Nghiên cứu tiềm năng tự nhiên phục vụ phát triển du lịch theo hướng bền vững ở tỉnh Đồng Tháp

Nội dung text: Nghiên cứu tiềm năng tự nhiên phục vụ phát triển du lịch theo hướng bền vững ở tỉnh Đồng Tháp

1. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 47 năm 2013 ___ NGHIÊN CỨU TIỀM NĂNG TỰ NHIÊN PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN DU LỊCH THEO HƯỚNG BỀN VỮNG Ở TỈNH ĐỒNG THÁP TRỊNH PHI HOÀNH* TÓM TẮT Bài báo trình bày phương pháp đánh giá tổng hợp tiềm năng tự nhiên phục vụ phát triển du lịch tỉnh Đồng Tháp. Dựa vào thang điểm đánh giá tổng hợp, xác định được các điểm có tiềm năng du lịch tự nhiên cao như Vườn quốc gia Tràm Chim, khu du lịch sinh thái Gáo Giồng, cảnh quan sông Tiền Trên cơ sở đó, đề xuất các định hướng khai thác và sử dụng tiềm năng tự nhiên phục vụ phát triển du lịch bền vững. Từ khóa: tiềm năng tự nhiên, du lịch theo hướng bền vững, tỉnh Đồng Tháp. ABSTRACT A study of natural potentials for sustainable development of tourism in Dong Thap province This article presents the method to synthetically assess natural potentials for tourism development in Dong Thap province. Based on the rubric of the assessment, natural potentials such as Tram Chim National Park, Gao Giong ecotourism area, landscape of Tien river can be identified. In light of that, the article suggests orientations to exploit natural potentials for sustainable development of tourism. Keywords: natural potentials, sustainable development of tourism, Dong Thap province. 1. Đặt vấn đề hiệu quả chưa cao, mới chỉ tập trung khai Đồng Tháp - một trong ba tỉnh của thác du lịch ở những địa điểm có sẵn. vùng Đồng Tháp Mười, nằm ở tiểu vùng Vì vậy, đánh giá được tiềm năng và du lịch Tây Nam Bộ thuộc vùng du lịch thế mạnh du lịch, định hướng khai thác Nam Trung Bộ và Nam Bộ. Đồng Tháp và sử dụng tiềm năng phục vụ phát triển có nhiều thế mạnh phát triển du lịch, nhất du lịch theo hướng bền vững và xây dựng là về mặt tự nhiên như cảnh quan sông Đồng Tháp trở thành “Một điểm đến lí nước, cồn bãi; hệ sinh thái đất ngập nước; tưởng - an toàn - thân thiện - văn minh sinh vật đa dạng, độc đáo; khí hậu điều vùng trũng lũ - văn minh Gò Tháp” [8] là hòa Tuy nhiên, hiện nay hoạt động du rất cần thiết, nhất là tiềm năng du lịch tự lịch của tỉnh vẫn chưa tương xứng với nhiên. tiềm năng, hoạt động du lịch còn đơn điệu, 2. Nội dung 2.1. Khái quát về tỉnh Đồng Tháp * NCS, Trường Đại học Đồng Tháp 2.1.1. Đồng Tháp - Đồng Tháp Mười thu 76
2. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trịnh Phi Hoành ___ nhỏ, mảnh đất nối liền sông Tiền, sông đến tháng 4 năm sau. Mưa làm mát bầu Hậu trời, thiên nhiên và con người trong Đồng Tháp có diện tích không lớn những tháng ngày mùa hạ, mùa khô gần nhưng lại có vị trí khá độc đáo: phần phía trùng với mùa đông. Với đặc điểm khí Bắc của tỉnh là một bộ phận của vùng hậu như vậy làm cho tính chất mùa đông Đồng Tháp Mười; phần phía Nam nằm lạnh ở Đồng Tháp gần như không còn. kẹp giữa sông Tiền và sông Hậu - hai Đây là điều kiện lí tưởng cho các hoạt nhánh chính của sông Mê Kông đoạn động du lịch dã ngoại, đến với rừng tràm chảy qua Đồng bằng sông Cửu Long bạt ngàn, sông nước mênh mông, tránh (ĐBSCL). được cái rét “thấu da thấu thịt” của miền Với vị trí đó, Đồng Tháp vẫn giữ Bắc. được những nét đặc trưng nhất cho thiên Khí hậu nhiệt đới mang tính chất nhiên, lịch sử vùng đất Đồng Tháp Mười cận xích đạo, sông rạch chằng chịt, địa với các hệ sinh thái đất ngập nước, rừng hình tương đối bằng phẳng và thấp trũng, tràm bạt ngàn với nhiều chim, cá; căn cứ diện tích đất ngập nước lớn, sinh vật đa cách mạng Xẻo Quýt nổi danh trong lịch dạng đã kết hợp với nhau tạo cho Đồng sử vẫn còn lưu giữ đến ngày nay. Bên Tháp một hệ sinh thái đất ngập nước tiêu cạnh đó, vùng đất phía Nam của tỉnh biểu của vùng Đồng Tháp Mười xưa kia. được sông Tiền và sông Hậu bao bọc lấy, Đó là Vườn quốc gia - khu đất ngập nước hằng nằm vẫn bồi đắp phù sa, mang theo Tràm Chim (khu Ramsar1 đầu tiên ở tôm cá và nhiều đặc sản mùa nước nổi vùng ĐBSCL, thứ 4 của Việt Nam và thứ cũng như những vườn trái cây trĩu quả, 2000 của thế giới). những đồng lúa bát ngát, mênh mông. Do Từ lâu, người ta biết Đồng Tháp đó, từ Đồng Tháp có thể theo hệ thống như là một vùng ngập lũ sâu và sớm nhất sông ngòi kênh rạch sang vùng Tứ giác của vùng ĐBSCL. Mặc dù, lũ đã và đang Long Xuyên (An Giang, Kiên Giang) và gây ra nhiều thiệt hại cho con người xuôi dòng Hậu Giang về với “Cần Thơ nhưng lũ đã thành một hiện tượng tự gạo trắng nước trong” hay ngược dòng nhiên không thể thiếu đối với người dân Tiền Giang đến với nước bạn ĐBSCL; những năm lũ muộn, lũ nhỏ thì Campuchia, xuôi dòng Tiền Giang về với lũ đã trở thành một “nỗi nhớ” của người Vĩnh Long, Bến Tre - “quê hương Đồng dân trong khu vực. Bên cạnh, những giá Khởi”, “xứ sở của dừa” trị mà lũ mang lại cho sản xuất nông 2.1.2. Hệ sinh thái đất ngập nước tiêu nghiệp thì ngày nay việc tận dụng mùa lũ biểu, khí hậu ổn định, mùa lũ hiền hòa trong khai thác và phát triển du lịch cũng Khí hậu Đồng Tháp nói riêng và rất được chú trọng. Du khách sẽ cảm vùng ĐBSCL nói chung khá ổn định với nhận được sự thú vị khi được ngồi trên hai mùa mưa - nắng. Mùa mưa thường thuyền; thả hồn mình theo dòng nước bao bắt đầu vào tháng 4 và kết thúc vào tháng la; nghe Đờn ca tài tử, hò Đồng Tháp; 11, mùa khô thường kéo dài từ tháng 12 nhìn dòng nước mang nặng phù sa; ăn 77
3. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 47 năm 2013 ___ bông Súng, bông Điên Điển, cá Linh, lúa Đồng Tháp còn nổi tiếng với nhiều trời để cho đầu óc thư giãn sau những đặc sản như hủ tiếu, bánh phồng tôm; ngày tất bật của cuộc sống mưu sinh. làng hoa kiểng (Sa Đéc), nem Lai Vung; 2.1.3. Giá trị nhân văn tiêu biểu của vùng xoài Cao Lãnh; đặc biệt là đặc sản mùa Gò Tháp, nơi lưu giữ di chỉ nền văn hóa nước lũ (cá Linh, bông Súng, bông Điển Óc Eo Điển, chuột đồng, rắn, nước, gà nòi ). Lễ hội Gò Tháp đã trở thành một 2.2. Đánh giá tiềm năng tự nhiên phục ngày hội của người dân. Nó mang đậm vụ phát triển du lịch theo hướng bền tính chất dân gian, in dấu của một thời đi vững ở tỉnh Đồng Tháp mở cõi, thể hiện khát vọng, ước mong Để đánh giá tiềm năng du lịch tự của người nông dân vùng Đồng Tháp nhiên có thể sử dụng nhiều phương pháp, Mười cũng như những tín ngưỡng tôn trong đó phương pháp thang điểm tổng giáo. Trong lễ hội Gò Tháp, người ta thấy hợp (đánh giá mức độ thuận lợi) được sử thấp thoáng lễ hội Bà Chúa Xứ, cúng dụng phổ biến. Phương pháp này cho Thiên Hộ Dương, Đốc Binh Kiều - những phép người nghiên cứu lượng hóa các chỉ người con ưu tú của đất Đồng Tháp. tiêu, đánh giá xếp hạng các điểm du lịch Ngoài ra, còn có cúng thần Nông, cầu tự nhiên dưới sự tác động của nhiều nhân an Nếu không có dịp đi hết ĐBSCL xin tố. mời quý khách đến với Đồng Tháp trong 2.2.1. Xây dựng chỉ tiêu đánh giá tháng 3 và tháng 11 âm lịch, quý khách Để đánh giá một điểm du lịch tự sẽ phần nào biết được những lễ hội tiêu nhiên theo thang điểm tổng hợp, nhiều biểu của vùng ĐBSCL. Ngoài ra, tại di tác giả sử dụng 5 - 7 chỉ tiêu khác nhau tích Gò Tháp còn phát hiện nhiều di tích [3], [5]. Đối với tiềm năng du lịch tự nền văn hóa Óc Eo của Vương quốc Phù nhiên tỉnh Đồng Tháp, các chỉ tiêu được Nam trong lịch sử. lựa chọn là: Bên cạnh lễ hội Gò Tháp, Đồng - Độ hấp dẫn và khả năng tổ chức Tháp còn được biết đến như là một cái nhiều loại hình du lịch; nôi cách mạng, vùng đất còn lưu giữ - Vị trí, khả năng tiếp cận điểm du những chiến công hiển hách của cha ông, lịch; những dấu ấn mà các danh nhân để lại. - Độ bền vững của tài nguyên, môi Đó là Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc - thân trường; sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh; rẫy cụ Hồ; - Sức chứa của điểm du lịch; Phong Hòa - Căn cứ Đặc Khu ủy Hậu - Thời gian hoạt động du lịch. Giang; Trụ sở Thanh niên Cách mạng Mỗi tiêu chí sẽ đánh giá theo 4 bậc Đồng chí hội và Sa Đéc học đường. điểm: Tốt - 4, Khá - 3, Trung bình - 2, Ngoài ra, còn có các giá trị nhân văn Kém - 1 với những chỉ tiêu cụ thể cho mang sắc thái tín ngưỡng như chùa Kiến mỗi bậc điểm. Chỉ tiêu phân hạng các An Cung (Sa Đéc); Phước Hưng Cổ Tự yếu tố chủ yếu được vận dụng từ những (chùa Hương); Văn Thánh Miếu nghiên cứu trước đây do có sự thống nhất 78
4. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trịnh Phi Hoành ___ cao trong các nghiên cứu địa lí du lịch, tỏ hoặc bộ phận bị phá hủy ở mức độ nhẹ, rõ hiệu quả trong đánh giá phục vụ du có khả năng tự phục hồi. Hoạt động du lịch [3], [5]. lịch diễn ra thường xuyên.  Độ hấp dẫn và khả năng tổ - Ít bền vững: có 1 đến 2 thành phần chức nhiều loại hình du lịch hoặc bộ phận bị phá hoại đáng kể, phải - Rất hấp dẫn: có trên 5 phong cảnh có sự hỗ trợ của con người mới phục hồi đẹp và đa dạng hoặc có trên 5 hiện tượng, nhanh được, hoạt động du lịch có thể bị di tích tự nhiên đặc biệt; hoặc có sự hỗ hạn chế. trợ với số lượng tương ứng của tài - Kém bền vững: có 1 đến 2 thành nguyên nhân văn tại địa điểm du lịch tự phần hoặc bộ phận tự nhiên bị phá hoại nhiên; hoặc đáp ứng được 5 loại hình du nặng, phải cần đến sự phục hồi của con lịch. người, hoạt động du lịch bị gián đoạn. - Khá hấp dẫn: có 3 - 5 phong cảnh  Sức chứa của điểm du lịch đẹp và đa dạng; hoặc có 3 - 5 hiện tượng, Sức chứa khách du lịch thể hiện di tích đặc biệt; hoặc có sự hỗ trợ với số bằng số lượng khách có thể tham quan lượng tương ứng của tài nguyên nhân văn điểm du lịch đó trong khoảng thời gian tại địa điểm du lịch tự nhiên; hoặc đáp nhất định (ngày). ứng được 3 - 5 loại hình du lịch. - Rất lớn (rất thuận lợi): có sức chứa - Hấp dẫn trung bình: có 2 phong trên 1000 người/ngày. cảnh đẹp và đa dạng; hoặc có 2 hiện - Lớn (khá thuận lợi): có sức chứa tượng, di tích đặc biệt; hoặc có sự hỗ trợ trên 500 - 1000 người/ngày. với số lượng tương ứng của tài nguyên - Trung bình (thuận lợi trung bình): nhân văn tại địa điểm du lịch tự nhiên; có sức chứa 100 - 500 người/ngày. hoặc đáp ứng được 2 loại hình du lịch. - Nhỏ (kém thuận lợi): có sức chứa - Kém hấp dẫn: có 1 phong cảnh đẹp; dưới 100 người/ngày. hoặc có 1 hiện tượng, di tích đặc biệt;  Vị trí tiếp cận điểm du lịch hoặc đáp ứng được 1 loại hình du lịch. Vị trí trung tâm được xác định là  Độ bền vững của tài nguyên, thành phố Cao Lãnh, các địa điểm xa môi trường nhất không vượt quá 150 km nên điểm Chỉ tiêu này phản ánh khả năng bền đánh giá cho mức độ thuận tiện như sau: vững của các thành phần và bộ phận - Rất thuận tiện: khoảng cách đi lại trước áp lực của hoạt động du lịch, của dưới 35 km, thời gian tiếp cận dưới 60 khách du lịch và các đối tượng khác hoặc phút (bằng xe máy hoặc thuyền), có thể thiên tai. đi lại dễ dàng bằng nhiều phương tiện - Rất bền vững: không có thành phần thông dụng (3 - 4 loại phương tiện). hoặc bộ phận nào bị phá hoại, nếu có thì - Thuận tiện: khoảng cách đi lại từ 35 ở mức độ không đáng kể. Hoạt động du đến dưới 70 km, thời gian tiếp cận từ 60 - lịch diễn ra liên tục. 90 phút (bằng xe máy hoặc thuyền), có - Bền vững: có 1 đến 2 thành phần thể đi lại dễ dàng bằng nhiều phương tiện 79
5. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 47 năm 2013 ___ thông dụng (2 - 3 loại phương tiện). và dưới 90 ngày trong năm có điều kiện - Ít thuận tiện: khoảng cách đi lại từ khí hậu thích hợp nhất đối với sức khoẻ 70 đến dưới 105 km, thời gian tiếp cận con người. trên 90 -120 phút, có thể đi lại bằng 2 - 3 Tùy thuộc mức độ quan trọng của loại phương tiện thông dụng. mỗi tiêu chí nên cần xác định các trọng - Không thuận lợi: khoảng cách trên số khác nhau cho mỗi tiêu chí theo mức 105 km, thời gian đi đường trên 120 phút, độ quan trọng tăng dần là: 1, 2, 3. Theo có thể đi lại bằng 1 - 2 loại phương tiện đó, trọng số mỗi tiêu chí được xác định thông dụng. là:  Thời gian hoạt động du lịch - Độ hấp dẫn, khả năng kết hợp nhiều Thời gian hoạt động du lịch được loại hình du lịch: hệ số 3. xác định bởi thời gian thích hợp nhất về - Độ bền vững của tiềm năng: hệ số 3. các điều kiện khí hậu đối với sức khỏe du - Vị trí, khả năng tiếp cận điểm du khách cũng như thời gian thuận lợi nhất lịch: hệ số 2. cho việc triển khai các hoạt động du lịch - Sức chứa điểm du lịch: hệ số 2. ở tỉnh Đồng Tháp. - Thời gian hoạt động du lịch: hệ số 1. - Rất dài: có hơn 200 ngày trong năm 2.2.2. Thang điểm đánh giá có thể triển khai tốt các hoạt động du lịch Điểm đánh giá bao gồm điểm đánh và trên 180 ngày trong năm có điều kiện giá riêng từng chỉ tiêu và điểm đánh giá khí hậu thích hợp nhất đối với sức khoẻ tổng hợp (thể hiện ở bảng 1). con người. Theo thang đánh giá này (bảng 1), - Khá dài: có 150 đến 200 ngày trong chúng ta sẽ xác định được điểm tiềm năm có thể triển khai tốt các hoạt động năng du lịch có điểm cao nhất là 44 và du lịch và 120 đến 180 ngày trong năm thấp nhất là 11. Vì thế, xác định được có điều kiện khí hậu thích hợp nhất đối điểm tiềm năng du lịch như sau: với sức khoẻ con người. - Điểm có tiềm năng du lịch tự nhiên - Dài trung bình: có 100 đến 150 rất cao (loại 1): 36 - 44 (81 - 100%). ngày trong năm có thể triển khai tốt các - Điểm có tiềm năng du lịch tự nhiên hoạt động du lịch và 90 đến 120 ngày cao (loại 2): 27 - 35 (61 - 80%). trong năm có điều kiện khí hậu thích hợp - Điểm có tiềm năng du lịch tự nhiên nhất đối với sức khoẻ con người. trung bình (loại 3): 18 - 26 (41 - 60%). - Ngắn: có dưới 100 ngày trong năm - Điểm có tiềm năng du lịch tự nhiên có thể triển khai tốt các hoạt động du lịch kém (loại 4): 11 - 17 (25 - 40%). 80
6. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trịnh Phi Hoành ___ Bảng 1. Bảng thang điểm đánh giá tổng hợp tiềm năng du lịch tự nhiên Bậc số Stt Tiêu chí Hệ số 4 3 2 1 1 Độ hấp dẫn 3 12 9 6 3 2 Độ bền vững 3 12 9 6 3 3 Sức chứa 2 8 6 4 2 4 Vị trí điểm du lịch 2 8 6 4 2 5 Thời gian hoạt động 1 4 3 2 1 Tổng 44 33 22 11 Nguồn: Kết quả tính toán của tác giả. 2.2.3. Lựa chọn các điểm để đánh giá - Khu du lịch sinh thái Gáo Giồng; Các điểm tiềm năng du lịch tự - Khu rừng tràm nguyên sinh thuộc nhiên của tỉnh Đồng Tháp được lựa chọn khu căn cứ cách mạng Xẻo Quýt2; để đánh giá dựa trên các cơ sở sau: - Vườn cò Tháp Mười; - Điểm du lịch tự nhiên hoặc có tiềm - Đoạn cảnh quan sông Tiền chảy năng tự nhiên phát triển du lịch là chủ qua tỉnh Đồng Tháp; yếu; - Cồn Tiên (huyện Lai Vung); - Điểm du lịch đang được khai thác - Cồn An Hòa (huyện Châu Thành); hoặc có khả năng khai thác trong tương - Cồn Đông Sang (thị xã Sa Đéc); lai; - Cồn Bình Thạnh (huyện Cao Lãnh); - Điểm du lịch tiêu biểu và phân bố - Cồn Tô Châu (huyện Thanh Bình); đều khắp trong tỉnh; - Cù lao Long Khánh (huyện Hồng Trên cơ sở các tiêu chí trên, ở tỉnh Ngự). Đồng Tháp những địa điểm có tiềm năng 2.2.4. Kết quả đánh giá du lịch tự nhiên được lựa chọn đánh giá là: Kết quả đánh giá tổng hợp được thể - Vườn quốc gia Tràm Chim; hiện ở bảng 2. 81
7. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 47 năm 2013 ___ Bảng 2. Bảng điểm đánh giá tổng hợp các điểm du lịch tự nhiên tỉnh Đồng Tháp Điểm thành phần Điểm Điểm tiềm năng Độ hấp Độ bền Sức Vị Thời tổng Loại dẫn vững chứa trí gian hợp Tràm Chim 12 12 6 8 4 42 1 Gáo Giồng 12 12 4 8 4 40 1 Rừng tràm Xẻo Quýt 9 9 4 8 4 34 2 Vườn cò Tháp Mười 9 9 2 8 4 32 2 Sông Tiền 12 9 6 8 4 38 1 Cồn Tiên 9 9 2 2 4 26 3 Cồn An Hòa 9 9 2 2 4 26 3 Cồn Đông Sang 9 9 4 6 4 32 2 Cồn Bình Thạnh 6 9 2 2 4 23 3 Cồn Tô Châu 9 9 2 6 4 30 2 Cù lao Long Khánh 9 9 4 6 4 32 2 Nguồn: Kết quả tính toán của tác giả. Kết quả đánh giá ở bảng 2, nhận do lãnh thổ Đồng Tháp không lớn, địa thấy: hình khá bằng phẳng, khí hậu ổn định - Điểm đánh giá tổng hợp cho các nên ít có sự phân hóa. Trừ cảnh quan khu vực khá cao, đa số đều xếp vào loại 1 sông Tiền và một số cồn, cù lao trong lũ và loại 2; một số điểm xếp ở loại 3 nhưng chính vụ (tháng 9, 10), nhất là những vẫn có tiềm năng rất lớn để phát triển du năm lũ lớn khó tổ chức các hoạt động du lịch, nhất là ở khía cạnh độ hấp dẫn và độ lịch trên sông, cồn nhưng vẫn có trên 200 bền vững. Do đó, Đồng Tháp có những ngày tổ chức được các hoạt động du lịch. điều kiện tiền đề quan trọng cho phát - Hầu hết các địa điểm có tiềm năng triển du lịch, nhất là loại hình du lịch gắn du lịch tự nhiên rất lớn đều bị hạn chế bởi liền với thiên nhiên và đời sống của vị trí tiếp cận, nhất là về mặt phương tiện người dân bản địa. đi lại cũng như cơ sở hạ tầng, vật chất kĩ - Một số đối tượng có điểm đánh giá thuật phục vụ du lịch. Các cồn, cù lao bằng nhau hoặc gần bằng nhau, tức là nằm cách biệt với phần đất bên trong mức độ thuận lợi nói chung như nhau (chưa có cầu giao thông) nên phương nhưng không phải phát triển các loại hình tiện đi lại chủ yếu là phương tiện đường du lịch giống nhau và cùng đề xuất các thủy (phà, thuyền, tắc ráng). định hướng khai thác giống nhau (ví dụ - Nhiều điểm có thế mạnh tự nhiên vườn cò Tháp Mười và cồn An Hòa ). có thể khai thác, phát triển phục vụ du - Trong các yếu tố đánh giá, thời gian lịch có những điều kiện tương đồng nhau. hoạt động du lịch là có tính ổn định nhất Đó là hệ thống các cù lao, cồn bãi giữa 82
8. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trịnh Phi Hoành ___ sông - đây cũng là nét đặc trưng của tỉnh trách nhiệm với nghề. Muốn vậy, công cũng như khu vực ĐBSCL. Điều này, tác đào tạo và chế độ đãi ngộ cho nhân vừa là thế mạnh nhưng đồng thời cũng là lực ngành du lịch của tỉnh là rất quan khó khăn cho việc xác định các sản phẩm trọng. Trong đào tạo nguồn nhân lực du du lịch đặc trưng của tỉnh Đồng Tháp. lịch, tỉnh Đồng Tháp cần gắn liền với 2.3. Khai thác tiềm năng tự nhiên phục doanh nghiệp, các đơn vị tổ chức và kinh vụ phát triển du lịch theo hướng bền doanh du lịch để đội ngũ nhân lực luôn vững tỉnh Đồng Tháp am hiểu thực tiễn và tiềm năng du lịch Mặc dù, tỉnh có tiềm năng để phát địa phương. Đồng thời, thường xuyên bổ triển du lịch, nhất là về mặt tự nhiên sung, cập nhật kiến thức cho đội ngũ nhưng trong những năm qua sự phát triển quản lí, nhân viên thông qua các buổi tọa du lịch vẫn chưa tương xứng tiềm năng đàm, hội thảo (có thể mời các giảng viên và mang tính bền vững (số lượng khách chuyên ngành du lịch, môi trường của du lịch đến Đồng Tháp chưa cao và tăng trường đại học; các nhà quản lí tour, lữ chậm: năm 2008 là 523.120 lượt khách hành về báo cáo ). đến 2009 là 145.518 lượt khách; hiệu Cần tăng cường công tác quảng bá quả kinh doanh du lịch còn thấp; năm tiềm năng du lịch thông qua các phương 2005 doanh thu du lịch đạt 40.648 triệu tiện thông tin đại chúng (báo, đài, đồng, năm 2010 giảm còn 36.701 triệu internet, tờ rơi ), qua các cuộc hội thảo, đồng; công suất sử dụng các phòng lưu mở rộng quan hệ hợp tác với các doanh trú giai đoạn 2005 - 2012 chỉ đạt dưới nghiệp, đơn vị lữ hành để giới thiệu tài 50%; vấn đề liên kết trong phát triển du nguyên du lịch của tỉnh với du khách lịch vẫn chưa được đẩy mạnh; công tác trong và ngoài nước cũng như thông qua quảng bá tiềm năng, thế mạnh phát triển việc tuyển chọn các đề tài; công bố các du lịch vẫn còn hạn chế; mới chỉ chú bài báo về tiềm năng du lịch tỉnh. Mặt trọng phát triển du lịch ở những vùng có khác, cần chú trọng đối tượng khách du sẵn còn những điểm có tiềm năng thì vẫn lịch ở các đô thị lớn (thành phố Hồ Chí chưa được quan tâm đầu tư phát triển Minh, Bình Dương ) và nước ngoài [1], [7]). nhằm thu hút trong những dịp nghỉ lễ Để khai thác bền vững tiềm năng tự ngắn ngày hay đi công tác. nhiên cho phát triển du lịch, trong thời 2.3.2. Liên kết trong hoạt động du lịch gian tới tỉnh Đồng Tháp cần thực thi một Liên kết giữa các địa điểm có tiềm số định hướng cơ bản sau: năng phát triển du lịch trong tỉnh cũng 2.3.1. Tăng cường đào tạo đội ngũ nhân như các tỉnh bạn (An Giang, Vĩnh Long, lực ngành du lịch, quảng bá tiềm năng Tiền Giang ), nước bạn (Campuchia) Muốn khai thác tốt và bền vững thế cũng như giữa các điểm tài nguyên du mạnh tự nhiên cho phát triển du lịch hiệu lịch trong tỉnh; giữa các cơ quan điều quả cần có những con người chuyên hành và tổ chức hoạt động du lịch nhằm trách; am hiểu chuyên môn; có ý thức và tận dụng cơ sở hạ tầng, bổ trợ và hoàn 83
9. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 47 năm 2013 ___ thiện cho nhau để cùng phát triển. Mặt 2.3.4. Đa dạng hóa các loại hình du lịch, khác, liên kết còn giúp các tỉnh trong sản phẩm du lịch vùng xác định thế mạnh nổi bật, ưu tiên Dựa trên các thế mạnh tự nhiên, ở đầu tư phát triển, xác định được sản Đồng Tháp có thể triển khai các loại hình phẩm đặc trưng cho mỗi địa phương, hạn du lịch nghỉ dưỡng; homestay; du lịch chế được tình trạng “hao hao giống chuyên đề; du lịch nghiên cứu; du lịch nhau”; “một nơi thấy được cả vùng” sinh thái miệt vườn, du lịch mùa nước Không những liên kết để phát triển nổi. du lịch giữa các địa phương mà tỉnh cũng Bên cạnh các sản phẩm du lịch đặc cần chú trọng khai thác các điểm du lịch trưng (mùa nước nổi, sản vật Tháp Mười, tự nhiên với các lễ hội văn hóa và làng văn minh Gò Tháp) thì việc đa dạng hóa nghề thủ công truyền thống, nhất là các lễ các sản phẩm du lịch là rất cần thiết, đáp hội đặc trưng của tỉnh. Có như vậy mới ứng nhu cầu, thị hiếu da dạng của du phát huy tối đa tiềm năng, khai thác hiệu khách. Bên cạnh các sản phẩm du lịch quả tài nguyên và thu hút được nhiều du gắn liền với tự nhiên, ở những điểm du khách. lịch có thế mạnh tự nhiên cần tăng cường 2.3.3. Tăng cường sự tham gia của cộng thêm sản phẩm du lịch nhân văn (quà lưu đồng dân cư vào hoạt động du lịch niệm, sản vật quê hương: vườn cây trái, Các thế mạnh du lịch tự nhiên của lúa trời, bông súng, mật ong ) và các Đồng Tháp thường gắn liền với hoạt hoạt động vui chơi, giải trí khác. động sản xuất, đời sống của người dân 2.3.5. Xây dựng các tuyến du lịch chuyên nên tăng cường sự tham gia của người đề dân trong hoạt động du lịch là rất cần Trên cơ sở xác định các điểm có thiết. Một mặt, giúp cho đời sống người tiềm năng du lịch tự nhiên, có thể xây dân được cải thiện, người dân sẽ có ý dựng các tuyến du lịch chuyên đề như: thức và trách nhiệm bảo tồn môi trường “Sông nước Cửu Long”; “ Đặc sản mùa tự nhiên. Mặt khác, sẽ đa dạng hóa được nước nổi”; “Đồng Tháp Mười thiên các hoạt động, loại hình du lịch (du lịch nhiên vẫy gọi”; “Tháp Mười lũ và sen”; cộng đồng, du lịch homestay, du lịch sinh “Tháng Sếu đầu đỏ”; “Đồng Tháp nắng thái, du lịch cuối tuần ) - những loại và xanh”, “Đặc sản Tháp Mười” hình du lịch rất được du khách, nhất là du Bên cạnh đó, có thể kết hợp với các khách nước ngoài yêu thích khám phá tự lễ hội, tín ngưỡng dân gian để tổ chức các nhiên, tìm hiểu văn hóa bản địa. tuyến du lịch kết hợp như “Đồng Tháp Sự tham gia của cộng đồng dân cư đất và người”; “văn minh vùng trũng cần được chú trọng trong xây cơ sở hạ lũ” tầng, vật chất kĩ thuật phục vụ du lịch 2.3.6. Đảm bảo độ bền vững tiềm năng như xây dựng và mở rộng đường dẫn vào du lịch tự nhiên khu du lịch; các khu vui chơi, giải trí, ăn Nhìn chung, các địa điểm có tiềm uống gần các điểm du lịch năng du lịch tự nhiên mới chỉ bước đầu 84
10. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trịnh Phi Hoành ___ hoặc chưa được khai thác nên đây là điều nước nổi, du lịch cuối tuần, du lịch kiện thuận lợi cho việc xây dựng, qui nghiên cứu Đặc biệt, trong giai đoạn hoạch các địa điểm du lịch bền vững về các cảnh quan thiên nhiên đang bị phá mặt môi trường sinh thái tự nhiên cũng hủy nghiêm trọng dưới sức ép phát triển như xã hội. kinh tế - xã hội thì Đồng Tháp được xem Trong mọi phương án thiết kế, tổ là “môi trường xanh” - nơi lí tưởng cho chức các hoạt động du lịch bên cạnh giá nghỉ dưỡng và thư giãn, nhất là dịp cuối trị kinh tế thì yếu tố môi trường, độ bền tuần, nghỉ lễ ngắn ngày. vững của tự nhiên và môi trường xã hội Nhìn chung, các điểm du lịch tự luôn được tính đến. Để đảm bảo độ bền nhiên mới chỉ dừng lại ở thế mạnh mà vững về môi trường điểm du lịch tự nhiên chưa được đưa vào khai thác và sử dụng cần tính toán và xác định sức chứa vật lí phục vụ phát triển du lịch hoặc khai thác để không khai thác quá mức “ngưỡng” chưa tương xứng tiềm năng. Để khai chịu đựng của tài nguyên, môi trường. thác, sử dụng tiềm năng tự nhiên cho phát Đồng thời, có những biện pháp lồng ghép triển du lịch theo hướng bền vững: đưa giáo dục ý thức bảo vệ môi trường, giữ Đồng Tháp trở thành “Một điểm đến lí gìn tài nguyên trong các tour du lịch như tưởng - an toàn - thân thiện - văn minh tổ chức trò chơi; mở những bài hát về vùng trũng lũ - văn minh Gò Tháp”, tỉnh môi trường thiên nhiên trong một số thời Đồng Tháp cần tiến hành điều tra tổng điểm thể, xác định các thế mạnh nổi bật, xây 3. Kết luận dựng các mô hình du lịch với sự tham gia Kết quả nghiên cứu cho thấy, Đồng của cộng đồng dân cư, chú trọng đầu tư Tháp có nhiều tiềm năng tự nhiên để phát cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật cho triển du lịch, nhất là các loại hình du lịch các điểm du lịch có nhiều tiềm năng phát sinh thái miệt vườn, du lịch dựa vào cộng triển đồng, du lịch “home stay”, du lịch mùa Ghi chú: Bài báo là một phần của đề tài KHCN cấp Cơ sở Trường Đại học Đồng Tháp, mã số CS2012.01.09. 1 Công ước Ramsar là “công ước về bảo tồn những vùng đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế, đặc biệt như là nơi cư trú của những loài chim nước - The Convention on Wetlands of International Importance, especially as Waterfowl Habitat” được ký kết tại Ramsar, Iran, ngày 02/02/1971, có hiệu lực ngày 21/12/1975. Việt Nam là thành viên đầu tiên của khu vực Đông Nam Á và quốc gia thứ 50 gia nhập Công ước này (năm 1989). 2 Căn cứ cách mạng Xẻo Quýt vừa là điểm du lịch tự nhiên vừa là điểm du lịch nhân văn. Tuy nhiên, bài báo chỉ tiến hành đánh giá đối với khu rừng tràm nguyên sinh nằm trong Khu di tích Xẻo Quýt. 85
11. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Số 47 năm 2013 ___ TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Cục Thống kê tỉnh Đồng Tháp (2012), Niên giám thống kê 2011, Đồng Tháp. 2. Trịnh Phi Hoành (2010), “Đánh giá điều kiện tự nhiên phục vụ phát triển du lịch sinh thái tại vườn quốc gia Tràm Chim, huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp”, Kỉ yếu Hội nghị Khoa học Địa lí toàn quốc lần thứ V, Hà Nội. 3. Nguyễn Văn Hưng (2008), Nghiên cứu tài nguyên du lịch nhằm đề xuất các giải pháp phát triển du lịch tỉnh Bình Định, Luận văn Thạc sĩ Địa lí tự nhiên, Trường Đại học Khoa học - Đại học Huế. 4. Trần Thị Đang Thanh (2011), “Du lịch mùa nước nổi ở vùng Đồng Tháp Mười - tiềm năng và thực trạng”, Tạp chí Khoa học ĐHSP TPHCM, 32(66), tr. 168 - 176. 5. Lê Văn Tin (1999), Đánh giá tài nguyên thiên nhiên tỉnh Thừa Thiên - Huế phục vụ du lịch, Luận án Tiến sĩ Địa lí, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Hà Nội. 6. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đồng Tháp (2009), Khám phá du lịch Đồng Tháp, Đồng Tháp. 7. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đồng Tháp (2011), Báo cáo tổng kết hoạt động du lịch năm 2011, phương hướng nhiệm vụ công tác năm 2012, Đồng Tháp. 8. UBND tỉnh Đồng Tháp (2007), Báo cáo tóm tắt Quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2020, Đồng Tháp. 9. UBND tỉnh Đồng Tháp (2008), Đồng Tháp thế và lực mới trong thế kỉ XXI, Nxb Chính trị Quốc gia, TPHCM. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 22-4-2013; ngày phản biện đánh giá: 22-5-2013; ngày chấp nhận đăng: 21-6-2013) 86