Nghiên cứu giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường Trung học Cơ sở tam lộc, huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam

Nội dung text: Nghiên cứu giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường Trung học Cơ sở tam lộc, huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TAM LỘC, HUYỆN PHÚ NINH, TỈNH QUẢNG NAM A STUDY ON LIFE SKILLS TRAINING FOR STUDENTS AT THE TAMLOC SECONDARY SCHOOL, PHUNINH DISTRICT, QUANGNAM PROVINCE Hồ Thị Mỹ Lệ HVCH, ngành Giáo dục học, K2012-2014, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh Email: homyle208@gmail.com Tóm tắt - Kỹ năng sống (KNS) là những kỹ năng mang tính tâm Abstract - Life skills are psychological and social communication lý xã hội và kỹ năng về giao tiếp được vận dụng trong những tình ones which are applied in daily situations to interact with others huống hằng ngày để tương tác một cách hiệu quả với người khác and solve a problem effectively. Thanks to the training of life và giải quyết một cách có hiệu quả những vấn đề, những tình skills, students will feel more confident and master their life better. huống của cuộc sống hằng ngày. Nhờ được giáo dục KNS, các Unfortunately, in recent years, the training of living skills has not em học sinh (HS) sẽ tự tin hơn và làm chủ được cuộc sống của attracted enough concern, especially that for students in Tam Loc mình hơn. Tuy nhiên, việc giáo dục KNS chưa được quan tâm secondary schools in Phu Ninh district of Quang Nam province. đúng mức trong thời gian qua tại THCS Tam Lộc, huyện Phú The communicative environment with the world around is also Ninh, tỉnh Quảng Nam. Môi trường giao tiếp với thế giới xung limited, so, they often manifest psychological fear and anxiety quanh cũng còn nhiều hạn chế nên các em thường biểu hiện tâm which affect their quality of life. lý sợ hãi, lo âu, làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của How have the life skills of students been and how to train them to các học sinh nói chung, của các em học sinh THCS Tam Lộc nói get better results in the future? This paper clarifies this situation. riêng. Bài báo này nghiên cứu giáo dục KNS cho học sinh ở trường trên. Key words: life skills, content of life skills training, secondary school students, TamLoc secondary school, PhuNinh district, Từ khóa: Kỹ năng sống, nội dung giáo dục kỹ năng sống, học Quangnam province sinh trung học cơ sở, trường trung học cơ sở Tam Lộc, huyện Phú Ninh. 1. Đặt vấn đề 1.2. Kỹ năng sống Nhằm nâng cao sự hiểu biết về thế giới xung Tổ chức văn hóa, Khoa học và giáo dục của Liên hợp quanh và giúp các em học sinh có khả năng bảo vệ bản quốc (UNESCO): cho rằng kỹ năng sống là năng lực cá thân ở nơi các em đang sống và học tập cần phải trang bị nhân để thực hiện đầy đủ các chức năng và tham gia vào cho các em những kỹ năng sống cơ bản để các em tự tin cuộc sống hằng ngày [1,6]. và ứng phó được với môi trường nơi các em đang sống. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) coi kỹ năng sống là Cuộc sống ẩn chứa những rủi ro đang từng ngày đồng những kỹ năng mang tính tâm lý xã hội và kỹ năng về giao hành với các em học sinh tại trường THCS Tam Lộc tiếp được vận dụng trong những tình huống hằng ngày để thuộc huyện Phú Ninh, địa bàn thuộc vùng Trung du miền tương tác một cách hiệu quả với người khác và giải quyết núi của tỉnh Quảng Nam. Chính vì vậy mà các em rất cần một cách có hiệu quả những vấn đề, những tình huống của sự quan tâm của người lớn đặc biệt là nhà trường: làm thế cuộc sống hằng ngày [1,6]. nào để giúp các em nâng cao chất lượng cuộc sống để các Theo tác giả, kỹ năng sống là kỹ năng giúp con người em có sức khỏe học tập tốt. Bên cạnh đó môi trường sống ứng phó với tác động của môi trường xung quanh một cách nguy hiểm với nhiều loài rắn độc gây hại, nhà ở gần núi hiệu quả để bảo vệ và phát triển được cuộc sống của mình. rừng và bụi rậm. Cơ sở hạ tầng còn nhiều hạn chế, nhà xa Kỹ năng sống rất cần cho con người sống trong xã hội trạm xá, bệnh viện, rất khó khăn cho việc băng bó những nói chung và các em học sinh ở trường Trung học cơ sở vết thương khi bị chảy máu và thường dẫn đến mất rất nói riêng. Vì nếu có kỹ năng sống, sẽ giúp các em ứng nhiều máu khi đưa người bị tai nạn đến các cơ sở y tế, làm phó được với sự tác động của môi trường, làm chủ bản ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống của các em thân, phòng chống được đuối nước, giảm bạo lưc học cũng như gia đình. Trước hết bài báo trình bày 1 số khái đường. Hơn thế nữa, nếu có kỹ năng sống, sẽ giúp cho niệm cơ bản như sau. các em tương tác với bạn bè, thầy cô một cách có hiệu 1.1. Kỹ năng quả, từ đó sẽ giúp các em giải quyết các vấn đề trong cuộc Kỹ năng là sự thành thạo, khéo léo, nhuần nhuyễn khi sống dễ dàng hơn và tất cả những yếu tố trên sẽ góp phần thực hiện một công việc nào đó. Hay nói cách khác, kỹ nâng cao chất lượng cuộc sống cho các em. Vậy nhưng, năng là khả năng ứng dụng tri thức khoa học vào thực hiện nay ngành Giáo dục & Đào tạo chưa thật sự vào cuộc tiễn. Kỹ năng học được do quá trình lặp đi lặp lại một để triển khai việc giáo dục kỹ năng sống một cách triệt để, hoặc một nhóm hành động nhất định nào đó chưa thật sự quan tâm đến kỹ năng sống của các em học Theo Wikipedia thì kỹ năng là khả năng được học để sinh, dẫn đến các em học sinh chưa có được những kỹ thực hiện một kết quả đã được xác định trước với thời năng cần thiết để bảo vệ và chăm sóc bản thân cũng như gian và năng lượng tối thiểu. sống có ích cho xã hội, cộng đồng. 1
2. TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ Trong những năm gần đây, bạo lực học đường nơi này trạm xá, bệnh viện nên những tai nạn thường xuyên xảy ra có chiều hướng gia tăng, học sinh trốn học chơi game, như gãy tay, gãy chân, chấn thương do té ngã và bị mất hiện tượng nghỉ học sớm, sự thiếu hiểu biết về thế giới máu nhiều trên đường đưa đi cấp cứu. Và đáng quan tâm xung quanh, thiếu tự chủ bản thân, thiếu tự tin, thiếu một hơn là trường đóng trên địa bàn trung du miền núi của tỉnh số kỹ năng sống cần thiết khác đã gây ra những hậu quả Quảng Nam nên đa số gia đình các em làm sản xuất nông đáng tiếc cho tương lai của các em nói riêng và nguồn nghiệp, đời sống kinh tế còn khó khăn, nên trên 95% các nhân lực của nước nhà nói chung. Từ thực tế trên, tác giả em đi học bằng xe đạp, và cả xã Tam Lộc thưa thớt có vài về trường Trung học cơ sở Tam Lộc, huyện Phú Ninh, hàng quán vá xe đạp nên việc làm chủ phương tiện đi lại tỉnh Quảng Nam để khảo sát thực trạng về kỹ năng sống của các em cũng vô cùng khó khăn, vất vã. Bên cạnh đó, nhằm biết được tình hình thực tế, từ đó đề xuất những giải môi trường giao tiếp bên ngoài còn nhiều hạn chế, nên tâm pháp nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho các em, lý sợ hãi, lo âu, nhút nhát, rụt rè, thiếu tự tin, làm ảnh giúp các em phần nào đó trong việc chăm sóc sức khỏe và hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống của các em. Sông làm chủ bản thân để các em vui vẻ học tập đạt kết quả là suối, ao hồ trên địa bàn xã cũng khá nhiều, nguy hiểm nhất việc làm cần thiết. là con kênh Chính mang nước từ hồ Phú Ninh chạy ngang 2. Ý nghĩa của kỹ năng sống qua địa bàn xã và con kênh này rất sâu, nước chảy xiết, và hầu như năm nào cũng có nạn đuối nước trên con kênh này. Kỹ năng sống chính là hành trang giúp con người Từ thực tế trên, người nghiên cứu về địa phương để khảo chuyển những điều đã biết đến thay đổi hành vi, nhờ đó sát thực trạng giáo dục kỹ năng sống tại trường gồm các kỹ mà đạt được lối sống lành mạnh đảm bảo chất lượng cuộc năng như: “Kỹ năng bơi lội, kỹ năng phòng chống và sơ sống. KNS là một phần quan trọng trong nhân cách con cứu khi bại rắn cắn, kỹ năng thể hiện sự tự tin, kỹ năng vá người trong xã hội hiện đại. xe đạp, kỹ năng sơ cứu vết thương cầm máu, kỹ năng hạ Kỹ năng sống là những kỹ năng mang tính cá nhân và sốt, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng kiềm chế cảm xúc”, xã hội cần thiết đối với thanh thiếu niên giúp họ có khả nhằm biết rõ tình hình thực tế về giáo dục kỹ năng sống năng học tập tốt hơn, ứng xử một cách tự tin đồng thời là cho các em học sinh, và từ tình hình thực tế đó, cần có một phương cách để hoàn thiện bản thân mình trước mọi những giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng người. Bên cạnh đó, kỹ năng sống cũng giúp biến đổi kiến sống cho các em, giúp các em bảo vệ được bản thân và thức thành hành động cụ thể, những thói quen lành mạnh. sống vui vẻ, có sức khỏe để học tập tốt. Những người có kỹ năng sống là những người biết làm 3. Phƣơng pháp nghiên cứu cho mình và người khác cùng hạnh phúc. Họ thường thành công hơn trong cuộc sống, luôn yêu đời và làm chủ Để thực việc nghiên cứu, tác giả đã sử dụng các cuộc sống của chính họ [1,6]. phương pháp sau: Tiếp cận KNS tạo ra một mô hình mà trong mỗi người 3.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận có thể phát triển các kỹ năng phân tích, tư duy phê phán, Nghiên cứu, tổng hợp, phân tích tài liệu và lựa chọn ra quyết định (học để biết): tự trọng, thiện chí, sáng tạo các khái niệm làm cơ sở cho vấn đề nghiên cứu. (học để khẳng định mình); giao tiếp, sống với người khác, 3.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn giải quyết xung đột, hợp tác và cam kết xã hội (để sống - Phương pháp điều tra chung với mọi người). Giải quyết ổn thỏa đối với mọi việc khác nhau (học để làm). Người nghiên cứu sử dụng phiếu khảo sát đối với 189 học sinh hai khối lớp 8 và lớp 9 của trường THCS Tam Như vậy giáo dục KNS cho người học, cụ thể là học Lộc. sinh THCS đồng thời thể hiện tính khoa học và nhân văn của giáo dục. - Phương pháp quan sát sư phạm Giáo dục KNS giải quyết một cách tích cực nhu cầu Tiến hành quan sát các buổi sinh hoạt ngoại khóa của và quyền của con người, quyền công dân được ghi trong học sinh hai khối lớp 8và lớp 9 của trường THCS Tam Lộc, pháp luật Việt Nam và quốc tế. Giáo dục KNS giúp con theo dõi phương pháp và nội dung mà giáo viên đã thực người sống an toàn, lành mạnh và có chất lượng trong hiện trong giờ sinh hoạt, làm cơ sở cho việc đề xuất các giải một xã hội hiện đại với văn hóa đa dạng, với nền kinh tế pháp, nội dung phù hợp với tình hình địa phương nhằm đáp phát triển. ứng nhu cầu thiết thực của các em học sinh. Từ ý nghĩa của kỹ năng sống trên đối với con người nói - Phương pháp phỏng vấn chung và các em học sinh ở trường Trung học cơ sở Tam Tác giả phỏng vấn cán bộ giáo viên nhà trường, phụ Lộc nói riêng, vậy nhưng trong giáo dục và đạo tạo thì huynh, Hiệu Trưởng trường THCS Tam Lộc và Lãnh đạo chưa thật sự quan tâm đến nội dung này, dẫn đến tình trạng sở GD & ĐT Tỉnh Quảng Nam, lãnh đạo địa phương. bạo lực học đường leo thang, nạn chết đuối nước, nạn bỏ - Phương pháp chuyên gia học sớm v.v diễn ra ở nhiều nơi và phổ biến là ở vùng Khảo sát lấy ý kiến của chuyên gia Giáo dục, Ban sâu, vùng xa. Đặc biệt đối với các em học sinh tại trường Giám hiệu trường THSC Tam Lộc về tính cấp thiết và Trung học cơ sở Tam Lộc thì sống trong môi trường khá tính khả thi của các biện pháp đề xuất. nguy hiểm, hằng ngày các em phải sống chung với các lọai thú rừng và phổ biến là các loài rắn độc ở trong các rừng - Phương pháp thống kê toán học cây, bụi rậm xung quanh nhà. Và hơn thế nữa, cơ sở hạ Lập bảng biểu, thống kê, phân tích, xử lý số liệu của tầng còn nghèo nàn, giao thông đi lại còn khó khăn, nhà xa đề tài, giúp đánh giá vấn đề chính xác, khoa học. 2
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 4. Kết quả nghiên cứu Tăng cường phối hợp giữa 1 12 Trong phạm vi của bài báo, tác giả khảo sát, nghiên 6 nhà trường, gia đình và xã - cứu 10 KNS sống cơ bản nhất mà các em HS Tam Lộc hội 7,7% 92,3% thường gặp phải. Qua những nội dung và phương pháp Giảng dạy nội dung thiết nghiên cứu trên, kết quả thu được như sau: 1 4 8 7 thực với điều kiện thực tế của Về nguyên nhân dẫn đến các em chưa nhận thức đúng địa phương: vá xe đạp 7,7% 30,8% 61,5% đắn tầm quan trọng của kỹ năng sống do các em thiếu các Giảng dạy nội dung: phòng giờ sinh hoạt ngoại khóa đa dạng với tỷ lệ rất đồng ý, 4 9 đồng ý và chấp nhận được là 95%. 8 chống và sơ cứu khi bị rắn - cắn 30,8% 69,2% Về nguyên nhân các em chưa có được những kỹ năng Giảng dạy nội dung: cầm sống cần thiết để tự bảo vệ bản thân các em nơi môi 3 10 trường đang sống là địa bàn trung du miền núi hiểm là: 9 máu và sơ cứu khi bị chấn - 23,1% 76,9% “Nhà trường chưa đưa ra các biện pháp tích cực để phát thương gãy tay, chân triển hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho các em?” Giảng dạy nội dung: phòng 2 11 được các em đồng ý với tỷ lệ là 84%. 10 - chống đuối nước 15,4% 84,6% Các em rất cần những kỹ năng để hổ trợ các em trong suốt thời gian học tập và sinh sống tại địa phương như kỹ Bảng 1 cho thấy, mức độ rất cần thiết về sự hợp lý của năng vá xe đạp với tỷ lệ rất cần và cần là 88.3%, kỹ năng các giải pháp đều chiếm ít nhất là 61,5% (giảng dạy nội cầm máu vết thương với tỷ lệ cần và rất cần là 96.3%, kỹ dung biết vá xe đạp, có lẽ một số chuyên gia cho rằng năng phòng chống và sơ cứu khi bị rắn cắn với tỷ lệ cần việc vá xe đạp là tương đối khó khăn cho các học sinh và rất cần là 97.9%, kỹ năng bơi lội với tỷ lệ cần và rất nữ?). Các kỹ năng khác các chuyên gia đều đánh giá rất cần 74%, kỹ năng làm việc nhóm với tỷ lệ cần và rất cần cao về mức độ rất cần thiết, đặc biệt là giải pháp 2 (Tạo là 66.7%, kỹ năng thể hiện sự tự tin với tỷ lệ cần và rất môi trường học tập thân thiện – 92,3%) và Tăng cường cần là 62.0%. mối liên hệ giữa gia đình, nhà trường và xã hội – 92,3%). Sau khi có được kết quả khảo sát trên, tác giả tiến Sau khi có được kết quả khảo sát mức độ hợp lý các hành xin ý kiến của chuyên gia (13 người công tác tại giải pháp của chuyên gia, tác giả tiếp tục xin ý kiến về Viện Khoa học Giáo dục, Lãnh đạo Phòng Giáo dục của mức độ khả thi của các giải pháp trên đối với giáo dục tỉnh Quảng Nam) về nội dung các giải pháp nhằm đáp KNS cho học sinh THCS có kết quả ở bảng 4.2. nhu cầu thực tế mang tính bức thiết của các em học sinh Bảng 2. Ý kiến của chuyên gia về mức độ khả thi của và thông qua đó, xây dựng các giải pháp nhằm góp phần các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho các em học sinh nơi đây, kết quả cụ thể ở Bảng 1: Mức độ hợp lý của các giải pháp Bảng 1. Đánh giá của chuyên gia về mức độ hợp lý của S T Các giải pháp Không các giải pháp Cần Rất T cần thiết cần thiết Mức độ hợp lý thiết S của các giải pháp 1 Nâng cao nhận thức về ý 13 T Các giải pháp Không nghĩa và tầm quan trọng Cần Rất - - 100% T cần của giáo dục kỹ năng thiết cần thiết thiết sống Nâng cao nhận thức về ý 2 Tạo môi trường học tập 1 12 3 10 - 1 nghĩa và tầm quan trọng của - thân thiện 7,7% 92,3% giáo dục kỹ năng sống 23,1% 76,9% 3 Đổi mới phương pháp Tạo môi trường học tập thân 1 12 dạy học theo hướng tích 4 9 2 - - thiện 7,7% 92,3% hợp các kỹ năng sống cho 30,8% 69,2% học sinh Đổi mới phương pháp dạy 4 9 3 học theo hướng tích hợp các - 4 Đổi mới việc đánh giá kết 13 30,8% 69,2% - - kỹ năng sống cho học sinh quả học tập 100% Đổi mới việc đánh giá kết 4 9 5 Tăng cường năng lực cho 4 - 11 2 quả học tập 30,8% 69,2% các chủ thể tham gia giáo dục kỹ năng sống 84,6% 15,4% Tăng cường năng lực cho các 5 8 5 chủ thể tham gia giáo dục kỹ - 6 Tăng cường phối hợp 8 5 năng sống 38,5% 61,5% giữa nhà trường, gia đình - và xã hội 1,5% 38,5% 7 Giảng dạy nội dung thiết 1 12 - thực với điều kiện thực tế 3
4. TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ của địa phương: vá xe 7,7% 92,3% đã thực nghiệm sư phạm cho 189 em HS khối lớp 8 và 9 đạp trường Tam Lộc, huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam. Bài báo này trình bày thực nghiệm giải pháp Phòng chống và 8 Giảng dạy nội dung: 13 phòng chống và sơ cứu - - sơ cứu khi bị rắn cắn. khi bị rắn cắn 100% a. Mục tiêu: Trình bày được vết cắn của rắn độc và rắn không độc, ngăn chặn nọc độc xâm nhập vào cơ thể; Thực 9 Giảng dạy nội dung: cầm 13 máu và sơ cứu khi bị - - hành được kỹ năng hạn chế nọc độc của rắn xâm nhập chấn hương gãy tay, chân 100% vào cơ thể; Cẩn thận với nhưng nơi thường có rắn độc sống, khi tiếp xúc với bụi rậm cần có đồ bảo hộ để phòng 10 Giảng dạy nội dung: 13 tránh rắn cắn. phòng chống đuối nước - - 100% b. Nội dung: Rắn độc cắn là một tai nạn hay gặp (đặc biệt Đánh giá của chuyên gia về sự phù hợp của các giải ở nông thôn và miền núi) gây nguy hiểm có thể dẫn đến pháp giáo dục KNS. Theo kết quả thống kê cho thấy các tử vong hoặc tàn phế. Có nhiều loại rắn, đặc điểm gây giải pháp đưa ra có tính cần thiết và rất cần thiết là rất cao bệnh không những khác nhau giữa các loài rắn, mà ngay trên 90%. trong cùng một loài, đặc điểm này cũng khác nhau tuỳ từng địa phương, nên cách xử trí cũng có những đòi hỏi Kết quả về mức độ khả thi của các giải pháp do các khác nhau. chuyên gia giáo dục đánh giá được biểu thị bằng Hình 1: Rắn hổ mang chúa Rắn hổ mang Triệu chứng khi bị rắn cắn Các triệu chứng thường xuất hiện sớm, nhanh chóng và gây nguy hiểm cho nạn nhân, dễ tử vong: biểu hiện về thần kinh (thường là liệt, trước tiên thường là mắt không thể mở to, đau họng, khó nuốt, nói khó, sau đó là khó thở), tim mạch (thường là loạn nhịp tim). Ngay sau khi bị rắn độc cắn, cần được sơ cứu rồi đưa đến cơ sở ý tế càng sớm càng tốt. Việc điều trị sẽ có hiệu quả cao nếu được tiến hành ngay trong giờ đầu khi tai nạn xảy ra. Nhận biết và phân biệt rắn cắn độc hay không độc cắn qua quan sát Làm thế nào nạn nhân và người thân biết đó là rắn độc hay Hình 1. Đánh giá của chuyên gia về mức độ cần thiết rắn không độc, trước hết xem xét triệu chứng tại chỗ như: dấu của các giải pháp răng, phù nề, màu sắc vùng da bị cắn Từ kết quả khảo sát và ý kiến đóng góp của các Nếu là rắn thường (rắn không độc) như: trăn, rắn chuyên gia, tác giả nêu ra một số gợi ý nhằm nâng cao nước, rắn ri cá, rắn ri voi, rắn bông súng, rắn lục cườm chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho các em học sinh tại thì không có tuyến nọc và không có răng độc mà chỉ có trường Trung học sơ sở Tam Lộc, huyện Phú Ninh, tỉnh răng hàm, nên khi cắn để lại vết cắn hình vòng cung, dấu Quảng Nam. Trong phạm vi bài báo, tác giả chỉ đề cập tới răng đều nhau hoặc để lại răng trên vết cắn. một số giải pháp trọng tâm nhất. Rắn độc: có răng độc (hay răng khóa). Rắn độc có hai Tăng cường phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã tuyến nọc và hai răng độc, do đó khi cắn mổ từ trên xuống hội (giải pháp 6); Nâng cao nhận thức về ý nghĩa và tầm có hình chữ V hoặc hình chấm than song song và thường quan trọng của giáo dục kỹ năng sống (giải pháp 1); Tạo để lại hai dấu răng trên vết cắn. Rắn độc cắn thường có môi trường học tập thân thiện, học sinh tích cực (giải hai dấu răng nhưng đôi khi cũng chỉ có một dấu răng hoặc pháp 3); Giảng dạy nội dung kỹ năng cụ thể: Phòng chống ba, bốn dấu răng. Do đó nên khám xét kỹ, tránh bỏ sót. và sơ cứu khi bị rắn cắn; Sơ cứu vết thương cầm máu; Băng bó khi bị gãy xương; Giảm nhiệt độ khi lên cơn sốt cao; Phòng chống đuối nước (chống chết đuối) (giải pháp 7-8-9-10) 5. Thực nghiệm sƣ phạm Trong số nhiều giải pháp giáo dục KNS sống, tác giả Hình 2. Dấu vết răng căn của rắn 4
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ c. Cách thức tiến hành: Kỹ thuật sơ cứu rắn độc cắn (tổn thương thêm mạch máu, dây thần kinh, nhiễm bằng các bước cụ thể như sau: Bƣớc 1: Động viên bệnh trùng nặng thêm). nhân yên tâm, đỡ lo lắng; Bƣớc 2: Xử lý vết thương bước - Hút nọc độc: Không có lợi ích. Các nhà sản xuất đầu: Không để bệnh nhân tự đi lại. Bất động chân tay bị thiết bị hút đặc biệt ủng hộ việc dùng các sản phẩm của rắn cắn bằng nẹp (vì vận động làm cho nọc độc xâm nhập họ nhưng không đáng tin cậy. Các thiết bị hút này không vào trong cơ thể nhanh hơn). Cởi bỏ đồ trang sức ở chân, có hiệu quả và thậm chí còn làm vết thương nặng thêm. tay bị cắn vì có thể gây chèn ép khi vùng đó bị sưng nề. - Gây điện giật: Chưa bao giờ được chứng minh có lợi Bƣớc 3: Xử lý vết thương bằng kỹ thuật băng ép. ích. Có thể gây hại thêm cho bệnh nhân. Gây điện giật trong Kỹ thuật băng ép bất động: sơ cứu rắn cắn mặc dù được các nhà sản xuất thiết bị này ủng hộ nhưng sự thật cũng không đem lại lợi ích. - Chườm đá (chườm lạnh): Đã được chứng minh rõ ràng có thể gây hại. - Sử dụng các loại thuốc dân gian, cổ truyền, chữa bằng mẹo: Không có ích lợi, nếu đắp tại vết cắn dễ gây nhiễm trùng thêm, khi uống có thể gây hại cho nạn nhân. Nhiều thuốc y học dân tộc dùng dạng uống đặc biệt dễ gây nguy hiểm thêm cho nạn nhân: gây co giật (vì có a. Vết rắn cắn b. Bắt đầu băng chứa mã tiền) mặc dù không chữa được liệt, gây đau bụng, nôn, ỉa chảy rất nặng (sau đó là mất nước, mất muối, bị sốc) hoặc tắc ruột vì táo bón, - Sử dụng "hòn đá chữa rắn cắn":Không có tác dụng. - Cố gắng bắt hoặc giết rắn: Nếu rắn đã chết hoặc bắt được rắn phải đem cùng với bệnh nhân đến bệnh viện để nhận dạng. Tuy nhiên, ngay cả đầu rắn đã chết vẫn có thể cắn c. Băng ép dần d. Băng đến vết rắn cắn người, cần cẩn thận khi mang rắn đến nơi cần xử lý. Dùng băng rộng khoảng 10 cm, nếu có điều kiện dài ít nhất khoảng 4,5 m. Có thể băng chun giãn, băng vải, Những điều cần chú ý: Đề phòng rắn cắn hoặc tự tạo từ khăn, quần áo. Không cố cởi quần áo vì dễ Trong lao động để tránh được hoàn toàn không bị rắn làm chân, tay phải vận động, có thể băng đè lên quần áo. cắn là rất khó. Các bạn có thể áp dụng các biện pháp sau Băng tương đối chặt nhưng không quá mức (đủ để giúp giảm nguy cơ bị rắn cắn: Biết về loại rắn trong để luồn một ngón tay giữa các nếp băng, còn sờ thấy vùng, biết khu vực rắn thích sống hoặc ẩn nấp. Biết về mạch máu đập). thời gian trong năm, trong ngày và kiểu thời tiết nào rắn Bắt đầu băng từ phía tim gốc chi xa vết rắn cắn, thường hoạt động nhất; Đặc biệt cảnh giác với rắn sau các tiến hành băng ép dần về phía đầu chi (gần vết rắn cắn cơn mưa, khi có lũ lụt, mùa màng thu hoạch và thời gian băng ép mạnh hơn) ngón chân, tay bị rắn cắn. ban đêm; Cố gắng đi ủng, dày cao cổ và quần dài, đặc biệt Dùng nẹp cứng (nẹp, miếng gỗ, que, miếng bìa khi đi trong đêm tối, đội thêm mũ rộng vành nếu đi trong cứng, ) cố định chân, tay với nẹp. rừng hoặc đi ở khu vực nhiều cây cỏ; Dùng đèn nếu ở Bƣớc 4. Chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất. trong bóng tối hoặc vào ban đêm; Càng tránh xa rắn thì Duy trì băng ép bất động tới khi bệnh nhân đến càng tốt: không biểu diễn rắn, không đe doạ rắn, không cầm, được cơ sở y tế có khả năng cấp cứu hồi sức hoặc huyết không trêu rắn ngay cả khi rắn đã chết. Đầu rắn đã chết vẫn thanh kháng nọc rắn đặc hiệu (bác sỹ là người quyết định có thể cắn người. Không bắt rắn, đuổi hoặc dồn ép rắn trong tháo băng ép hay không). khu vực khép kín; Không nằm ngủ trực tiếp trên nền đất; Vết cắn ở thân mình: ép lên vùng bị cắn nhưng Không để trẻ em chơi gần khu vực có rắn; Không sống ở gần các nơi rắn thích cư trú hoặc thích đến như các đống không làm hạn chế cử động ngực nạn nhân. gạch vụn, đống đỏ nát, đống rác, tổ mối, nơi nuôi các động Vết cắn ở vùng đầu, mặt, cổ: khẩn cấp vận chuyển vật của gia đình; Thường xuyên kiểm tra nhà ở xem có rắn bệnh nhân đến bệnh viện. không, nếu có thể thì tránh các kiểu cấu trúc nhà tạo điều Không sử dụng các biện pháp sau: kiện thuận lợi cho rắn ở (như nhà mái tranh, tường xây bằng - Garô: Garô tức là làm tắc nghẽn hoàn toàn động rơm, bùn với nhiều hang, hốc hoặc vết nứt, nền nhà nhiều vết mạch (mạch máu vận chuyển máu từ tim đi nuôi dưỡng nứt); Để tránh bị rắn biển cắn, người dân chài không nên các bộ phận của cơ thể), gây đau, rất nguy hiểm và không bắt rắn ở trong lưới hoặc dây câu. Có thể dễ nhầm lẫn khi thể duy trì lâu (không quá 40 phút), dẫn đến chân tay rất phân biệt giữa đầu rắn và đuôi rắn. Những người tắm dễ bị thiếu máu nguy hiểm, nhiều trường hợp sau đó phải hoặc giặt ở các vùng nước đục ở cửa sông hoặc một số cắt cụt chân tay vì garô. vùng bờ biển cũng có thể dễ bị rắn cắn. - Trích, rạch, châm, chọc tại vùng vết cắn: Các d. Nhận xét: Thực nghiệm trên được tác giả tiến hành nghiên cứu khoa học trên thế giới cho thấy các biện pháp vào tháng 10.2013 tại Trường THCS Tam Lộc với sự này không có lợi ích, rõ ràng gây hại thêm cho bệnh nhân tham gia đông đảo của 189 HS khối 8 và 9. Các em có ý 5
6. TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ thức học tập và biết làm thực hành khi có hướng dẫn. Tuy ngành để xây dựng hoàn chỉnh chương trình kỹ năng sống Kỹ năng phòng chống rắn cắn được hướng dẫn lý thuyết phù hợp với từng lứa tuổi và từng địa phương để đáp ứng và thực hành chỉ có 2 tiếng đồng hồ, nhưng có tới nhu cầu bức thiết của các em, góp phần nâng cao chất 179/189 (tỉ lệ 94,7%) các em có thể làm được những động lượng nguồn nhân lực nước nhà trong thời kỳ hội nhập. tác theo yêu cầu của tác giả. Một con số làm tác giả, các thầy cô giáo, phụ huynh hài lòng và mừng vui khi con, em TÀI LIỆU THAM KHẢO mình có thể làm được những việc trước đây họ không dám nghĩ tới. Đó là thành công của của một trong những [1] Nguyễn Thanh Bình (2009), Giáo trình chuyên đề Giáo dục kỹ năng sống, NXB Đại học Sư phạm. phương pháp giáo dục kỹ năng sống cho HS THCS. [2] Dương Minh Hào, Dương Thùy Trang (2009), Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh - Học lễ nghĩa, Nhà xuất bản Giáo dục Việt 6. Kết luận Nam, 127 trang. Kỹ năng sống đã và đang thật sự rất cần thiết cho con [3] Bùi Hiển, Nguyễn Văn Giao, Nguyễn Hữu Quỳnh, Vũ Văn Tảo người đang sống trong xã hội hiện đại có nhiều thử thách. (2001), Từ điển Giáo dục học, Nhà xuất bản Từ điển Bách khoa, 518 trang. Để đến bến bờ thành công thì con người phải biết đương [4] Cù Thị Thúy Lan, Dương Minh Hào (2009), Rèn luyện kỹ năng đầu với những khó khăn và vượt qua những thách thức, sống cho học sinh – tránh xa những cám dỗ nguy hiểm internet trở ngại. Đặc biệt đối với lứa tuổi học sinh Trung học cơ ma túy-tình dục-cờ bạc, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, 132 sở, tuổi bất trị về mặt tâm lý, các em muốn khẳng định trang. [5] Phương Liên, Minh Đức (2009), Kỹ năng sống để làm chủ bản thân, mình trong lúc các em chưa đến tuổi trưởng thành, chính Nhà xuất bản Trẻ, 160 trang. vì vậy mà các em thường mộng mơ những điều vượt quá [6] Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2010), Giáo dục giá trị và kỹ năng sống khả năng và đôi lúc bồng bột, nông nổi dẫn đến những cho học sinh phổ thông học – tài liệu tập huấn giáo viên Trung quyết định sai lầm, ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc học cơ sở, Trung học phổ thông, Nhà xuất bản trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội, 144 trang. sống của các em. Đã đến lúc vào cuộc của các cấp, các Thông tin cụ thể: Họ và tên: Hồ Thị Mỹ Lệ Học hàm, học vị: Học viên Cao học Tên cơ quan: Trường Cao đẳng Nghề Đà Nẵng/HVCH Giáo dục học, 2012-14, Trg ĐHSPKT HCM Liên hệ 0964969225, email: homyle208@gmail.com. 6
7. BÀI BÁO KHOA HỌC THỰC HIỆN CÔNG BỐ THEO QUY CHẾ ĐÀO TẠO THẠC SỸ Bài báo khoa học của học viên có xác nhận và đề xuất cho đăng của Giảng viên hướng dẫn Bản tiếng Việt ©, TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH và TÁC GIẢ Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ bởi Luật xuất bản và Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Nghiêm cấm mọi hình thức xuất bản, sao chụp, phát tán nội dung khi chưa có sự đồng ý của tác giả và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. ĐỂ CÓ BÀI BÁO KHOA HỌC TỐT, CẦN CHUNG TAY BẢO VỆ TÁC QUYỀN! Thực hiện theo MTCL & KHTHMTCL Năm học 2016-2017 của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh.