vúái nhûäng ngûúâi khaác chuáng. Baån àaä laâm gûúng cho treã vïì loâng khoan dung nhû thïë naâo?
  35. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 34 5. Treã con muöën ba meå tiïëp àaäi baån beâ chuáng ên cêìn. Nïu boån treã tuå têåp úã nhaâ baån, baån seä biïët con mònh àang úã àêu! Haäy taåo möåt bêìu khöng khñ cúãi múã cho baån beâ cuãa con vaâ thêëu hiïíu chuáng. 6. Treã con muöën ba meå biïët xêy dûång tinh thêìn àöìng àöåi úã treã. Khi treã bûúác sang tuöíi thanh niïn, nhûäng bêåc cha meå naâo biïët xêy dûång möåt tinh thêìn àöìng àöåi úã treã seä coá aãnh hûúãng lúán hún àöëi vúái chuáng. Baån coá biïët caách nuöi dûúäng tinh thêìn àöìng àöåi trong gia àònh mònh? 7. Treã con muöën ba meå traã lúâi nhûäng cêu hoãi cuãa chuáng. Baån coá caãm thêëy aáy naáy khi noái, "Meå àang bêån lùæm. Luác khaác noái chuyïån naây." Röìi caái luác khaác àoá khöng bao giúâ àïën. Haäy daânh thúâi gian ngay ngaây höm nay àï í traã lúâi nhûäng cêu hoãi cuãa treã vaâ khi baån khöng biïët laâm sao àïí traã lúâi thò haäy thûâa nhêån àiïìu àoá vaâ tòm caách àïí traã lúâi sau. 8. Treã con muöën ba meå phaåt chuáng khi cêìn, nhûng khöng phaãi laâ trûúác mùåt ngûúâi khaác, àùåc biïåt laâ baån beâ cuãa chuáng. Àiïìu àaáng ngaåc nhiïn laâ treã con thêåt sûå muöën coá nhûäng giúái haån, nhûng àûâng tûúãng chuáng tònh nguyïån laâm àiïìu àoá. 9. Treã con muöën ba meå têåp trung vaâo nhûäng àiïím töët thay vò nhûäng àiïím yïëu cuãa chuáng. Haäy xem treã nhû möåt têëm tranh gheáp chûa hoaân têët vaâ têåp trung vaâo möåt bûác tranh seä hoaân thiïån thêåt àeåp thay vò chó laâ nhûäng mêîu gheáp bõ thêët laåc. Liïåt kï nhûäng àiïím maånh cuãa con baån vaâ choån nhûäng thúâi àiïím thñch húåp àïí khuyïën khñch chuáng 10. Treã con muöën ba meå kiïn àõnh. Chuáng ta khöng phaãi luác naâo cuäng trûúác sau nhû möåt nhûng haäy cöë gùæng laâm àiïìu àoá. Nhûäng luác baån haânh àöång khöng nhêët quaán cuäng khöng àïën nöîi laâm hû hoãng con mònh. Nhûng tre ã cêìn phaãi biïët rùçng tònh thûúng vaâ nhûäng giúái haån maâ ba meå àùåt ra cho chuáng laâ khöng thay àöíi.
  36. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 35 Taåi sao treã em khoá cho mûúån àöì chúi? Luác 1 tuöíi, treã àaä biïët mang thuá nhöìi böng àïën cho baån cuâng chúi. Vêåy maâ giúâ àêy tre ã àûáng aán ngûä trûúác thuâng àöì chúi cuãa mònh nhû súå ai àoá lêëy ài. Laâm thïë naâo àïí treã chêëp nhêån cho baån mûúån àöì chúi cuãa mònh? Dûúái 18 thaáng tuöíi: chûa coá khaái niïåm súã hûäu Cho àïën 18 thaáng tuöíi, treã cho mûúån àöì chúi möåt caách vö tû. Theo giaãi thñch cuãa nhaâ têm lyá hoåc Nicole Fabre , úã àöå tuöíi naây khaái niïåm súã hûäu laâ hoaân toaân xa laå. Moán àöì chúi “cuãa treã” laâ vêåt maâ treã muöën ngay luác àoá. Viïåc nhòn thêëy ngûúâi khaác mên mï moán àöì chúi laâm treã bùæt àêìu toâ moâ. Chñnh tûâ chöî naây àaä bùæt àêìu nhûäng xung àöåt àêìu tiïn: caã hai àïìu muöën moán àöì chúi cuâng möåt luác vaâ chùèng ai chõu nhûúâng ai. Vêën àïì laâ khöng ai muöën chúâ thïm möåt phuát àïí coá moán àöì chúi mònh ûa thñch trong tay. Caái ûúác muöën àoá tûác thúâi vaâ hoaân toaân khöng coá chuát maâu sùæc cuãa sûå súã hûäu. 2-3 tuöíi: cha meå can thiïåp thïë naâo? Theo nguyïn tùæc, khaái niïåm súã hûäu xuêët hiïån vaâo khoaãng 2 tuöíi. ÚÃ àöå tuöíi naây, treã biïët phên biïåt àêu laâ moán àöì khöng phaãi cuãa mònh. Baãn nùng súã hûäu seä phaát triïín trong nùm lïn 3. Trong thúâi kyâ naây, cho mûúån thêåt sûå laâ chuyïån “àau xeá loâng”. Nhûäng vêåt duång caá nhên thuöåc vïì thïë giúái cuãa treã, khi lêëy noá ài, tûác laâ baån àaä cùæt àûát möåt phêìn cuãa treã. Luác xaãy ra xung àöåt giûäa treã àang àoâi vaâ àûáa kia khöng muöën cho mûúån, sûå can thiïåp cuãa ngûúâi lúán laâ rêët coá ñch nhùçm thiïët lêåp húåp àöìng, tûác êën àõnh thúâi haån mûúån, vaâ sûå trao àöíi (con cho baån mûúån
  37. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VA KYÄ NÙNG CUÃA TREà 36 xe, baån seä cho con mûúån traái banh). Nhû vêåy, tûâng àûáa treã seä tûå àùåt mònh vaâo võ trñ cuãa baån vaâ sûå thöng caãm seä dïî daâng hún. Cuäng coá trûúâng húåp àûáa treã kiïn quyïët tûâ chöëi cho mûúån möåt vêåt naâo àoá vò lyá do hoaân toaân coá thïí hiïíu àûúåc. Chiïëc aáo len maâ meå àaä àan “chó daânh cho mònh”, con thuá nhöìi böng maâ öng àaä tùång laâ nhûäng vêåt vö cuâng quyá giaá. Tûå thên noá àaä thïí hiïån sûác maånh tònh yïu cuãa ngûúâi lúán daânh cho treã. Vò vêåy, àêu thïí naâo chêëp nhêån cho keã khaác giaânh lêëy, duâ chó laâ trong chöëc laát. 4-5 tuöíi: sûå quan troång trong lúâi hûáa Luác lïn 4, treã seä khöng cêìn coá têët caã caác moán àöì trong têìm tay cuãa mònh. Ngoaâi ra, treã dêìn quen vúái sinh hoaåt xaä höåi, thñch chúi vúái baån thay vò ngöìi möåt mònh vúái àöì chúi. “Töi cho baån mûúån, baån cho töi mûúån”, hònh thûác trao àöíi thêåt sûå hònh thaânh. Nhûng úã tuöíi lïn 4- 5, maâ treã khöng muöën cho mûúån roä raâng coá vêën àïì naâo àoá. Coá thïí baån àaä buöåc treã cho mûúån khi coân quaá nhoã, röìi dêìn dêìn trúã nïn dõ ûáng vúái chuyïån cho mûúån. Duâ thaái àöå naây chó laâ taåm thúâi nhûng baån phaãi thûåc sûå caãnh giaác. Treã lïn 5 tuöíi maâ cûá khùng khùng tûâ chöëi cho mûúån laâ thïí hiïån möåt nöîi lo, coá thïí laâ khöng tin vaâo ngûúâi khaác. Trûúâng húåp naây xaãy ra khi caác bêåc phuå huynh khöng giûä lúâi hûáa. Chùèng haån nhû baån noái vúái con: ”Àûúåc röìi, ba meå seä mua cho con moán àöì naây luác ài daåo vïì”, nhûng röìi laåi khöng thûåc hiïån lúâi hûáa. Nhû vêåy, treã mêët tin tûúãng vaâo lúâi hûáa cuãa ngûúâi khaác thò seä khöng tin ai caã. Sau naây lúán lïn, treã coá nguy cú trúã thaânh ngûúâi hay nghi ngúâ.
  38. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 37 Nhûäng caách noái sinh chuyïån Cuäng laâ möåt lúâi noái, nhûng caách noái naây hay caách noái kia laåi coá taác duång rêët khaác nhau, àöi khi rêët àöëi nghõch. Vò thïë, khi noái vúái con caái, böë meå phaãi lûåa lúâi. Meå goåi :”Liïn! Laåi àêy meå baão! Nhanh lïn! Con caâng ngaây caâng bûâa baäi. Buöìng con nhû caái chuöìng heo. Nïëu con cûá vûát quêìn aáo nhû thïë thò meå khöng mua quêìn aáo nûäa àêu. Taåi sao con khöng söëng ngùn nùæp möåt chuát? Taåi sao khöng bao giúâ con sùæp xïëp quêìn aáo vêåy?” Liïn noái traã:” Taåi sao meå khöng mùæng con Lyá. Buöìng noá cuäng löån xöån vêåy? Coân meå, meå coá ngùn nùæp gò àêu?” Chuáng ta haäy cuâng nhaâ têm lyá hoåc Nancy Samalin phên tñch cuöåc noái chuyïån trïn cuãa meå con Liïn. Nhûäng tiïëng “con” (thêåm chñ “maây”) vaâ “nïëu”, “taåi sao” trong cêu chuyïån trïn laâ nhûäng tiïëng noái thûúâng hay sinh chuyïån caäi nhau. Thay vò thûâa nhêån buöìng noá bûâa baäi vaâ àûáng lïn doån deåp thò Liïn phaãn ûáng. Noá tòm caách töë caáo em noá vaâ phaãn àöëi meå noá. Taåi sao? Cêu “Con caâng ngaây caâng bûâa baäi” laâm cho Liïn phaãn ûáng ngay lêåp tûác. Nhûäng cêu noái bùæt àêìu bùçng tiïëng “con” thûúâng gêy phaãn ûáng thuâ àõch vò noá chôa thùèng vaâo ngûúâi, chûá khöng vaâo vêën àïì (“Con luác naâo cuäng Con khöng bao giú Töët hún laâ nïn Con thêåt laâ ). Nïëu tiïëng “con” nheå nhaâng àûúåc thay bùçng tiïëng “maây ” söî saâng thò phaãn ûáng coá thïí coân nùång hún. Tiïëng “nïëu” thûúâng keâm theo möåt àe doåa: “Nïëu con cûá vûát nhû thïë nûäa thò meå seä khöng mua quêìn aáo nûäa àêu”. Möåt lúâi àe doåa nhû thïë chùèng coá taác duång gò vúái Liïn. Meå coá yá àõnh thêåt sûå khöng mua quêìn aáo nûäa khöng? Liïn biïët laâ khöng bao giúâ. Àoá laâ möåt lúâi vö
  39. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 38 nghôa maâ caác baâ meå thûúâng mang ra doåa con. Lúâi àe doåa bao giúâ cuäng laâ tiïëng noái cuãa ngûúâi maånh àöëi vúái ngûúâi yïëu hún. Ngûúâi yïëu hún seä coi àoá laâ möåt thaách thûác vaâ chó coá yá muön phaãn ûáng. Vaâ Liïn àaä traã àuäa:” Coân meå, meå coá ngùn nùæp gò àêu?”. Tiïëng “taåi sao” thûúâng khúãi àêìu cho möåt lúâi töë caáo: “Taåi sao con khöng söëng ngùn nùæp möåt chuát? Taåi sao khöng bao giúâ con chõu sùæp xïëp quêìn aáo?”. Àoá laâ loaåi töë caáo chung chung hay gêy phaãn ûáng tûå vïå vaâ thaách thûác vò noái nhûäng haânh àöång xêëu trûúác àêy cuãa Liïn, laâm nhû chaáu chûa bao giúâ xïëp quêìn aáo, duâ chó laâ möåt lêìn. Vêåy baâ meå cuãa Liïn nïn laâm thïë naâo? Thay vò noái nhûäng cêu “sinh chuyïån” nhû trïn, baâ coá thïí noái:”Liïn, quêìn aáo thò phaãi treo lïn. Quêìn aáo àïí dûúái àêët seä nhùn nhuám vaâ phaãi uãi laåi”. Khi baån muöën cho chaáu laâm àiïìu gò, baån khöng nïn duâng chûä “nïëu” nhû muöën àe doaå maâ baån nïn duâng chûä “khi” maâ khöng phaãi àe doaå :”Khi con mùæc quêìn aáo xong thò meå con ta seä ài chúå ”. Hoùåc baån coá thïí noái “chûâng naâo”, cuäng coá taác duång tûúng tûå: “Chûâng naâo laâm xong baâi thò con coá thïí xem tivi”. Cho duâ caác chaáu chûa coá khaái niïåm àêìy àuã vïì thúâi gian, chuáng cuäng coá thïí hiïíu nhûäng cêu noái tûúng tûå nhû vêåy. Thay vò taåo ra möåt tònh huöëng maånh ùn hiïëp yïëu, thò ta seä chúi troâ “trao àöíi”: “Khi con laâm xong viïåc A, thò meå seä laâm viïåc B”, vaâ thay vò coá möåt sûå so saánh lûåc lûúång, úã àêy chó coá möåt cöë gùæng chung.
  40. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 39 Nhûäng àûáa treã siïu viïåt Nhûäng àûáa treã bõ eáp hoåc têåp quaá mûác khöng phaãi vò nhu cêìu cuãa àûáa treã maâ chñnh laâ do yïu cêìu cuãa cha meå. Tònh traång naây khöng chó coá úã nûúác ta maâ coân coá caã úã nhiïìu nûúác trïn thïë giúái. Sûác eáp tûâ cha meå Baác sô Benjamin Spock àöìng thúâi laâ nhaâ giaáo duåc nöíi tiïëng úã Myä kïí: “Töi nhúá trûúâng húåp möåt baâ meå vaâi nùm trûúác àêy àaä than phiïìn vúái töi àûáa con gaái 11 tuöíi cuãa baâ ngaây caâng cùng thùèng vïì thêìn kinh vaâ hay khoác búãi nhûäng chuyïån khöng àêu. Hoãi ra múái biïët baâ àaä àùng kyá cho con gaái cuãa baâ hoåc cûúäi ngûåa ngaây thûá hai, hoåc trûúåt bùng ngaây thûá ba, hoåc khiïu vuä ngaây thûá tû, hoåc êm nhaåc ngaây thûá nùm, hoåc muáa balï ngaây thûá saáu, vaâ ngaây thûá baãy hoåc àaánh giaá caác buöíi nhaåc kõch. Ngoaâi ra àiïìu quan troång laâ nhaâ trûúâng cuãa chaáu àoâi hoãi trònh àöåt kiïën thûác rêët cao vaâ caác giaáo viïn cho baâi têåp rêët nhiïìu. Khi töi gúåi yá cho baâ meå àoá rùçng sûå quaá taãi trong hoåc têåp laâ nguyïn nhên cuãa sûå cùng thùèng thêìn kinh cuãa con gaái baâ thò baâ vöåi kïu lïn: Nhûng àoá laâ nhûäng mön hoåc quan troång khöng thïí thiïëu àûúåc.”. Baâ meå noái trïn khöng phaãi laâ caá biïåt. Caái kiïíu suy nghô naây ngûúâi ta thûúâng thêëy trong caác gia àònh lêëy sûå thaânh àaåt trong xaä höåi laâm muåc àñch töëi thûúång trong cuöåc àúâi. Ngûúâi naâo thûúâng yïu cêìu phaãi coá àõa võ vaâ thu nhêåp cao trong xaä höåi, thò ngûúâi àoá thûúâng coá yïu cêìu cao nhû vêåy àöëi vúái con caái mònh. Àuáng laâ nïëu chuáng ta khöng súám quan têm àïën nhu cêìu tri thûác vaâ tònh caãm cuãa caác chaáu thò seä aãnh hûúãng àïën viïåc hoåc têåp cuãa caác chaáu sau naây. Nhûng àiïìu àoá khöng coá nghôa laâ viïåc thuác àêíy hoåc têåp quaá mûác laâ coá lúåi cho treã. Thûåc tïë, möåt sûå thuác àêíy nhû thïë rêët coá haåi cho treã vïí mùåt lêu daâi.
  41. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 40 Nhûäng àûáa treã chõu sûác eáp nùång nïì nhû vêåy, khi trûúãng thaânh bao giúâ cuäng chó nghô àïën viïåc giaânh lêëy võ trñ haâng àêìu trong xaä höåi, àïën mûác khöng tòm àûúåc thuá vui naâo khaác ngoaâi caái thïë giúái caånh tranh nhoã heåp. Kinh nghiïåm cho thêëy duâ cha meå coá thuác àêíy caác chaáu giaânh àûúåc caái tuyïåt haão trong lônh vûåc naây hay lônh vûåc khaác thò sûå phaát triïín cuãa chaáu seä meáo moá, mêët cên àöëi, rêët coá thïí chaáu seä cö àöåc, khö khan, ñch kyã vaâ nhiïìu thûá khaác nûäa. Coá möåt cöng trònh nghiïn cûáu vïì tuöíi treã cuãa nhûäng nhên taâi, nhûäng ngûúâi coá thaânh tñch saáng taåo àùåc biïåt trong moåi lônh vûåc, cho thêëy hoå coá möåt mêîu söë chung, àoá laâ höìi nhoã hoå àïìu coá möåt àam mï naâo àoá, möåt troâ tiïu khiïín hay möåt dûå aán naâo àoá (khöng nhêët thiïët laâ coá liïn quan àïën nghïì nghiïåp cuãa hoå sau naây) vaâ cûá kiïn trò phêën àêëu theo hûúáng àoá. Xin lêëy möåt thñ duå: öng Charles Darwin, ngûúâi cha cuãa thuyïët tiïën hoáa. Höìi nhoã, öng hoåc rêët döët, cha öng vaâ caác thêìy giaáo àïìu cho rùçng öng húi ngöëc. Öng khöng thñch hoåc, chó thñch ài chúi ngoaâi àöìng. Cha öng bùæt hoåc ngaânh y nhûng chó àûúåc vaâi thaáng. Khi chuyïín öng sang hoåc trûúâng ÀH Cambridge, öng laåi hoåc möåt giaáo sû nöíi tiïëng vïì lõch sûã tûå nhiïn. Tûâ àoá öng ài theo khuynh hûúáng cuãa öng, trúã thaânh möåt nhaâ baác hoåc, taác giaã cuãa “Nguöìn göëc caác loaâi” nöíi tiïëng. Röëi loaån têm thêìn vò hoåc quaá mûác Möåt baâ meå dêîn àûáa con àang hoåc cêëp hai cuãa mònh àïën khoa nhi TT sûác khoeã têm thêìn TP do sau möåt àúåt thi keáo daâi möåt tuêìn, con baâ böîng trúã nïn khöng buöìn ùn uöëng, chó thñch nùçm daâi. Sau möåt àúåt trùæc nghiïåm têm lyá, caác baác sô cho biïët con baâ bõ röëi loaån têm thêìn do hoåc quaá sûác. Nghe theo lúâi baác sô, baâ àaânh chêëp nhêån cho con mònh ra khoãi lúáp chuyïn. Hêìu hïët caác em hoåc sinh bõ röëi loaån têm thêìn àïìu do phaãi traã giaá nhûäng kyâ voång quaá mûác cuãa phuå huynh àöëi vúái con em mònh. Baác sô Phaåm Vùn Truå, trûúãng khoa khaám nhi TT sûác khoeã têm thêìn TP, phên tñch: “Khaã nùng trñ tuïå cuãa caác em coá thïí chia thaânh daång cao, trung bònh vaâ keám. Tyã lïå nhûäng em xuêët sùæc khöng cao. Thïë nhûng nhiïìu phuå huynh khöng nùæm àûúåc khaã nùng cuãa con mònh, cûá lo
  42. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 41 trûúâng töët, thêìy gioãi, röìi bùæt con hoåc quaá nhiïìu, cûá nhêët thiïët phaãi bùæt con thi àêåu ÀH cho bùçng àûúåc.” Àaä coá nhûäng trûúâng húåp caác em bõ röëi loaån têm thêìn vò haâng ngaây phaãi thûác dêåy tûâ luác 5 giúâ saáng vaâ hoåc àïën töëi mõt múái vïì. Coá em, vöën bõ àöång kinh, àaä lïn cún co giêåt trong nhûäng ngaây hoåc haânh cùng thùèng. Yïëu töë quyïët àõnh trong àiïìu trõ bïånh têm thêìn do treã hoåc quaá taãi laâ viïåc thay àöíi quan niïåm cûáng nhùæc cuãa phuå huynh vïì viïåc hoaåch àõnh tûúng lai cho con. Möåt baâ meå sau khi nghe baác sô phên tñch bïånh traång cuãa con mònh, àaä cheáp miïång thúã daâi :”Vêåy thò töi seä khöng kyâ voång quaá nhiïìu úã chaáu nûäa.”. Sûác eáp khöng chó úã phña gia àònh maâ coân úã phña nhaâ trûúâng. Nhiïìu trûúâng chaåy theo thaânh tñch, àaä buöåc hoåc sinh phaãi hoåc quaá sûác. Caác biïíu hiïån röëi loaån têm thêìn thûúâng thêëy úã treã em hoåc quaá taãi laâ: - Àau àêìu, mêët nguã - Thi khöng àêåu khöng toã ra buöìn phiïìn. - Gia tùng nhûäng haânh vi sai laåc: quaåu quoå, àöëi xûã khöng töët àöëi vúái nhûäng ngûúâi xung quanh vaâ àöì vêåt súä hûäu (saách vúã, àöì chúi ). - Hay quïn. - Hay lùng xùng. Thöng thûúâng, caác em cêëp III rêët ngaåi àïën khaám chûäa taåi TT sûác khoeã têm thêìn do súå baån beâ biïët àûúåc vaâ trïu choåc. Chûäa trõ bïånh röëi loaån têm thêìn do hoåc quaá mûác khöng quaá khoá khùn, chó cêìn sùæp xïëp cho treã nghó ngúi vaâi tuêìn laâ höìi phuåc. Thïë nhûng, sau àoá phuå huynh cêìn thay àöíi nïì nïëp sinh hoaåt, hoåc têåp cuãa caác em vò röëi loaån têm thêìn nïëu taái phaát seä gêy ra hêåu quaã lêu daâi, khoá trõ.
  43. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 42 Giaáo duåc con treã thöng qua viïåc laâm vaâ troâ chúi Gêìn àêy ngûúâi ta àaä nhêån thêëy àûúåc têìm quan troång cuãa troâ chúi àöëi vúái treã nhoã. Tuy nhiïn bïn caånh àoá, nhiïìu gia àònh dûúâng nhû vêîn chûa biïët rùçng, coá rêët nhiïìu nhûäng cöng viïåc coá yá nghôa cuäng goáp phêìn giuáp treã phaát triïín. Con treã thûåc sûå àûúåc phaát triïín khi chuáng ta cho pheáp chuáng tham gia vaâo thïë giúái cuãa nhûäng cöng viïåc xung quanh chuáng. Söëng trong bêìu khöng khñ gia àònh hoùåc söëng giûäa nhûäng ngûúâi lúán, treã luön ham thñch àûúåc laâm viïåc. Chuáng muöën àûúåc “giuáp àúä” ngûúâi lúán; vaâ hoaåt àöång naây coá thïí trúã thaânh möåt phêìn khaá quan troång trong quaá trònh hoåc hoãi ban àêìu cuãa treã. Nïëu baån ngùn caãn con treã tham gia vaâo nhûäng hoaåt àöång, àún giaãn chó vò àoá laâ nhûäng “cöng viïåc” chûá khöng phaãi laâ “troâ chúi” thò àiïìu àoá cuäng àöìng nghôa vúái viïåc baån àang haån chïë nhûäng cú höåi phaát triïín cuãa treã. Traái laåi khi baån múâi goåi con treã tham gia vaâo cöng viïåc vaâ caã troâ chúi nûäa, thò tûác laâ baån àaä taåo cho con treã nhiïìu con àûúâng àïí chuáng hoåc hoãi vaâ trûúãng thaânh hún lïn. Khi àoá, treã seä caãm nhêån àûúåc möåt cuöåc söëng nhiïìu yá nghôa hún, vaâ treã seä caãm thêëy mònh thûåc sûå laâ möåt thaânh viïn trong gia àònh. Vúái sûå quan têm thñch húåp cuãa ngûúâi lúán, coá rêët nhiïìu viïåc haâng ngaây maâ gia àònh coá thïí giao cho treã nhoã, àïí giuáp chuáng coá thïí bùæt àêìu hoåc vïì tinh thêìn traách nhiïåm, tñnh tñch cûåc àöåc lêåp vaâ khaã nùng tûå chùm soác baãn thên. Dûúái àêy laâ möåt söë vñ duå: - Chuêín bõ vaâ nêëu ùn: Ngay caã khi treã coân quaá nhoã àïí coá thïí phuå giuáp baån sûãa soaån bûäa trûa hoùåc bûäa töëi, thò chuáng vêîn coá theã phuå giuáp baån bùçng caách chuêín bõ àöì traáng miïång chùèng haån. Khi baån
  44. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 43 àûa treã ài chúå, baån seä giuáp treã hiïíu biïët nhiïìu hún vïì nguöìn cung cêëp thûåc phêím, vaâ bùçng caách naâo àïí mua thûåc phêím. - Chaåy viïåc vùåt: Àïí cho treã laâm nhûäng viïåc nhoã nhùåt, baån seä goáp phêìn cuãng cöë loâng tûå tin cuãa treã. Khi baån cêìn möåt àiïìu gò àoá nhû goåi möåt ngûúâi trong nhaâ, hoùåc muöën lêëy khùn lau, baån haäy nhúâ möåt trong söë caác con cuãa baån laâm àiïìu àoá. - Chùm soác em nhoã: Ngay caã nhûäng nhiïåm vuå àún giaãn (nhû àoåc truyïån hoùåc haát cho em nhoã nghe) cuäng giuáp treã nhêån ra traách nhiïåm cuãa mònh vaâ têëm loâng chia seã vúái caác em nhoã. - Doån deåp nhaâ cûãa: Treã coá thïí tûå doån baân vaâ tûå phuåc vuå thûác ùn cho mònh. Nïëu baån àang lau nhaâ baån cuäng coá thïí khuyïën khñch treã àêíy vaâi lêìn cêy lau nhaâ. - Chùm soác vêåt nuöi trong nhaâ: Vêåt nuöi trong nhaâ cêìn nûúác, thûác ùn vaâ núi úã saåch seä. Treã coá thïí hoåc àûúåc nhiïìu baâi hoåc quyá giaá tûâ cöng viïåc chùm soác caác con vêåt nuöi trong nhaâ. - Laâm vûúân: Viïåc chùm soác cêy cöëi giuáp treã nhêån ra thiïn nhiïn kyâ diïåu. Nïëu gia àònh khöng coá möåt khoaãng vûúân quanh nhaâ, baån cuäng nïn coá nhûäng chêåu cêy bïn cûãa söí chùèng haån, àïí taåo nïn nhiïìu cú höåi hún cho treã khaám phaá. Khi tiïën haânh nhûäng hoaåt àöång trïn, baån nïn chuá yá möåt vaâi àiïím quan troång sau: - Ghi nhúá nhûäng cöng viïåc maâ con caái baån laâm àûúåc; vaâ baån cuäng cêìn àaãm baão sao cho nhûäng cöng viïåc àoá laâ an toaân àöëi vúái treã. - Ngay caã àöëi vúái treã nhoã cuäng phên biïåt àûúåc àêu laâ cöng viïåc “thêåt”, àêu laâ cöng viïåc “giaã”. - Haäy nhúá rùçng: thêåt ra nhiïìu viïåc vùåt coá sûå trúå giuáp cuãa treã coá thïí laâm baån mêët nhiïìu thúâi gian. Thïë nhûng baån cêìn kiïn nhêîn vaâ phaãi töën thúâi gian möåt chuát àïí giuáp treã hiïíu àûúåc nhûäng lúåi ñch thiïët thûåc tûâ viïåc phuå giuáp cöng viïåc trong gia àònh. Bùçng caách kïët húåp nhûäng mong àúåi cuãa baån vúái nhûäng khaã nùng cuãa treã, coá sûå khuyïën khñch vaâ uãng höå nhûäng cöë gùæng cuãa treã, vaâ daânh nhiïìu thúâi gian hûúáng dêîn treã caách thûåc hiïån cöng viïåc, baån
  45. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 44 coá thïí taåo cho con treã thêåt nhiïìu cú höåi àïí chuáng khöng ngûâng hoåc hoãi vaâ trûúãng thaânh hún qua cöng viïåc.
  46. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 45 Àïí con baån coá trñ nhúá töët khi hoåc baâi Höm nay con baån àaä hoåc baâi rêët kyä, hoåc ài hoåc laåi nhiïìu lêìn nhûng ngaây mai khi lïn lúáp vêîn àûúåc àiïím keám vaâ cö giaáo phï vaâo vúã "em chûa thuöåc baâi". Àaä nhiïìu lêìn nhû thïë vaâ mùåc duâ rêët cöë gùæng vaâ chõu khoá hoåc maâ con baån vêîn khöng coá tiïën böå hún. Nhûäng luác nhû thïë baån khöng nïn toã ra quaá lo lùæng maâ phaãi giuáp con baån coá trñ nhúá töët hún. Trûúác tiïn con baån cêìn phaãi coá möåt goác hoåc têåp yïn tônh, töët nhêët laâ úã trong phoâng riïng. Khi àoá con baån coá thïí têåp trung suy nghô vaâo baâi hoåc hún vaâ khöng bõ phên taán tû tûúãng búãi nhûäng yïëu töë khaách quan bïn ngoaâi vaâ baån nïn: - Hûúáng vaâo muåc àñch roä raâng: Trong trñ oác cuãa treã luön luön töìn taåi 2 ngùn trñ nhúá riïng biïåt: möåt ngùn laâ trñ nhúá tûác thúâi, laâ núi maâ têët caã caác thöng tin àûúåc thu thêåp vaâ chó àûúåc giûä laåi trong voâng 5 phuát sau àoá bõ quïn ngay. Ngùn coân laåi laâ ngùn trñ nhúá lêu daâi, laâ núi maâ caác thöng tin àûúåc thu thêåp vaâ giûä laåi lêu hún thêåm chñ theo beá suöët cuöåc àúâi. Möåt thöng tin àûúåc giûä laåi trong khoaãng thúâi gian daâi nïëu nhû treã biïët rùçng seä cêìn phaãi sûã duång àïën vaâ treã biïët viïåc tñch luyä caác kiïën thûác ngaây höm nay seä rêët coá ñch cho cuöåc söëng trong tûúng lai. Vñ duå nhû khi hoåc baãng nhên chia, baån nïn thûúâng xuyïn noái vúái beá: Nïëu con thuöåc hïët caác quy tùæc cöång, trûâ nhên chia seä giuáp con tûå tñnh toaán tiïìn khi muöën mua möåt caái gò àoá. Hay khi hoåc tiïëng Anh, baån noái vúái con baån: Àïí coá thïí tham gia vaâo troâ chúi naâo àoá, àiïìu quan troång laâ con phaãi hiïíu àûúåc quy tùæc cuãa troâ chúi àoá àûúåc viïët bùçng tiïëng Anh.
  47. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 46 Àöi khi baâi hoåc khöng coá taác duång trûåc tiïëp nhû mön lõch sûã, àïí con baån coá thïí nhúá lêu vaâ khöng bõ mêët phûúng hûúáng, baån nïn phaán àoaán caác cêu hoãi maâ cö giaáo seä àûa ra ngaây höm sau. Khi treã biïët àûúåc cêìn phaãi traã lúâi nhûäng gò cho ngaây höm sau thò moåi thöng tin cêìn thiïët seä àûúåc giûä laåi trong trñ nhúá coá logic hún, liïìn maåch hún vaâ lêu daâi hún. - Daåy treã hoåc bùçng phûúng phaáp so saánh: Trñ nhúá hoaåt àöång trûúác tiïn laâ thu thêåp thöng tin sau àoá gùæn kïët caác thöng tin laåi vúái nhau. Muöën giûä laåi thöng tin möåt caách töët hún, coá hiïåu quaã hún vaâ trong thúâi gian daâi hún thò àiïìu quan troång laâ trñ nhúá cuãa treã phaãi biïët gùæn kïët liïìn maåch, logic caác thöng tin laåi vúái nhau vaâ treã biïët so saánh giûäa caái cuä vúái caái múái. Caác thöng tin múái nhêån àûúåc phaãi àûúåc àùåt vaâo möëi quan hïå vúái caác thöng tin cuä. Caác thöng tin múái coá thïí böí sung, loaåi boã hay phuã àõnh, khùèng àõnh laåi caác thöng tin cuä. Àïí giuáp treã nhúá lêu, baån nïn thûúâng xuyïn laâm pheáp so saánh giûäa caái múái maâ treã cêìn phaãi nhúá vúái caái maâ treã àaä biïët. - Daåy treã hoåc bùçng phûúng phaáp nhùæc laåi: Kinh nghiïåm cho thêëy rùçng: ngûúâi ta seä nhanh choáng quïn 50% caác thöng tin thu nhêån àûúåc chó trong nûãa giúâ àêìu, 80% thöng tin coân laåi bõ quïn dêìn tûâ ngaây naây sang ngaây khaác. Nhûng caác thöng tin naây àûúåc giûä laåi lêu hún nïëu nhû àûúåc nhùæc ài nhùæc laåi nhiïìu lêìn tûâ ngaây naây sang ngaây khaác. Khi con baån phaãi hoåc thuöåc baãng nhên chia, baån nïn yïu cêìu nhùæc laåi sau khi treã àaä hoåc thuöåc khoaãng 10 phuát sau àoá, tiïëp àoá laâ luác trûúác khi ài nguã vaâ vaâo buöíi saáng trûúác khi con baån àïën trûúâng. Baån nhùæc nhúã vúái treã rùçng baån cuäng seä kiïím tra laåi baãng nhên chia naây vaâo ngaây höm sau hoùåc sau 2 ngaây vaâ trûúác khi con baån coá baâi kiïím tra mön toaán. Baån cuäng coá thïí daåy con baån bùçng caách möîi khi hoåc möåt baâi múái baån nïn hoãi laåi con baån nhûäng kiïën thûác coá liïn quan àïën baâi hoåc tûâ höm trûúác.
  48. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 47 Tòm caác tûâ coá thïí ài ngay vaâo trñ nhúá: Àoá laâ caác tûâ gêy êën tûúång maånh cho treã. Chuáng khöng àûúåc ghi vaâo trong vúã hoåc nhûng lêìn sau möîi khi nhùæc àïën baâi àoá chuáng lêåp tûác seä nhúá ngay àïën caác tûâ àoá vaâ liïn tûúãng laåi àûúåc baâi hoåc.
  49. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 48 Giaãi maä nhûäng giêëc mú cuãa treã Treã khöng chó coá nhûäng giêëc mú ngoåt ngaâo thêìn tiïn, àöi luác treã cuäng gùåp nhûäng cún aác möång khiïën tinh thêìn hoaãng höët cûåc àöå. Cho nïn cha meå cêìn quan têm àïën nhûäng giêëc mú cuãa treã àïí hiïíu nhûäng suy nghô, ûúác mú coân êín kñn trong tiïìm thûác. Àïí giaãi àaáp nguyïn nhên gêy ra nhûäng cún aác möång êëy, trûúác hïët, caác bêåc cha meå cêìn hiïíu roä vai troâ cuãa nhûäng giêëc mú. Khi treã chûa àuã khaã nùng àïí baây toã, giêëc mú nhû nhûäng thöng àiïåp gúãi àïën cha meå möåt caách vö thûác. Nïëu biïët kïët húåp caác sûå kiïån vaâ lyá giaãi àuáng, cha meå coá thïí hiïíu àûúåc nhûäng nhu cêìu, nhûäng suy nghô cuãa treã. Caác nhaâ nghiïn cûáu cho thêëy: tuyâ vaâo àöå tuöíi, treã coá nhûäng giêëc mú khaác nhau thïí hiïån sûå phaát triïín vïì mùåt têm sinh lyá trong tûâng giai àoaån nhêët àõnh. Treã sú sinh àïën möåt tuöíi Hiïån tûúång giêëc mú: Khi con baån múái 2 thaáng tuöíi, cho duâ coá nùçm mú, beá cuäng khöng thïí kïí laåi khi thûác dêåy :”Meå úi, con mú thêëy ”. Cho nïn, nïëu beá coân quaá nhoã, cha meå laâm thïë naâo àïí hiïíu nhûäng nhu cêìu thïí hiïån qua giêëc mú cuãa beá? Caác nghiïn cûáu cho thêëy con ngûúâi àaä bùæt àêìu biïët mú tûâ khi coân nùçm trong buång meå vaâ seä töìn taåi trong giêëc nguã vaâ seä keáo daâi suöët àúâi. Trïn thûåc tïë, treã sinh thiïëu thaáng seä dao àöång con ngûúi àïën 80% trong thúâi gian nguã so vúái 50% úã treã sinh àuã thaáng. Caâng lúán, sûå dao àöång con ngûúi caâng giaãm vaâ öín àõnh hún tûâ 20-25% úã ngûúâi trûúãng thaânh. Àöëi vúái treã dûúái möåt tuöíi, mûác àöå dao àöång con ngûúi coá thïí biïíu löå caãm xuác thay cho lúâi noái- Àoá laâ nguyïn nhên taåo nïn giêëc mú. YÁ nghôa giêëc mú: Khi treã coân ùém ngûãa mú, nghôa laâ beá àang tûå têåp húåp nhûäng thöng tin vïì thïë giúái xung quanh. Hún thïë nûäa,
  50. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 49 nhûäng giêëc mú cuãa beá coá yá nghôa nhû quaá trònh kiïím tra kyä nùngmaâ naäo böå non núát vûâa múái thu nhêån àûúåc. Nïëu chuá yá, caác baâ meå seä nhêån thêëy vaâo khoaãng tuêìn thûá saáu sau khi ra àúâi, beá coá biïíu hiïån nhû móm cûúâi trong giêëc nguã. Vaâ sau àoá ñt lêu, beá bùæt àêìu biïët cûúâi vúái meå khi thûác dêåy. Kïët quaã naây möåt phêìn nhúâ vaâo nhûäng àiïìu beá hoåc àûúåc tûâ nhûäng giêëc mú. Giuáp beá nguã ngon: Nïëu beá giêåt mònh tónh dêåy maâ khöng coá dêëu hiïåu ài tiïu, ài tiïíu (taä loát khö raáo, khöng böìn chöìn, buá töët), meå nïn biïët thuã phaåm khiïën treã giêåt mònh chñnh laâ giêëc mú. Haäy giuáp beá nguã laåi bùçng nhûäng lúâi ru dõu daâng hay nhûäng lúâi trêën an döî daânh hoùåc cho beá öm con thuá nhöìi böng beá thñch, hön lïn maá hoùåc xoa nheå khùæp ngûúâi beá cho àïën khi beá bònh tônh trúã laåi vaâ nguã tiïëp. Treã tûâ 1-2 tuöíi: Hiïån tûúång giêëc mú: Coá yá kiïën cho rùçng giêëc mú hònh thaânh tûâ sûå tûúãng tûúång vaâ thïí hiïån khaã nùng nhêån thûác cuãa treã. Trong giai àoaån treã bùæt àêìu têåp noái, àöi khi treã kïí vïì nhûäng hònh aãnh àún giaãn maâ treã thêëy trong mú. Thöng thûúâng àoá laâ hònh aãnh nhûäng con thuá àöì chúi. YÁ nghôa giêëc mú: Vò sao treã úã àöå tuöíi naây thûúâng mú thêëy thuá vêåt? Khi chêåp chûäng biïët ài, treã rêët hiïëu àöång vaâ nhanh tiïëp thu. Tuy nhiïn trong giai àoaån naây treã thûúâng mú thêëy nh74ng con thuá lúán vaâ dûä túån. Thöng thûúâng, viïåc mú thêëy aác thuá nghôa laâ treã nhòn thêëy vaâ àang toâ moâ vïì nhûäng con vêåt xung quanh, nhûng chûa coá cú höåi tòm hiïíu nïn trñ oác tûå tòm caách giaãi thñch bùçng viïåc tûúãng tûúång trong mú. Ngoaâi ra, nhûäng cún aác möång cuãa treã nhû möåt haânh àöång vö thûác phaãn àöëi viïåc böë meå bùæt àêìu têåp treã nguã möåt mònh. Giuáp treã nguã ngon: Trong thúâi gian têåp cho treã nguã möåt mònh àïí reân luyïån tñnh tûå lêåp, khöng nïn boã mùåc treã. Nïn laâm treã vûäng daå bùçng caách cho treã biïët cha meå luön bïn caånh baão vïå vaâ sùén saâng xua àuöíi moåi “öng keå” hay “quaái vêåt” muöën nhaát treã. Nhûäng giêëc mú coá thïí laâm treã hoaãng súå nhûng khöng nguy haåi nhiïìu. Àûâng quaá lo lùæng khi treã vêîn coân hay gùåp aác möång. Theo thúâi gian treã seä quen dêìn vaâ tònh traång aác möång seä giaãm búát. Treã tûâ 3-5 tuöíi:
  51. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 50 Hiïån tûúång giêëc mú: Àïën giai àoaån naây, trñ tûúãng tûúång cuãa treã àaä phaát triïín àaáng kïí. Treã luön nghô rùçng nhûäng giêëc mú seä trúã thaânh sûå thêåt. Kïët quaã nghiïn cûáu cho thêëy, úã àöå tuöíi naây, têín söë cuãa aác möång àaåt úã àiïím cao nhêët. Nhûng treã mú thêëy nhûäng gò? Hònh aãnh nhûäng cún aác möång thûúâng laâ nhûäng con quaái vêåt kinh dõ, nhûäng muå phuâ thuãy YÁ nghôa giêëc mú: Treã muöën cöë gùæng hiïíu biïët thïë giúái xung quanh vaâ nhûäng suy nghô vïì moåi ngûúâi trong gia àònh thûúâng àûúåc taái hiïån laåi thaânh nhûäng cêu chuyïån tûúãng tûúång trong giêëc mú. Thêåm chñ, treã co á thïí dûåa vaâo giêëc mú maâ àoan chùæc moåi viïåc. Khi treã giêån döîi vaâ lo lùæng, nhûäng hònh aãnh quaái vêåt ghï rúån thûúâng xuêët hiïån trong giêëc mú. Tiïìm thûác maách baão treã tûúãng tûúång nhûäng giêëc mú naây àïí giaãi toãa nöîi lo lùæng hoùåc laâ caách “nhùæc nhúã” cha meå chuá yá hún. Trong trûúâng húåp naây, nïëu cha meå vêîn quaá nghiïm khùæc vaâ tûâ chöëi moåi yïu cêìu cuãa treã seä khiïën nhiïìu giêëc mú xêëu seä caâng àïën aám aãnh treã. Mùåc duâ nhûäng giêëc mú àoáng vai troâ giaãi toãa ûác chïë, nhûng viïåc keáo daâi nöîi hoaãng súå vaâ nhûäng cún aác möång coá thïí taác àöång xêëu àïën têm lyá vaâ sûác khoeã cuãa treã. Giuáp treã nguã ngon: Àïí giuáp treã khöng coân gùåp aác möång, cha meå nïn àöång viïn vaâ thùm doâ bùçng nhûäng cêu hoãi giaãi toãa. Nïëu treã hoaãng súå kïí chuyïån nùçm mú bõ aác thuá àuöíi, cha meå khöng nïn gaåt ngang vaâ nghô laâ chuyïån vùåt. Cha meå nïn lùæng nghe vaâ thöng caãm vaâ cuâng chia seã nhûäng kinh nghiïåm. Bïn caånh àoá, cha meå cuäng phaãi giaãi thñch cho treã nhûäng giêëc möång khöng phaãi laâ sûå thêåt vaâ coá thïí hoåc caách chïë ngûå chuáng. Trïn thûåc tïë, cha meå hoaân toaân coá thïí hûúáng dêîn treã nhûäng phûúng phaáp chïë ngûå caác giêëc mú hiïåu quaã. Chùèng haån, nïëu treã nùçm mú thêëy coåp vöì, haäy daåy treã caách “ngûâng” giêëc mú, nhû cho con coåp biïën mêët ngay khi noá nhaãy àïën. Bêët cûá àûáa treã naâo duâ coân rêët nhoã cuäng àïìu coá thïí hoåc caách tûå àiïìu khiïín nhûäng giêëc mú. Naäo böå cuãa con ngûúâi cho khaã nùng kyâ diïåu àoá. Treã tûâ 6-12 tuöíi: Hiïån tûúång giêëc mú: Trong àöå tuöíi naây, treã àaä nhêån thûác khaá töët caác vêën àïì liïn quan àïën caác möëi quan hïå vaâ nhûäng giêëc mú cuãa teã cuäng phaãn aánh àiïìu àoá. Tûâ 6 tuöíi trúã ài, nhûäng giêëc mú bùæt àêìu xuêët hiïån öín àõnh hún. Treã mú nhûäng hiïån tûúång coá liïn quan àïën
  52. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 51 nhau thaânh nhûäng cêu chuyïån daâi, coá nöåi dung cuå thïí. Nhûäng giêëc mú diïîn ra thaânh tûâng àúåt, möîi àúåt keáo daâi khoaãng 20 phuát trong suöët giêëc nguã. YÁ nghôa giêëc mú: Khi gùåp chuyïån vui hay buöìn, treã àïìu coá thïí nùçm mú. Nïëu treã caãm thêëy aáp lûåc nhû khöng àûúåc quan têm , thûúâng bõ chï traách, la mùæng hay bõ àöëi xûã bêët cöng, treã seä gùåp nhiïìu aác möång. Nhûäng hònh aãnh trong giêëc mú cuãa treã thûúâng laâ caãnh bõ sùn àuöíi, têën cöng hoùåc bõ boã rúi. Treã muöën qua giêëc mú, gúãi àïën cha meå thöng àiïåp :”Coá phaãi moåi ngûúâi khöng thûúng con?” Giuáp treã nguã ngon: Khi treã gùåp aác möång, nïn an uãi, khuyïën khñch treã kïí laåi àïí tòm caách giuáp treã vûúåt qua. Bïn caånh àoá, cha meå nïn liïn hïå àïën nhûäng sûå kiïån xaãy ra vúái treã vaâo ban ngaây àïí tòm nguöìn göëc àuáng cuãa cún aác möång. Khi biïët nguyïn nhên, cha meå phaãi phên tñch cho treã hiïíu nhûäng giêëc mú khöng thïí biïën thaânh sûå thêåt vaâ hûúáng dêîn caách giaãi quyïët guát mùæc naây. Nïëu treã yïn loâng vaâ thöng suöët chùèng mêëy chöëc nhûäng cún aác möång seä luâi xa. Tuy nhiïn, nïëu cöë gùæng hïët sûác maâ maâ nhûäng cún aác möång vêîn coân aám aãnh dai dùèng, cha meå nïn àûa treã àïën baác sô chuyïn khoa têm lyá treã em.
  53. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 52 Laâm baån vúái con khöng dïî Hai vúå chöìng Ngên (TP HCM) vöën àûúåc caác con rêët quyá mïën, coá chuyïån gò cuäng kïí. Thïë nhûng tuêìn trûúác Ngên thöng baáo, mònh múái bõ con gaái lúán cho "knock-out". Chùèng laâ thêëy phoâng con gaái bûâa böån, Ngên vaâo doån deåp, tònh cúâ trong quyïín tûå àiïín rúi ra möåt bûác thû. Ngên àoåc vöåi doâng chûä cuöëi: "Chuáng ta maäi laâ cuãa nhau, Trên nheá - Duäng". Thêëy ngûúâi viïët laâ con trai vúái nhûäng chûä traân àêìy yïu thûúng nhû thïë, Ngên quyïët àõnh àoåc hïët bûác thû duâ biïët rùçng laâm vêåy laâ khöng phaãi lùæm. Sau àoá Ngên àaä hoãi con beá coá chuyïån gò giêëu meå hay khöng nhiïìu lêìn maâ noá vêîn lùæc àêìu. ÛÁc quaá, Ngên noái vïì bûác thû, àïën luác àoá noá múái chõu kïí: Duäng laâ baån múái chuyïín vïì trûúâng, tuy khöng hoåc cuâng lúáp nhûng laåi coá caãm tònh vúái Trên. Song cêåu bõ Trên tûâ chöëi. Vò chuyïån naây maâ viïåc hoåc cuãa cêåu bõ suát giaãm, coá nguy cú trúã thaânh ngûúâi “àöåi söí”. Baån beâ trong lúáp hiïën kïë rùçng chó coá Trên múái coá thïí vûåc àûúåc baån êëy lïn bùçng caách viïët möåt laá thû cho Duäng baão rùçng mònh cuäng coá chuát caãm tònh vúái cêåu, nhûng vò phaãi têåp trung cho viïåc hoåc nïn chuyïån tònh caãm phaãi gaác laåi àúåi sau khi thi töët nghiïåp phöí thöng xong múái tñnh. Ban àêìu Trên cuäng thêëy ngaåi, nhûng baån beâ xuái dûä quaá nïn noá chêëp nhêån viïët. Con beá vö tû àêu biïët chuyïån naây seä dêîn àïën nhiïìu hiïíu lêìm vaâ rùæc röëi vïì sau. Tûâ cêu chuyïån cuãa baãn thên mònh, Ngên ruát ra kïët luêån: "Vêåy múái biïët àêu phaãi chuyïån gò chuáng cuäng noái vúái mònh, nhêët laâ chuyïån tònh caãm, búãi vêåy àûâng bao giúâ mêët caãnh giaác". "Khöng nïn phiïën diïån", àoá laâ baâi hoåc maâ vú å chöìng Vên ruát ra trong viïåc daåy döî con. Vên coá hai con trai, àûáa lúán àang hoåc lúáp 10, àûáa nhoã lúáp 6. Do cöng viïåc buön baán bêån röån vaâ chiïëm nhiïìu thúâi gian, vaã laåi thêëy chöìng laâ ngûúâi tó mó trong lúâi ùn, tiïëng noái nïn
  54. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 53 Vên giao viïåc giaáo duåc con caái cho. Bûúác àêìu Vên rêët yïn têm vò thêëy cha con hoå khaá thên thiïån vaâ tin tûúãng nhau. Chuyïån bùæt àêìu xaãy ra luác àûáa lúán hoåc lúáp 9. Hoåc lûåc chaáu khöng gioãi cuäng khöng keám, nhûng caâng ngaây caâng ñt noái, thñch úã möåt mònh. Hoãi thò noá baão bònh thûúâng, coân chöìng Vên thò cho rùçng taåi noá têåp trung vaâo kyâ thi chuyïín cêëp nïn cùng thùèng. Hoåc lúáp 10 àûúåc ba thaáng, cö giaáo chuã nhiïåm múâi Vên lïn cho biïët thùçng beá coá nhûäng biïíu hiïån bêët bònh thûúâng, trong lúáp khöng kïët baån vúái ai, nhûng laåi khaá thên vúái möåt anh 20 tuöíi. Qua kiïím tra, baác sô cho biïët noá mùæc bïånh àöìng tñnh luyïën aái. Vên tûå traách mònh thúâi gian qua do bêån röån vúái cöng viïåc laâm ùn maâ sao laäng, boã qua nhûäng dêëu hiïåu khöng bònh thûúâng cuãa con. Nïëu nhû Vên quan têm hún nûäa, biïët àêu coá thïí cûáu vaän trûúác khi quaá muöån. Theo TS Nguyïîn Thõ Thanh Bònh, chuyïn viïn tû vêën, àïí coá thïí hiïíu con hún, cha meå cêìn chuá yá 4 àiïìu sau. - Thûá nhêët laâ phaãi biïët lùæng nghe. Caâng trûúãng thaânh, treã caâng ngaåi trao àöíi vúái cha meå nhûäng vêën àïì cuãa caá nhên, nhêët laâ chuyïån tònh caãm. Haäy taåo khöng khñ gia àònh dïî chõu àïí con caái coá thïí gûãi gùæm nhiïìu àiïìu. Muöën thïë, cha meå phaãi biïët daânh thúâi gian kiïn nhêîn lùæng nghe, khöng aáp àùåt. - Thûá hai laâ biïët troâ chuyïån bònh àùèng vúái con. Haäy biïët noái àuâa hoám hónh, xñch laåi gêìn con, biïët nhûúång böå treã khi cêìn. Moåi hoaåt àöång chung caã gia àònh nhû nêëu ùn, xem tivi, ài búi, xem ca nhaåc thûåc sûå laâ cú höåi àïí cha meå laâm baån vúái con. - Thûá ba laâ khöng aáp àùåt. Coá nhûäng khi treã khöng muöën laâm theo yá cha meå, khöng phaãi vò noá khöng àuáng, maâ vò khöng muöën laâ ngûúâi "thiïn löi chó àêu àaánh àêëy”. Cha meå cêìn lùæng nghe, goáp yá vaâ àïí treã tûå lûåa choån. Khöng nïn trûåc tiïëp can dûå vaâo hay bùæt con laâm theo caách cuãa mònh nïëu baån chûa thuyïët phuåc àûúåc noá. - Vaâ cuöëi cuâng laâ nïn viïët ra nhûäng àiïìu cêìn noái. Nhûäng àiïìu baån caãm thêëy con khoá tiïëp thu ngay, nïn viïët ra cho treã àoåc. Búãi têm lyá chung laâ chuyïån giêëy trùæng mûåc àen seä laâm tùng loâng tin tûúãng, taåo ra yá muöën àoåc ài àoåc laåi nhiïìu lêìn, nhû thïë taác àöång seä lúán hún.
  55. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 54 10 sai lêìm cuãa phuå huynh trong viïåc daåy con Theo baâ Nguyïîn Thu Hiïn, chuyïn viïn cuãa Trung têm tû vêën tònh yïu hön nhên vaâ gia àònh TP HCM, nhûäng àûáa treã àang hoåc lúáp 8-9 rêët khoá daåy baão, vò àêy laâ lûáa tuöíi bûúáng, hay phaãn ûáng vúái cha meå. Baâ àaä vaåch ra 10 sai lêìm cuãa caác bêåc phuå huynh trong viïåc daåy con: 1-Ñt ai duäng caãm chêëp nhêån con mònh xêëu, con mònh sai. Hoå tûå lûâa döëi, tûå an uãi rùçng con mònh chó bõ baån beâ löi keáo 2- Hay so saánh vúái con rùçng bùçng tuöíi con, ngaây xûa böë meå àaä thïë naây, thïë kia Thúâi cuãa böë meå thiïëu thöën àuã thûá maâ vêîn hoåc gioãi, coân con chó biïët ùn, hoåc maâ vêîn khöng ra gò. Löëi so saánh naây chùèng giuáp treã nhêån ra khuyïët àiïím cuãa mònh. 3- Hêìu nhû khöng bao giúâ, hoùåc rêët ñt xin löîi con, thuá nhêån vúái con rùçng böë meå àaä sai. Treã rêët ûác chïë khi bõ böë meå noái oan. 4- Hêëp têëp, khöng àiïìu tra moåi viïåc roä raâng trûúác khi la mùæng, àaánh àoân con. 5- Coi chuyïån chó coá ùn vaâ hoåc cuãa con laâ möåt viïåc àún giaãn, dïî thûåc hiïån. 6- Ñt quan têm àïën baån beâ cuãa con, hoùåc cêëm con khöng chúi vúái nhiïìu baån. 7- Trang bõ cho con àiïån thoaåi di àöång àïí böë meå coá thïí kiïím soaát tûâ xa. 8- Ñt lùæng nghe con, nhûng àïën khi nghe con noái laåi khöng coá kyä nùng gúåi múã, chó nùång vïì aáp àùåt, tra hoãi.
  56. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 55 9- Khi treã coá vêën àïì, chuáng thûúâng chó troâ chuyïån vúái baån beâ. Khi àûúåc hoãi sao khöng noái vúái böë meå, treã traã lúâi con ngûúâi cêìn chia seã, chûá khöng cêìn ngûúâi lïn lúáp daåy àúâi. 10- Ñt khi chõu nhûúâng nhõn con trong nhûäng cuöåc xung àöåt.
  57. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 56 Cêy roi hay sûå khuyïn nhuã Nhiïìu cha meå khi múái coá con, nhêët laâ coá con lêìn àêìu, phên vên khöng biïët mònh nïn giaáo duåc con nhû thïë naâo. Ngaây ûa thò caác cuå quen daåy treã ài àöi vúái cêy roi, coân ngaây nay, cêy roi – cöng cuå giaáo duåc, àaä nhûúâng chöî cho sûå khuyïn nhuã ïm dõu. Thïë nhûng khi khöng àaåt hiïåu quaã, ngûúâi ta laåi àêm ra luáng tuáng. Sau àêy laâ kïët quaã möåt söë cuöåc nghiïn cûáu múái vïì hiïåu quaã cuãa tûâng phûúng phaáp giaáo duåc con. Phûúng phaáp àöåc àoaán Theo phûúng phaáp naây, cha meå àùåt ra rêët nhiïìu àiïìu cêëm kyå, nhiïìu quy àõnh rêët chùåt cheä nhûng khöng àûúåc giaãi thñch. Nhûäng quyïët àõnh àûúåc àûa ra tûâ “cêëp cao” maâ ngûúâi thûâa haânh, tûác laâ caác chaáu, khöng àûúåc thaão luêån. Sûå thûåc hiïån rêët nghiïm ngùåt. Thñ duå nhû quy àõnh khöng cho chaáu ùn keåo, thò trong bêët cûá núi naâo, trong bêët kyâ trûúâng húåp naâo chaáu cuäng khöng àûúåc ùn keåo. Trong giúâ ùn cúm hay giúâ nghó cuäng khöng àûúåc miïîm trûâ. Ngûúâi chuã gia àònh toaân quyïìn thùèng tay vaâ khöng nghe nguyïån voång cuãa ngûúâi khaác. Ngûúâi ta thêëy rùçng caác chaáu àûúåc giaáo duåc theo phûúng phaáp naây thûúâng toã ra laänh àaåm. Caác chaáu thûúâng khöng coá saáng kiïën vaâ ñt khi tûå lêåp àûúåc. Möåt söë ñt coá têm traång bêët maän hoùåc nöíi loaån. Phûúng phaáp “buöng loãng” Theo phûúng phaáp naây, cêëu truác thûúâng loäng leäo hún, tuây tûâng luác vaâ tûâng ngûúâi. Khöng coá nguyïn tùæc roä raâng naâo àïí aáp duång caã. Höm trûúác coá thïí laâm viïåc naây nhûng höm sau kaåi khöng àûúåc, vò tònh thïë àaä thay àöíi. Caác chaáu phaãi tûå mònh quyïët àõnh lêëy moåi viïåc: cha meå tin tûúãng úã caác chaáu vaâ chúâ àúåi caác chaáu tûå mònh àûa ra giaãi phaáp àuáng àùæn cho moåi vêën àïì. Moåi sai lêìm seä khöng bõ trûâng phaåt.
  58. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 57 Trong bêìu khöng khñ giaáo duåc naây, caác chaáu thûúâng mêët phûúng hûúáng, khöng coá tiïu chñ naâo àïí hûúáng dêîn haânh àöång cuãa mònh. Phêìn lúán caác chaáu lúåi duång tònh thïë naây àïí àoâi hoãi nhiïìu úã cha meå. Cha meå khöng àùåt ra möåt giúái haån naâo cho haânh àöång cuãa caác chaáu. Kïët quaã laâ möåt tònh traång khöng an têm vaâ bêët öín. Phûúng phaáp dên chuã Phûúng phaáp naây cûúng quyïët nhûng linh hoaåt: cha meå àùåt ra nhûäng luêåt lïå vaâ ra sûác thûåc hiïån nhûäng luêåt lïå êëy. Nhûng luêåt lïå àùåt ra coá chiïëu cöë túái nhu cêìu cuãa möîi ngûúâi. Cha meå nghe ngoáng nguyïån voång cuãa caác con vaâ luêåt lïå àùåt ra coá nhûäng khoaãn ngoaåi lïå. Thñ duå nhû quy àõnh àïì ra laâ phaãi ài nguã súám, nhûng mêëy thaáng heâ coá thïí thûác khuya hún möåt chuát hoùåc cho pheáp caác chaáu giûä nhûäng viïn keåo àûúåc baâ con hay baån beâ cho chùèng haån Caách ûáng xûã cuãa cha meå thò trûúác sau nhû möåt nhûng nhûäng quy àõnh àûúåc thay àöíi theo lûáa tuöíi, aâ moåi quyïët àõnh àûa ra àïìu àûúåc thaão luêån vúái con caái. Theo têët caã caác cuöåc nghiïn cûáu, phûúng phaáp dên chuã naây hiïåu quaã hún caã. Phûúng phaáp naây àaãm baão sûå phaát triïín töët nhêët cuãa caác chaáu vaâ haånh phuác cuãa möîi ngûúâi. Hai tiïu chuêín sau àêy seä laâm tùng tñnh hiïåu quaã cuãa phûúng phaáp trïn: cha meå phaãi thöëng nhêët yá kiïën vúái nhau ïì phûúng phaáp giaáo duåc vaâ phaãi toã ra khoan dung vúái tiïëng öìn vaâ sûå mêët trêåt tûå do caác chaáu gêy ra.
  59. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 58 Coá nïn luác naâo cuäng rêìy la con Treã con, nhêët laâ úã àöå tuöíi 7-9 tuöíi, lùæm luác laâm cho böë meå bûåc mònh. Nhûng àoá àêu phaãi laâ chuyïån laå. Búãi vò, nïëu khöng vi phaåm, quêåy phaá thò noá chùèng coân laâ àûáa treã nûäa. Nïëu rêìy la maäi maâ khöng coá taác duång, baån haäy thûã tòm phûúng phaáp khaác Treã tûâ 7-9 tuöíi àöi khi laâm baån rêët khoá chõu. Nhûäng thay àöíi nhêån roä ban àêìu – naâo laâ khöng coân goån gaâng nhû trûúác, naâo laâ keáo lï àöi deáp leåt queåt vaâo möîi buöíi saáng, chùèng theâm doån deåp àöì chúi khi chúi xong. Toám laåi, luác naâo baån cuäng coá chuyïån àïí nhùæc nhúã, rêìy la. Luác àêìu baån cuäng cöë gùæng nhùæc nhúã, thuyïët phuåc vaâ àöång viïn treã ngùn nùæp nhûng hònh nhû tònh hònh chùèng chuyïín biïën. Baån bùæt àêìu bûåc mònh vaâ laåi rêìy la. Bêy giúâ, gùåp tònh huöëng nhû vêåy, baån haäy bònh tônh laåi. Têët nhiïn laâ chùèng coá bêåc cha meå naâo laåi thñch rêìy la con mònh caã, nhûng nhûäng àiïìu con baån laâm khiïën baån khöng haâi loâng. Luâi möåt bûúác: Haäy xem xeát laåi nhûäng àoâi hoãi cuãa baån, vaâ xem àiïìu àoá coá phuâ húåp vúái treã khöng. Haäy tûå traã lúâi caác cêu hoãi sau: - Baån coá àoâi hoãi quaá cao con mònh khöng? Coá thïí laâ khöng tûúãng nïëu baån àoâi àûáa con 8 tuöíi cuãa mònh luön nhúá phaãi treo aáo vaâo mùæc trûúác khi ài nguã, thay vò neám chuáng úã dûúái saân. Hoùåc liïåu coá bònh thûúâng khi möåt àûáa treã múái 7 tuöíi àêìu phaãi luön nhúá phêìn quaâ saáng meå chuêín bõ àïí ùn khi àïën trûúâng. - Con mònh àaä quaá cöë gùæng chûa nhó? Chùèng coá gò àïí trûâng phaåt con khi nhaâ bêín maâ con baån khöng thïí laâm saåch àûúåc, mùåc duâ noá àaä cöë hïët sûác. Rêìy la con baån trong trûúâng húåp naây thêåt laâ vö ñch búãi vò ngûúâi coá löîi chñnh laâ baån.
  60. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 59 - Liïåu coá phaãi laâ “nûúác àöí àêìu võt” khöng nhó? Trong moåi trûúâng húåp, rêìy la khöng mang laåi kïët quaã nhû yá muöën vaâ têìn söë lêìn rêìy la cuãa baån caâng lúán thò hiïåu quaã caâng keám. Vêåy cêìn tòm möåt giaãi phaáp trung hoâa. Êm lûúång rêìy la con baån caâng lúán thò àûáa beá caâng gheát tiïëng theát choái tai naây. Nïëu caác cêu traã lúâi laâ “àuáng” thò baån haäy dûâng viïåc rêìy la cuãa baån laåi. Thêåt laâ phñ cöng sûác nïëu baån laâm cho caã hai àïìu mïåt. Haäy tòm möåt caách tiïëp cêån thöng minh vaâ taåo ra nhõp cêìu, chûá khöng phaãi raâo caãn cho baån vaâ treã. Thay vò rêìy la, haäy thûåc hiïån möåt söë biïån phaáp Àoâi hoãi con baån möåt caách húåp lyá. Con trai cuãa baån coá mùåt maånh, mùåt yïëu vaâ haäy àùåt caác muåc tiïu cho treã. Nïëu treã thûúâng xuyïn khöng ngùn nùæp, àûâng hy voång luác naâo phoâng cuãa treã cuäng saåch boáng. Trûúác hïët haäy treo laåi aáo cuãa treã úã saân nhaâ lïn mùæc aáo vaâ möîi khi lêëy aáo mùåc laåi cho con, haäy nheå nhaâng nhùæc nhúã treã treo àuáng chöî. Dêìn dêìn, treã seä thêëy àiïìu naây laâ àuáng vaâ laâm theo. Nhêën maånh túái caác thaânh cöng, khöng phaãi caác thêët baåi. Baån la lïn, àún giaãn laâ vò baån súå diïìu mònh muöën treã seä khöng laâm. Cêìn phaãi biïët rùçng nïn àöång viïn nhûäng caái treã coá thïí laâm àûúåc vaâ ñt nhùæc túái caái treã thêët baåi. Haäy noái “Meå rêët vui khi con rûãa saåch caái cheán naây, lêìn sau, con thûã rûãa caái àôa xem sao nheá” thay vò mùæng moã “Taåi sao caái cheán laåi saåch nhû thïë naây coân caái àôa thò bêín nhû vêåy?” Hûúáng con dêìn dêìn vaâo caác tiïu chuêín. Möåt àûa treã 9 tuöíi khöng thïí biïët àûúåc caác huêín mûåc cho chñnh viïåc treã phaãi laâm. Thay vò aáp àùåt möåt giúâ ài nguã cöë àõnh cho treã, haäy thoãa thuêån vúái treã möåt giúâ thñch húåp cho caã hai ngûúâi vaâ êën àõnh giúâ àoá. Chuyïån seä àêu vaâo àoá Haäy goåt giuäa nhûäng àoâi hoãi cuãa baån àïí phuâ húåp vúái nhu cêìu vaâ khaã nùng cuãa treã. Luác àoá, baån chùèng phaãi phñ cöng àïí la lïn nûäa. Khi khöng khñ trong gia àònh àaä àûúåc caãi thiïån, caác cùng thùèng àaä búát ài thò baån seä thêëy yïu con mònh hún bao giúâ hïët. Thay vò luác naâo cuäng phaãi àïí yá, thùm doâ, phónh nhõnh vaâ la löëi con, giúâ àaä àïën luác con baån phaãi ngoan ngoaän nghe lúâi cha meå.
  61. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 60 Caách cû xûã giûäa meå vaâ con gaái tuöíi múái lúán Taåi Nhaâ Vùn hoáa Phuå Nûä TP HCM, thaåc sô giaáo duåc hoåc Nguyïîn Thõ Bñch Höìng àaä coá buöíi noái chuyïån vúái caác baâ meå höm 22/9 xung quanh viïåc daåy döî con gaái úã tuöíi múái lúán. Dûúái àêy laâ möåt söë tònh huöëng ngûúâi meå thûúâng gùåp phaãi vaâ giaãi àaáp cuãa baâ Höìng. Taåi sao con gaái töi múái 6 tuöíi maâ àaä thêëy böå ngûåc phaát triïín? Treã em ngaây nay àûúåc chùm soác àêìy àuã nïn cú thïí phaát triïín nhanh. Tuy nhiïn, múái 6 tuöíi maâ àaä thêëy ngûåc phaát triïín thò chõ nïn àûa chaáu àïën phoâng khaám àïí kiïím tra. Thöng thûúâng, thúâi kyâ tiïìn dêåy thò cuãa em gaái bùæt àêìu tûâ 8 àïën 11 tuöíi. Ngûúâi meå nïn quan têm àïën con nhiïìu hún ngay tû â thúâi kyâ naây. Haäy hûúáng dêîn cho con caách vïå sinh cú thïí, chöî kñn, daåy con caách phoâng chöëng xêm haåi tònh duåc. Tuy nhiïn, khöng nïn quaá coi troång chuyïån naây, chó cêìn kheáo leáo dùån doâ “khöng cho ai àûúåc súâ tay vaâo chöî kñn”. Luác nhoã con gaái töi rêët ngoan, nhûng sao giúâ laåi hay vùån veåo? Ngay khi úã thúâi kyâ tiïìn dêåy thò, treã bùæt àêìu coá nhûäng dêëu hiïåu phaãn khaáng laåi lúâi cha meå vúái nhûäng cêu hoãi taåi sao phaãi laâm thïë naây maâ khöng laâm thïë kia. Àöi khi cha meå phaãi taåm chêëp nhêån nhûäng thay àöíi vïì caách cû xûã cuãa con, àûâng luác naâo cuäng khùng khùng mònh àuáng. Nhû thïë dïî taåo ra khoaãng caách giûäa meå vaâ con gaái. Con gaái töi nhêån àûúåc rêët nhiïìu thû cuãa baån trai, duâ nùm nay noá múái hoåc lúáp 9. Töi chùèng biïët xûã trñ thïë naâo? Ngûúâi meå khöng nïn lúâ ài maâ haäy tïë nhõ mûúån con nhûäng laá thû àoá. Nïëu àoåc vaâ thêëy àoá chó laâ tònh caãm trong saáng cuãa treã con thò nïn àöång viïn chaáu maånh daån kïët baån, coá thïm baån dêîu sao cuäng töët hún. Nïëu thêëy chaáu coá tònh caãm àùåc biïåt vúái möåt baån naâo àoá thò
  62. NHÛÄNG CAÁCH NUÖI DAÅY TRÑ TUÏÅ VAÂ KYÄ NÙNG CUÃA TREÃ 61 khuyïn noá múâi baån vïì nhaâ. Qua nhûäng lêìn troâ chuyïån vúái baån trai cuãa con, chõ coá thïí tòm hiïíu àûúåc tñnh tònh cuãa cêåu ta. Con gaái thêëy meå gêìn guäi seä yïn têm thöí löå moåi àiïìu thêìm kñn. Ngûúâi meå coá thïí hûúáng dêîn cho con nïn ài chúi vúái baån trai úã àêu, xûã sûå thïë naâo. Àêy laâ biïån phaáp quaãn lyá con gaái an toaân nhêët. Nïëu cûúng quyïët cêëm àoaán, treã seä leán luát quan hïå, hêåu quaã luác àoá coân töìi tïå hún. Töi thûúâng khöng kiïìm chïë àûúåc nhûäng cún noáng giêån trûúác löîi lêìm cuãa con. Giûäa töi vaâ con gaái luön coá khoaãng caách. Phaãi laâm sao àïí khùæc phuåc àiïìu naây? Viïåc ruát ngùæn khoaãng caách giûäa meå vaâ con gaái rêët khoá khùn. Phûúng caách töët nhêët coá thïí giuáp baâ meå baây toã nöîi loâng laâ viïët thû cho con. Têët nhiïn khöng phaãi laâ nhûäng lúâi hoa myä maâ laâ tònh caãm chên thaânh. Trûúác khi ài laâm, chõ haäy àïí laá thû trïn baân hoåc cuãa chaáu. Chùæc chùæn, chaáu seä viïët thû traã lúâi. Khi tònh caãm giûäa hai meå con trúã nïn thên thiïån hún, thò khöng cêìn thiïët phaãi viïët thû nûäa maâ nïn trao àöíi thùèng thùæn.