Một số lí luận về giám sát và đánh giá chương trình đào tạo

Nội dung text: Một số lí luận về giám sát và đánh giá chương trình đào tạo

1. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Bàn về vấn đề chất lượng đào tạo trong hệ thống trong giáo dục Kỹ thuật nghề nghiệp (GDKTNN); không thể không bàn đến chương trình đào tạo (CTĐT). Chương trình đào tạo có vai trò khá quan trọng trong việc đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo. Không thể đào tạo có chất lượng để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội nếu không có CTĐT phù hợp. Muốn có chương trình đào tạo phù hợp trước hết phải xác định được mục tiêu của chương trình hay sản phẩm, kết quả của chương trình là gì? Người học sau khi học xong chương trình thì sẽ biết gì và làm được gì? Làm sao chúng ta đạt được kết quả mong muốn; để xem xét, đánh giá chương trình đào tạo có phù hợp hay không? Và thực hiện quy trình này như thế nào? Đó là nội dung mà người viết muốn trình bày trong bài viết “Một số lí luận về giám sát và đánh giá chương trình đào tạo”. Đánh giá là công việc phán xét về giá trị hay chất lượng của chương trình đào tạo; Đánh giá là xem xét các mục tiêu của chương trình đào tạo đã và đang thực hiện có đạt yêu cầu của người sử dụng hay chưa? Đánh giá phải là hoạt động thường xuyên trên những khía cạnh và góc độ khác nhau. Vấn đề đặt ra là đào tạo kiểu gì và để làm gì, ai thực hiện trong điều kiện nào? Và đánh giá là hoạt động phải có của bất cứ công việc gì? Vì chúng ta phải đưa ra những quyết định dựa trên thông tin đào tạo mà chúng ta thu thập được. Trong điều kiện hiện nay của nước ta hầu hết các cơ sở đào tạo đều cho rằng họ ít được đầu tư về cơ sở vật chất hay trang thiết bị nghèo nàn, lạc hậu mà ít ai quan tâm hay thu thập thông tin để đánh giá liệu mục tiêu của chương trình đào tạo có đạt được những gì mà xã hội mong muốn hay không? “Đánh giá một chƣơng trình giảng dạy là thu thập, tổ chức và báo cáo về một số các đặc trƣng của chƣơng1 trình và tác động của chƣơng trình đối với học viên.” (Ayers, 1989) . Rất nhiều ngƣời coi đánh giá nhƣ là một bảng câu hỏi điều tra cần phải điền vào vào cuối khĩa đào tạo; chƣa thực sự nhận thức hết vai trị của đánh giá. 2. SỰ KHÁC BIỆT CỦA GIÁM SÁT VÀ ĐÁNH GIÁ Cả đánh giá và giám sát đều tiếp cận theo hƣớng tìm ra khoảng cách hoặc sự khác biệt giữa “Những gì đã đã đề ra” và “Những gì đã thực hiện đƣợc”. Đánh giá và giám sát cĩ thể xem là: Một hệ thống cho việc học tập thơng qua thu thập, phân tích, phản ánh, tổng hợp 1
2. và báo cáo. Quá trình học tập với mục đích ra các quyết định. Quá trình học tập với mục đích làm tốt hơn Nĩi cách khác, đánh giá và giám sát là để tìm ra các vấn đề và khĩ khăn cĩ thể gặp phải trong quá trình thực hiện và các giải pháp thay thế để cải thiện chƣơng trình đào tạo. Hai điểm phân biệt giữa đánh giá và giám sát là: Thời gian thực hiện Việc sử dụng kết quả phát hiện của tồn bộ chƣơng trình đào tạo đã thực hiện. 2.1 ĐÁNH GIÁ (EVALUATION) Đánh giá những vấn đề cụ thể trong một thời điểm cụ thể và tập trung nhiều hơn vào việc xem lại và đƣa ra các nhận định và quyết định để dẫn tới thay đổi. Nhằm để đánh giá học sinh và chƣơng trình đào tạo xem liệu đã đáp ứng đƣợc mục đích sau khi kết thúc khĩa học đến mức độ nào. Đƣợc gọi là “Đánh giá cuối khĩa học” Hoặc để xem xét tính hiệu quả, tính phù hợp để đƣa ra quyết định tiếp tục duy trì sử dụng hay thay đổi,cải tiến CTĐT. 2.2 GIÁM SÁT (MONITORING): Là một quá trình liên tục tiếp diễn nhằm để cải tiến hoặc thay đổi khi cần thiết Đƣợc sử dụng để thay đổi chƣơng trình trong khi chƣơng trình đào tạo đang đƣợc xây dựng và thực hiện Giúp định hình chƣơng trình đào tạo đang xây dựng Đƣợc gọi là “Đánh giá quá trình”. Hay giám sát là thu thập và phân tích dựa trên các căn cứ hiện hành. Tuy nhiên, một số ngƣời lại cho rằng đánh giá cịn cĩ một hình thức khác nữa gọi là “ĐÁNH GIÁ LIÊN TIẾP”. Đánh giá kiểu này thƣờng đƣợc thực hiện ở một hoặc nhiều thời điểm sau khĩa học (Ayers, 1989). Một vấn đề cần lƣu ý là: ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SẼ KHƠNG CHỈ LÀ BẢN THÂN ĐÁNH GIÁ. DÙ LÀ QUÁ TRÌNH ĐÁNH GIÁ HAY GIÁM SÁT CẦN PHẢI ĐƢỢC XÂY DỰNG SỚM NGAY TỪ GIAI ĐOẠN LẬP KẾ HOẠCH, KHƠNG NÊN LÀ Ý NGHĨ ĐẾN MUỘN. 3. VAI TRỊ CỦA ĐÁNH GIÁ VÀ GIÁM SÁT? Đánh giá và giám sát cĩ thể: Cung cấp thơng tin hỗ trợ ra quyết định; Xác định xem liệu (hoặc đến mức nào) mục đích của các đầu ra của chƣơng trình đào tạo đã đạt đƣợc hay chƣa (hay nĩi tĩm lại, so sánh giữa những già đã thực hiện . với những gì nên cĩ); Thu thập các thơng tin đánh giá theo hƣớng để cải tiến. 2
3. Các thơng tin phản hồi từ các hoạt động đánh giá và giám sát cĩ thể lặp lại trong một vịng trịn: phát triển chƣơng trình, phản hồi, phát triển hơn nữa, kiểm tra, thay đổi chƣơng trình. 3.1. Tầm quan trọng của đánh giá Lý do cơ bản để đánh giá một chƣơng trình đào tạo là để tìm cách cải thiện chƣơng trình. Thành cơng của chƣơng trình giúp các nhà sƣ phạm ra các quyết định hợp lý dựa trên số liệu thu thập đƣợc về chƣơng trình đào tạo. Trong bối cảnh dạy và học trong các chƣơng trình giáo dục kỹ thuật nghề nghiệp, học sinh chính là những ngƣời tiêu dùng và hƣởng lợi từ quá trình giáo dục. Các nhà sƣ phạm cĩ trách nhiệm đảm bảo quá trình giáo dục sẽ mang lại những kết quả nhƣ đã thể hiện trong mục tiêu chƣơng trình đào tạo. Hơn nữa, đánh giá chƣơng trình đào tạo là chức năng cần thiết, để các cấp quản lí biết đƣợc rằng các CSĐT luơn nổ lực nâng cao chất lƣợng; đánh giá đƣợc lập kế hoạch và thực hiện tốt cĩ thể cung cấp thơng tin hữu ích cho các cơ quan cung cấp tài chính, tài trợ cho các cơ sở đào tạo, giáo viên và học sinh. Dữ liệu về đánh giá cĩ thể sử dụng để: 1. Cho thấy giá trị thực sự của chƣơng trình đào tạo; 2. Cho thấy cần phải đổi mới cơ sở đào tạo và dịch vụ đào tạo tƣơng lai ở điểm nào. 3. Đƣa ra kết luận về nguồn tài chính đã sử dụng 4. Làm căn cứ ra các quyết định tài trợ và cung cấp tài chính trong tƣơng lai. Đánh giá là một quá trình xem xét liên tục một cách hệ thống về các mục tiêu và kết quả dạy học nhằm cung cấp thơng tin khoa học dựa vào đĩ ra các quyết định giáo dục. Đánh giá là một quá trình cho phép đưa ra các nhận định tốt xấu. Đĩ là một quá trình chủ quan và chỉ cĩ thể đánh giá khi các tiêu chuẩn được chỉ ra một cách rõ ràng. Chỉ cĩ thể giảm tính chủ quan khi chi tiết các tiêu chuẩn và biện pháp được quy định rõ ràng (Wenrich et.al., 1988). 3.2. Tầm quan trọng của giám sát Để biết vai trị của giám sát quan trọng đến thế nào, Beyer (1995) viết: Tất cả các thành tố của quá trình phát triển sản phẩm để sử dụng trong giáo dục, khơng một thành tố nào hay bị quên lãng hoặc bị làm dụng nhƣ là giám sát hoặc đánh giá chƣơng trình. Chúng ta xây dựng rất nhiều chƣơng trình đào tạo và sản phẩm giáo dục nhƣ là chƣơng trình, mơn học, giáo trình, phần mềm máy tính, video hoặc các phƣơng pháp hƣớng dẫn; nhƣng khơng thực hiện tốt việc đánh giá trƣớc khi hồn thành các sản phẩm này. Cho dù chỉ là khơng hiểu, hoặc nĩi cách khác, khơng cĩ đủ thời gian và tài chính để làm, giám sát các sản phẩm giáo dục dƣờng nhƣ khơng đủ hoặc thiếu tồn bộ trong phần lớn những hoạt động phát triển các chƣơng trình đào tạo và hƣớng dẫn. Giám sát thƣờng chỉ là khâu cuối của quá trình đƣợc lập kế hoạch (nếu cĩ đề cập đến) hoặc là phần đầu tiên bị cắt bỏ hoặc bỏ qua khi mà chúng ta khơng đủ thời gian và nguồn 3
4. lực tài chính. Giám sát là một giai đoạn quan trọng trong quá trình phát triển. Ví dụ, chƣơng trình đào tạo mới, chiến lƣợc giảng dạy, hoặc các phƣơng tiện hƣớng dẫn. Nếu thiếu giám sát, các sản phẩm giáo dục trên sẽ khơng đáp ứng đƣợc các tiêu chuẩn của những ngƣời thiết kế chƣơng trình hoặc nhu cầu của đối tƣợng mà chƣơng trình cần hƣớng tới. Mặc dù giám sát cĩ vai trị quan trọng đến nhƣ vậy trong quá trình phát triển chƣơng trình, giám sát lại là bộ phận đƣợc thực hiện kém nhất trong quá trình phát triển. Một số lý do làm ngƣời ta bỏ quên là: KHƠNG ĐỦ NGUỒN TÀI CHÍNH LẬP KẾ HOẠCH KÉM THIẾU SỰ QUAN TÂM, VÀ THIẾU NHÂN SỰ ĐỂ LÀM. Lý do quan trọng nhất khiến giám sát ít đƣợc quan tâm nhất trong các hoạt động phát triển chƣơng trình đào tạo là: NHIỀU NHÀ TÀI TRỢ VÀ PHÁT TRIỂN CHƢƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO KHƠNG HIỂU THẾ NÀO LÀ GIÁM SÁT. 4. NHỮNG VẤN ĐỀ THƯỜNG MẮC PHẢI TRONG KHI THỰC HIỆN GIÁM SÁT VÀ ĐÁNH GIÁ CTĐT? 4.1. Sử dụng người năng lực khơng phù hợp Trong mỗi một lĩnh vực; cần ngƣời cĩ chuyên mơn tốt hơn là ngƣời làm lâu năm. Khơng phải bất cứ ai trong số các hiệu trƣởng, ngƣời giám sát hoặc giáo sƣ hoặc giáo viên đã là chuyên gia trong chƣơng trình đào tạo. Khơng phải bất cứ giáo viên nào cĩ bằng thạc sỹ hoặc cĩ trên 10 năm kinh nghiệm cĩ thể thành chuyên gia trong các nội dung mà họ giảng dạy. Chƣa kể ngày càng cĩ nơi ta sử dụng những ngƣời đánh giá chƣơng trình đào tạo chỉ dựa vào số năm cơng tác và học hàm học vị hoặc chức danh. 4.2. Khơng đưa ra các chỉ dẫn cụ thể, thích hợp cho người đánh giá chương trình đào tạo về những gì mà họ phải tìm kiếm Nhiều ngƣời cung cấp đánh giá và giám sát với những thơng tin phản hồi trong quá trình phát triển chƣơng trình đào tạo lại là những ngƣời thiếu kinh nghiệm trong lĩnh vực này và khơng biết những thơng tin gì là cĩ ích nhất hoặc cần biết nhất đối với ngƣời xây dựng chƣơng trình đào tạo. Ví dụ: trong khi chúng ta cần phải biết sớm về cấu trúc và tính thực tế của các chƣơng trình giáo dục thì các nhà sƣ phạm đầu tiên lại tự bỏ rơi mình và chú trọng vào các chi tiết lặt vặt của sản phẩm nhƣ là lỗi chính tả hoặc làm thể nào viết đƣợc mục tiêu. Mặc dù xác định đƣợc khoảng cách, sự khơng thích hợp, hoặc rƣờm rà trong nội dung và thực hiện chƣơng trình đào tạo là hết sức cần thiết, rất ít nhà sƣ phạm cĩ thể tự đƣa ra các thơng tin này đầu tiên. 4.3. Lấy ý kiến đánh giá chung chung mà khơng đưa ra tiêu chí cụ thể Các câu hỏi kiểu nhƣ “Học sinh cĩ thích bài học hoặc các nội dung này khơng?” hầu nhƣ khơng mang lại một chút nào các thơng tin hữu ích vì câu hỏi kiểu này khơng chỉ đích danh vào bất cứ điều gì cụ thể mà chúng ta cĩ thể sẽ thay thế hoặc muốn nhấn 4
5. mạnh. Những ngƣời đánh giá cần các thơng tin cụ thể hơn là các thơng tin chung chung, các định hƣớng hoặc các tiêu chí sử dụng, câu hỏi để trả lời, và nhiệm vụ phải thực hiện. Trong nhiều trƣờng hợp, những bình luận hoặc trả lời ban đầu của họ cần phải cĩ các cuộc phỏng vấn tiếp theo để làm rõ. 4.4. Khơng tìm kiếm các thơng tin hữu ích trong việc cải tiến chất lượng chương trình đào tạo Trong khi xây dựng một sản phẩm giáo dục mới, chúng ta cần các thơng tin phản hồi về tính chính xác, cấu trúc, tính rõ ràng của nội dung, cấu trúc và khả năng sử dụng thực tế của các chiến lƣợc giảng dạy đề cập – khơng chỉ là xem sản phẩm cĩ đƣợc ƣa chuộng, kích thích ngƣời học, cĩ liên quan hay khơng. Chúng ta phải tìm ra các thơng tin cụ thể trong quá trình giám sát và đánh giá nếu chúng ta muốn tạo ra một sản phẩm cĩ chất lƣợng. 4.5. Khơng đánh giá liên tục sản phẩm giáo dục trong suốt quá trình phát triển chúng Mỗi sản phẩm giáo dục đều phải đƣợc đánh giá trong quá trình từ khi hình thành cho đến khi hồn thành đều phải đƣợc đánh giá. Giám sát chỉ thực hiện ban đầu trong giai đoạn phát triển sản phẩm khơng thể làm căn cứ để cĩ thể thay thế hoặc kiểm tra lại (giữa sản phẩm lúc ban đầu và sản phẩm đã ở phiên bản hồn thành). Chúng ta khơng thể giả định rằng kết quả của việc giám sát ban đầu dẫn tới thay đổi và thay đổi này giải quyết đƣợc vấn đề, đã xác định để (hoặc khơng gây ra các vấn đề ngồi dự kiến) mà khơng đánh giá sự thay đổi trong thực tiễn. Đánh giá sự thay đổi cĩ thể tránh đƣợc những ảnh hƣởng khơng mong đợi hoặc ảnh hƣởng tiêu cực tiếp theo và cĩ thể đảm bảo quá trình phát triển sẽ đạt đƣợc sản phẩm cĩ chất lƣợng. 4.6. Khơng dành thời gian cho đánh giá và sử dụng tích cực kết quả cua đánh giá Thời gian đánh giá biến động nhiều tuần lễ để đƣa ra những quan điểm chuyên gia và cĩ thể kéo dài đến 1 học kỳ tới 1 năm. Khi đĩ với phạm vi rộng của mình, khĩa học mới thậm chí cần cĩ thêm thời gian trƣớc đĩ để thiết kế, đánh giá và chỉnh sửa lại các cơng cụ dùng để đánh giá và quy trình thủ tục sẽ sử dụng và cịn mất thời gian hơn nữa để phân tích số liệu đánh giá và thực hiện sự thay đổi chỉnh sửa sản phẩm ban đầu. Thời gian dành cho bất kỳ giai đoạn nào của giám sát và đánh giá bao giờ cũng nhiều hơn dự kiến. Nĩi tĩm lại, đánh giá là một bộ phận quan trọng của hệ thống quản lý tổ chức đặc biệt là trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Chính sách mới trong hệ thống GDKTNN (Giáo dục kỹ thuật nghề nghiệp) cĩ thể yêu cầu cấu trúc lại chƣơng trình đào tạo trong các cơ sở GDKTNN để tạo ra học sinh tác nghiệp đủ trình độ chuyên mơn. Tuy nhiên, số lƣợng học sinh tốt nghiệp xong khơng đƣợc tuyển dụng ngày càng tăng; các xí nghiệp vẫn thiếu quan tâm tới việc đào tạo tại doanh nghiệp. Kết quả của việc đánh giá sẽ giúp nhà trƣờng điều chỉnh chƣơng trình đào tạo một cách 5
6. thích hợp và làm đề án mua sắm thiết bị mới để cĩ thể đào tạo học sinh cĩ chất lƣợng tốt. 5. NHỮNG NGƯỜI THỰC HIỆN VIỆC GIÁM SÁT VÀ ĐÁNH GIÁ CTĐT? Những ngƣời đánh giá thƣờng xuyên chƣơng trình GDKTNN gồm: nhà giáo, phụ huynh học sinh, và cĩ thể gồm cả một số ngƣời khác chịu ảnh hƣởng từ chƣơng trình GDKTNN. Kết quả của việc giám sát và đánh giá cĩ thể chính xác hoặc khơng tuỳ thuộc vào lƣợng và nguồn thơng tin đƣợc sử dụng. Sử dụng cách tiếp cận hệ thống để thu thập dữ liệu về đánh giá và giám sát từ những yếu tố ảnh hƣởng và liên quan tới giáo viên thực hiện CT GDKTTNN, nhà quản lý, nhà giám sát, nhà tƣ vấn, học sinh, phụ huynh học sinh, cựu học sinh, nhà tuyển dụng, ngƣời làm cơng, ta cĩ thể đảm bảo rằng đã cĩ thể cĩ một bức tranh tồn cảnh về điểm mạnh và điểm yếu của chƣơng trình đào tạo. Wenrich (1988) cho rằng đánh giá cần cĩ sự tham gia của nhiều ngƣời. “Bên thứ ba” thƣờng thực hiện hoạt động đánh giá và giám sát. Nhĩm này gồm các “chuyên gia” sẽ đến thăm các cơ sở giáo dục, quan sát chƣơng trình, nĩi chuyện với học sinh và giáo viên và ghi lại những gì mà họ phát hiện ra cho bộ phận nhân sự chuyên nghiệp và Hội đồng quản trị thƣờng thực hiện cách tiếp cận “bên thứ ba” này để giám sát và đánh giá CTĐT. Nhĩm đánh giá “bên thứ ba” này đánh giá cách thức và phƣơng tiện một cơ sở giáo dục sử dụng để đạt đƣợc mục tiêu của CTĐT (ví dụ: các quá trình và quy trình giảng dạy) hơn là ý nghĩa kết quả của chƣơng trình đào tạo mang lại. Ví dụ, đặt quan tâm tới số lƣợng lớp học và phịng thí nghiệm hiện cĩ, chất lƣợng của phƣơng tiện giảng dạy, trình độ của giáo viên hơn là liệu học sinh tốt nghiệp cĩ đƣợc tuyển dụng và cĩ khả năng tiến bộ trong lĩnh vực nghề nghiệp đã chọn. “Bên thứ ba” này cĩ thể đƣa ra đƣợc một tiền đồ khác biệt của một chƣơng trình giáo dục KTNN cĩ ích. Vì vậy, kết quả của giám sát và đánh giá cung cấp một nguồn thơng tin phản hồi cĩ giá trị về chƣơng trình giáo dục KTNN. 6. HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT VÀ ĐÁNH GIÁ ĐĨNG GĨP NHỮNG GÌ CHO QUÁ TRÌNH LẬP KẾ HOẠCH VÀ RA QUYẾT ĐỊNH? 6.1. Chất lượng của CTĐT phụ thuộc vào chất lượng vào chất lượng của các quyết định trực tiếp và quan hệ ảnh hưởng tới CTĐT. 6.2. Chất lượng của các quyết định phụ thuộc vào khả năng xác định những gì cần thay thế, bao gồm các tình huống ra quyết định và đưa ra những nhận định đúng đắn về các klhả năng thay thế này. 6.3. Đưa ra những nhận định đúng đắn cần phải kịp thời tiếp cận với thông tin chính xác và gắn liền với khả năng thay thế. 6.4. Hệ thống phương tiện, công cụ thu thập thông tin 7. KẾT LUẬN Chương trình đào tạo có các thành tố cơ bản: 6
7. Mục tiêu của CTĐT; Nội dung chương trình đào tạo; Phương tiện và phương pháp để thực hiện chương trình; Kiểm tra và đánh giá kết quả mà người học đạt được (so với mục tiêu đề ra của CTĐT). Còn giám sát và đánh giá chương trình đào tạo là chúng ta xem xét sản phẩm của chương trình đào tạo so với mong muốn của người xây dựng chương trình đào tạo và có khoảng cách nào và thuộc vào yếu tố nào để chúng ta phát triển chương trình đào tạo đạt được mong muốn của người thiết kế và xây dựng chương trình đáp ứng cho yêu cầu của xã hội. Và đây là quá trình phải được quan tâm và thực hiện thường xuyên. Một ví dụ minh họa sự khác biệt: Nếu chúng ta thực hiện việc đánh giá người học sau khi học xong một chương trình đào tạo qua các kết quả kiểm tra và đánh giá người học, tất cả học viên đều đạt yêu cầu với đa số thậm chí với tỉ lệ khá giỏi cao nhưng khi ra trường làm việc không đáp ứng được yêu cầu sản xuất. Người đánh giá phải xem xét lại toàn bộ các yếu tố cấu thành của chương trình đào tạo: nếu cơ sở đào tạo có đầy đủ phương tiện, thiết bị và cơ sở vật chất hiện đại; đội ngũ giáo viên đủ và có kinh nghiệm thì có thể là do khi thiết kế chương trình đào tạo cần phải xem lại mục tiêu hoặc xem lại việc kiểm tra đánh giá đầu ra của người học (tính chính xác và tính phù hợp mục tiêu của các bài kiểm tra/ đánh giá) hoặc nếu thu thập đủ thông tin và chứng cứ về tính phù hợp của mục tiêu thì cần xem xét cơ sở vật chất, phương tiện và phương pháp giảng dạy của đội ngũ giáo viên. Đề đưa ra những quy định, qui trình cải tiến chương trình đào tạo ngày một tốt hơn. Hơn nữa, ngày nay sự tiến bộ nhanh chóng của khoa học kỹ thuật và công nghệ thì việc luôn phải xây dựng kế hoạch kiểm tra và đánh giá tính phù hợp của chương trình đào tạo là việc làm cần thiết để đáp ứng cho sự thay đổi nhanh chóng đó. Để không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp phải xem xét và thực hiện vấn đề này trước tiên để có những quyết định phù hợp./. TÀI LIỆU THAM KHẢO Chương trình đào tạo trong nước cho việt nam: “Đánh giá và giám sát chương trình giáo dục chuyên nghiệp”. Chuẩn bị bởi TS. Hendarman (SEAMEO-VOTECH Regional Center). 7
8. BÀI BÁO KHOA HỌC THỰC HIỆN CƠNG BỐ THEO QUY CHẾ ĐÀO TẠO THẠC SỸ Bài báo khoa học của học viên cĩ xác nhận và đề xuất cho đăng của Giảng viên hướng dẫn Bản tiếng Việt ©, TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH và TÁC GIẢ Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ bởi Luật xuất bản và Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Nghiêm cấm mọi hình thức xuất bản, sao chụp, phát tán nội dung khi chưa cĩ sự đồng ý của tác giả và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. ĐỂ CĨ BÀI BÁO KHOA HỌC TỐT, CẦN CHUNG TAY BẢO VỆ TÁC QUYỀN! Thực hiện theo MTCL & KHTHMTCL Năm học 2016-2017 của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh.